Strafrecht Samenvatting PDF

Samenvatting Strafrecht Week 1..................................................................................................................................................... 6 Samenvatting Kennisclip...............................................................................................

Samenvatting Strafrecht Week 1..................................................................................................................................................... 6 Samenvatting Kennisclip..................................................................................................................... 6 Doel van straffen............................................................................................................................. 6 Materieel en formeel strafrecht...................................................................................................... 6 Voorwaarden voor strafbaarheid.................................................................................................... 6 Bestanddelen en elementen........................................................................................................... 7 Elementen....................................................................................................................................... 7 Samenvatting Hoofdstuk 1.................................................................................................................. 7 Commuun en bijzonder strafrecht.................................................................................................. 7 Doel van strafrecht.......................................................................................................................... 7 Handhaving van rechtsnormen....................................................................................................... 7 Strafrechttheorieën......................................................................................................................... 8 Samenvatting hoofdstuk 2.................................................................................................................. 9 Vier voorwaarden voor strafbaarheid............................................................................................. 9 Bestanddelen en elementen........................................................................................................... 9 Delictsvormen................................................................................................................................ 10 Misdrijven en overtredingen......................................................................................................... 10 Wetsduiding in bijzondere wetten................................................................................................ 10 Week 2................................................................................................................................................... 11 Samenvatting Kennisclip................................................................................................................... 11 Inhoud opzet................................................................................................................................. 11 Gradaties opzet............................................................................................................................. 11 Inhoud culpa.................................................................................................................................. 11 Gradaties culpa.............................................................................................................................. 12 Roekeloosheid............................................................................................................................... 12 Grens voorwaardelijke en bewuste culpa..................................................................................... 12 Causaliteit...................................................................................................................................... 12 Samenvatting hoofdstuk 3................................................................................................................ 13 Opzet (dolus)................................................................................................................................. 13 Gradaties van opzet....................................................................................................................... 13 Aanmerkelijke kans....................................................................................................................... 13 Pagina 1  Schuld (culpa)................................................................................................................................ 14 Bewuste schuld.............................................................................................................................. 14 Bewuste schuld versus voorwaardelijk opzet............................................................................... 14 Onbewuste schuld......................................................................................................................... 14 Bewuste schuld versus onbewuste schuld.................................................................................... 14 Schuld in roekeloosheid................................................................................................................ 15 Culpa en de vierde voorwaarde voor strafbaarheid..................................................................... 15 Culpa in causa................................................................................................................................ 15 Samenvatting hoofdstuk 4................................................................................................................ 15 Het causaal verband...................................................................................................................... 15 Condicio sine qua non................................................................................................................... 15 De leer van de causa proxima....................................................................................................... 15 De leer van de redelijke voorzienbaarheid................................................................................... 15 De leer van de ‘redelijke toerekening’.......................................................................................... 15 Het belang van causaliteit............................................................................................................. 15 Materiële delicten en opzet.......................................................................................................... 15 Materiële delicten en schuld......................................................................................................... 16 Week 3................................................................................................................................................... 16 Samenvatting kennisclip.................................................................................................................... 16 Strafuitsluitingsgronden................................................................................................................ 16 Enkele onderscheidingen.............................................................................................................. 16 Samenvatting hoofdstuk 5................................................................................................................ 18 Eisen voor ontoerekeningsvatbaarheid........................................................................................ 18 Week 4................................................................................................................................................... 19 Samenvatting kennisclip.................................................................................................................... 19 Uitbreiding van strafbaarheid....................................................................................................... 19 Strafbare gedragingen................................................................................................................... 19 Poging............................................................................................................................................ 19 Begin van uitvoering...................................................................................................................... 19 Voorbereiding................................................................................................................................ 19 Vrijwillige terugtred bij poging en voorbereiding......................................................................... 20 Deelneming................................................................................................................................... 20 Medeplegen en medeplichtigheid................................................................................................ 20 Doen plegen en uitlokken............................................................................................................. 20 Pagina 2  Samenvatting hoofdstuk 6................................................................................................................ 21 Aanvullingen op poging................................................................................................................. 21 Aanvullingen op voorbereiding..................................................................................................... 21 Aanvullingen op plegen en deelnemen......................................................................................... 21 Week 5................................................................................................................................................... 23 Samenvatting kennisclip.................................................................................................................... 23 Personen en organen in het strafproces....................................................................................... 23 Personen en organen in het strafproces....................................................................................... 23 Verschillen tussen de rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad............................................ 24 Het Openbaar Ministerie............................................................................................................... 24 Rol van de politie........................................................................................................................... 24 De fasen in het strafproces........................................................................................................... 24 Opsporingsonderzoek................................................................................................................... 24 Dwangmiddelen............................................................................................................................ 25 Vervolging...................................................................................................................................... 26 Vervolgingsbeletselen................................................................................................................... 26 Samenvatting hoofdstuk 7,8 en 9..................................................................................................... 27 Gematigd accusatoire procesvoering............................................................................................ 27 Bronnen van het Nederlandse strafprocesrecht........................................................................... 27 Hoofdrolspelers in het strafprocesrecht....................................................................................... 27 Rechten van de verdachte............................................................................................................. 27 De taken van het Openbaar Ministerie......................................................................................... 28 Taken van de politie...................................................................................................................... 28 De rechter...................................................................................................................................... 29 De advocaat................................................................................................................................... 29 Voorbereidend onderzoek............................................................................................................ 29 Personen met opsporing belast.................................................................................................... 29 Verbaliseren.................................................................................................................................. 29 Aanvang opsporing........................................................................................................................ 30 Bijzondere bevoegdheden............................................................................................................. 30 Opsporingsbevoegdheden............................................................................................................ 30 Controlebevoegdheden................................................................................................................. 30 De vervolging................................................................................................................................. 30 Opportuniteitsbeginsel.................................................................................................................. 31 Pagina 3  Aanvang vervolging....................................................................................................................... 31 Vervolgen en seponeren............................................................................................................... 31 Vervolging niet mogelijk................................................................................................................ 32 Bezwaar tegen de vervolging........................................................................................................ 32 Beklag over (niet verdere) vervolging........................................................................................... 32 Samenvatting hoofdstuk 9................................................................................................................ 33 Vrijheidsbenemende dwangmiddelen.......................................................................................... 33 Bevoegde instantie........................................................................................................................ 33 Subject........................................................................................................................................... 33 Steundwangmiddelen................................................................................................................... 33 Staande houden............................................................................................................................ 33 Aanhouding (op heterdaad): Algemeen........................................................................................ 34 De aanhouding op heterdaad........................................................................................................ 34 Onverwijld overleveren aan een opsporingsambtenaar............................................................... 34 Aanhouding buiten heterdaad...................................................................................................... 34 Het doel van aanhouden (grond).................................................................................................. 35 Ophouden voor onderzoek........................................................................................................... 35 Grond van ophouden voor onderzoek.......................................................................................... 35 Gevallen en termijnen................................................................................................................... 35 Termijnen...................................................................................................................................... 35 Wachten op de raadsman............................................................................................................. 35 Maatregelen tijdens het ophouden voor onderzoek.................................................................... 35 De inverzekeringstelling................................................................................................................ 36 Grond van inverzekeringstelling.................................................................................................... 36 Gevallen van inverzekeringstelling................................................................................................ 36 De termijn van inverzekeringstelling............................................................................................. 36 Rechtmatigheidstoets vrijheidsberoving (artikel 59a Sv).............................................................. 36 Maatregelen tijdens de inverzekeringstelling............................................................................... 37 De voorlopige hechtenis................................................................................................................ 37 Bevoegde instantie........................................................................................................................ 37 Subject........................................................................................................................................... 37 Gevallen van voorlopige hechtenis............................................................................................... 37 Gronden van voorlopige hechtenis............................................................................................... 38 Week 6................................................................................................................................................... 39 Pagina 4 Samenvatting kennisclip.................................................................................................................... 39 1. De Dagvaarding...................................................................................................................... 39 2. Het onderzoek ter terechtzitting........................................................................................... 39 Verloop van het onderzoek ter terechtzitting............................................................................... 39 Formele vragen artikel 348 Sv (voorvragen)................................................................................. 40 Materiële vragen artikel 350 Sv (hoofdvragen)............................................................................. 40 Straffen en maatregelen............................................................................................................... 40 Pagina 5 Week 1 Samenvatting Kennisclip Doel van straffen - Generale en speciale preventie o Generale preventie: Het voorkomen van strafbare feiten door alle Nederlanders o Speciale preventie: Het voorkomen dat degene die het strafbare feit gepleegd heeft, dit niet gaat herhalen - Vergelding o Adagium: Wie kwaad doet, kwaad ontmoet. o Dit is om te voorkomen dat burgers onderling wraak nemen - Resocialisatie o De gedachte dat iemand van een straf wat opsteekt o Er wordt gekeken of de levensomstandigheden van de dader verbeterd kunnen worden, teneinde te voorkomen dat de dader wederom stafbare feiten gaat plegen Strafrecht wordt gezien als een ultimum remedium. o Het idee dat strafrecht pas ingezet moet worden indien er geen andere opties meer zijn Materieel en formeel strafrecht - Strafrecht o Materieel strafrecht ▪ Het gedeelte van strafrecht dat bepaalt wat wel en niet mag Wetboek van Strafrecht Bijzondere wetten o Voorbeelden: Opiumwet, wegenverkeerswet en de wet wapens en munitie o Formeel strafrecht ▪ Het gedeelte van strafrecht dat bepaalt hoe de straffen worden opgelegd, hoe het onderzoek wordt verricht, et cetera Wetboek van strafvordering. Bijzondere wetten Voorwaarden voor strafbaarheid 1. Menselijke gedraging - In de achttiende eeuw kwamen bijvoorbeeld soms nog dieren voor de strafrechter - Kan zowel actief (commissie) als inactief (omissie) zijn 2. Wettelijke delictsomschrijving - Het legaliteitsbeginsel 3. Wederrechtelijkheid - In strijd met de wet; of - Zonder toestemming 4. Schuld - Het moet verwijtbaar en vermijdbaar zijn Pagina 6 Bestanddelen en elementen Bestanddelen Onderdelen van delictsomschrijving - Hetgeen wat niet mag Bestanddelen moeten worden bewezen Voorbeeld: Artikel 289 Sr Casusmodel artikel 289 Sr Artikel + Bestanddelen Jurisprudentie Toepassen Conclusie Kwalificatie Artikel 289 Sr Opzettelijk Bewezen of Moord onbewezen Met Bewezen of voorbedachten onbewezen rade Een ander van het Bewezen of leven berooft onbewezen Elementen Wederrechtelijkheid en schuld (verwijtbaarheid) - Wederrechtelijkheid: Als ik een been afzaag is het onrechtmatig, doch als een arts dit doet teneinde een patiënts leven te redden is dat waarschijnlijk rechtmatig Elementen zijn niet in de delictsomschrijving opgenomen Elementen hoeven niet te worden bewezen Samenvatting Hoofdstuk 1 Commuun en bijzonder strafrecht Commuun strafrecht (Algemeen strafrecht) - Het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering Bijzonder strafrecht - Strafbare gedragingen die niet in de bovenstaande boeken staan Denk aan: deelname aan het verkeer en economische delicten Doel van strafrecht Het door middel van sancties handhaven van normen die uit strafrechtelijke bepalingen voortvloeien - Het strafrecht houdt zich dus niet bezig met ongedaanmaking of schadevergoeding Het strafrecht wijst louter het gedrag aan dat strafbaar is - Er zal nooit staan: ‘’Gij zult niet stelen.’’ Er staat: ‘’Indien gij steelt, dan…’’ Handhaving van rechtsnormen Gedragsnormen die zijn opgenomen in de wet Schending rechtsnorm + geschreven reactie in het Wetboek van Strafrecht of in andere strafbepaling = strafbaar feit Pagina 7 Strafrechttheorieën De vergeldingstheorie - De overheid neemt wraak op degene die onrecht pleegde - Met een strafbaar feit wordt een inbreuk gemaakt op de ‘wereldrijke juridische orde’ - Absolute strafrechtstheorie → de straf vindt zijn grondslag in het misdrijf (het onrecht moet worden hersteld) De preventietheorie - Generale preventie Dat anderen dan de misdadiger zien wat er gebeurt als men een strafbaar feit pleegt - Speciale preventie Dat het opleggen van een straf de misdadiger er zelf van weerhoudt om in het toekomst misdaden te plegen Het werkt op drie wijzen 1. Afschrikking voor de dader 2. Verbetering in het gedrag van de dader 3. De samenleving gaat erop vooruit doordat thans de dader tijdelijk uit de samenleving is verwijderd - Relatieve strafrechtstheorie → De straf beoogd een bepaald doel i.p.v. enkel vergelding Geweldsmonopolie bij de overheid - Eén van de belangrijkste functies van strafrecht: het preveniëren van ongecontroleerde wraak - Artikel 113 Gw - Onpartijdige en benoemde rechter mag als enige bestraffing door vrijheidsberoving opleggen - De kans dat het proces op een eerlijke wijze verloopt is zo groter De ultimum remedium-gedachte - Latijn voor laatste oplossing - Strafrecht wordt pas toegepast indien er geen redelijke alternatieve oplossingen kunnen worden toegepast Vragen die gesteld moeten worden zijn: - Moet een bepaalde vorm van onrecht op strafrechtelijke wijze te worden afgehandeld, omdat het handelen als typisch misdadig of crimineel moet worden beoordeeld? - Kunnen de handelingen strafrechtelijk worden afgedaan? - Het legaliteitsbeginsel - Eerste artikel in het Wetboek van Strafrecht Geen straf zonder wet Geen terugwerkende kracht Geen analogische redeneringen - Het moet glashelder zijn welke gedragingen strafbaar zijn en wat de gedragingen precies inhouden Pagina 8  - Betekenis analogie: Als de gedraging zelf niet uitdrukkelijk wordt gesanctioneerd in een wettelijke bepaling, mag men niet ‘creatief’ in deze bepaling inlezen omdat ze er veel op lijst Lex certa (strafbepalingen moeten zo duidelijk mogelijk geformuleerd zijn) Samenvatting hoofdstuk 2 Vier voorwaarden voor strafbaarheid 1. De menselijke gedraging - Er moet iets zijn gebeurd en die gebeurtenis moet door een menselijk individu zijn gewild - Aanvullingen op de hoofdregel: i. Nalaten kan eveneens strafbaar zijn ii. Rechtspersonen kunnen tevens vervolgd worden iii. Deelnemingsvormen zijn ook strafbaar 2. Delictsomschrijving - Wijst gedrag aan dat strafbaar is - Is een onderdeel van een strafbepaling. Een strafbepaling heeft twee onderdelen: i. Delictsomschrijving ii. Sanctienorm - Geeft aan welke sanctie mag worden opgelegd bij overtreding van de delictsomschrijving 3. Wederrechtelijkheid - Het gedrag is in strijd met het objectieve recht - In enkele gevallen is het noodzakelijk om de wederrechtelijkheid specifiek te benoemen in de strafbepaling 4. Aan de schuld te wijten - Men moet de verdachte een verwijt kunnen maken van zijn gedraging Bestanddelen en elementen - Bestanddelen - Voorwaarden voor strafbaarheid die in de wettelijke delictsomschrijving terug zijn te vinden - Elementen - Voorwaarden voor strafbaarheid die niet zijn opgenomen in een wettelijke delictsomschrijving - Zijn in te delen als: i. Wederrechtelijkheid ii. Schuld - Bewijsrecht: Het belang van het onderscheid tussen bestanddelen en elementen - Het vervullen van elementen hoeft niet bewezen te worden, tenzij voor de rechter aannemelijk wordt gemaakt dat deze elementen niet zouden zijn vervuld Pagina 9 Delictsvormen - Delict = het overtreden van een strafbepaling - Formele delicten i. De actieve handeling ten aanzien van een bepaalde gedraging. Er wordt NIET gekeken naar de eventuele gevolgen van de gedraging (stelen bijvoorbeeld) - Materiële delicten i. Het laten intreden van een bepaald gevolg is strafbaar gesteld (doodslag bijvoorbeeld) - Commissiedelicten i. In de delictsomschrijving een ‘handelen’ strafbaar gesteld - Omissiedelicten i. In de delictsomschrijving wordt een ‘nalaten’ strafbaar gesteld - Gronddelict i. Het delict waar de gekwalificeerde en geprivilegieerde delicten een variatie op vormen (voorbeeld doodslag) - Gekwalificeerd delict i. Ernstigere vormen van een ‘variatie’ op het gronddelict (voorbeeld moord) ii. Gevolg: zwaardere sanctienorm - Geprivilegieerd delict i. Afgezwakte vormen van een ‘variatie’ op het gronddelict (voorbeeld dood door schuld) ii. Gevolg: lichtere sanctienorm Misdrijven en overtredingen In het commune strafrecht (Wetboek van Strafrecht) zijn er drie ‘boeken’: 1. Het Algemene deel 2. De Misdrijven 3. De Overtredingen Dus als een handeling in boek twee staat is het een misdrijf en als het in boek 3 staat is het een overtreding. Dit onderscheid is van astronomisch belang, aangezien een overtreding nooit gesanctioneerd mag worden met een gevangenisstraf. Daarnaast geeft het Wetboek van Strafrecht tal van bevoegdheden aan opsporingsambtenaren indien sprake is van een misdrijf. Ten slotte zijn bepaalde uitbreidingen van strafbaarheid bij overtreding niet mogelijk. Wetsduiding in bijzondere wetten - De wet bepaalt of een gedrag in strijd met een delictsomschrijving als misdrijf of overtreding moet worden gekwalificeerd Pagina 10 Week 2 Samenvatting Kennisclip - Misdrijven: bijna altijd opzet of schuld in delictsomschrijving - Opzet = dolus → doleuze delicten (waarin opzet één van de vereisten is) - Schuld als element = verwijtbaarheid - Schuld als bestanddeel (in de delictsomschrijving) = culpa → culpoze delicten - Bijna alle misdrijven zijn doleus Inhoud opzet - Willens en wetens handelen - Uitspraken van de Hoge Raad bepalen wat opzet is. Er staat immers geen definitie van opzet in de wet - Woorden die dolus aanduiden in de wet: i. Opzettelijk ii. Bij tijd en wijle ‘’wetende dat’’, ‘’wist dat’’, ‘’oogmerk’’ (zwaarste versie van opzet) iii. Ingeblikt opzet → Het woord ‘’opzet’’ ontbreekt in zijn geheel, terwijl het wel een vereiste is (voorbeeld artikel 246 Sr) - Opzet heeft betrekking op alle bestanddelen die na het woord ‘’opzettelijk’’ volgen Gradaties opzet - Opzet - Oogmerk i. Zwaarste variant ii. met een bewuste bedoeling - Noodzakelijkheidsbewustzijn i. Afgeslankte variant ii. indien een persoon een feit pleegt met een ander motief dan het uiteindelijke gevolg van zijn gedraging, maar van tevoren vaststaat dat dat gevolg uit die gedraging zou voortvloeien - voorwaardelijk opzet / dolus eventualis i. bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden en voor lief nemen ii. Arrest aanmerkelijke kans - De meneer heeft bewust de aanmerkelijk kans aanvaard dat het gevolg (drugs in het vliegtuig zou komen) kon plaatsvinden - De koffer is zelf ingepakt, daarbij wist hij dat de koffer een dubbele bodem had. Hierdoor is de kans aanmerkelijk dat er sprake is van drugssmokkel Inhoud culpa - Weten en niet willen - Verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid - Culpa = wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid Pagina 11 Gradaties culpa - Bewuste culpa i. indien een verdachte wel heeft nagedacht over de gevolgen van zijn handelen, maar deze gevolgen voor lief heeft genomen - Onbewuste culpa i. indien een verdachte geheel niet heeft nagedacht over de gevolgen van zijn handelen ii. Verpleegster arrest - Per abuis wordt de verkeerde injectie ingespoten - Garantenstellung ▪ Juridische term waarmee wordt aangeduid dat er een grotere verantwoordelijkheid rust op een persoon met een bijzondere kwaliteit - Een verpleegster is opgeleid en moet begrijpen dat men niet zomaar een goed kan inspuiten zonder controle Roekeloosheid - Zeer onvoorzichtig gedrag waarbij onaanvaardbare risico’s zijn genomen - Wettelijke strafverzwaringsgrond - Als men bijvoorbeeld al te hard rijdt en daarbij stoplicht ignoreren en er daardoor een ongeluk ontstaat. Dat zijn die delicten een strafverzwaringsgrond - Zwaarste vorm van het culpoze delict Grens voorwaardelijke en bewuste culpa - Opzet: willen en weten - Bewuste schuld: weten (of behoren te weten) maar niet willen Causaliteit - Redelijke toerekening (Letale Longembolie-arrest) - Conditio sine qua non i. Is de handeling eruit te halen. Als de handeling niet was gedaan, was dan het gevolg ingetreden? ii. Voorbeeld: Door nies schrikt de kat, springt op straat, schrikt een auto en daardoor treedt een fietser in Charons boot. De facto kan je zeggen dat jouw nies de hoofdoorzaak is en dat jij daardoor schuldig bent iii. NB Geldt niet in Nederland - Causa proxima-leer i. Uitsluitend de laatste schakel in de keten is van belang ii. Ook die laatste schakel is niet altijd het meeste te verwijten - Voorzienbaarheid i. Degene die de actie onderneemt had kunnen weten dat het gevolg zou kunnen intreden ii. Op het moment dat jij een bepaalde actie verricht en een gevolg ontstaat, moet er worden gekeken naar een combinatie van de voorgenoemde theorieën Pagina 12 Samenvatting hoofdstuk 3 Opzet (dolus) Ingeblikte opzet = in het werkwoord dat de gedraging omschrijft, is het woord opzet verwerkt Voorbeeld → artikel 246 Sr: ‘’ Hij die door geweld of een andere feitelijkheid of bedreiging met geweld of een andere feitelijkheid iemand dwingt tot het plegen of dulden van ontuchtige handelingen, wordt, als schuldig aan feitelijke aanranding van de eerbaarheid, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie.’’ Gradaties van opzet 1. Oogmerk - Het verwezenlijken van het directe naaste doel van de dader - Men doet iets met het volle besef van zijn eigen wil en de strekking van zijn handelingen - Oogmerk ziet op het naastgelegen doel - Het naaste doel moet worden bereikt. Bij een handeling wordt het doel dat diegene voor ogen had bereikt 2. Opzet bij zekerheidsbewustzijn - Iemand verricht een zekere handeling terwijl diegene weet dat de handeling kan leiden tot gevolgen die NIET zijn oorspronkelijke bedoeling waren. 3. Voorwaardelijk opzet Proviso’s voorwaardelijk opzet: - Het willens en wetens (bewust) - Aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat een bepaald gevolg intreedt en - Een onverschillige of cynische houding ten opzichte van het gevolg - Uitwerking Hoge Raad: Pistool-arrest: - Een verdachte slaat iemand met een pistool op het hoofd - In de worsteling wordt er wederom met het pistool geslagen en het pistool gaat af - Slachtoffer is dodelijk verwond - De verdachte gaf dan dat hij niet wist dat het pistool was geladen - Tevens wist hij niet dat het pistool kon afgaan a. De Hoge Raad oordeelde dat de verdachte de aanmerkelijke kans had aanvaard dat het pistool kon afgaan en een dodelijke verwonding teweeg zou kunnen brengen Opzet wordt wel eens omschreven als kleurloos opzet. Het maakt niet uit of men met kwade intenties heeft gehandeld. Voldoende is dat er willens en wetens is gehandeld. Aanmerkelijke kans De aanmerkelijk kans dat een bepaalde gedraging een gevolg in het leven roept, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waarbij betekenis toekomt van de aard van de gedraging en de omstandigheden, waaronder deze is verricht. Wordt krachtens ervaringsregels vastgesteld en niet krachtens statische gegevens Pagina 13 Schuld (culpa) Bij schuld staat een zeker nalatigheid/onvoorzichtigheid centraal Schuld in een delictsomschrijving staat voor ‘’echt verwijt’’ In Nederland nemen de normale en gemiddeld voorzichtige mens als maatstaf - Wat zou de gemiddelde Nederlander doen? - Aanmerkelijke schuld (culpa lata) - Lichte schuld (culpa levis). Het is niet nodig dat een mens constant handelt zoals de meest voorzichtige mens dat zou doen Bewuste schuld Zwaarste vorm van schuld De dader heeft bewust stilgestaan bij de mogelijkheid dat zijn handeling tot een bepaald gevolg kon leiden, maar heeft vervolgens optimistisch gehandeld bij het inschatten van de daadwerkelijke gevaren Bewuste schuld versus voorwaardelijk opzet Gemeen dat bij het handelen er wordt gedacht aan een eventuele slechte afloop Voorwaardelijk opzet → de uiteindelijk afloop interesseert de dader niet, hij is onverschillig of bijna cynisch Bewuste schuld → de dader rekent erop dat zijn handeling goed zal aflopen Onbewuste schuld Lichtste vorm van schuld Men heeft niet stilgestaan bij de mogelijkheid dat een handeling tot bepaalde gevolgen kan leiden, terwijl men daar wel aan had behoren te denken Adagium: Bezint eer ge begint Voorwaarden: - Een onvoorzichtig handelen; dat - Vermijdbaar is; en De gedraging had vermijdbaar moeten zijn geweest Er is sprake van een bepaalde onvoorzichtigheid Deze onvoorzichtigheid had de betrokkene naar algemene menselijke maatstaven moeten kunnen voorzien - Verwijtbaar was De betrokkene had anders kunnen handelen Bewuste schuld versus onbewuste schuld Onbewuste schuld → men heeft nooit nagedacht over de mogelijkheid van het intreden van bepaalde gevolgen Bewuste schuld → men heeft wel nagedacht over de mogelijkheid van het intreden van bepaalde gevolgen, maar heeft er te naïef op gerekend dat deze gevolgen niet zouden intreden Pagina 14 Schuld in roekeloosheid Zeer onvoorzichtig gedrag waarbij welbewust en met ernstige gevolgen onaanvaardbare risico’s zijn genomen. Zeer ernstig gebrek aan zorgvuldigheid - Voorbeeld: Gebruik van verdovende middelen Culpa en de vierde voorwaarde voor strafbaarheid Soms kan een persoon iets te optimistisch hebben ingeschat, terwijl hij toch geen straf verdient. Dat is het geval bijvoorbeeld met iemand die geestelijk gestoord is Culpa in causa Iemand die door eigen nalaten een situatie heeft veroorzaakt en vervolgens een beroep doet op een schulduitsluitingsgrond Voorwaarden: - De dader moet verwijtbaar hebben gehandeld; en - De handeling moet vermijdbaar zijn geweest Samenvatting hoofdstuk 4 Het causaal verband De mate waarin de gevolgen van een handeling van de verdachte voor zijn rekening komen Condicio sine qua non Voorwaarden zonder welke (het gevolg) niet (zou zijn ingetreden) Iedere omstandigheid wordt als oorzaak aangemerkt, indien die niet valt weg te denken zonder dat het gevolg wegvalt. De leer van de causa proxima Alleen de dichtstbijzijnde causale schakel kan als oorzaak worden aangemerkt De leer van de redelijke voorzienbaarheid De handeling wordt de verdachte toegerekend indien het redelijk voorzienbaar was dat door deze handeling een bepaald gevolg kon intreden - Maatstaf van redelijke voorzienbaarheid van de gemiddelde voorzichtige mens De leer van de ‘redelijke toerekening’ De leer van heden ten dage Zijn de gevolgen van een bepaalde handeling redelijkerwijs toe te rekenen aan de verdachte De focus is met name op het gevolg en niet de oorzaak Het belang van causaliteit Materieel delict → delict waarbij het intreden van een bepaald gevolg een bestanddeel is Er wordt een causaal verband vereist tussen de handeling van de verdachte en het gevolg Materiële delicten en opzet Eerste groep materiële delicten o Verdachte moet de opzet hebben het gevolg te laten intreden o De verdachte moet willens en wetens handelen Pagina 15 Materiële delicten en schuld Tweede categorie materiële delicten o De dader handelde niet opzettelijk, maar er valt hem wel een verwijt te maken Week 3 Samenvatting kennisclip Strafuitsluitingsgronden Strafbaarheid feit en dader Verweer van de verdachte - Daad is niet wederrechtelijk - Dader is wederrechtelijk, maar de heeft geen schuld Strafuitsluiting is een uitzondering - In principe is iemand strafbaar als de daad is bewezen en te kwalificeren als een strafbaar feit. Enkele onderscheidingen - Rechtvaardigingsgronden Zien op de daad Nemen de wederrechtelijkheid weg Rechtvaardigen de daad Eisen van proportionaliteit en subsidiariteit Wettelijke rechtvaardigingsgronden - Noodweer Artikel 41 lid 1 Sr Zelfverdediging (je mag tevens anderen verdedigen) Voorwaarden: i. Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding ii. Eigen of andermans lijf, eerbaarheid (zeden) of goed (alles wat niet valt onder de andere categorieën) iii. Noodzakelijk (subsidiariteit). Er is geen andere manier iv. Geboden (proportionaliteit). De verdediging is niet zwaarder dan nodig v. Arrest: Noodweer in de keuken - Overmacht als noodtoestand Artikel 40 Sr Actuele en concrete nood Gerechtvaardigde keuze in conflict van plichten/belangen Opticien-arrest - Bevoegd gegeven ambtelijk bevel Artikel 43 lid 1 Sr Ambtelijk bevel: Zeggenschapsrelatie Ter uitvoering van: relatie gedraging en bevel Bevoegde gezag: wettelijke grondslag Pagina 16  - Wettelijk voorschrift Artikel 42 Sr Conflict van wettelijke voorschriften Speelt in de rechtspraak nauwelijks een rol Ongeschreven rechtsvaardigheidsgrond - Ontbreken van materiële wederrechtelijkheid Veearts-arrest Ondanks het verboden handelen, wordt het doel van de geschonden wetsbepaling niet geschonden Slechts éénmaal door de HR geaccepteerd - Schulduitsluitingsgronden Wegnemen verwijtbaarheid Zien op de dader Algemene en bijzondere strafuitsluitingsgronden Wettelijke strafuitsluitingsgronden - Noodweerexces Artikel 41 lid 2 Sr Door de gemoedstoestand is iemand niet meer in staat om subsidiariteit en proportionaliteit te betrachten Noodweersituatie waarin de grenzen van de noodzakelijke verdediging worden overschreden i. Moet zijn ontstaan door de situatie, geen andere omstandigheden Dubbele causaliteit Arrest: Bijlmer noodweer - Psychische overmacht Artikel 40 Sr Zodanige druk waardoor de wilsvrijheid van de dader is aangetast Een toestand waarin de verdachte niet redelijkerwijs weerstand had kunnen en behoren te bieden - Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel Artikel 43 lid 2 Sr Te goeder trouw veronderstellen dat een bevel afkomstig is van een ambtenaar die daartoe bevoegd is, terwijl dat niet het geval is Speelt in de rechtspraak nauwelijks een rol - Ontoerekeningsvatbaarheid Artikel 39 Sr Wegens de psychische stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap Causaal verband tussen de abnormale geestesgesteldheid en de verweten gedraging Pagina 17  Abnormale geestesgesteldheid is zodanig dat het de dadel (deels) niet kan worden toegerekend Niet-wettelijke strafuitsluitingsgronden - Afwezigheid van alle schuld Dikwijls ontwikkeld in jurisprudentie of juridische literatuur Verontschuldigbare feitelijke dwaling Melk en water-arrest Verontschuldigbare rechtsdwaling Samenvatting hoofdstuk 5 Eisen voor ontoerekeningsvatbaarheid - Gebrekkige ontwikkeling Als men in zijn jeugd een psychische en/of lichamelijke afwijking oploopt, die in de loop van zijn leven aanwezig blijft - Ziekelijke stoornis Afwijkende gedragingen die in de loop van het leven van de ‘gestoorde’ zijn gaan optreden Pagina 18 Week 4 Samenvatting kennisclip Uitbreiding van strafbaarheid Twee wegen: Gedragingen - Poging en voorbereiding Betrokkenen - Deelneming: Medeplegen, doen plegen, uitlokken en medeplichtigheid Strafbare gedragingen Plan (niet strafbaar) Voorbereiding Poging Voltooid delict Poging Artikel 45 lid 1 Sr - Bestanddelen: Misdrijf → poging tot overtreding is niet strafbaar Voornemen → opzetvorm; voorwaardelijk opzet is voldoende Begin van uitvoering Geopenbaard - Strafmaximum wordt met een derde verminderd Begin van uitvoering Jurisprudentie: Uitzendbureau Cito - Gedragingen die naar hun uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf - Objectief georiënteerd, met een subjectieve invloed = geldende pogingsleer Ondeugdelijke poging - Bijvoorbeeld: Een regendans doen teneinde een bank te beroven - Het is onmogelijk dat op deze manier de bank daadwerkelijk beroofd wordt. Het kan nooit leiden tot een strafbaar feit. Derhalve is dit niet-strafbaar Jurisprudentie: Grenswisselkantoor-arrest - Door deze uitspraak is nieuwe wetgeving gemaakt. De voorbereiding is in de wetgeving opgenomen Voorbereiding Artikel 46 Sr - Opzettelijk - Verrichten van bepaalde handelingen (verwerven, vervaardigen, invoeren, doorvoeren, uitvoeren of voorhanden hebben) - Ten aanzien van bepaalde middelen (voorwerpen, stoffen, informatiedrager, ruimten of vervoersmiddelen) die bestand zijn tot het begaan van dat misdrijf Pagina 19  - Misdrijf met een strafmaximum van ten acht jaar - Strafmaximum voor de helft verminderd Vrijwillige terugtred bij poging en voorbereiding Artikel 46b Sr - Actief handelen vereist - Beslissing om te stoppen is van de dader zelf afkomstig - Terugtreden mag niet het gevolg zijn van externe omstandigheden Deelneming Daders - Artikel 47 Sr Plegen Medeplegen Doen plegen Uitlokken Medeplichtigen - Artikel 48 Sr Medeplichtigheid bij Medeplichtigheid tot Medeplegen en medeplichtigheid Medeplegen - Hoge Raad: bewuste en nauwe samenwerking Medeplichtigheid - Dubbel opzet: Het misdrijf (artikel 52 Sr) zelf Het bevorderen van het misdrijf - Behulpzaam zijn bij (artikel 48 lid 1 sub Sr) - Gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen tot (artikel 48 lid 1 sub 2 Sr) - Misdrijf heeft daadwerkelijk plaatsgevonden - Strafmaximum een derde verminderd Doen plegen en uitlokken Doen plegen - Opzettelijk bewegen van een ander tot het begaan van een strafbaar feit - Straffeloze uitvoerder - Bijvoorbeeld: Melk en water-arrest Uitlokken - Opzettelijk bewegen van een ander tot het begaan van een strafbaar feit - Gebruik van één of meer uitlokkingsmiddelen - Strafbare uitvoerder Pagina 20 Samenvatting hoofdstuk 6 Artikel 300 lid 5 Sr → Er kan geen strafbare poging tot mishandeling worden gepleegd Aanvullingen op poging Voornemen van de dader - De dader moet het voornemen hebben om het gehele delict te plegen. Echter, hij verricht maar een deel van de handelingen. Dit heeft evenwel geen impact op de strafbaarheid Begin van uitvoering - Op het moment dat de dader een zodanige handeling heeft verricht dat zonder het ingrijpen het delict zou zijn voltooid - Tevens als de dader is begonnen met de in de delictsomschrijving neerlegde handeling Ondeugdelijke poging - Relatief ondeugdelijke poging Het gebruikte middel deugt, het object is in orde, maar de manier waarop beide elementen met elkaar in aanraking worden gebracht klopt niet Wel strafbaar Aanvullingen op voorbereiding Er is sprake van indien: o Er een misdrijf is waarop ten minste acht jaar of meer gevangenisstraf is gesteld; o De dader opzettelijk voorwerpen, stoffen, informatiedragers, ruimten of vervoersmiddelen (voorbereidingsmiddelen) bestemd tot het gaan van het misdrijf verwerft, vervaardigt, invoert, doorvoert of voorhanden heeft (voorbereidingshandelen) Dubbele opzet is vereist o Opzet op de criminele bestemming van het voorbereidingsmiddel o Opzet op het misdrijf waarop de voorbereiding ziet Jurisprudentie: Samir A. Aanvullingen op plegen en deelnemen Pleger - Degene die alle bestanddelen van een delictsomschrijving vervult - De pleger is geen deelnemer Doen pleger - Ten minste twee personen De middellijke en onmiddellijke dader De onmiddellijke dader is straffeloos Uitlokker - Een ander aansporen tot het plegen van een strafbaar feit - Zowel de pleger als de uitlokker zijn strafbaar Uitlokkingsmiddelen - Giften - Beloften Pagina 21  - Misbruik van gezag - Geweld - Bedreiging of misleiding - Verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen - De uitlokker is louter aansprakelijk voor het uitgelokte strafbaar feit Medepleger - Eerste variant: Alle personen verrichten handelingen die voldoen aan alle bestanddelen van de delictsomschrijving van het strafbare feit - Tweede variant: De personen vervullen niet ieder voor zich alle bestanddelen, maar hebben zich gezamenlijk schuldig gemaakt aan een strafbaar feit - Voorwaarden: Bewust en nauw samengewerkt Tijdens een gezamenlijke uitvoering Aanscherping van het onderscheid medeplegen en medeplichtigheid door de Hoge Raad - Degene die zicht niet distantieert moet wel de opzet hebben gehad op het medeplegen - De betrokkene moet hebben ingestemd met de gedraging zoals die is uitgevoerd - Er is sprake van bewuste en nauwe samenwerking indien: De bewezenverklaarde – intellectuele en/of materiële – bijdrage aan het delict van de verdachte van voldoende gewicht is Kernverwijt: Het bevorderen en/of vergemakkelijken van een ander tot het begaan van een misdrijf Medeplichtigheid - Hulp aan een ander bij het realiseren van een strafbaar feit - Artikel 48 Sr - Daadwerkelijke hulp: Het behulpzaam zijn bij een misdrijf - Het algemene criterium van behulpzaam zijn Het verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen tot het plegen van een misdrijf - Verschaffen van gelegenheid: Het laten openstaan van een bedrijfsdeur opdat de dief binnen kan komen - Verschaffen van middelen: Het verschaffen van werktuigen aan de pleger van een misdrijf - Verschaffen van inlichtingen: Het mededelen van feiten en omstandigheden waardoor het beoogde delict makkelijker te plegen valt Pagina 22 Week 5 Samenvatting kennisclip Personen en organen in het strafproces Artikel 27 Sv Hollende kleuring-arrest - ‘’Dat zij op tijd en plaats voormeld een kleuring hard zagen lopen, komende uit de richting van het hun zagen lopen, komende uit de richting van het hun als inverzamelplaats van handelen en gebruikers van verdovende middelen bekende café Caribbean Nights; dat een en ander niet oplevert een redelijk vermoeden van schuld aan enig strafbaar feit als artikel 27 Sv Rechten van verdachte: - Zwijgrecht - Recht op bijstand advocaat - Recht op inzage in processtukken Personen en organen in het strafproces Raadsman o Verleent bijstand aan de verdachte ▪ Krijgt dezelfde rechten als de verdachte ▪ Vanaf de eerste aanhouding ▪ Mag de verdachte bezoeken bij het politiebureau ▪ Bijstaan tijdens het verhoor en alle periodes daarna ▪ Mag onderzoekswensen indienden bij de rechter-commissaris en de rechtbank ▪ Namens de verdachte het woord voeren op zitting en corresponderen met alle betrokken partijen o Artikel 45 en 48 Sv: toegang tot de processtukken ▪ Opmaken van processtukken worden opgemaakt door de politie en de Officier van Justitie Rechtbank, gerechtshof en Hoge Raad o Rechtbank ▪ Laagste rechter ▪ Soorten rechters: Kantonrechter (daar krijg je niet een gratis advocaat voor) Politierechter (kan max. één jaar gevangenisstraf opleggen) Meervoudige kamer (drie rechters die maximaal een levenslange gevangenisstraf kunnen opleggen) ▪ Dikwijls te vinden in de grote steden o Gerechtshof ▪ Vier hoven: in de allergrootste steden binnen hun eigen arrondissement o Hoge raad ▪ Eén in Den Haag Pagina 23 Verschillen tussen de rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad Bij de rechtbank wordt er gekeken of iemand schuldig is en wat voor straf er moet volgen. Bij het Gerechtshof is het mogelijk om de hele zaak opnieuw te doen. Echter, doorgaans wordt er uitsluitend gekeken naar de punten waar de partijen het over oneens waren. De Hoge Raad kijkt ten enenmale niet naar de bewezenverklaring. De Hoge Raad kijkt puur naar de toepassing van het recht. Het Openbaar Ministerie Ministerie zonder politiek benoemde minister - Onderdeel van de rechterlijke macht, staande magistatuur (de leden van het Openbaar Ministerie) - Artikel 124 Wet RO - Opsporing, vervolging en tenuitvoerlegging (het executeren van straffen) Onderverdeeld in de volgende parketten: - Rechtbank: De ‘advocaat’ van het OM is de officier van justitie - Gerechtshof: De ‘advocaat heet de Advocaat-Generaal - De Hoge Raad: College van procureurs-generaal adviseren. Dit resulteert in verschillende ECLI: - ECLI Hoge Raad: ECLI:NL:HR:… - ECLI Procureurs-generaal: ECLI:NL:PAR:… Rol van de politie Daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde Hulpverlening Geweldsmonopolie Assisteert het OM bij het uitvoeren van haar taak De fasen in het strafproces 1. Opsporingsonderzoek - Voorbereidend onderzoek - Alles wat tot aan de zitting gebeurt 2. Onderzoek ter terechtzitting - Hoofdonderzoek/eindonderzoek - In NL heeft alles al gelezen voor de zitting - Door de voorzitter van de rechtbank afgesloten 3. Beraadslaging - De rechters gaan vergaderen en nadenken over een uitspraak - Die uitspraak worden na twee weken gedaan in grote zaken en in kleine zaken direct op zitting 4. Uitspraak - De verdachte kan het aannemen of appelleren 5. In hoger beroep en in cassatie gaan heten rechtsmiddelen Opsporingsonderzoek Opsporing: het onderzoek in verband met strafbare feiten met als doel het nemen van strafvorderlijke beslissingen Aanvang onderzoek Pagina 24  Algemene en buitengewone opsporingsambtenaren Onder leiding van de officier van justitie Dwangmiddelen Dwangmiddel Artikel Wie bevoegd? Geval Grond Duur Verlenging Staande houden Artikel Iedere Elk (gedurende) 52 Sv. opsporingsambtenaar strafbaar Vraag en feit antwoord Aanhouden bij Artikel Een ieder Elk Voorgeleiding heterdaad 53 Sv strafbaar plaats van feit verhoor Aanhouden buiten Artikel Opsporingsambtenaar Misdrijf Voorgeleiding heterdaad 54 Sv op bevel van OvJ waarover OvJ/HOvJ voorlopige hechtenis is toegelaten (artikel 67 Sv) Opgehouden voor Artikel OvJ/HOvJ Strafbaar Belang van het Max. 6/9 + 9 Max. 6 uur onderzoek 56a, feit onderzoek uur (alleen bij 56b Sv waarvoor verdenking voorlopige van een hechtenis strafbaar niet is feit toegelaten/ waarvoor misdrijf voorlopige waarvoor hechtenis voorlopige niet is hechtenis toegelaten) is toegelaten (artikel 67 Sv)B Inverzekeringstelling Artikel OvJ/HOvJ Strafbaar Belang van het Max 3 dagen 57- feit onderzoek 59a Sv waarvoor voorlopige Verlening: hechtenis dringende is noodzakelijkheid toegelaten (artikel 67 Sv) Bewaring Artikel RC op vordering van Geval van Vluchtgevaar/ Max 14 63-64 OvJ voorlopige Maatschappelijke dagen Sv hechtenis + Veiligheid ernstige (artikel 67a Sv) bezwaren (artikel 67 Sv) Pagina 25 Gevangenhouding Artikel Rechtbank op Geval van Vluchtgevaar/ Max 90 65-66 vordering van OvJ voorlopige Maatschappelijke dagen Sv hechtenis + Veiligheid ernstige (artikel 67a Sv) bezwaren (artikel 67 Sv) Vervolging Vervolging o Rechter-commissaris of zittingsrechter op initiatief van OvJ bij een zaak wordt betrokkenen o Uitvaardigen strafbeschikking Vervolgingsmonopolie o Louter het OM mag een verdachte vervolgen Opportuniteitsbeginsel o Het OM bepaalt wat wel en niet vervolgd wordt. Zij mogen prioriteiten bepalen Welke beslissing (Voorwaardelijk) sepot: technisch sepot (er is te weinig bewijs) en beleidssepot (het is bijvoorbeeld te druk) Transactie o Artikel 74 Sr o Transactievoorstel ter voorkoming van strafvervolging o Overtredingen en misdrijven waarop naar de wettelijke wettelijk omschrijving niet meer dan zes jaar gevangenisstraf is gesteld o Geen vervolging indien de verdachte aan de voorwaarde(n) heeft voldaan o Voorstel weigeren Strafbeschikking o Artikel 257 e.v. Sv) o Vorm van vervolgen en bestraffen o Overtredingen en misdrijven waarop naar de wettelijke omschrijving niet meer dan zes jaar gevangenisstraf is gesteld o Straffen, maatregelen en aanwijzingen o Verzet instellen Dagvaarden Vervolgingsbeletselen Niet-ontvankelijkheid OM o Rechtsmacht (Artikel 2-8d Sr) o Leeftijd (artikel 486 Sv) o Verjaring (Artikel 70-73 Sr) o Overlijden (Artikel 69 Sr) o Klachtdelicten (Artikel 164 Sv) o Immuniteit overheidsorganen Pagina 26  o Ne bis in idem (Artikel 68 Sr, artikel 74 lid 1 Sr en artikel 255a lid 1 Sv) ▪ Niet nog een keer ▪ Je mag iemand die reeds veroordeeld is, niet nog een keer vervolgen Samenvatting hoofdstuk 7,8 en 9 Gematigd accusatoire procesvoering Twee typen strafprocesstelsels o Accusatoir proces ▪ De strijd tussen twee gelijkwaardige partijen ten overstaan van een rechter die zich passief opstelt ▪ Dikwijls civiele procedures o Inquisitoir proces ▪ De rechter houdt zich actief bezig met waarheidsvinding Gematigd accusatoir o De procespartijen zijn niet gelijkwaardig ▪ In het begin (de opsporingsfase) hebben het OM en de politie veel bevoegdheden die zich kunnen inzetten tegen de verdachte ▪ De verdachte kan evenwel bezwaar maken tegen deze middelen ▪ Tijdens de terechtzitting heeft de verdediging meer bevoegdheden Bronnen van het Nederlandse strafprocesrecht Artikel 107 Gw → Strafvordering moet in een apart wetboek worden geregeld Artikel 1 Sv → Het strafprocesrecht mag louter bij een wet in formele zin worden vormgegeven Hoofdrolspelers in het strafprocesrecht De verdachte o Op welke voorwaarden kan iemand als verdachte worden aangemerkt? ▪ Artikel 27 Sv Er is sprake van enig strafbaar feit Er is sprake van een redelijk vermoeden van schuld aan dit strafbare feit Dit alles blijkt uit feiten of omstandigheden o Feiten en omstandigheden zijn bijvoorbeeld ▪ Getuigenverklaringen ▪ Sporen bij misdrijven ▪ Ervaring van opsporingsambtenaren ▪ Feiten van algemene bekendheid ▪ Anonieme tips Rechten van de verdachte Zwijgrecht o Artikel 29 lid 1 en 2 Sv o Cautieplicht → de verhorende ambtenaren of rechter zijn verplicht de verdachte op het zwijgrecht te wijzen Pagina 27  o Artikel 27 d lid 1 Sv → De opsporingsambtenaar moet expliceren of jij als verdachte of als getuige wordt verhoord Pressieverbod o Biedt bescherming tegen niet in vrijheid afgelegde verklaringen o Marteling mag niet Recht op bijstand van een advocaat o Wordt bij aanhouding of staandehouding medegedeeld Recht op informatie o Je moet weten op grond van welke strafbare feiten je wordt verdacht o Je moet worden geïnformeerd over welke rechten jou toekomen Recht op inzage in de processtukken o Alle stukken die in het dossier van de verdachte zitten o De processtukken mogen worden onthouden, mits dat in het belang van het onderzoek is. Daarbij moet de verdachte daartegen een bezwaarschrift kunnen indienen o De stukken mogen niet worden onthouden indien: ▪ De dagvaarding ter terechtzitting in de eerste aanleg aan hem is betekend ▪ Een strafbeschikking is uitgevaardigd aan de verdachte Recht om gehoord te worden o Artikel 29e Sv Algemene rechten o Praesumptio innocentiae ▪ De verdachte moet behandeld worden alsof hij onschuldig is o Nemo tenetur-beginsel ▪ De verdachte hoeft niet meet werken aan zijn eigen veroordeling De taken van het Openbaar Ministerie Artikel 124 Wet RO o Strafrechtelijke orde handhaven o De opsporing van strafbare feiten o Het (niet vervolgen) van strafbare feiten o Het uitvaardigen van een strafbeschikking o Het verstrekken van de rechterlijke beslissingen aan het ministerie van Justitie en Veiligheid met het oog op de executie van opgelegde rechterlijke beslissingen Monopolieposities o Slechts het Openbaar Ministerie kan vervolgen o Slechts het Openbaar Ministerie kan bepalen of er wordt vervolgd o Het Openbaar Ministerie zorgt ervoor dat het ministerie van Justitie en Veiligheid een sanctie ten uitvoer kan leggen De Minister van Justitie en Veiligheid geeft algemene en bijzondere aanwijzingen aan het OM Taken van de politie De daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde Het verlenen van hulp De politie heeft een geweldsmonopolie Pagina 28  o De politie moet wel verantwoording afleggen over het gebruiken van geweld ▪ Handhaving openbare orde → burgemeester ▪ Handhaving van strafrechtelijke aard → officier van justitie De rechter Artikel 113 Gw Berechting → het op basis van het onderzoek ter terechtzitting, op de grondslag van de tenlastelegging, beraadslagen en beslissen over de vragen van artikel 34 Sv en artikel 350 Sv o Onafhankelijkheid/onpartijdigheid ▪ Benoeming voor het leven bij koninklijk besluit De advocaat In het Wetboek van Strafvordering ‘’Raadsman’’ genoemd Rechten van de advocaat: o Recht op vrije toegang tot de verdachte en kennisneming van processtukken o In principe alle rechten van de verdachte o Vertrouwenspersoon ▪ Geheimhoudingsplicht Voorbereidend onderzoek Opsporing o Het onderzoek in verband met strafbare feiten onder gezag van de officier van justitie met als doel het nemen van strafvorderlijke beslissingen o Onderzoek onder het gezag van de officier van justitie Onderzoek door de rechter-commissaris o Dit kan de officier van justitie of de verdachte vragen De rechter-commissaris houdt ook toezicht op het goede verloop van het onderzoek en de voortvarendheid daarvan Personen met opsporing belast Algemene opsporingsambtenaren o De officieren van justitie o De opsporingsambtenaren van de politie o De hulpofficieren van justitie o Officieren en onderofficieren van de KMar en de door de minister van Justitie en Veiligheid en de minister van Defensie aangewezen andere militairen van dit wapen Buitengewone opsporingsambtenaren o Belastingdienst o Gemeentelijke toezichthouders o Boswachters o Tolken in dienst van de politie Verbaliseren Alle opsporingsambtenaren moeten hun bevindingen opschrijven Proces-verbaal moet op ambtseed worden opgemaakt, gedateerd en ondertekend Pagina 29  Redenen van wetenschap: De opsporingsambtenaar moet uitleggen hoe hij aan zijn waarneming kwam Aanvang opsporing Reactief rechercheren → Het onderzoeken van feiten naar aanleiding van een bepaalde gebeurtenis Proactief rechercheren → Men tracht op enige manier informatie te verzamelen over strafbare feiten die nog moeten worden begaan Bijzondere bevoegdheden De opsporing kan plaatsvinden zelfs voordat er sprake is van een concreet begane strafbare gedraging o Bijv. Er zijn delicten gepleegd, doch er is nog geen concrete verdachte o Bijv. Geen delicten, maar men vermoedt dat er delicten gepleegd gaan worden Opsporingsbevoegdheden Opsporingstechnieken o De burger weet in principe niet dat hij onderzocht wordt Dwangmiddelen o De opsporingsbevoegdheid wordt tegen de wil en desnoods met dwang op de verdachte uitgeoefend. De burger merkt dat deze gebruikt worden tegen hem Controlebevoegdheden Bevoegdheden die niet binnen de sfeer van het strafprocesrecht worden uitgeoefend, maar buiten de sfeer van het strafprocesrecht liggen Om de naleving van bepaalde voorschriften te controleren o Als het niet wordt nageleefd, kunnen de bevindingen leiden tot opsporing. Zo gaat men dus over van controle- naar opsporingsbevoegdheden De vervolging - Vervolgen = het voorleggen van de strafzaak van een verdachte aan een rechter o Dit gebeurt als de Officier van Justitie besluit om de verdachte te vervolgen - Strafbeschikking o Kunnen worden opgelegd aan een persoon die een misdrijf heeft begaan waar niet meer dan zes jaar op staat o Kan worden uitgevaardigd door het OM, de opsporingsambtenaar (artikel 257b Sv) of personen belast met een publieke taak o Artikel 257a Sv: Er kan geen vrijheidsstraf worden opgelegd ▪ Strafbeschikte = Degene aan wie de straf of maatregel wordt opgelegd ▪ Artikel 257e Sv --> kan appelleren tegen de strafbeschikking Moet binnen veertien dagen ▪ Als iemand aan de strafbeschikking voldoet, kan hij niet meer appelleren Pagina 30 Opportuniteitsbeginsel - Artikel 167 en 242 Sv o OvJ heeft op twee momenten de mogelijkheid om te bepalen een strafzaak tegen een verdachte al dan niet door te zetten o Twee vormen van het opportuniteitsbeginsel ▪ Het negatieve opportuniteitsbeginsel OvJ is in principe verplicht een vervolging tegen een verdachte in te stellen, tenzij er gronden bestaan om daarvan af te zien ▪ Het positieve opportuniteitsbeginsel Ovj is in principe niet verplicht een vervolging tegen een verdacht in te stellen, tenzij er gronden bestaan om dat wel te doen o In Nederland vigeert het positieve opportuniteitsbeginsel Aanvang vervolging In de volgende gevallen begint daadwerkelijk de vervolging o Het dagvaarden van een verdachte voor het onderzoek ter terechtzitting (Artikel 258 Sv) o Het vorderen van de voorlopige hechtenis van de verdachte (Artikel 133 Sv) o Het uitvaardigen van een strafbeschikking (Artikel 257a e.v. Sv) o De voeging ad informandum; Een strafzaak wordt door het OM aan de zittingsrechter voorgelegd, buiten de tenlastelegging om o De vordering tot het instellen van een strafrechtelijk financieel onderzoek (Artikel 126 e.v. Sv) o De vordering tot het verlenen van een machtiging tot het leggen van een conservatoir beslag (beslag dat u via een deurwaarder legt voordat een rechtszaak begint. Dit kan bijvoorbeeld op de bankrekening of spullen van iemand van wie u geld eist. Het zorgt ervoor dat deze zaken beschikbaar blijven totdat de rechter beslist) De eerste vier situaties komen het meest voor. Vervolgen en seponeren De OvJ beslist over het wel of niet vervolgen krachtens artikelen 167 en 254 Sv Seponering --> Als de OvJ beslist om niet te vervolgen Soorten sepots o Politiesepot: De politie kan niet voor elk strafbaar feit een melding doen bij het OM. De politie kan beslissen om strafrechtelijk onderzoek geen verdere doorgang te laten vinden en de verdachte te laten gaan. Er kan tevens een strafbeschikking uitgevaardigd worden o Informele sepot (krachtens artikel 167 Sv): Het is niet verbonden aan wettelijke vereisten. Dit hoeft niet per se schriftelijk te worden medegedeeld o Verklaring dat vervolging is geëindigd: Artikel 29f lid 1 Sv. Als de verdachte duidelijkheid wil omtrent de afloop van het onderzoek o Formele sepot (krachtens artikel 242 lid 2 Sv) Als de vervolging daadwerkelijk is begonnen, maar van verdere vervolging van de verdachte wordt afgezien. Dit moet immer aan de verdachte worden bericht en zelfs worden betekend. De eventuele Pagina 31  benadeelde partij moet eveneens geïnformeerd worden, opdat deze een klacht kan indienen omtrent het formele sepot. o Technisch sepot: Als de OvJ niet verder vervolgt omdat de strafzaak niet haalbaar is. Dit kan drie oorzaken hebben: ▪ Het opsporingsonderzoek heeft te weinig bewijsmateriaal opgeleverd ▪ Het oorspronkelijke vervolgingsrecht is komen te vervallen ▪ Het is aannemelijk dat de verdachte zich op een strafuitsluitingsgrond kan beroepen o Beleidssepot: Als de OvJ beslist om niet verder te vervolgen, maar de strafzaak op zichzelf genomen wel haalbaar is o Voorwaardelijk sepot: Kan louter bij een beleidssepot. Artikel 74 en 74a Sr. Vervolging niet mogelijk De minderjarigen onder de twaalf jaar o Artikel 486 Sv --> Minderjarigen onder de twaalf jaar mogen niet vervolgd worden. Overheden o De Nederlandse staat kan niet worden vervolgd Ne bis in idem o Niemand kan tweemaal voor hetzelfde feit vervolgd worden Bezwaar tegen de vervolging Tegen de vervolging kan een verdachte een bezwaarschriftprocedure entameren o Artikel 262 Sv o Vormvereisten bezwaarschrift ▪ Slecht de verdachte (of zijn advocaat) kunnen een bezwaarschrift indienen ▪ Het bezwaarschrift moet met redenen zijn omkleed ▪ Het bezwaarschrift moet binnen acht dagen na de betekening van de dagvaarding worden ingediend ▪ Het bezwaarschrift moet worden ingediend bij het gerecht waar de vervolging tegen de verdachte is ingesteld ▪ De raadkamer behandelt het ingediende bezwaarschrift Beklag over (niet verdere) vervolging - De burger kan klagen dat: o Het OM tot de beslissing is gekomen om niet te vervolgen o Het OM tot de beslissing is gekomen om voor een bepaald feit te vervolgen - Vormvereisten beklagschrift o Het beklag is schriftelijk en moet worden ingediend bij het gerechtshof waar de beslissing over het niet-vervolgen is genomen o Het beklagschrift mag niet anoniem zijn o Slecht een rechtstreeks belanghebbende kan klagen over de (niet-) verdere vervolging o Een beklagschrift kan niet worden ingediend tegen strafbare feiten waarvoor de verdachte buiten vervolging is gesteld of in gevallen waarin een beschikking aan de verdachte is betekend waarin is bepaald dat zijn strafzaak ten einde is Pagina 32 Samenvatting hoofdstuk 9 Vrijheidsbenemende dwangmiddelen - De vier voorwaarden waaraan men kan toetsen of een bepaald dwangmiddel op rechtmatige wijze is uitgeoefend o Wie mag het dwangmiddel toepassen (bevoegde instantie)? o Tegen welke personen richt het dwangmiddel zich (subject)? o In welke gevallen/ onder welke omstandigheden mag het dwangmiddel worden toegepast (gevallen)? o Met welk doel mag het middel worden toegepast (gronden)? Bevoegde instantie - Ligt aan de situatie o Aanhouding op heterdaad (eenieder) o De vrijheidsberoving van enkele dagen (OvJ) o De vrijheidsberoving voor een langere tijd (Bevel van de rechter) Subject - Doorgaans de verdachte - Kan bij tijd en wijle een getuige of een gewone burger zijn - Bij toepassing van zwaardere dwangmiddelen, moet er een sterker vermoeden van schuld bestaan dan louter het ‘redelijk vermoeden’ (artikel 27 Sv) Steundwangmiddelen - De wet voorziet bij de uitoefening van het hoofddwangmiddel - Aanhouding: Artikel 55 en 55a Sv Staande houden - Artikel 52 Sv - Aan de verdachte mogen vragen gesteld worden om de identiteit te achterhalen o De voornaam, achternaam o Geboortedatum en geboorteplaats o Het adres volgens de BRP o De woonplaats - Het vaststellen van de identiteit omvat eveneens: o Een onderzoek naar het identiteitsbewijs o Het nemen van foto's en vingerafdrukken bij een persoon die is aangehouden voor een feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten o Het nemen van foto's en vingerafdrukken bij een persoon die niet is aangehouden maar wel wordt gehoord voor een feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten o Het nemen van foto's en vingerafdrukken bij een persoon bij wie twijfel bestaat over zijn identiteit Een verdachte mag in het kader van een staandehouding niet naar de betrokkenheid bij een strafbaar feit wordt gevraagd. Hij moet op zijn zwijgrecht gewezen worden en er moet hem worden aangeboden om te overleggen met zijn advocaat Pagina 33 Aanhouding (op heterdaad): Algemeen - De aanhouding (artikel 53-54 Sv) o Iedereen mag een ander aanhouden, indien een verdachte op heterdaad wordt betrapt o Buiten heterdaad kan de verdachte van enig strafbaar feit, waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan, worden aangehouden door een OvJ, hulpofficier van justitie of opsporingsambtenaar - Geweldstoepassing bij een aanhouding o Dit geldt vooral als de verdachte als ‘vuurwapengevaarlijk’ kan worden aangemerkt of een honkbalknuppel bij zich heeft De aanhouding op heterdaad - Artikel 53 Sv - Iedereen kan iemand aanhouden op heterdaad - Wanneer is er sprake van heterdaad? --> Artikel 128 lid 1 Sv o Wanneer het strafbare feit ontdekt wordt; o Terwijl het begaan wordt; o Of terstond nadat het begaan is; o Kort na de ontdekking van het feit (lid 2) - Heterdaad omvat: o Betrapping. Iemand pleegt een delict terwijl men dat feitelijk waarneemt o Betrapping van een afwezige verdachte. Vb. --> parkeerboete o Situatie waarin een delict ‘onlangs’ heeft plaatsgevonden o Situatie waarin een delict ‘kort’ na de ontdekking van het feit wordt gedaan Onverwijld overleveren aan een opsporingsambtenaar - Artikel 53 lid 3 Sv - Als men iemand aanhoudt terwijl diegene geen opsporingsambtenaar is, moet de verdachte onverwijld naar een opsporingsambtenaar worden overgeleverd o Men mag de verdachte opsluiten indien dit proportioneel is. Dat betekent de facto dat het nodig moet zijn geweest - Als een opsporingsambtenaar iemand op heterdaad aanhoudt, moet de verdacht zsm naar een hulpofficier van justitie of de OvJ worden voorgeleid Aanhouding buiten heterdaad - Artikel 54 Sv - Is toegestaan voor delicten waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan o De gedraging is in artikel 67 lid 1 Sv genoemd - Er is een ‘trapsgewijze’ aanhoudingsbevoegdheid o De oorspronkelijke bevoegdheid ligt bij de officier van justitie o Kan het optreden van de officier van justitie niet worden afgewacht, dan is de hulpofficier van justitie bevoegd iemand buiten heterdaad aan te houden o Kan het optreden van de hulpofficier van justitie niet worden afgewacht, dan is de opsporingsambtenaar bevoegd iemand buiten heterdaad aan te houden ▪ De aangehoudene moet onverwijld worden geleid naar een (hulp)officier van justitie Pagina 34 Het doel van aanhouden (grond) - Teneinde de verdachte naar een plaats te brengen waar hij kan worden verhoord of opgehouden voor onderzoek o Tijdens voorgeleiding worden de rechtmatigheid en wenselijkheid van de vrijheidsberoving getoetst. Tevens wordt er beoordeeld wat er na een eventueel verhoor moet gebeuren met de verdachte Ophouden voor onderzoek - Artikel 56a Sv - Is vooral gericht op het vaststellen van de identiteit van de verdachte - Volgt dikwijls op de aanhouding van de verdachte Grond van ophouden voor onderzoek - Mag louter als het voldoet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit o Staat in het artikel als: ''In het belang van onderzoek'' - Het onderzoek omvat: o De identificatie van de verdachte o De voorbereidingen voor het verhoor o Het verhoor o Het uitreiken van mededelingen in persoon over het vervolg van de strafzaak Gevallen en termijnen - Een verdachte mag max negen uur voor onderzoek worden opgehouden o Dit kan voor alle strafbare feiten o Dit mag evenwel niet als er verdenking van een strafbaar feit waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegestaan. Dan kan het max zes uur duren. ▪ Dit kan verdubbeld worden indien: De identiteit van de verdachte niet kan worden vastgesteld EN het strafbaar feit betreft waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegestaan en de identiteit niet binnen zes uur kan worden vastgesteld - Als de identiteit van de verdachte niet kan worden achterhaald, doch betreft het wel een strafbaar feit waar voorlopige hechtenis is toegestaan, kan het evenmin verlengd worden. In zulke gevallen kan een inverzekeringstelling of voorlopige hechtenis aangewend worden. Termijnen - De tijd tussen 0.00 en 9.00 uur wordt niet meegerekend met de termijnen Wachten op de raadsman - Wachttijd is twee uur - De verdachte heeft recht om een half uur voor het verhoor te overleggen met zijn raadsman Maatregelen tijdens het ophouden voor onderzoek - Artikel 61a Sv Pagina 35  - Er kan onderscheid gemaakt worden tussen o Maatregelen om de identiteit van de verdachte vast te stellen o Maatregelen om het strafbare feit op te lossen - Tegen de voor onderzoek opgehouden verdachte kunnen maatregelen in het belang van het onderzoek worden bevolen. Als zodanige maatregelen kunnen onder meer worden aangemerkt: o het maken van foto’s en video-opnamen; o het nemen van lichaamsmaten en handpalm-, voet-, teen-, oor- en schoenzoolafdrukken; o de toepassing van een confrontatie; o de toepassing van een geuridentificatieproef; o het afscheren, knippen of laten groeien van snor, baard of hoofdhaar; o het dragen van bepaalde kleding of bepaalde attributen ten behoeve van een confrontatie; o plaatsing in een observatiecel; o onderzoek naar schotresten op het lichaam. - Al deze maatregelen kunnen worden bevolen door de (hulp)officieren van justitie. Het afscheren, knippen of laten groeien van snor, baard of hoofdhaar vorm een uitzondering. Dit kan louter de OvJ bevelen De inverzekeringstelling - Wordt bijna altijd aanbevolen door hulpofficier van justitie o De hulpofficier van justitie is bijna altijd op het politiebureau aanwezig. De HOvJ overlegd wel met OvJ omtrent de inverzekeringstelling Grond van inverzekeringstelling - Het moet ''in het belang van het onderzoek'' zijn Gevallen van inverzekeringstelling - Het kan louter in geval van een strafbaar feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten De termijn van inverzekeringstelling - Artikel 58 lid 2 Sv - Maximaal drie dagen o Het kan bij dringende noodzakelijkheid met nog eens drie dagen worden verlengd o Alleen de OvJ kan dit Rechtmatigheidstoets vrijheidsberoving (artikel 59a Sv) - Habeas corpus-procedure o Uiterlijk na drie dagen en achttien uur moet een rechter de vrijheidsberoving van de verdachte toetsen ▪ Bij deze toets beoordeeld de rechter-commissaris of de vrijheidsberoving op een rechtmatige manier heeft kunnen geschieden ▪ Bij de eerste toets gaat het om een marginale toets. De rechter-commissaris gaat nog niet in op alle details van de zaak ▪ Als uit onderzoek blijkt dat de vrijheidsberoving niet rechtmatig is, dan moet de verdachte worden vrijgelaten Pagina 36 Maatregelen tijdens de inverzekeringstelling - Artikel 62 Sv - Bij de inverzekeringstelling mogen er geen andere beperkingen worden opgelegd dan die in het belang van het onderzoek zijn - Zie lid 2 voor verdere beperkingen De voorlopige hechtenis - Artikel 133 Sv - Onder voorlopige hechtenis wordt verstaan de vrijheidsbeneming ingevolge: o De bewaring o De gevangenhouding o De gevangenneming Bevoegde instantie - Dit kan louter door de rechter worden opgelegd o Bij de bewaring is dat de rechter-commissaris - Bij de gevangenhouding en gevangenneming is dat de rechtbank o Artikel 21 Sv Subject - Artikel 67 lid 3 Sv o Er moeten ernstige bezwaren moeten bestaan jegens de verdachte ▪ Dit betekent dat er een zware verdenking jegens de verdachte moet zijn Gevallen van voorlopige hechtenis - Artikel 67 Sv o Misdrijven waarop een gevangenisstraf van vier jaar of meer is gesteld - We moeten dus steeds in het Wetboek van Strafrecht te rade gaan wat de maximale sanctienorm is op het delict dat verdachte wordt verweten. - Daarnaast wordt een aantal specifieke uit het Wetboek van Strafrecht afkomstige misdrijven opgesomd als gevallen van voorlopige hechtenis (art. 67 lid I sub b Sv). Het gaat dan om een der misdrijven omschreven in de artikelen: o 132, 137c lid 2, 137d lid 1, 137e lid 2, 137g lid 2, 138, 138aa, 138ab, 138b, 138c, 139c, 139d lid 1 en 2, 139h lid 1 en 2, 139g, 140 lid 2, 141a, 151, 184a, 248d, 248e, 254a, 272, 284 lid 1, 285 lid 1, 285b, 285c, 300 lid 1, 321, 326c lid 2, 326d, 340, 342, 344a, 344b, 347 lid 1, 350, 350a, 350c, 350d, 351, 372, 395, 417bis, 420bis.1, 420quater en 420quater.1 van het Wetboek van Strafrecht. - Daarnaast worden nog enige misdrijven uit bijzondere wetgeving genoemd waarop een lager strafmaximum dan vier jaar is gesteld (art. 67 lid I sub c Sv). - Voor een overtreding kan een verdachte nimmer voorlopige hechtenis worden opgelegd - - Het bevel kan voorts worden gegeven indien geen vaste woon- of verblijfplaats in Nederland van de verdachte kan worden vastgesteld en hij verdacht wordt van een misdrijf waarvan de rechtbanken kennis nemen en waarop, naar de wettelijke omschrijving gevangenisstraf is gesteld. Pagina 37 Gronden van voorlopige hechtenis - Naast een geval dient er ook een grond te bestaan - Het kan slechts op volgende grond: o Indien blijkt van ernstig gevaar voor een vluchtende verdachte o Indien er een gewichtige reden van maatschappelijke veiligheid aanwezig, die de directe vrijheidsbeneming van de verdachte vordert ▪ Een gewichtige reden is kan worden aangenomen indien: Er sprake is van een verdenking v