Wijsgerige Agologie Samenvatting PDF

**Wijsgerige agologie samenvatting:** Les 1 ===== Agogiek is.... ?? Sociaal-cultureel werk, vormingswerk, volwasseneneducatie, jeugdwerk, middenveld,... Aanpak: leefwereldgericht!! ### **Kernbegrippen**; - #### **Beïnvloeding**; - #### **Handelen**; - - - - - - - -...

**Wijsgerige agologie samenvatting:** Les 1 ===== Agogiek is.... ?? Sociaal-cultureel werk, vormingswerk, volwasseneneducatie, jeugdwerk, middenveld,... Aanpak: leefwereldgericht!! ### **Kernbegrippen**; - #### **Beïnvloeding**; - #### **Handelen**; - - - - - - - - - - #### **Educatie**; - - - - - - - - ### **Agogiek gesteund door;** - **Psychologie**; wilt begrijpen wat er in de mensen hun hoofd omgaat - **Sociologie**; wat loopt er mis in de samenleving? Waarom je aan de slag moet gaan - **Filosofie**; Als agoog probeer je te beïnvloeden/veranderen dit vertrekt niet vanuit - - - ##### **Wat kenmerkt het huidige wereldbeeld?** Objectieve zekerheid verdwenen -- polarisatie Kapitalisme -- Job nodig om in de samenleving te zijn -- centristisch Europees wereldbeeld -- is er één wereldbeeld? -- kunnen we er iets op plakken? Positieve vs negatieve **Les 2 -- Wereldbeeld?** ========================= **Wereldbeeld** --------------- - - *Verbeelding* van de wereld = hoe iemand naar de wereld kijkt, hoe de werkelijkheid zou moeten zijn - collectieve én individuele voorstellingen en idealen - politiek, (romantische) liefde bv; monogamie, werk bv veel werken, gezondheid, opvoeding, educatie,.... → hele werkelijkheid, Iedereen heeft een eigen manier om de werkelijkheid te verbeelden, op een of andere manier werkelijkheid betekenisvol maken en concepten en ideeën aan te plakken - Wereldbeeld is metafysisch systeem, een filosoffe - - *Een wereldbeeld is een manier waarop mensen de werkelijkheid begrijpen en betekenis geven aan hun omgeving. Het beïnvloedt hoe we denken, handelen en ons verhouden tot alledaagse situaties. Zo vormt een wereldbeeld een filosofisch kader dat onze kijk op de wereld bepaalt.* - Beeld van de wereld: sterk beïnvloed door religie/levensbeschouwing/cultuur **4** **aspecten** (filosofische bril op de wereldbeeld, Leo Apostol): **uitleggen wat wereldbeeld is dan staan we stil bij deze 4 kenmerken:** - - - - Het verklaart hoe je naar de realitiet kijkt ect... En je eigen individuele werkelijkheid. En waarom we bepaalde dingen doen, zegt iets over de manier hoe we de werkelijkheid begrijpen. - #### **Zinvolle verklaring** - - - - - #### **Praxeologisch** - - - - - - Het handelen ons doen, en onze acties = Leer van het handelen In u handelen vindj je je wereldbeeld terug Het is de grond voor de belanrgijke keuzens die we maken - #### **Ethisch/normatief** - - - - *Het zegt ook hoe we bepaalde dingen moeten doen* *Wat we gewoon zijn om te doen en hoe bepaalde dingen moeten doen er zit dus ook vrwachtingen achter. Etisch normatie schrifte bv, geen seks voor huwelijk, niet liegen ect...* - #### **Epistemologisch** - - - - - - Wat je gelooft de wetenschap te zijn. Mensen die denken dat da aarde plat is: voor hun is dat hun wetenschap kennis da juist is Wereldbeeld ----------- Vertelt ons hoe we omgaan met de werkelijkheid - - Als agoog vertrek je vanuit een wereldbeeld, wat geïnspireerd is door je individu, omgeving Als agoog omgaan met de werkelijkheid, als gemeenschap Gaat ad slag met de werkelijkheid vanuit bepaalde aan namens, als mens maar ook als agoog Agogisch werk = waardenwerk = niet neutraal, vertrekt vanuit een normatief waardevol wereldbeeld -\> als agoog over stilstaan -\> Linken aan die politieke rol: stilstaan bij wereldbeeld, je vertrekt niet vanuit nergens -\> wie ben ik? Wat kan ik bieden aan de wereld? Waar liggen mijn blinde vlekken? Doet het in ons denken en doen -\> stuk bewust van, maar sommige dingen doe je onbewust → Maakt de wereld verstaanbaar, kenbaar, voelbaar, be-handelbaar Onderscheid handelen en gedrag; Handelen: intentioneel -\> als agoog ga je goed nadenken voor je handelt Gedrag: iets wat je doet zonder daar echt bij na te denken -\> als agoog ga je handelend ad slag -\> zit een intentie achter Een wereldbeeld is in die zin: [Funderend en legitimerend tegelijk 5:] - Funderend: - - - Legitimerend - - - *Agogiek* *en* *wereldbeelde* Link tussen agogiek en wereldbeelden en waar wereldbeelden zo centraal zijn binnen agogiek EXAMENVRAAG: leg dit beeld uit Als agoog ga je aan de slag met de wereld, doet dat via een bepaald beeld (gemeenschap, buurt) -\> probeert mensen stimuleren om zelf op te gaan met de werkelijkheid -\> waardoor je hun wereldbeeld vergroten, versterken Adhv koevoet of lijm aan de slag gaan in je praktijken als agoog  Wat wordt daar mee bedoelt? Koevoet: vastgeroeste wereldbeelden openbreken en uitbreiden -\> als agoog bv: stemrecht -\> vrouwenstemrecht: openbreken van mannelijk wereldbeeld, alleen mannen mogen stemmen -\> als agoog beeld dat alleen mannen mogen stemmen open breken Lijm: verstreken, vastplakken van bepaalde wereldbeelden bv: aan de slag met jongeren met weinig zelfvertrouwen, hen versterken -\> nieuw beeld erop gaan plakken Als agoog ga je aan de slag met representaties van mensen, hoe ze met de wereld omgaan en hen proberen ondersteunen in eigen wereldbeeld op een veranderende manier vastgeroeste beelden open breken en andere net gaan bevestigen **Agogiek en wereldbeeld** -------------------------- - -  Fundamenteel politieke slogan -\> zit verandering in, verandering vd wereld Wereld is zo fundamenteel, dat het gelijk staat aan ons bestaan en hoe we bestaan, aan onze existentie Ons zijn is bepaald door de wereld -\> een andere wereld is mogelijk, is een fundamentele claim over verandering Politiek statement (slogan), geeft niet aan hoe het gevormd moet worden, gewoon belofte van een andere wereld Slogan eerder verwijzing naar praxis, meer een proces dan een doelgerichtheid ### **Democratie in opmars?** slogan kreeg opmars laatste 20 jaar - Another world is possible - TINA → TAMARA; Jaren 80 was het ander, meer aandacht voor TINA - Jaren '80: TINA -\> there is no alternative - Sinds 2010: stijging in straatprotesten & maatschappelijk activisme - - Weerspiegeling van diepgewortelde sociale, economische en culturele breuklijnen - Veelheid aan wereldbeelden - Hebben gemeen: opnieuw/anders vorm te geven aan samenleving ### **Wat is politiek?** Inzicht geven in politieke rol vd agoog -\> niet ministers enzo - Voornamelijk politiek politicienne, politici, ministers + parlement, vakbonden,... - Vandaag: weinig interesse in politiek - Hoe daling in interesse begrijpen tegen achtergrond stijging sociaal protest? → Vervreemding (wetstraat -- dorpsstraat, minder begrip,...)?; Gewone burger begrijpt niet meer met wat de minister bezig zijn, is vervreemd - Vervreemding ≠ desinteresse - - *Hoewel traditionele politiek, zoals verkiezingen en politici, aan belangstelling verliest, komen mensen sinds 2000 juist vaker op straat om hun stem te laten horen. Deze toename in straatprotesten kan worden gezien als een reactie op vervreemding en desinteresse in formele politieke structuren.* [Van Reybrouck -- *Tegen* *verkiezingen* *(2013);* Boek waarin hij pleit tegen verkiezingen en om aan een andere manier van pol doen] - Democratie: "*iedereen* *lijkt* *ernaar* *te* *verlangen,* *niemand* *geloo昀琀* *er* *nog* *in*" - - - Vandaag: meer engagement, maar geen geloof in politiek/politici - Stemhokje ≠ heilige graal van democratie [Kaulingfreks -- *Straatpolitiek* *(2017)*] - - - Niet eens om de 4 jaar in stemhokje, maar dagelijks → Niet-statische politiek "*niet* *gericht* *op* *de* *staatspolitiek* *en* *in* *de* *zin* *dat* *het* *dynamisch,* *tijdelijk,* *vaak* *lokaal,* *soms* *versnipperd,* *soms* *divers* *en* *meestal* *niet-hiërarchisch* *van* *aard* *is*" bv: burgers zetten dingen op in hun buurt, burgerinitiatieven Niet-statische politiek - \< sociale interacties, spontane organisatievormen - Experiment met vormgeving/inrichting van de samenleving - Soms controversieel, subversief, burgerlijk ongehoorzaam, disruptief,... - ### **(Nieuwe) sociale bewegingen & burgerinitiatieven** *Hebben* *een* *achtergrond* *in* *(Nieuwe)* *sociale* *bewegingen* *&* *burgerinitiatieven* - Protest en maatschappelijke actie gebeurt niet in vacuüm - - Nieuwe sociale bewegingen: - - - - - Gericht op publiek bespreekbaar maken van maatschappelijke thema's - - Culturele domein = toneel & middel voor politieke actie - #### **Cultuur = toneel waar die strijd gestreden wordt** - - Hedendaagse burgerinitiatieven zijn anders dan de traditionele sociale bewegingen Traditionele SB: bv vakbbond - - - - - - - - Vb: 昀椀ltercafé (gevoel dat overheid er niet meer in slaagt schone lucht te voorzien) - - - Stimuleren overgang van lokale en particuliere naar bovenlokale, algemene - Maken het mogelijk publieke kwesties op de politieke agenda te plaatsen → traditionele rol van 'middenveld'; Als we politiek op die manier gaan beschouwen komen we in de buurt met de betekenis van politiek voor de agoog Les 3 ===== ### **(Nieuwe) sociale bewegingen & burgerinitiatieven** - - - Stimuleren overgang van lokale en particuliere naar bovenlokale, algemene - Maken het mogelijk publieke kwesties op de politieke agenda te plaatsen → traditionele rol van 'middenveld' *Moderne sociale bewegingen richten zich steeds meer op het publiek maken en bespreekbaar maken van sociale thema's, waarbij ze het sociaal debat willen beïnvloeden en de agenda bepalen. In plaats van via politieke partijen te opereren, verschuift hun focus naar culturele en publieke domeinen, waar directe actie en symbolische betekenisgeving centraal staan. Dit leidt tot een overgang van conventionele politieke strijd naar het uitdagen van dominante symbolen, identiteiten en culturele normen, zoals zichtbaar in bewegingen als Black Lives Matter.* ### Middenveld - Erg bestofte naam  doet denken aan traditionele belangengroepen -\> bestoft - - → vertegenwoordigen de civiele samenleving: - Veld tussen markt, burger, overheid Bv, vakbonden, jeugbewegingen ect... Dubbele politieke rol - - - - *Enerzijds wordt het middenveld gezien als uitvoerder voor de overheid, die burgers helpt integreren in het politieke systeem en hiervoor subsidies ontvangt. Anderzijds fungeert het middenveld soms ook als stoorzender, door kritisch te zijn en onafhankelijk op te treden.* - - - - Dubbele politieke rol - - - - - - - - - → maatschappelijke ruimte die niet privaat/privé wordt ingevuld → plaats waar samenleving opnieuw vorm gegeven kan worden = belangrijk voor agogen Middenveld als doorgeefluik - Educatie en agogiek gericht op socialisatie en inburgering - Is belangrijk Middenveld ook plaats waar samenleving opnieuw vorm kan gegeven worden = publieke ruimte - Fysische zin: acties in straat, op pleintje,... - Metafysische zin: publiek debat, uiten van stem, bevragen van maatschappelijke orde Bv; jongeren komen op straat voor het klimaat om het publieke debat te beïnvloeden → politieke ruimte bij uitstek = zowel fysieke als met fysische (=publiek debat,...) zin  grote vraag; hoeveel ruimte gaat er vandaag nog voor zijn? Welke politieke rol/ruimte kan het middenveld vandaag nog spelen? Heeft het zin om op straat te komen? Lokaal kun je nog veel betekenen. Particuliere belangen van verschillende burgers kunnen gebundeld worden en doorspelen naar het politieke beleid = grotere schaal Middenveld plaats waar belangen van burgers kunnen gebundeld worden en zo een plaats kunnen krijgen op de politieke agenda Politiserende werk: dingen op agenda plaatsen en zo beleid uitstippelen ### **Depolitisering en postpolitiek** Welke toelatingsvoorwaaren zijn er vandaag id publieke ruimte?  Aantal ideeën hierover  Politiek betekenis van middenveld betwist → Politieke betekenis van middenveld wordt vaak betwist - - - - - - Fenomeen van depolitisering - - - - - - - - - Kritische blik op postpolitieke situatie - - - Compromis: meer het werk van technocraten dan politiekers - - - Slavoj Žižek: In postpolitiek wordt "*het* *conflict* *tussen* *de* *wereldomvattende* *ideologische* *visies,* *belichaamd* *door* *de* *verschillende* *partijen* *die* *een* *concurrentiestrijd* *om* *de* *macht* *voeren,* *vervangen* *door* *de* *samenwerking* *van* *verlichte* *technocraten* *(economen,* *opiniepeilers)* *en* *liberale* *multiculturalisten;* *langs* *de* *weg* *der* *onderhandeling* *en* *belangenbehartiging* *wordt* *een* *compromis* *bereikt* *dat* *wordt* *gepresenteerd* *als* *een* *min* *of* *meer* *universele* *consensus*" - Chantal Mouffe: postpolitieke visie als een samenleving waarin conflicten "*op* *een* *vreedzame* *wijze* *op* *te* *lossen* *\[zouden* *zijn\]* *dankzij* *het* *'zich* *openen'* *van* *een* *verscheidenheid* *aan* *publieke* *sferen* *waar* *mensen* *met* *zeer* *uiteenlopende* *belangen* *via* *de* *weg* *van* *de* *dialoog* *tot* *beslissingen* *komen* *en* *een* *relatie* *van* *wederzijdse* *tolerantie* *ontwikkelen* *welke* *hen* *in* *staat* *stelt* *samen* *te* *leven*". ### Postpolitiek - - - - - - - - Robert Lane: *Political* *ideology* (1962) - Uitputting van politieke ideeen - Einde van traditionele ideologie - - - - - - Zizek: Economisch-technische discours - - - - - - Nancy: economisering van politiek (polis = oikos) -  Economisering van politiek = politiek wordt economische bezigheid  Visies op samenleving worden gedepolitiseerd (niet meer links en rechts) Morele discours  politiek vertalen naar morele discour - - - - - - - - - - - - - - - Ideologieën nemen als politieke visies en niet als iets goed of slechts - ### **Middenveld** Depolitisering en postpolitiek: probleem voor kritisch middenveld, agoog en de politiek zeker voor waakhondfunctie - Ontkracht de mogelijkheid samenleving grondig/fundamenteel in vraag te stellen - - - - - Žižek : "*postpolitiek* *mobiliseert* *een* *leger* *van* *experten,* *sociaal* *werkers* *en* *dergelijke* *om* *de* *eis* *(of* *klacht)* *van* *een* *specifieke* *groep* *te* *herleiden* *tot* *niet* *meer* *dan* *die* *eis,* *met* *haar* *specifieke* *inhoud*"  denk aan klimaatjongeren hun eis is een anders samenelving, maar wordt vertaald door hoe kunnen we probleem oplossen door samenleving waarin we leven verder kan gaan en probleem stukje wordt opgelost, wordt probleem van experten (eco-technisch) **Les 4** ========= ### **Middenveld** - - - Stimuleren overgang van lokale en particuliere naar bovenlokale, algemene - Maken het mogelijk publieke kwesties op de politieke agenda te plaatsen → traditionele rol van 'middenveld' *Theorieën wijzen op een probleem voor een kritisch middenveld: als zij het systeem bevragen, zoals bij de klimaatmarsen, wordt hun invloed vaak gemarginaliseerd. Hierdoor verliest het middenveld kracht en worden alternatieve politieke ideeën niet serieus genomen, wat fundamentele verandering belemmert.* - Wat met claims van straatprotest en sociale bewegingen? - Welke politieke handelingsruimte blijft er over? - Welke plaats is er nog voor radicale politiek? → Welke is de politieke ruimte? Radicale politiek vandaag de dag: - bv: soep over kunst gooien - - radicaal: teruggrijpen naar fundamenten hoe er vandaag aan pol wordt gedaan Is er plaats voor radicale pol? - Depolitisering ### **(Post)ideologie** Eind jaren '60: einde ideologie afgeroepen (in filosofie en sociologie) door Francis Fukuyama na val van de sovjet unie  leven we in wereld die kapitalistischer is  post-ideologisch tijdperk: voorbij communisme, liberalisme  bepalen niet meer op dezelfde manier de wereld zoals we ervoor wel deden  post politiek in verband gebracht met post ideologiesch: mensen spreken niet vanuit hun ideologie maar meer over goed bestuur/gezond verstand/de mening vh volk = eigen ideologisch achtergrond omzeilen  ontkenning: - - - - -  Vandaag de dag post-ideologische samenleving: erkent niet de ideologische ondertoon, maar politieke partijen vertrekken nog altijd vanuit partijvisie die wel ideologisch is Mensen proberen politieke mening weg te werken, maar een mening die we aanvaarden - Postpolitiek gaat over depolitisering van SL - 'common sense', 'goed bestuur', 'gezond verstand' - '*de* mening van *het* volk' - Post-ideologisch? → Wat bij deze claims van neutraliteit en objectiviteit systematisch ontkend wordt, is de fundamenteel politieke dimensie die aan de grondslag ervan gelegen is → geen enkele claim is neutraal, maar geeft steeds richting/vorm -\> die mensen erkennen niet de politieke ondertoon die in elk gesprek/claim/uitspraak gelegen is → kern van postpolitieke SL: dat claims niet politiek lijken, maar het in wezen zijn ### **Ideologie** Postpolitieke SL - is geen samenleving waar het politieke uit verdwenen is MAAR - een samenleving waarin de politieke dimensie niet erkend wordt → politiek gebeurt impliciet, minder zichtbaar  alles is politiek (kleren die je draagt, eten...), maar niet perse zo dat je effiectief voor een andere samenleving kan zorgen → Leven niet meer in een post ideologische of postpolitieke samenleving - - - Ideologieën zijn veranderd en impliciet geworden, maar niet verdwenen  Maw - - - - Vaak negatieve connotatie aan ideologie -\> opdringen aan anderen, kortzichtig - - - - -  Verschillende manieren om over de wereld, pol na te denken -\> gaat studie doen, wat kunnen we daar uit leren -  Toen nog geen negatieve connotatie, gewoon bestuderen verschillende manieren - om nr pol te kijken - Examenvraag: wat weet je over ideologie? -\> les van vandaag vertellen K. Marx (1818-1883) en F. Engels (1820-1895) Camera obscura: het draait het beeld van de wereld op zijn kop. - - - → kleuring is niet onproblematisch  vormgeving is niet onproblematisch  er is een probleem, klering is problematisch → mensen laten zich leiden door ideële voorstellingen → vertrekt zelden van materiële realiteit "Mensen hebben altijd al valse voorstellingen gemaakt over zichzelf, over wat ze zijn en wat ze moeten zijn" Schrijven dat als reactie op Duitse idealisten -\> was op dat moment dominant, hadden het voor het grootste deel voor het zeggen en Marx enzo waren het daar niet mee eens - Mensen laten zich leiden door ideale voorstellingen - - K. Marx (1818-1883) en F. Engels (1820-1895) - → kritiek op idealisme → kritiek op kapitalisme: mensen wordt productie onderdeel en geen mens op zich vervreemding van materiële omstandigheden, vervreemding van menselijkheid (arbeider is productie-onderdeel) -\> door industrialisering, wordt mensen hun arbeid vervreemd, worden onderdeel in een hele lijn, onderdeel vh proces Mensen staan steeds verder en verder vd werkelijkheid Zijn vervreemd geraakt van dingen die we kunnen of zouden moeten kunnen -\> bv huis bouwen direct naar aannemer gaan Mensen zijn vervreemd van hun uiteindelijke doel van hun job Door industrialisatie meer afstand met onszelf en dingen die ons zouden moeten onderhouden, afstappen van wat ze kennen en kunnen - - - K. Marx (1818-1883) en F. Engels (1820-1895) - - - - K. Marx (1818-1883) en F. Engels (1820-1895) - - - → vals vs echt  marx maakt onderscheid tussen juist en vals bewustzijn Juist = materiële werkelijkheid Vals = ideële Louis Althusser (1918-1990) - - - -  Marx: Ideologie krijgt zelf een pol betekenis -\> manipulatie heersende klasse aanduiden - - maatschappij kritisch aspect Althusser (1918-1990) - - Althusser: - (re)productie van ideologie gebeurt door 'ideologische staatsapparaten' ISA (politiek, onderwijs, gezin, cultuur, recht, godsdienst, vakbonden) - Naast repressieve staatsapparaat (RSA) (politie, regering, leger, rechtbanken,...) dat tot de *publieke* sector behoort, behoren ideologische staatsapparaten tot de *private* sfeer;  overheid heeft een vorm van repressie, als we er niet naar handelen is er repressie, repressie bepaald een groot deel van ons handelen = dit kan, dit niet RSA: 'functioneert door middel van geweld en onderdrukking', ISA: 'functioneert door middel van de ideologie' (zacht disciplineren en dresseren Althusser: - Ideologie heeft niet zozeer te maken met bewustzijn, maar eerder met 'onbewuste' - Ideologie als structuur, structureel verankerd, samenleving structureerd - Representaties (beelden en concepten) die *als* *structuren* betekenis geven, dus niet via het bewustzijn - Ideologie = affectief/emotioneel Vs cognitief (Marx): bewustzijn mensen wordt bepaald door heersende klasse, maar manier waarop Marx en Engels spreken over ideologie heeft te maken met een bewustzijn, een verdraaiing, impact op manier hoe mensen denken - - cognitief want heeft meer met bewustzijn te maken - "*Een* *van* *de* *effecten* *van* *ideologie* *is* *de* *praktische* ontkenning *van* *het* *ideologische* *karakter* *van* *ideologie* *door* *ideologie:* *ideologie* *zegt* *nooit* *'ik* *ben* *ideologisch*'"  Iemand die zegt ik ben niet ideologisch -\> nog steeds ideologische ondertoon Althusser daagt ons uit om in elk denken een ideologisch denken te zien Althusser: Ideologie is niet iets wat moet/kan overwonnen worden, maar wat noodzakelijk en organisch onderdeel is van het maatschappelijk geheel  voor Marc en Engels moest iedologie overwonnen worden, streven naar juist bewustzijn, voor Althusser is dat onmogleijk, vorm van vervorming/verleiding - → ideologie is geen vals begrip van werkelijkheid, maar is begrip *tout* *court* → ideologie is de structuur waardoor we de wereld kennen (cf. wereldbeeld) → we kunnen ons niet ontdoen van ideologie om tot een 'zuiver', 'echt' bewustzijn te komen **Intermezzo: Foucault - disciplineren en dresseren** ----------------------------------------------------- Omschrijft hoe straffen veranderd zijn doorheen de tijd  meer en meer humaan geworden = foucault Michel Foucault (leerling Althusser) - Franse filosoof (1926-1984)  Schrijft boek over hoe straffen veranderd zijn - *Discipline,* *Toezicht* *en* *Straf:* *de* *geboorte* *van* *de* *gevangenis* (1975) - Historische evolutie van straffen - Vanaf eind 18^e^ eeuw: - - - - - - - Ideeën en ideologie (re)produceren - - - Disciplinering en dressering is via Internalisering van ideologie/bepaald denken - - → Bepaalt hoe we denken en handelen (Biomacht) **Ideologie** ------------- Slavoj Žižek (1949 -...) - - - - - → "*When* *some* *procedure* *is* *denounced* *as* *'ideological* *par* *excellence',* *one* *can* *be* *sure* *that* *its* *inversion* *is* *no* *less* *ideological*". = "ik ben niet ideologisch" -\> net een teken dat die wel ideologisch is *Žižek:* *\"The* *Pervert\'s* *Guide* *to* *Ideology"* - - - Horrorfilm over aliens die aanwezig zijn in samenleving - Kritiek op consumptiemaatschappij Žižek - - Žižek - Ideologie verwijst niet louter naar set van ideeën (Marx), of naar praktijk van staatsapparaten (Althusser) - Maar ook naar "*rituele* *moment* *van* *ideologie*": het moment dat mensen ideologie zodanig geinternaliseerd hebben waardoor ze in de eerste plaats niet handelen op basis van hun overtuigingen en ideologische idealen -\> moment rituele ideologie = moment waar je nadenkt over jezelf, dingen die voor jezelf volledig juist zijn die je niet opgelegd zijn, laat je niet vangen door de samenleving, stukje van jezelf dat enkel van jezelf is -\> dat moment = rituele moment  Toont aan dat je volledig opgenomen bent in het ideologisch denken Eigenheid, individualisme voor jezelf = moment dat je opgenomen bent in individualisme, kapitalisme... Moment dat je denkt dat je eraan ontsnapt zit je er volledig in gevangen = ideologische disidentificatie Zizek Belang van ideologische disendentificatie: - Geloof dat we niet volledig opgenomen zijn door het ideologische  Ideologie is zo sterk dat het alles overneemt Zizek: Ideologie niet gekoppeld aan heersende macht of staatsapparaat of -prakrijk difuus en verspreid Alsof ze van mensen zelf kwam - Ideologie lijkt het mensen zelf komt en verschillend is van mens tot mens - Realiteit is ideologisch geworden - Onderscheid tussen ideologische en werkelijke is niet meer mogelijk Examen vraag: wat is disidentifictaie? **Les 5** ========= **Ideologie** ------------- Hannah Arendt (1906 - 1975) - - → Ideologie = *ideo-logie*: logica van idee  geeft aan op welke manier ideologie werkt, wat het mechanisme is dat erachter zit  datgene wat gebeurt, gebeurt adhv de logica van een bepaald idee - - - Inherent totalitair Vb: The Matrix: - - - - - being red pilled is de juiste werkelijkheid onder ogen zien Vb: Nazi, fascisme - - - Arendt **3 totalitaire elementen** 1. Totale uitleg/verklaring van werkelijkheid/geschiedenis - - - 2. Idee = ideaal: onetwistbaar, absoluut waar -  Als je de rode pil nog niet genomen hebt, heb je die sixth sense nog niet 3. Idee is het fundament: - - Bv: complot theorie corona -\> corona = onbetwistbare waarheid -\> reden waarom mensen denken over geschiedenis, heden en toekomst Voor Arendt is elke ideologie een totaliteit Arendt Ideologie werkt aan de hand van: - - - → elke ideologie is impliciet totalitair en claimt steeds de enige juiste verklaring voor de volledige werkelijkheid te zijn  Manier waarop we kijken nr de werkelijkheid -\> altijd vorm van totaliteit, hoe klein het ook is - "goed bestuur", "neutraal", "common sense" "*de* wil van *het* volk",.... Ideologie en politiek: - → zijn archetypische ideologische uitspraken - - → feiten spreken nooit voor zichzelf, maar zijn boodschapper van rits discursieve strategieën  Uitspraken die een ideaal beeld vd werkelijkheid claimen -\> uitspraken zeggen nt iets voer de echte werkelijkheid, maar wel hoe ze er zou moeten uitzien - - -  Claims die aanhalen dat iets anders ideologisch zijn zijn eigenlijk zelf ideologisch Žižek: "*hoewel* *er* *geen* *duidelijke* *scheidingslijn* *bestaat* *tussen* *ideologie* *en* *werkelijkheid,* *hoewel* *ideologie* *altijd* *al* *werkzaam* *is* *in* *alles* *wat* *we* *als* *'werkelijkheid'* *ervaren,* *moeten* *we* *desalniettemin* *de* *spanning* *behouden* *die* *ideologiekritiek* *levendig* *houdt*"  ideologie gaat niet over wat is waar en vals, maar over spanning en spanningsveld over claims vd werkelijkheid Als wetenshappers aanhalen dat we in een postpolitieke samenleving leven -\> kritiek kunnen opgeven, belangrijk om spanning te blijven opzoeken, belangrijk voor agogen - - - - - → Belang van ideologiekritiek (waakhondfunctie)(cf. Nijk)  Waakhondfunctie vh middenveld -\> als je aan middenveld zegt dat ze overheidsbeleid moeten uitvoeren dan ontdoe je ze van die waakhondfunctie en mogelijkheid om aan beleidskritiek te gaan doen → gaat niet om het halen van het eigen gelijk, maar om engagement/deconstructie van ideologie  Ideologiekritiek belangrijk -\> wereldbeeld/denken laat terugplaatsen binnen een samenleving vanuit die spanning die je opzoekt heb je ook voor ideologische elementen = clue van het vak = politieke rol agoog is gelegen in onderste twee pijltjes: - Je doet nooit iets neutraal, want wil iets doen id samenleving - Doet dat niet in ideologisch vacuum, werkt in een gekleurde samenleving **Alles = Politiek?** --------------------- Uit analyse van ideologie → We leven niet in postpolitiek SL → Maar net in SL waarin alles politiek is (alleen is het niet meer zichtbaar/expliciet) - - Door ondertoon te benadrukken hebben we ook voor het feit dat pol zich altijd manifesteert door hoe we omgaan met de dingen -\> vanuit die optiek leven in een samenleving waarin alles pol is Cultuur = politiek (en vice versa) - - - geeft richting aan verlangens en betekenisgeving → Cultuur is verbonden met macht (Giroux): Cultuur "*biedt* *zowel* *de* *symbolische* *en* *materiële* *bronnen* *als* *de* *context* *en* *inhoud* *voor* *de* *verhandeling* *van* *kennis* *en* *vaardigheden*" Cultuur = politiek - Vanuit dat idee  Alles heeft politieke connotatie (cf kleding, voeding, grappen,...) - Bewust en onbewuste keuzes, gedragingen,... → nieuwe vormen van politisering?  verschillende vormen van politisering - - - ***Subpolitiek*** **(Beck)** - - - - - Cf. burgerinitiatieven... *Subpolitiek* - Politiek van onderuit - DIY = do it yourself = mensen gaan zelf aan de slag met hun leven - Via zelforganisatie van individuen - Individu als politieke 'actor' - Publieke ruimte als plek voor maatschappijverandering → Subpolitiek als vorm van (re)politisering ##### **Deliberatieve democratie (Habermas)** - - - Dialoog → consensus - *Deliberatieve* *democratie* - - - - - ##### **Agonisme (Mouffe)**  grondgedachte = kritiek op twee andere vormen van politisering dat veel gericht is op consensus  sub: politiek wordt geïndividualiseerd, kracht die individu heeft om in te gaan tegen waarden en normen is niet groot genoeg dat je eerder een bevestiging krijgt van politiek beleid dan een uitdaging - - - - - - - - *Agonisme* *(Mouffe)* - - Meningsverschil als bron voor democratische vernieuwing - uitdagen van status quo - *Counterculture* - Vb: klimaatmarsen en extremen daarin (ER) 3 vormen van politisering = - Ideaaltypes - Komen zelden in zuivere vorm voor - Combinatie - Zijn verhelderen voor hoe middenveld politisering kan werken  Aangeven waar middenveld aan politisering kan werken en meer op kan inzetten Vanuit agonisme aandacht hebben voor kritiek en dit herkennen en mee ad slag gaan Politisering vertrekt vanuit geloof - dat andere wereld mogelijk is - Burgers hierin een belangrijke rol spelen (burgerschap) - Voorbeelden uit agogisch werk - Is geen middel-doel/stappenplan verhaal - Maatschappelijke verandering is niet eenvoudigweg 'bewerkstelligbaar' **Les 6** ========= **Leesgroep:** - Wat is de rol van ideologie en ideologiekritiek in onze samenleving? - Moet ideologiekritiek objectief zijn om legitiem te zijn? - Wat is het verschil tussen postpolitiek en depolitisering? - Leg de verschillende vormen van politisering aan elkaar uit en zoek naar voorbeelden. Kunnen ze samen bestaan/elkaar versterken of net niet? Welke zijn effectief/haalbaar in de praktijk? - Wat betekent hegemonie? - Wat zijn discursieve praktijken? - Op welke manier hebben alle aspecten van het leven (kledingkeuze, eetgewoontes, humor, seksualiteit,...) een politieke betekenis? - Hoe moeten we de kracht van politisering begrijpen? - Moet consensus of dissensus een streefdoel zijn? - Is een 'machtsvrije deliberatie' mogelijk? Alles = politiek? ----------------- - - - - - Business as usual? ------------------ - - - - - - - - - - - - - - - Heel fel aanwezig vandaag de dag en geloven in het beter maken vd samenleving - - - Fundamentele alternatief krijgt te weinig ontplooiingskans of bestaansrecht omdat het mee opgeslorpt wordt in logica van consumentisme - Er zit veel macht in pol economie, maar verantwoordelijkheid kan je nt aanduiden -\> dragen allemaal bij en zorgen allemaal dat het in stand wordt gehouden - Ideologie: net doordat we in dat systeem zitten en er kritiek op hebben is het punt dat we er helemaal mee mee gaan - - - - - - - - - Commodiffcatie = alles wat we kunnen doen wordt gereduceerd tot een goed dat je kan ruilen/kopen -\> pol dat je lifestyle/mening dat je die kan kopen - Bv: surfen sfeer van vrijheid, anders denken, kritiek op samenleving -\> vb van commodiffceerde lifestyle -\> levenstijl is duur, skatekleren zijn duur maar worden wel gekocht en kunnen wel gekocht worden - - Als je als iets wilt identi昀椀ceren als iets moet je het wel kopen en je moet mee zijn met politieke eco systeem - - Twitter mening over iets -\> likes -\> mensen gaan akkoord -\> like krijgt een soort waarde - Echokamer die internet is, als je die koppelt aan pol voorkeur dat internet een versterking is van eigen idealen - Krijgt alleen maar bevestiging van je eigen ideeën en idealen en hoe je moet handelen → social media ≠ geen middel voor politieke actie, maar steeds ingeschreven in economische logica en algoritmes - → "aanvaardt dat de tactiek van marktonderzoek die gebruikt wordt om wc-papier te verkopen ook gebruikt kan worden voor de opbouw van sociale bewegingen" → likes, shares en reposts zijn zwaktebod van politieke actie Micah White: *The* *end* *of* *protest* *-* *a* *new* *playbook* *for* *revolution* 2016 - - - Net als je zegt dat je nt ideologisch nadenkt, ik denk anders dan de heersende ideologie -\> dan handel je alsnog volgens die ideologie - Maw manier waarop we dingen doen is meer ideologisch dan hoe we er over nadenken - - - "ik ga daar geen kleren kopen" -\> maar wel van andere ketens zo kleren dragen - - Bv uber eats weten dat bezorgers slechte werkomstandigheden hebben, maar er toch gebruik van maken - Bv verkiezingen weet dat het weinig gaat uitmaken, maar toch stemmen, er toch aan mee doen - - - in wezen is politieke handelingsruimte net erg klein - burgerinitiatieven blijven vaak kleinschalige, particuliere kwesties  komt niet tot het elgemene belang - recuperatiekracht van en depolitisering door kapitalisme is te groot -\> kapitalisme/pol eco systeem heeft een zo grote recuperatiekracht dat elke vorm van kritieke en alternatief al snel wordt opgenomen binnen dat systeem - - - - - - - - Politiek: alles en/of niets? ---------------------------- - - #### → 'alles is politiek = niets is politiek' (= examenvraag: leg deze zin uit) Het politieke ------------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - Politieke wordt vandaag moreel vertaald (niet langer rechts/links, maar eerder goed/kwaad) - - - - - Het politieke als "een wij/zij-relatie waarin de conficterende partijen de legitimiteit van hun opponenten erkennen, ook al zien ze in dat er voor hun conflict geen rationele oplossing bestaat" - Eigene van democratie ≠ overwinnen van wij-zij tegenstelling, maar = vormgeven aan wij-zij onderscheid met erkenning van pluralisme (↔ Schmitt) - - - Het politieke ≠ (ant)agonisme of verschil van opvattingen, maar feit dat vorm en betekenis van samenleving altijd opnieuw open ligt - - - - - - - verwijst naar de meervoudigheid van en het verschil in visies op de inrichting en vormgeving van de samenleving, en niet zo zeer naar de meest effeciënte manier om zo een visie te realiseren - Heeft oog voor transformatie en disruptie, en minder voor het bewerkstelligen van meer van hetzelfde **Les 7** ========= Politiek: alles en/of niets? ---------------------------- - - Het politieke ------------- - - "Der Begriff des Politischen" (1932) = het begrip vh politieke - Wat betekent politiek? Wat is die radivale eigenheid? - Wat is politiek? Wie heeft politieke macht? -\> leeft in een samenleving die een overgang heeft gemaakt naar een meer democratische - - Absolute associatie of dissocatie (*Wij* vs *Zij*) = antagonisme (ofwel ben je mee met mij ofwel ben je tegen mij) - - - - - - - Waar die antithese over gaat is het willen ontkennen vh bestaansrecht vd andere - - - - - - - Van het moment dat het voorkomt in andere domeinen zegt het meer over de pol betekenis van die domeinen, dan de eigenheid van die domeinen zelf - - - Radicale eigenheid van pol is niet gelegen in een ideologie, maar net in verschil tussen verschillende standpunten - - - Antagonisme is zo strek dat bestaansrecht vd andere wordt ontkent, ziet het politieke in een meningsverschil dat zo extreem is dat bestaansrecht vd andere zo hard wordt ontkent dat die geen bestaan meer heeft - - - - Elke religieuze, morele economische of ethische antithese kan politiek worden als ze het vriend-vijand onderscheid aanneemt - - In eender welke sector kan je het politieke vinden vanaf het moment dat de vriend vijand antithese inzit - Meer dan een meningsverschil = bestaansrecht van de ander wordt ontkent, hier gelden deze regels en jouw mening heeft hier geen grond - Politieke differentie Aantal denkers die het hebben over post fundamentele pol filosofie - - - - - - - - op "post-politieke" tijdsgeest = claim dat we niet langer in een pol samenleving leven - Kritiek op post-ideologisch tijdperk = Claim dat we niet meer te maken hebben met politieke ideologieën - Kritiek op sociaal-liberalisme = Vanuit die optiek kritiek op sociaal liberalisme of de derde weg - - - - Tegen consensus/dialoog-ideaal van democratie  Mouffe vertrekt vanuit derde weg denken - - - - Consensus en dialoog zijn nt de kern van ons denken over de democratie - - - - - Baseert zich op Heidegger: twee manieren van kijken naar dingen; ontisch vs ontologisch - Ontologisch = niveau van de vraag en vraag naar betekenis van zijn -\> zijn + het politieke - Ontisch = niveau van zijn, er zijn, dingen die bestaan, die aanwezig zijn -\> zijnde + de politiek - Zijn als werkwoord, manier van bestaan -\> bestaat op zichzelf niet, is geen zijn de - - - - - Zijn de= iets dat er is, bestaat, aanwezig is (een ruit, een tafel... zien we dat bestaat) terwijl zijn bestaat op zichzelf niet, het zegt iets over de manier waarop dingen bestaan hoe dat die bestaan - Zijn gaat een sukje een zijn de vooraf, want zijn de bestaat pas wanneer dat het is - - - Het politieke = als "een wij/zij-relatie (= Schmitt hierop bouwt Mouffe verder) waarin de confficterende partijen de legitimiteit van hun opponenten erkennen, ook al zien ze in dat er voor hun confflict geen rationele oplossing bestaat" -\> Gaat voor haar over erkennen van legitimiteit van iemand die het niet met je eens is - Eigene van democratie ≠ overwinnen van wij-zij tegenstelling, maar = vormgeven aan wij-zij onderscheid met erkenning van pluralisme (↔ Schmitt)  Democratie moet vorm krijgen vanuit vriend of vijand, maar niet tenaanzien van het erkennen van bestaansrecht van de ander - Erkenning van confflct/hegemonie als constitutief element vd samenleving en democratie  Heeft veel oog voor hegemonie, discensus - - Het politieke ≠ (ant)agonisme of verschil van opvattingen, maar feit dat vorm en betekenis van samenleving altijd opnieuw open ligt  maar feit dat er geen finale vorm/richting is die we aan de samenleving kunnen geven, kunnen die vorm altijd opnieuw bepalen - Het politieke is ontologisch: verwijst naar ons bestaan: dat heeft geen vaste vorm  Het pol verwijst naar de manier waarop wij samen bestaan en daar kunnen we geen eenduidige betekenis/vorm/richting/identiteit aan geven - - - - - Ontologisch niveau breekt altijd binnen ontische niveau als we de mens proberen te beschrijven - Het politieke verwijst naar de betekenis van ons 'samen-zijn'  Samen zijn kan je nt bepalen, kan er geen identiteit aan koppelen, geen vast kenmerk -\> is altijd open - - Bij Mouffe: (ant)agonisme  Mouffe gebaseerd op schmitt maar zwakt dat een beetje af - - - -