Ders - Terminoloji, Prokaryot ve Okaryot Kavram PDF

TERMİNOLOJİ, PROKARYOT VE ÖKARYOT KAVRAMI Prof. Dr. Ahmet ÇARHAN 1 ORGANİZMA YAPISI Atomlar moleküllerin yapısına katılırlar. Çok hücreliler; hücre, önce dokuyu daha sonra organı ve son olarak sistemleri oluşturur. Bütün canlı organizmalar 1 veya da...

TERMİNOLOJİ, PROKARYOT VE ÖKARYOT KAVRAMI Prof. Dr. Ahmet ÇARHAN 1 ORGANİZMA YAPISI Atomlar moleküllerin yapısına katılırlar. Çok hücreliler; hücre, önce dokuyu daha sonra organı ve son olarak sistemleri oluşturur. Bütün canlı organizmalar 1 veya daha fazla hücre ile oluşur. ve yaşam hücre ile başlar. 3 ORGANİZASYON GRUPLARI 4 ORGANİZASYON GRUPLARI 5 ANAHTAR KAVRAMLAR: Yaşam: farklı düzeyde organizasyonları içeren atom’dan biyosfer molekülleri arasındaki süreçleri incelemektir. “Yaşam” hücre ile başlar. 6 EKOSİSTEM: ENERJİ AKIŞI VE MATERYAL DÖNÜŞÜMÜ Organizmalar yaşamlarını sürdürmeleri için enerji ve maddeye ihtiyaç duyarlar. 7 YAŞAMA GENEL BAKIŞ Organizmalar büyür, gelişir ve ürer; -DNA’da taşınan bigiler ile, -Kalıtım ile DNA nesilden nesile üreme yolu ile aktarılır. -Gelişim ile tek hücreliden çok hücreliye değişim gerçekleştirilir. 8 GELİŞİM 9 ANAHTAR KAVRAMLAR: Bütün Canlı Organizmalar: – Bir veya daha fazla hücre barındırır – Yaşam enerji ve beslenme için ham materyallere ihtiyaç duyar – İç ve dış çevredeki değişiklikleri algılar ve cevap oluştururlar – Hücre; ebeveynden yavrulara aktarılan nükleik materyal içerir. – Nükleik asit; büyüme, yaşam, gelişme, farklılaşma, ve üreme faaliyetleri için bilgi taşır 10  Hücre; yaşama ait faaliyetleri yerine en küçük hücre birimidir Canlı Organizma Klasik Özelliler Nasıl Klasik Özellikleri: Gerçekleştirilir: Üreme Hücre Bölünmesi Beslenme Beslenme Solunum Solunum Boşaltım Boşaltım Algı ve Cevap Çevresine Cevap Hareket İç ve Dışa Yönelik Büyüme hareket Sayı ve yüzey olarak büyüme 11 GENUS & SPECIES (TÜR) Tür: Bir türe ait organizma Her bir tür ismi 2 bölümden oluşur – 1.kısım: Genus – 2. kısım ile birlikte belli bir türü gösterir. 12 DOMAINS (KRALLIK)  Canlılar 3 Ana Gruba Ayrılır Bakteri (tek-hücreli prokaryotlar) Archaea (tek-hücreli prokaryotlar) Ökaryot (protista, bitki, mantar & hayvan) 13 BAKTERİ & ARKEA Bakteri Arkea 14 ÖKARYOT 15 İKİ ANA HÜCRE TİPİ 1. Prokaryot 2. Ökaryot 16 YAŞ Prokaryot: Daha Yaşlı- 3.8 milyar Ökaryot: Daha Genç- 2.7 milyar 17 CANLILAR 6 ANA KRALLIK İÇİNDE YER ALIR Prokaryot Ökaryot (çekirdek öncesi) (çekirdek evresi) 1. Öbakteri 1. Hayvan 2. Arkeabakteri 2. Bitki 3. Mantar 4. Protista 18 ORGANİZMALAR HÜCRE TİPİNE GÖRE 2 ALT GRUBA AYRILIR: Tek Hücreli Çok Hücreli Cellular Prokaryot Bakteri - Ökaryot Mantar Mantar Protozoa Alg Alg Bitki Hayvan 19 PROKARYOT Basit ve bir kaç ünite hücre bölümü içerirler. Prokaryotlar 2 ana krallık içinde yer alırlar: – Öbakteri Çoğu yaygın bakteri, bu grup içinde yer alır ve her yerde bulunabilirler – Arkeabakteri (arkea=eski (ancient or old) Çok katı koşullarda yaşabilme kapasitesindedirler ve belli yerlerde bulunurlar. 20 21 PROKARYOTİK HÜCRE 1-10um çapında Işık mikroskobu ile ancak gözlenebilir Hücre zarı ile çevrili organeller ve çekirdekten yoksundurlar. Genetik madde sitoplazma içinde zar ile çevrili değildir. Yalnızca Ribozom organelini içerir 22 HÜCRE DUVARI – Katı Yapısı – Sitoplazma membranını çevreler – Bakteri şeklini belirler – Hücreyi birarada tutar – Hücreyi patlamaktan korur – Karakteristik kimyasal yapı kazandırır Gram pozitif bakteri’yi Gram Negatif’ten ayırır 23 PLAZMA ZARI (SİTOPLAZMA ZARI) Fosfolipid ve protein katmanı, sitoplazmayı dış ortamdan ayırır Materyalin iç-dış geçişini kontrol eder 24 RİBOZOM Protein Translasyonu Serbest ve sitoplazma içinde yayılmış durumdadır Büyük (50S) ve küçük (30S) alt ünitelerinden meydana gelir 25 NÜKLEOİD DNA’nın sitoplazma içinde lokalize olduğu bölge Kromozom genelde tek iplik ve halkasaldır Bir başka halkasal DNA olan plazmid de sitoplazma içinde yer alır ve büyüme ve üreme için gerekli değildirler. Bakteri kromozomları histon proteinleri ile direkt ilişkili değildir. 26 PİLİ & FLAGELLAE 27 28 PROKARYOT Prokaryotik hücre çok değişik çevre koşullarında yaşayabilirler – Oldukça düşük veya yüksek sıcaklıklarda – Oldukça düşük veya yüksek pH düzeylerinde – Oksijen yoksunu veya sudan yoksun alanlarda Enerji ihtiyacı değişik yollarla karşılanır -Kendi besinini üretirler (Ototrof) -Besinleri dışardan karşılarlar (heterotrof) 29 ARCHAEBACTERIA 30  ARKEA ORTAK ve AYRILIKLARI Bakteri ile Ortak Ökaryot ile Ortak Arkea Özgü Çekirdek ve zarlı organel yok Peptidoglikan yok Hücre duvarı spesifik molekül içerir (psodomurin gibi) Halkasal genom DNA histonla ilişkili Hücre zarı eter lipidleri içerir Genler Operon içinde Translasyon metiyoninle Flagellin protein yapısı başlar İntron veya RNA işlenmesi Benzeri RNA polimeraz, Ribozom yapısı (bakteri ve yok promotor veya transkripsiyon ökaryot benzeri) Polisistronik mRNA Benzeri DNA replikasyonu tRNA dizilimi ve veya onarımı metabolizması Ökaryot’dan 100 kat daha Benzeri ATPaz V Farklı bir Yağ asidi sentetaz küçük varlığı Tek RNA Polimeraz Birden Fazla RNA Polimeraz Not: Operon bazı ökaryotik canlılarda da gösterilmiştir (D.melanogaster, C.elegans ve bazı chordate 31  POLİSİSTRON RNA İşlenmesi Öncesi (mRNA Öncesi) Ekzon I İntron Ekzon II RNA İşlenmesi Sonrası Ekzon EkzonI I Ekzon II II Ekzon β-galaktozidaz, permeaz & transasetilaz 32 KARŞILAŞTIRMA ÖKARYOT BAKTERİ Daha Büyük Daha küçük Basit zar yapısı Peptidoglikan hücre duvarı Zarın sterol içermesi Genelde zarın sterol 2 + (9x2) flagella içermemesi Çekirdek Histon Heliks yapıda Flagellin Çok sayıda kromozom Çekirdek yerine nükleoid Zarlı organeller Histon yok 80S ribozom Tek kromozom Zarlı organel içermez 70S ribozom 33 34  KARŞILAŞTIRMA BAKTERİ & MİTOKONDRİ BAKTERİ MİTOKONDRİ 1 kromozom Çoklu kopya Zarlı organel içermez Zarlı organel içermez 70S ribozom 70S ribozom Kendi kendine replikasyon Kendi kendine replikasyon Büyüklük: 1- 8 µm Büyüklük: 1 µm Peptidoglikan duvar Hücre duvarı yok Genelde zar sterol içermez Eseri miktarda sterol içerir Çekirdek yok, yerine nükleoid Çekirdek yok Histon içermez Histon içermez 35 Sorularınız ve Yorumlarınız İçin: Prof. Dr. Ahmet ÇARHAN e.posta: [email protected] 36