GELUID basisbegrippen - Studiemateriaal - PDF

GELUID : basisbegrippen Wat is geluid? https://www.youtube.com/watch?v=Q3oItpVa9fs Geluidsgolven Geluidsgolven Sinus 440 Hz Dit voorbeeld is 10 Hz (10 golfcycli per secon...

GELUID : basisbegrippen Wat is geluid? https://www.youtube.com/watch?v=Q3oItpVa9fs Geluidsgolven Geluidsgolven Sinus 440 Hz Dit voorbeeld is 10 Hz (10 golfcycli per seconde) 1 Seconde 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 + 0 - 1 golfcyclus Amplitude Hz = het aantal golfcycli per seconde Bepaalt de toonhoogte. … bepaalt de Geluidsdruk, of ‘Geluidsvolume’ Rand info Snelheid van geluid Medium waar het geluid doorgaat Snelheid (m/s) Lucht (17°C) 340 m/s Water 1500 m/s Staal 5130 m/s Beton 4300 m/s Luchtledige ? Toonhoogte 440 Hz Toongenerator Berekening golflengte 𝑪 Geluidssnelheid (C) in lucht= 340m/sec l= 𝑭 Aantal golfcycli/sec 𝑪 Geluidssnelheid (C) in lucht= 340m/sec m/sec l= 440Hz (F)= 440 golfcycli/sec sec 𝑭 Geluidsgolflengte van 440 Hz: 340/440 = 0,77m Rekenvoorbeelden - Steeds is : golflengte = (geluidssnelheid/frequentie) praktisch: - golflengte = (340 / frequentie) - Geluidssnelheid in lucht bij normale temperatuur en druk is ongeveer 340 m/s - Dus : bij bv lage toon van 100 Hz is de golflengte = 340/100 = 3,4 meter - Bij bv hoge toon van 10 000 Hz is de golflengte dan = 340/10.000 = 0,034 meter = 3,4 cm Menselijk gehoor (20 tot 20.000 Hz) https://www.youtube.com/watch?v=qNf9nzvnd1k Hertz – hoe de grafiek lezen… Neumann TLM 103 x2 x2 x2 x2 X2… 200Hz 100Hz 400Hz 800Hz 50Hz Logaritmische grafiek Hertz – hoe de grafiek lezen… Devine m-mic usb x2 x2 x2 x2 X2… 100Hz 200Hz 400Hz 800Hz 50Hz Hoe klinken verschillende soundwaves ? Toongenerator Geluidsgolven Fase - Tegenfase 2 geluidssignalen ‘in fase ’ a + a = 2a a + + a = = 2a Geluidsgolven Fase - Tegenfase 2 geluidssignalen ‘in tegenfase’ a + (-a) = 0 a + + -a = = 0 deciBel dB SPL – dBu/dBV - dBFS dB SPL decibel Sound Pressure Level  Analoog (Elektrisch) Digitaal Over decibels… Over decibels… dB SPL Analoge Geluidsketen dBmV (met passieve luidsprekers) dBu - dBV Watt Pre-Amp Mic-Input Line-Input Over decibels… dB SPL dB SPL dBmV dBV Over decibel in lucht dB SPL (Sound Pressure Level) Watt Pre-Amp ‘Vocal performer’ produceert GELUID IN LUCHT (340m/sec). Oudste ‘technische signalen’ gaan over geluid als luchtverplaatsing MIC De eenheid is hier de Energie (vermogen in Watt) die per seconde door één vierkante meter stroomt: W/m² LINE Proefondervindelijk is als norm gesteld dat alle geluid onder 10-12 W/m² als onhoorbaar wordt beschouwd Over decibels… dB SPL dB SPL dBmV geluid met Intensiteit = 10-12 W/m² kunnen we dus stellendBV als vertrekpunt/referentie voor een ‘hoorschaal’ op te stellen : Watt Pre-Amp Iref MIC LET OP: dit is dus NIET gelijk aan nul, maar wel degelijk een waarde. Ieder wel hoorbaar geluid (I) kunnen we nu vergelijken met deze referentiewaarde. LINE Dit geeft in formulevorm: I/Iref W/m² W/m² We krijgen dus een getal zonder eenheid Over decibels… dB SPL dB SPL dBmVEn we willen het We weten dat geluid (en onze oren) LOGARITMISCH verloopt. ook graag logaritmisch voorstellen omdat dat veel leesbaarder dBV is. Hierdoor wordt onze notatie om geluid te definiëren : Watt Pre-Amp Log ( I/Iref ) MIC Indien we in deze formule ‘I’ vervangen door de gehoordrempel als referentie: 10-12 W/m² LINE( Log /I ) = log ( 10 -12 W/m² ) = log (1) = 0 Igeh.drempel ref Deze 0 is dimensieloos, maar formeel noemt men hem de BELL Over decibels… dB SPL dB SPL dBmV dBV De gehoordrempel komt dus overeen met 0 Bell. Watt Vermits de Pre-Amp pijngrens al ligt op 12 tot 13 Bell is een schaalverdeling tussen ‘0 en 13’ te ruw. Daarom wordt in geluidsmetingen meestal de decibel gebruikt (cfr. deci-liter, centi-meter,…) MIC 1/10 Bell = 1 deci-Bell of 1 dB Voor luchtgeluid gebruiken we de vergelijkende schaal dB SPL LINE Waar ‘SPL’ staat voor Sound Pressure Level Formule van Bel naar deciBel wordt dan: log (1) = 0 wordt dan 10 log (1) = 0 Over decibels… Samenvatting basisformule dB bij vermogens dB SPL dBmV dBV Watt dB SPLPre-Amp = 10 log (I/Iref) MIC We toetsen een gemeten waarde tov een referentie waarde Bij berekenen van dB voor VERMOGEN We gebruiken ‘logaritmische schaal’, omdat dit dB Sound Pressure Level makkelijker leest (zie volgende dia) LINE We gaan voor deciBell Want dat leest gemakkelijker. => De ‘bell’ waarde * 10 Over decibels… 2 Voorbeelden van ‘Lineaire’ tov ‘Logaritmische’ voorstelling dB SPL dBmV dBV Watt Pre-Amp Lineair Logaritmisch MIC LINE Lineair Logaritmisch Over decibels… dB SPL dB SPL In dB SPL Geluidsdruk Pijngrens In Pa dBmV 140 200 dBVSchadelijk tot Pneumatische zelfs dodelijk 130 Watt hamer 120 20 Pijnlijk, maar nog niet Pre-Amp Opstijgend 110 vliegtuig direct schadelijk 100 2 90 MIC Kantoor 80 0,2 Luid 70 Vrachtwagen 60 0,02 LINE 50 Bibliotheek 40 0,002 30 20 0,0002 Stil Geritsel 10 0 SPL dB Onhoorbaar zacht Gehoordrempel dBm - dBv dBu - dBV Over decibels… dBmV dB SPL dBm dBV Microfoon Watt Pre-Amp Het geluid van de vocals bereikt de microfoon. Deze zal de geluidsdruk omzetten in microvoltages (Spanning in microVolt) De microfoon is een TRANSDUCER die geluid omzet in MIC elektrische signalen SPL dB LINE Elektriciteit Over decibels… dBmV dB SPL dBm dBV Transducer = Een transducer (of omzetter), is een apparaat dat energie van de ene vorm in een andere vorm van energie omzet, bijvoorbeeld Watt van elektrische energie → beweging of licht, Pre-Amp chemische energie → elektrische energie of Luchtverplaatsing → elektrische energie. MIC Microfoon = Transducer (omzetter van geluid naar elektrische energie) Ook de luidspreker is een Transducer (omzetter van spanning naar geluid) LINE Vermits we nu weten dat we met ‘Elektrische Spanningen’ (Volt) te maken hebben, moeten we op zoek naar een referentie spanning om een dB-waarde te kunnen bepalen Over decibels… Referentiewaarde voor dBmV dB SPL dBmV Voor verhoudingen tussen elektrische signalen indBV geluidsapparatuur uit te drukken, kunnen we een gelijkaardige manier van werken Watt gebruiken: We vertrekken Pre-Ampterug van de Energie, maar nu uitgedrukt in Elektrisch vermogen P (in dit geval in milliWatt): Als referentievermogen wordt vaak volgende keuze gemaakt: Pref = 1mW MIC P Wanneer dit invullen in vorige formule 10 log( ) en P vervangen door PRef dit referentieniveau: LINE PRef 1mW 10 log( PRef ) = 10 log( 1mW ) = 10 log (1) = 0 dBm De ‘m’ in de notatie geeft aan dat we 1mW kozen als referentie Over decibels… Referentiewaarde voor dBu dB SPL dBmV dBu / dBV Watt De dB waarden waar wij het meest mee te maken Pre-Amp hebben, zitten in de verwerking van de elektrische geluidssignalen. Ingangssignalen om Mic en Line niveau die bewerkt en gemixt worden om verder naar MIC de eindversterking gestuurd te worden. De gebruikte eenheden: (dBm) dBu en dBV LINE U = 20 log ( ) Over decibels… Van VERMOGEN (W) nar SPANNING (V) dBv dB dBuSPL / dBV dBmV dBV We proberen vanuit het vermogen op zoek te gaan naar Elektrische spanning Vanuit onderstaande gekende formules kunnen we de ‘U’ Watt waarde uitfilteren… Pre-Amp I=U/R Wet van Ohm Dus U=RI MIC U² P= U= P∗R P = U I dus P= (U*U)/R R LINEEn Nl I = current (ampere, A) I = stroom (ampere, A) U = electrical potential (volts, V) U U = Spanning (volts, V) = 20Ω)log ( R = resistance (ohms, R)= Weerstand (ohms, Ω) P= power (Watt) P= Vermogen (Watt) Over decibels… Van VERMOGEN (W) nar SPANNING (V) dBv dB dBuSPL / dBV dBmV U² dBV P= R Watt Pre-Amp Ooit is uit de telefonie gekozen voor een standaard weerstand van 600 Ohm MICSamen met referentievermogen van 1mW (0,001W) geeft dit in de formule 1mW = (U²ref/600) => Uref = 0,001 ∗ 600 LINE Uref = 0,775V Over decibels… Van VERMOGEN (W) nar SPANNING (V) dBv dB dBuSPL / dBV dBmV dBV U² I = current (ampere, A) Watt P= U = electrical potential (volts, V) Pre-Amp R R = resistance (ohms, Ω) MIC P U²/R U² U U 10 log ( ) = 10 log ( ) = 10 log ( ) = 10 log ( )² = 10*2 log ( )= Pref U²ref /R U²ref Uref Uref LINE U Met als referentie: dBv= 20 log ( ) Uref Uref = 0,775V Over decibels… Uitleg basisformule dB bij SPANNING dBv dB dBuSPL / dBV dBmV dBV Watt dBvPre-Amp = 20 log (U/Uref) MIC We toetsen een gemeten spanning tov een referentie spanning Bij berekenen van dB voor SPANNING We gebruiken ‘logaritmische schaal’, omdat dit (In ‘Volt’) makkelijker leest (zie volgende dia) LINE We gaan voor deciBell Want dat leest gemakkelijker. => De ‘bell’ waarde * 10 * 2 (spanning ipv vermogen) Over decibels… Uitleg basisformule dB bij SPANNING dB dBuSPL / dBV dBmV dBV dBv wordt dBu Wattniveau van Voor de dBv (elektrische signalen) wordt gewerkt met een referentie 0,775V met impedantie Pre-Amp (=weerstand) van 600Ω. Bovenstaande formule is enkel van toepassing, indien de load impedantie exact 600Ω bedraagt (belangrijk in oude telefonie). Vermits deze impedantie in moderne audio apparatuur geen belang meer heeft,MIC wordt nu de dBu (u= unloaded) gebruikt waar wordt gewerkt met de 0,775V als referentiewaarde, maar zonder rekening te houden met de weerstand van 600Ω. dBm gaat nog over ‘vermogen’ (‘m’ stat voor milliwatt), dBu gaat over ‘spanning’ LINE dBV En vermits 0,775V moeilijk is om te rekenen, is bij dBV overgeschakeld op 1V als referentie Over decibels… Huidige dB schalen in audiotoestellen dB dBuSPL / dBV dBmV dBV Watt Professionele audio wordt tegenwoordig gemaakt met een Pre-Amp referentievoltage van 1,228V en wordt gekenmerkt door dBu+4 Domestic MIC audio (CD player, Tuner, smartphone,…) wordt dan weer vergeleken met referentie 0dBV, En wordt gedefinieerd met -10dBV (referentie voltage van 0,316V) LINE Over decibels… Praktisch dBu / dBV [dBu] heette vroeger dBv, maar mensen bleven dBv en dBV door elkaar halen en dat kon niet doorgaan, dus veranderden ze de dBv in dBu. Je zult nog steeds af en toe dBv zien - het is precies hetzelfde als dBu. Gewoon verschillende namen voor hetzelfde. [dBV is relatief ten opzichte van 1V RMS; dBu (ook bekend als dBv) is relatief ten opzichte van 1 milliwatt bij een belasting van 600 ohm] Ooit is gezegd dat "professionele" apparatuur op een nominaal bedrijfsniveau van +4 dBu draait, vergeleken met "consumenten" apparatuur op slechts -10 dBV. (Tegenwoordig lijkt dit het enige verschil tussen de twee te zijn.....) Wat maar weinig mensen ooit opvallen, is dat dit geen 14 dB verschil in niveau is. Als je een stuk consumentenuitrusting neemt waarvan het denkt dat het 0 dB VU is, en je steekt het in een stuk professionele uitrusting, zul je merken dat het niveau niet -14 dB maar -11,8 dB VU is....... De reden hiervoor is dat het professionele niveau +4 dBu is en het consumentenniveau -10 dBV. Daarom hebben we voor elke meting twee aparte referentiespanningen. 0 dB VU op een stuk pro-uitrusting is +4 dBu, wat zich op zijn beurt vertaalt in een daadwerkelijk spanningsniveau van 1.228 volt. Ter vergelijking: 0 dB VU op een stuk consumentenapparatuur is -10 dBV of 0,316 volt. Als we deze twee spanningen in decibel vergelijken, is het resultaat een verschil van 11,79 dB. Over decibels… Huidige dB schalen in audiotoestellen dB dBuSPL / dBV dBmV dBV Watt De referentiespanning Pre-Amp is die spanning, waarvoor de fabrikant het toestel ontworpen heeft. Bij die referentie werkt het toestel dus in principe het beste : Geen oversturing (geen gekraak), en ook niet te zwak (geen ruisproblemen) MIC Level Voltage Level Toestellen LINE dBu volt dBV Pro Studio level (international) +4 1.228 +1.78 Standard level 1 Volt (USA) +2.22 1 0 ref. Standard level 0.775 Volt 0 ref. 0.775 −2.22 Domestic level (huiskamertoestellen, −7.78 0.316 −10 incl. LAPTOP)  dBu / dBV +4dBu +1,228V 0dBV +1V 0dBu Pro-Audio +0,775V -10dBV +0,316V Consumer Audio 0V -10dV -0,316V 0dBu -0,775V 0dBV -1V +4dBu -1,228V dBFS decibel Full Scale Digitale Geluidsketen dB SPL (met actieve luidsprekers) dBmV dBV dBFS Watt ADC Digitale verwerking DAC Pre-Amp Mic-Input 3 4 Hedendaagse Geluidsketen (Professioneel/Digitaal) INPUT verwerking OUTPUT Analoog(DAC) digitaal (ADC) Analoog naar Digitaal naar Digitale Geluidsketen dB SPL (met actieve luidsprekers) dBmV dBV dBFS Watt ADC Digitale verwerking DAC ADC Digitale verwerking DAC Pre-Amp 3 Mic-Input 4 Digital-Analoog Convertor Zet het digitaal signaal terug om in een elektrisch signaal Analoog-Digital Convertor: 3 4 Zet elektrische signalen om in een digitale signalen Digitale Geluidsketen dB SPL (met actieve luidsprekers) dBmV dBV dBFS Watt Bij digitaal geluid spreken we over dBFS (DeciBel Full Scale) De benadering is volledig anders dan bij de elektrische dB waarden met ADC voltages referentie Digitale van verwerking 0,775V of 1 DAC V: Pre-Amp 0dBFS betekent dat het uitgaande digitaal signaal ongewijzigd blijft tov het inkomende signaal. De inkomende getalwaarden blijven Mic-Inputna verwerking gelijk. 3 4 Voorbeeld AD/DA converter: dB SPL Audio Interface voor PC: Behringer UMC 204HD dBmV dBV Analoge INPUTs (Volt) dBFS (mic/Line/Instrument/…) Watt Analoge OUTPUTs (Volt) (monitors/PC luidsprekers/…) ADC Digitale verwerking DAC Pre-Amp Pre-Amps Gain Mic-Input Digitale omzetting Digitaal signaal wordt naar MIDI signaal (oude PC gestuurd digitaal digitale communicatie gestuurd 3 verwerkt en digitaal terug tussen elektronische muziekinstrumenten) 4 Over decibels… Praktisch Watt In essentie door dit verschil in de formules voor het berekenen ivm vermogen en Spanning, kunnen we volgende vuistregel aannemen: Wil je je aantal dB vergroten, dan doe je dat beter met het verhogen van de spanning ipv optrekken van vermogen (hieronder een theoretisch voorbeeld) Vermogen (Watt) Spanning (Volt) P 10 log ( ) Pref Een luidspreker met 1 watt vermogen op Een luidspreker met 1 V spanning op 1m afstand geeft met: 1m afstand geeft met: 1 watt vermogen » 100 dB geluidsdruk 1 Volt » 100 dB geluidsdruk 2 watt vermogen » 103 dB geluidsdruk 2 Volt » 106 dB geluidsdruk 4 watt vermogen » 106 dB geluidsdruk 4 Volt » 112 dB geluidsdruk 4 watt vermogen » 109 dB geluidsdruk 8 Volt » 118 dB geluidsdruk Vermogen x2 » geluidsdruk +3dB Spanning x2 » geluidsdruk +6dB Over decibels… Praktisch Watt De geluidsdruk neemt met 3 dB toe als je het vermogen verdubbelt. Een toename van 3 dB is echter pas net hoorbaar voor het menselijk oor. Een toename van 10 dB wordt pas als 2 keer zo hard ervaren. Het is dus niet zo dat het geluid 2 keer zo hard gaat als je het vermogen verdubbelt. Overigens is een geluidsdruk van 100 dB op de dansvloer meer dan genoeg voor een gemiddeld feest. Dit krijg je natuurlijk niet voor elkaar met 1 of 2 watt vermogen, want dat is immers alleen in theorie mogelijk en op 1 meter afstand. Hoe verder je van de luidspreker af staat, hoe minder geluidsdruk je ervaart. Over decibels… Praktisch Watt Hoeveel Watt heb ik nodig voor een feest met 100 gasten? Dit is afhankelijk van meerdere factoren, zoals de gevoeligheid van de luidspreker, de grootte van de zaal, het soort muziek en publiek (een houseparty is immers wat anders dan een bruiloft), de kwaliteit van de gebruikte componenten enzovoorts. Een veel gebruikte vuistregel is 10 watt RMS vermogen per persoon. Met een geluidsset met een totaal vermogen van 500 watt RMS (bijvoorbeeld 2 fullrange luidsprekers van 250 watt) kun je dus ongeveer 50 man aan, en met een sub-top set met een totaalvermogen van 2000 watt RMS kun je maximaal zo’n 200 gasten aan. RMS (Root Mean Squared) RMS wordt gebruikt voor de meting van het uitgangsvermogen van een versterker bij een specifiek distortion level. Bijvoorbeeld: 7 watt RMS kan gezien worden als ongeveer 10-12 watt muziek vermogen RMS kan vertaald worden als een gemiddelde continue belasting. De piek-belastingen liggen hoger Meer praktisch  In praktijk : Bij aansluitingen van microfoons op mengtafels, opnametoestellen, inputs van camera‘s enz werken we vrijwel steeds met spanningen Dat leidt dus tot de aanduidingen van signaalsterktes in dBu of dBV Er zijn dus verschillende referentiestelsels in gebruik !!!!!  Wat betekent zo een ‘referentie’? De referentiespanning is die spanning, waarvoor de fabrikant het toestel ontworpen heeft. Bij die referentie werkt het toestel dus in principe het beste : Geen oversturing (geen gekraak) En ook niet te zwak : geen ruisproblemen De gevoeligheid van een microfoon kan worden uitgedrukt met een absolute waarde zoals mV/PA of met een relatieve waarde zoals dBV/PA. Met mV/PA wordt aangegeven hoeveel mV een microfoon uitstuurt bij een geluidsdruk van 90 dB SPL op 1 meter afstand. Bij een Sennheiser MD421 is dit bijvoorbeeld 2 mV. Hoe hoger deze mV waarde hoe hoger de gevoeligheid. Met dBV/PA wordt aangegeven hoeveel lager dit niveau is dan 1000 mV. De V in dBV staat voor 0dB = 1V (1000 mV). Bij de Sennheiser MD421 is dat -53 dBV/PA. Hoe dichter deze waarde bij de 0 ligt hoe hoger de gevoeligheid.  Opgelet : 0dBu of 0dBV ≠ niks 0 dB is de gekozen referentiespanning of referentievermogen bij toestellen waarbij deze geacht worden het beste te kunnen werken Bv op een mengtafel is 0dB het nominale niveau van de signalen Opgelet :  Samengevat … dB voor luchtdruk = 0 dB SPL (in W/m² Onhoorbaar = referentie) dB voor spanning = 0 dBu (0,775V is referentie) of 0 dBV (1V is referentie) Vanalles over Input signalen  1 2 5 4 Input Compressor Aux Fader & Pan 3 Output Equalizer  1 Verschillende niveaus v/d input signalen Input een opnametoestel of mengtafel kan een TE GROOT SIGNAAL of een TE KLEIN SIGNAAL krijgen Dit resulteert in OVERSTURING of TE ZWAK UITGESTUURD  OVERsturing Of: TE GROOT SIGNAAL Elk elektronisch toestel heeft een bepaald maximaal toelaatbaar signaal Grotere signalen zullen er vervormd doorkomen : krakende pieken in het geluid Vergelijk dat met een beeld dat uitgevreten witte vlekken bevat door overbelichting : details verloren, niet terug te winnen!!! Zo ook : verloren details in het gekraak zijn op geen enkele manier terug te recupereren!!! Als het geluid overstuurt, en dus hoorbaar vervormt en kraakt, spreken we ook wel van CLIPPING Op veel toestellen die met geluid te maken hebben, staat een aanduiding (bv een ledje dat oplicht) ‚clip‘ die er op duidt dat het signaal dan echt wel te groot is. Soms zet men de naam ‚over‘ bij dat lampje of ledje Voorbeeld:  TE ZWAK UITGESTUURD GELUID Of TE ZWAK UITGESTUURD Het geluid is dan ‘te stil’, ‘te zacht’ opgenomen Te zachte geluidssignalen kan je versterken maar dan wordt de kwaliteit slechter Vergelijk dat met een beeld met te lage pixels, bij vergroting begin je de pixels te zien, en ben je detail verloren TE ZWAK UITGESTUURD GELUID Sterk signaal Elk elektronisch toestel heeft een zekere eigen ruis ZWAKKE SIGNALEN NADIEN FEL GAAN VERSTERKEN, LEIDT TOT HET MEEVERSTERKEN VAN DE RUIS Ruis Men bekomt op die manier een slechtere signaal/ruis verhouding (S/N ratio) zwak signaal Ruis  UITSTURING : Het binnenkomende signaal een correcte grootte geven zodat het niet te sterk of te zwak is (vgl met een correcte belichting bij beeld) Ofwel een manuele regelknop/instelling waarmee het binnenkomende signaal sterker/zwakker gemaakt wordt. Vraagt wel voortdurende aandacht van de geluidstechnieker Ofwel een soort automatische regeling van die sterkte PAS OP: ‘Ademen’ of ‘pompen’ -Wanneer de automatische volumeregeling van de opname de ruis hoorbaar doet sterker/zwakker/sterker… worden, zeggen we dat de regeling ‚ademt‘ of ‚pompt‘ -Dit is in de praktijk een storende effect dat ons dikwijls ervan weerhoudt om de uitsturing van het geluid automatisch te regelen.  Belangrijk probleem : Geluid is een enorm sterk fluktuerend signaal: de signaalsterkte maakt veel grotere sprongen dan de helderheden/kleursignalen bij beeld!!! Onze oren zijn gevoeliger dan onze ogen voor foutjes en afwijkingen Het NOMINAAL niveau (0 dBu of 0 dBV): Elk toestel heeft dus een bepaald zogenaamd NOMINAAL NIVEAU waarbij de werking optimaal is Vermits het geluid in realiteit voortdurend grote sprongen maakt in sterkte, zal het onmogelijk zijn om continu dat nominale niveau als signaalgrootte te hebben.  Lijnsignalen : Signalen die niet van een microfoon komen, maar van andere toestellen Kunnen dus (in de praktijk) een nominaal niveau hebben van +6dBu, +4dBu, 0dBu, of ook -10dBu Opgelet: niet alle toestellen passen dus zomaar op elkaar!!! Een mengtafel die nominaal +4 dBu uit geeft, zal de laptop(lijn)ingang oversturen omdat die slechts gemaakt is om signalen van -10 dBu te verwerken. Je kan die mengtafel natuurlijk slechts uitsturen tot ‚-14 dB‘ op de metertjes (het verschil tussen +4 en -10), maar dan werkt de tafel niet met een optimale S/N ratio! Je hebt daar dus eigenlijk een verzwakker nodig. Bedenk ook dat veruit de meeste laptops slechts een microinput hebben en géén lijninput… De ‘0dB’ van een toestel De nominale signaalgrootte wordt aangeduid als de ‘0dB’ van een toestel. De metertjes die op een toestel staan, duiden dus ‘0dB’ aan als het nominale niveau bereikt is. Mengftafel (dBu – dBV – dBFS): Hoe manueel uitsturen? Probleem : geluid fluktueert zeer sterk Je moet dus voortdurend het signaalniveau ‚bewaken‘ zodat het niet te groot/klein wordt. Dus : iets nodig om te checken of het niveau goed/te groot/te klein is Metertjes op de toestellen of op het scherm Luisteren op een hoofdtelefoon tijdens de opname Metertjes zijn onmisbaar om grootte van signaal visueel in het oog te kunnen houden Meterinterpretatie Analoog vs Digitaal Analoog Digitaal Meterinterpretatie Analoog vs Digitaal Analoog Digitaal -Trachten om zoveel mogelijk tot in de buurt Signaal wordt voorgesteld door digitale van de ‚0dB‘ van het toestel uit te sturen codewoorden met bv 16 bits woordlengte -Lichten de rode leds voortdurend op : we gaan Het grootste woord dat we kunnen hebben is te ver in de headroom en vervorming/clipping dat woord, waarbij alle bits op ‚1‘ staan dreigt Van zodra we ook maar één ogenblik NOG groter -Licht er af en toe een rode led op : geen zouden worden : direct een harde clipping probleem, headroom vangt dat op omdat het systeem een overflow kent. -Lichten er nauwelijks groene leds op : veel te Als hier de rode led knippert, is er onvermijdelijk zwak uitgestuurd ; we krijgen een ruisprobleem reeds een moment dat er een harde clipping optreedt = ONAANVAARDBAAR ‘0 dB van het toestel’ ligt aan het einde van de schaal van het metertje: 0 dB FS (full scale) Je moet zelf je headroom creëren door ‚gemiddeld ver genoeg‘ van die 0 dB vandaan te blijven zodat er geen oversturing kan optreden, ook niet bij plotse pieken in het geluid.  Tip: Hoeveel headroom je best ‚creëert‘, hangt veel ook af van je geluid (soort) Voor een gewoon STEMGELUID is meestal de gemiddelde waarde ongeveer 9 dB zwakker dan de soms zeer korte luidste piekjes. Daarom wordt bij radio en TV vaak het digitale geluid uitgestuurd tot op -9 dB op het metertje. Bij andere toepassingen (opnamestudio, PA,…) wordt die regel vaak niet gevolgd. Muziek is totaal anders dan stem. We ‚mikken‘ hier eerder op een niveau -12 …. -18 dB