Wykład 02: Współczesne Teorie Handlu - PDF

Ekonomia międzynarodowa – teoria i praktyka Andżelika Kuźnar Teorie handlu międzynarodowego Współczesne teorie handlu Cel zajęć i efekty uczenia Cel zajęć: Zapoznanie się ze współczesnymi teoriami handlu międzynarodowego Po tych zajęciach powinieneś/powinnaś potra...

Ekonomia międzynarodowa – teoria i praktyka Andżelika Kuźnar Teorie handlu międzynarodowego Współczesne teorie handlu Cel zajęć i efekty uczenia Cel zajęć: Zapoznanie się ze współczesnymi teoriami handlu międzynarodowego Po tych zajęciach powinieneś/powinnaś potrafić: Porównać tradycyjne i współczesne teorie handlu międzynarodowego Wyjaśnić, w jakich warunkach mają zastosowanie poszczególne teorie handlu międzynarodowego Omówić przykłady rzeczywistych sytuacji, które potwierdzają lub przeczą teoriom handlu międzynarodowego Wyjaśnić znaczenie zróżnicowania pionowego i poziomego produktów dla handlu wewnątrzgałęziowego  Warunki, przy których NIE będzie handlu: I. Identyczne funkcje produkcji I. Co, jeśli kraje produkują dokładnie te same dobra w identyczny sposób? II. Takie samo względne wyposażenie w II. Co, jeśli kraje mają takie same zasoby (jak zasoby kapitał, praca i ziemia), które są III. Identyczne i jednorodne gusty wykorzystywane do produkcji)? konsumentów III. Co, jeśli wszyscy konsumenci na świecie mają dokładnie te same upodobania do produktów? IV. Stałe korzyści skali IV. Co, gdy produkcja danej ilości dobra zmienia się V. Brak zakłóceń na rynku krajowym, takich proporcjonalnie do zmiany ilości wykorzystywanych zasobów? jak podatki, subsydia, niedoskonała konkurencja, efekty zewnętrzne V. Co, jeśli na ceny dóbr nie wpływają jakieś zakłócenia wewnętrzne? Uchylając poszczególne warunki doprowadzimy do handlu międzynarodowego. Teorie handlu wyjaśniają handel w oparciu o różne założenia  Przypomnienie: dlaczego kraje handlują? Kraje różnią się od siebie: Handel wynika z innych przyczyn, takich jak np. Technologią/ funkcją Wyposażeniem w rosnące korzyści skali produkcji, zamiłowanie produkcji czynniki produkcji konsumentów do różnorodności. W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Cena nie jest czynnikiem decydującym komparatywna) Model Ricarda Model Heckshera- Współczesne teorie handlu Ohlina Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe wymiany i korzyści z handlu możliwości wymiany i korzyści z handlu Współczesne teorie handlu Teorie neotechnologiczne – podkreślają znaczenie postępu technicznego Luki technologicznej Cyklu życia produktu Korzyści skali Teorie popytowo-podażowe (por. teorie neoklasyczne) Teorie neoczynnikowe Oprócz pracy i kapitału także zasoby naturalne Niejednorodność pracy i kapitału Teorie handlu wewnątrzgałęziowego Nowa nowa teoria handlu Rola firm w wyjaśnianiu handlu międzynarodowego Korzyści skali a handel międzynarodowy Rosnące korzyści skali Wzajemnie korzystny handel może być wynikiem rosnących korzyści skali. Handel międzynarodowy pozwala każdemu krajowi produkować ograniczoną gamę dóbr bez poświęcania różnorodności w konsumpcji. Dzięki handlowi kraj może wykorzystać korzyści skali, aby produkować bardziej efektywnie, niż gdyby próbował produkować wszystko sam. Zapamiętaj: Rosnące korzyści skali: - Podwojenie nakładów powoduje zwiększenie produkcji ponad 2-krotnie, lub: - Zwiększając wielkość produkcji, potrzeba średnio mniej godzin pracy do wyprodukowania jednostki produkcji 8  Korzyści skali a koszt przeciętny Przy produkcji 100 tys. Cena, koszt samochodów, średni przeciętny, w $ koszt jednostkowy Przy produkcji 200 tys. = 10 tys. $ samochodów, średni koszt jednostkowy = 8 tys. $ Przy produkcji 275 tys. samochodów, średni koszt jednostkowy = 7,5 tys. $ Przy produkcji > 275 tys. samochodów, występują stale Produkcja i konsumpcja korzyści skali samochodów, w tys. Najniższy koszt przeciętny na rys. otrzymaliśmy przy poziomie produkcji 275 tys. samochodów (7,5 tys. $). Przy produkcji 100 tys. samochodów wynosił on 10 tys. $. Różnica pokazuje wielkość korzyści ok. 33% (10-7,5/7,5) 9 Co oznacza pojawienie się rosnących korzyści skali? Duże firmy mogą mieć przewagę nad Może pojawić się monopol, oligopol małymi Konkurencja niedoskonała Konkurencja niedoskonała komplikuje analizę Nie musi pojawić się konkurencja niedoskonała, gdy pojawią się zewnętrzne korzyści skali 10 Zewnętrzne i wewnętrzne korzyści skali Zewnętrzne korzyści Koszty przeciętne spadają w wyniku zwiększenia rozmiarów gałęzi (np. lepszy dostęp do wyspecjalizowanych dostawców, dużo małych firm – pracowników i wiedzy) konkurencja doskonała Każda firma zachowuje taką samą wielkość Wzrost wielkości rynku prowadzi do pojawienia się nowych firm Wewnętrzne korzyści Koszty przeciętne spadają w wyniku w wyniku wzrostu duże firmy maja produkcji pojedynczej firmy przewagę nad małymi – konkurencja niedoskonała 11 Przykłady występowania rosnących zewnętrznych korzyści skali Koncentracja wielu wyspecjalizowanych dostawców z branży IT w Dolinie Krzemowej; firmy wytwarzające układy scalone są obsługiwane przez inne firmy, które produkują maszyny do ich produkcji Lokalizacja wielu firm IT w Dolinie Krzemowej umożliwia (wyspecjalizowanym) pracownikom łatwe zmiany pracodawców, a jednocześnie producentów nie naraża na niedobory pracowników oraz mają oni niższe koszty rekrutacji Dyfuzja wiedzy w Dolinie Krzemowej – np. nieformalne spotkania pracowników różnych firm ułatwiają dzielenie się pomysłami i powstawanie korzyści dla wszystkich firm w branży Akumulacja wiedzy w wyniku doświadczenia - dynamiczne zewnętrzne korzyści skali (koncepcja learning by doing) 12  Think/pair/share Faza 1: Think (2 min.) W jakich warunkach handel międzynarodowy nie wystąpi? Podaj przykłady sytuacji, które potwierdzają wybrane współczesne teorie handlu (luki technologicznej, cyklu życia produktu, korzyści skali). Faza 2: Pair (3 min.) Podziel się swoimi przemyśleniami w parach Faza 3: Share (5 min.) Kilka par dzieli się swoimi wnioskami z całą grupą. 13 Lektura własna P.R. Krugman, M. Obstfeld, M.J. Melitz, Ekonomia międzynarodowa. Teoria i Polityka, tom 1, PWN, Warszawa 2018, rozdział 7: Zewnętrzne korzyści skali a międzynarodowa lokalizacja produkcji 14 Konkurencja niedoskonała - wielkość (wewnętrznych) korzyści skali a struktura rynku Przy niezbyt dużych korzyściach skali jest miejsce dla wielu niedużych firm konkurujących ze sobą. Jeśli dodatkowo wytwarzają one produkty zróżnicowane (przez co mają pewien wpływ na cenę), to pojawia się konkurencja monopolistyczna Branże, w których występuje konkurencja monopolistyczna? 15 Konkurencja monopolistyczna a inne struktury rynku Wiele firm produkujących rożne odmiany produktów odróżnialne od innych producentów – pewna siła monopolistyczna Firmy produkują różne odmiany produktów, o unikalnych cechach. Daje to pewien, ograniczony wpływ na ceny (w przeciwieństwie do konkurencji doskonałej) Nie ma tak wysokich barier wejścia na rynek jak w monopolu. Decyzje cenowe firm nie są współzależne (w przeciwieństwie do oligopolu) 16 Konkurencja monopolistyczna a inne struktury rynku Jeśli korzyści skali są duże przy dużej wielkości produkcji, to będą o nie konkurować firmy duże i mogą zdominować rynek. Wówczas pojawia się oligopol Kilka firm produkujących jednorodne lub zróżnicowane produkty Pojedyncza firma ma wystarczający udział w rynku, aby wpływać na łączną wielkość produkcji i przeciętną cenę w gałęzi Decyzje cenowe firm są współzależne Przemysł lotniczy (Airbus/Boeing); cementownie; cukrownie 17 Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy Dzięki handlowi międzynarodowemu w gałęziach, w których występują (wewnętrzne) korzyści skali znikają ograniczenia różnorodności dóbr i skali ich produkcji wynikające z rozmiarów rynku krajowego. Zwiększenie rynku dóbr prowadzi zarówno do niższej przeciętnej ceny, jak i większej różnorodności dóbr → korzyści konsumentów Handel przynosi korzyści nawet wtedy, gdy kraje nie różnią się pod względem wyposażenia w czynniki produkcji czy technologii produkcji → gdy nie ma między nimi różnic pod względem przewag komparatywnych. 18 Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy Modele tzw. nowych teorii handlu odwołujące się do koncepcji konkurencji monopolistycznej przy założeniu: Rosnących korzyści skali Zróżnicowania dóbr Homogeniczności firm (modele reprezentatywnej firmy) Wyjaśniają pojawienie się wymiany o charakterze wewnątrzgałęziowym. Nowa nowa teoria handlu – odrzucenie założenia o firmie reprezentatywnej 19  Handel wewnątrzgałęziowy 20 Handel wewnątrzgałęziowy W oparciu o występowanie rosnących wewnętrznych korzyści skali rozwija się handel podobnymi produktami Następuje wymiana jednej odmiany dobra na inną odmianę dobra Handel dobrami zróżnicowanymi poziomo lub pionowo iPhony Smartfony Samsunga Samochód wyposażony w podgrzewane fotele, Samochód bez dodatkowego tempomat, kamerę cofania, wyposażenia etc. 21 Aktywność w grupach 3-4 osobowych Cele: Poznasz i zapamiętasz różnice między zróżnicowaniem poziomym i pionowym produktów Podasz przykłady handlu wewnątrzgałęziowego Rozwiniesz umiejętności pracy w grupie i dyskusji w formacie zdalnym W każdym pokoju w ciągu 5 minut: Zdecydujcie, czy dane pary produktów obrazują zróżnicowanie poziome, czy pionowe produktów i uzasadnijcie, dlaczego dana para ma być w określonej kategorii. Dodajcie przynajmniej jeden przykład dla każdej kategorii. Wyniki i dyskusja plenarna. 22 Zróżnicowanie pionowe i poziome produktów Zróżnicowanie poziome Zróżnicowanie pionowe Produkty różnią się między sobą cechami, Produkty różnią się jakością i ceną. które nie wpływają na ich jakość, ale mogą W ramach tej samej kategorii produktowej, wpływać na preferencje konsumentów. wyższa jakość zazwyczaj wiąże się z wyższą W ramach tej samej kategorii produktowej, ceną. różne warianty są postrzegane jako Nabywcy wolą produkt najwyższej jakości. alternatywy. Nie ma odmian obiektywnie „lepszych” i „gorszych”. Wybór konsumenta ograniczony poziomem jego dochodów i cenami odmian. Nabywców cechuje „umiłowanie różnorodności” (love of variety) lub Samochodd Bugatti vs Skoda umiłowanie konkretnej kombinacji cech (love of charactersitics). Woda gazowana vs woda niegazowana 23  Indeks handlu wewnątrzgałęziowego |𝑋𝑖−𝑀𝑖| Xi – eksport gałęzi i Indeks Grubela-Lloyda: 𝐺𝐿𝑖 = 1 − 𝑋 +𝑀𝑖 Mi – import gałęzi i 𝑖 100 iPhony Smartfony Samsunga 75 |100−75| 25 𝐺𝐿𝑖 = 1 − 100+75 =1− 175 = 0,86 Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, eksport jest równy importowi, GL będzie miał wartość 1 (całość wymiany ma charakter wymiany wewnątrzgałęziowej) Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, będziemy tylko eksportować albo tylko importować jakieś dobro, GL będzie miał wartość 0 (całość wymiany ma charakter wymiany międzygałęziowej) Im szerzej zdefiniujemy gałąź, tym większa wartość wskaźnika GL Im bardziej podobne są kraje pod względem poziomu życia (PKB per capita), tym wyższy wskaźnik GL 24 Wymiana IIT krajów wg grup dochodowych, 1962-2006 M. Brülhart, An account of global intra-industry trade, 1962-2006, World Development Report 2009 25 Dlaczego rozwija się handel wewnątrzgałęziowy? Pionowy IIT: Różnice w dochodach między konsumentami (por. koncepcja nakładającego się popytu Lindera; model cyklu życia produktu) Poziomy IIT: Zamiłowanie do różnorodności – konsumenci domagają się wielu odmian (część z importu) Zamiłowanie do cech charakterystycznych – konsumenci wymagają konkretnej odmiany (może być nie produkowana w kraju) Rosnące korzyści skali – spada liczba wariantów produktu na rynku krajowym, ale można je produkować w długi seriach, co prowadzi do obniżenia cen i pojawienia się możliwości eksportowych. Importuje warianty, które nie zapewniają korzyści skali. 26 Refleksje – teorie handlu 28