SAMENVATTING.docx

Complexe opvoedingssituaties 2 Opvoeden in onveiligheid 1. Kindermishandeling en verwaarlozing 1. Definitie Kindermishandeling- en verwaarlozing = iedere situatie waarin het kind, het slachtoffer, is - Het begrip fluctueert over tijd - Deint mee met de morele wind die in de samenlevi...

Complexe opvoedingssituaties 2 Opvoeden in onveiligheid 1. Kindermishandeling en verwaarlozing 1. Definitie Kindermishandeling- en verwaarlozing = iedere situatie waarin het kind, het slachtoffer, is - Het begrip fluctueert over tijd - Deint mee met de morele wind die in de samenleving waait (Van den Hoven, 2017) 2. Vormen +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Actief | Passief | +===================================+===================================+ | - Lichamelijke mishandeling | - Verwaarlozing | | | | | - Emotionele mishandeling | - Lichamelijke | | | | | - Seksueel misbruik | - Emotionele | | | | | | - Educatieve | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 3. Ontstaan +-----------------------------------+-----------------------------------+ | MICRO | - Verschillende factoren spelen | | | een rol : ouders, kind, | | | omgeving, wisselwerking | | | | | | - Kindkenmerken: (vb : | | | prikkelbare baby, kind met | | | handicap of stoornis,... | | | | | | - Ouderkenmerken: (vb : eigen | | | opvoedingsgeschiedenis, | | | problematisch middelengebruik | | | (drugs, alcohol), ernstige | | | psychische stoornis,...) | | | | | | - Relatie ouder-kind (vb : | | | verzorging niet aangepast aan | | | de behoeften van het kind, | | | ideeën over disciplinering, | | | opvoedingsvaardigheden- en | | | attitudes) | +===================================+===================================+ | MESO | - Gezinskenmerken: (vb : | | | socio-economische factoren | | | (inkomen, huisvesting,...), | | | weinig netwerk, culturele | | | factoren, wisselende | | | gezinssamenstelling...) | | | | | | - !Niet enkel kindsignalen in | | | kaart brengen, maar ook de | | | context! | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | MACRO | - Politieke beslissingen | | | | | | - Regelgeving | | | | | | - Grote gebeurtenissen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 4. Gevolgen - Kindermishandeling kan ernstige gevolgen (op diverse terreinen, en zowel op korte als lange termijn) hebben op de ontwikkeling van het kind - Onderzoek (Finkelhorst, '93): schade neemt toe wanneer - Kind jonger is - Misbruik meer vergaand is - Dader bekende is - Misbruik langer en/of frequenter is - Gebrek aan steun van niet-mishandelende ouders na stopzetten van geweld **[Kindermishandeling raakt aan de ontwikkeling van ons brein ]** - Geweld en/of verwaarlozing meemaken als kind zorgt voor: - Je emotioneel geheugen verandert: je gaat prikkels die lijken op het geweld of de verwaarlozing als gevaarlijk beschouwen (terwijl ze niet gevaarlijk zijn) - Je structuur van je hersenen verandert: waardoor je minder goed in staat ben je emoties en gedrag te reguleren - Je stresshuishouding verandert: waardoor je minder stress en prikkels kan verdragen + je gaat sneller en vaak langer overstuur zijn door prikkels waar andere baby's of peuters niet met stress op reageren +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Gevolgen op korte termijn | Gevolgen op lange termijn | +===================================+===================================+ | - Letsels | - Hechtingsproblematiek | | | | | - Slaapproblemen | - Depressie | | | | | - Bedplassen | - Angststoornis | | | | | - Angst | - PTSS | | | | | - Concentratieproblemen | - Psychose | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 5. Beschermende factoren **[Protective factor framework]** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - Vanuit de ouder | - Vanuit de omgeving | | | | | - Opvoedvaardigheden | - Positieve schoolomgeving | | | | | - Welzijn | - Stabiele woonsituatie | | | | | - Veerkracht | - Sociale steun | +===================================+===================================+ | - Vanuit het kind | - Gevoel van perspectief | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - Beleving eigen effectiviteit | - Oplossingsvermogen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **[Wanneer er kindermishandeling is]** - Interventie in de jeugdjaren - Terugkeren met gezin naar veilig samenleven - Steunen van kind (op realistische manier; geen beloftes doen die je niet kan waarmaken) - Contact houden met leeftijdsgenoten - Contact houden met een veilige, affectieve, zorgende volwassene (begrip hechting) - De dader erkenning kan geven en verantwoordelijkheid opneemt 6. Kindermishandeling doorheen de tijd +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Kindbeelden | Kindermishandeling | +===================================+===================================+ | - Voor de 15^e^ eeuw: kinderen | - 17^e^ eeuw: eerste wet | | als kleine volwassenen | | | | - 19^e^ eeuw: House of Refuge | | - 15^e^-18^e^ eeuw: ontdekking | movement in VS: belang voor | | kindertijd | de maatschappij | | | | | - 19^e^ en 20^e^ eeuw: het | - 20^e^ eeuw: individuele zorg | | onschuldige kind | en wetgeving | | | | | | - Laatste eeuw: | | | kinder-mishandeling / | | | hulpverlening | | | | | | - Laatste 20 jaar: | | | risicobeheersing en | | | veiligheid | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 7. Prevalentie en profielen 1. Prevalentie - Sinds 1991 registratie in Vlaanderen - 6 VK's - Blijft steeds een 'dark number' (onderrepresentatie!) - Nooit alle gevallen kennen, zelfs niet als er meldingsplicht zou zijn - Algemeen aangenomen - 1/10 slachtoffer van vorm van verwaarlozing of mishandeling voor 18j - 15% van de meisjes zullen in die jaren een vorm van seksueel misbruik meemaken - 30% van cases meerdere vormen van mishandeling - Sterke samenhang met huiselijk geweld 2. Profielen +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Slachtoffer | Dader | +===================================+===================================+ | - Zowel jongens als meisjes | - In alle gezinnen, niet | | | zichtbaar! | | - Jongens meer fysiek geweld, | | | meisjes meer seksueel geweld | - Wel vaak aanwezige stressoren | | | | | | - Zelf slachtoffer | | | mishandeling (2/3) | | | | | | - Zelf 'moeilijk' gedrag | | | als kind | | | | | | - Actueel geweld tussen | | | partners | | | | | | - Financiële problemen | | | | | | - Weinig sociaal vangnet | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 8. Ouderschap **[Wat]** Ouderschap = het dele van je ID dat je aangeeft dat je kinderen hebt, ouders zijn hier in de - Ouderschap \> opvoederschap - Nood aan perspectief van ouders in onderzoek en beroepspraktijk **[Onderdelen van ouderschap (Van der Pas, 2013)]** - Opvoeden - Partnerrelatie - (geestelijke) gezondheid - Plannen en organiseren van zorg, werk en vrije tijd - Aangaan en onderhouden van sociale contacten - Financiële zaken **[Kenmerken ouderschap]** - Levenslang (leer)proces - Invulling in evolutie - Galinsky (Amerikaans onderzoek) - Voorstellingsfase (conceptie tot bevalling) - Voedingsfase (geboorte -18 maanden) - Autoriteitsfase (18m -- 4 j) - Interpretatiefase (4j-12j) - Interafhankelijkheidsfase (12-18j) - Vertrekfase (18-24j) - Niet het meebewegen met de ontwikkeling van kinderen, maar het vinden en volgen van de eigen ouderlijke koers naast die van de andere ouder en de andere bezigheden (Alice van der pas, 2013) 3. Ouderwelzijn - Individuele factoren - Voorbereid voelen - Kennis - Levensvaardigheden (vb emoties reguleren, omgaan met stress, samenwerken, plannen en organiseren,...) - Thuisklimaat - Partnerrelatie - Ouder-kind-relatie - Taakverdeling - Netwerkklimaat **[Krampachtig ouderschap (De Winter, 2011)]** - Opvoeden is steeds meer een individuele aangelegenheid geworden - Tot in de jaren zeventig werden ouders ondersteund door de dominee, familie, vrienden en buren - Tegenwoordig is dat minder vanzelfsprekend dat mensen zich bekommeren om elkaar en elkaars kinderen **[Ouderschap als maatschappelijk goed ]** - Overheidsbeleid - Verantwoordelijkheid en burgerschap (vrijheid) - Monitoring en (bij)sturing (beperking vrijheid) - IVRK - ouders hebben recht op hulp - Jeugdhulpverlening 9. Ouderschap in de knel **[Ouderschap bij mishandeling]** - Stoppen van geweld is een noodzakelijke eerste stap bij interventie - Geweld in een gezin is een zware uitdaging voor ouderschap - Er zijn veel en heftige emoties (vb angst, frustratie, depressie,...) - De vraag met wat er met ouderschap gebeurt bij en na mishandeling neemt in onderzoek en in de praktijk een marginale plaats in - Weinig empirisch onderzoek - Weinig beschikbare literatuur is veroor- en beoordelend (vb vaderrol genergeerd) - Ouderschap loopt door, ook tijdens en na de mishandeling - Diverse perspectieven zijn noodzakelijk om te blijven belichten - Het eenzijdig denken en handelen vromen bij mishandeling een groot gevaar - De spanning tussen in het denken en het tegenstrijdigheid, complexiteit in het handelen worden daardoor uit het gezichtsveld gewerkt **[Positie van de ouder]** - Mishandeling beïnvloed de ervaring van ouderschap en de ID van ouders - Een ouder die mishandeld wordt verliest gezag - Kan kind aanmoedigen om ouder mee te vernederen - Een ouder die mishandeld wordt gaat in overlevingsmodus - Onvoldoende aandacht opbrengen voor kinderen (kan leiden tot verwaarlozing) - Ouders in een mishandelingssituatie kunnen zich emotioneel afstandelijk voelen - Ze hebben weinig vertrouwen in hunzelf - Wat met het recht van mishandelende ouders - De literatuur van gewelddadige mannen is zeer schaars - = strengere vader + meer discipline **[Stagneren van buffers (Van der Pas)]** - Buffers zijn elementen die ouders ondersteunen - \+ zijn cruciaal - Al de buffers voor veel mishandelende ouders werken niet goed - Meta- positie - Is een door geweld getraumatiseerde ouder wel instaat om die meta- positie in te nemen te, opzichte van zijn/ haar opvoed gedrag - Meta- positie verreist afstand nemen en reflecteren (wss staat overleven centraal) - Belangrijk als hulpverlener - Te herkennen dat de reflectie niet van zelf gaat komen, zolang de andere factoren er zijn die de levensmodus vereisen - \+ nodig om van overlevingsmodus naar leefmodus gaan - Faire taakverdeling - Onderzoek toont aan dat het ook vaak heeft ontbroken aan die faire taakverdeling en een sociaal netwerk - Soms vind het geweld hierin zijn oorsprong (vb te grote belasting) **[De ouderbegeleidende positie ]** - Aanpak waarin het ouderperspectief heel erg mee in focus wort gebracht - De professionele plicht van jeugdprofessionals om ook bij kindermishandeling, oog te hebben en te houden voor de kwetsbaarheid van de ouders - Het perspectief van de ouders echt in te nemen om dan - Het durven voelen wat de ouders voelt + te begrijpen wat hij bedoelt - \+ inzetten voor kind en ouderschap - Toewerken naar situaties ervaringen, waarin de ouder het kind niet als moeilijk ervaart **[Positie jeugdprofessionals ]** - Aandacht nodig voor interprofessionele samenwerking als tegengewicht van verkokering - 3 planeten waar jeugdprofessional bevinden bij kindermishandeling - Planeet A: politie, civiel en strafrecht + huiselijk geweld dat gerapporteerd wordt - Planeet B: kinderbescherming (jeugdprofessionals en interventies in gezinnen) - Planeet C: de advocatuur, bemiddeling, het bezoekregeling, omgang en gezag - Vb stel dat de politie van planeet A aan huis komt, vanwege een melding ui te hand gelopen echtelijke ruzie, waarna aangifte wordt gedaan of vervolgd - Planeet A, de ouder heeft in deze context een strafbaar feit gepleegd en de andere ouder wordt beschermd - In planeet B, gaat de mishandelende ouder gezien wordne als iemand die de kinderen onvoldoende heeft afgeschermd tegen die vorm van mishandeling - Op planeet C, gaat het om het recht van de ouders, ook na geweld om nog altijd een ouderrol op te nemen + gaat het niet over de bescherming van de kinderen 1. Het ontstaan van kindermishandeling - Professor Adriaansens getuigt over de zaak Dutroux - De zaak bracht kindermishandeling buiten het gezin - Zorgde voor een impuls van samenwerking tussen justitie en hulpverlening - Er ontstond een hele nieuwe systematiek in denken over kindermishandeling **[Van sociale constructie naar sociaal probleem]** - Sociaal constructionisme - Kinderrechten - Ontstaan VK - Cross-culturele verschillen in de visie van kindermishandeling **[Risico regelreflex]** - Risico regelreflex = valkuil om zonder goed na te denken na incidenten of media- - Kan leiden tot disproportionele ingrepen - Drie hoofdcomponenten van belang: - Angstige burgers - In onze hedendaagse SL is er een soort 'culture of fear' = angscultuur - Actieve media - In de media wordt veel aandacht besteed aan incidenten + berichtgeving is heel kritisch en negatief (waardoor de angst versterkt wordt) - Risicomijdende overheid - De overheid probeert heel voorzichtig te zijn - Ook risicomijdend gedrag bij professionals in de jeugdhulpverlening - Wat is professionaliteit? - Twijfel en ambiguïteit eigen aan het sociaal werk - Omgaan met onmacht in situaties - Los durven komen van protocollen - Terugspreken in angst en met engagement 10. Organisatie van hulpverlening **[Stoppen van kindermishandeling]** - Hulpverlening - VK - 1712 - Kinderen- en jongerentelefoon - Juridisch - Klacht indienen bij politie (ook minderjarigen) - Tot tien jaar na feiten (tenzij seksueel misbruik tot 28j) - Video/verhoor - Eerst beschermen, dan bestraffen - Parket beslist : rechtszaak of seponeren - Rechtszaak: rechter beslist (geldboete en/of gevangenisstraf) **[Wetgeving RVK]** - Artikel 19 : Staat is verplicht tot preventie en curatie - De staat is verplicht om kinderen te beschermen tegen elke vorm van mishandeling van de ouders/ door andere personen die verantwoordelijkheid voor de zorg van een kind - \+ preventieve maatregelen te nemen en behandelingsprogramma's op te zetten - Artikel 39 : Slachtoffers recht op herstel - De staat heeft de plicht om ervoor te zorgen dat kinderen die slachtoffer zijn geweest van verwaarlozing, een aangepaste behandeling krijgen - Met oog op een herstel en weder aanpassing van de maatschappij **[Hulpverlening]** - Decreet Integrale jeugdhulp (2014): gepast en alert reageren op situaties van verontrusting als een van de zes doelstellingen **[Verontrusting]** - Verontrusting = een situatie die de ontwikkeling van een minderjarige bedreigt omdat **[IJH: balans tussen risicobeheersing en dialoog (consultfunctie) ]** - De gemandateerde voorzieningen hebbe - = wanneer het niet lukt om samen met de cliëntsysteem tot éénzelfde probleem inzicht te komen/ wanneer ze vastzitten in een verontrustende situatie - Consultfunctie - Gericht op het ondersteunen van de hulpverleners in het omgaan met een verontrusting - Doel: consultvragen advies te geven - MANO (maatschappelijke noodzaak) - Belangrijk: dat het heel duidelijk gesteld wordt dat die verontrusting + omgaan met verontrusting niet meer zoals, pakweg 30 jaar geleden is -\> focus op heel specifieke diensten maar dat iedereen een verantwoordelijkheid heeft in een verontrustende situatie **[Verontrusting versus MANO]** - MANO: zegt iets over HV - Situaties waarin hulpverleners verontrust zijn en zich afvragen of hulpverlening vanuit OH gedwongen moet ingezet worden - Verontrustende situatie: de situatie waarin het kind zich bevind **[Ontstaan Vertrouwenscentrum]** - Opgericht en erkend door BVR december 1997 - Grondig aangepast in 2002 - Decreet Integrale jeugdzorg - Opdracht maatschappelijke noodzaak (MaNo) via hulpverleners of parket **[Ontstaan VECK]** - Partnerorganisatie, ter ondersteuning van op een goede manier kennis te hebben van kindermishandeling en omgaan met kindermishandeling in Vlaanderen - Zetten in op - Sensibilisering - Kennisontwikkeling - Verspreiding - Ketenaanpak: - Ultieme aanpak samenwerking tss justitie en hulpverlening - Dialoog en intervisie dossiers - Zorgcentra na seksueel geweld: - Multidisciplinair: integrale benadering - Medisch -- psychologisch -- politie - Pondo : perinataal ondersteuning druggebruikende ouder 11. Verontrusting in de actualiteit - Jeugdhulpaanbieders kunnen telefonisch terecht bij het ondersteuningscentrumjeugdzorg (OCJ) met een consultvraag - De consultfunctie is erop gericht om de verontrusting helder te krijgen en pistes aan te reiken die de horizon van de consultvrager kunnen verbreden - Zo ziet deze weer openingen en opties om verder aan de slag te gaan. Het 'eigenaarschap' blijft bij de consultvrager - Als we kijken naar contactname door burgers die verontrust zijn over een situatie komen we bij 1712 uit - 1712 is een hulplijn voor burgers met een vraag over geweld, misbruik en kindermishandeling - Hoewel we weten dat een deel van de contactnames met 1712 gaat over personen ouder dan 24 jaar, kunnen we de cijfers niet beperken tot kinderen en jongvolwassenen omdat  - In 2022 ontvingen de OCJ's 5.242 meldingen in het kader van onderzoek naar maatschappelijke noodzaak - De VK's ontvingen 1495 MANO-meldingen - Het aantal aanmeldingen voor Vlaanderen bij de OCJ's blijft ongeveer stabiel (-0,9%) tegenover 2021 - Bij de VK's zien we in vergelijking tot 2021 wel een stijging (+10,2%) in de MANO-meldingen - \+ DIA 6- 8 12. De keuze van een organisatie - Het gaat over keuze op vlak van visie en aanpak - Artikel - Organisatie expero, waar de kinderpsychiater een specifieke keuze maakt - = trauma sensitieve kijk - Dokter Eva Kestens gaf aan - Ofwel zijn er veel kinderen met een probleem - Ofwel zijn wij op een foute manier naar kinderen aan het kijken - Ze refereerde naar DSM - Het kijk- kader van DSM = kij- kader van een volwassenen **[Adverse Childhood Experiences]** - Witte middenklasse-onderzoek (en dus armoede niet als mogelijke verklaring) - TOEVOEGING volgens DR Kestens - Racisme - Pesten **[Belang van relatie]** Afbeelding met tekst, schermopname, Rechthoek, Parallel Automatisch gegenereerde beschrijving - Het positieve van het verhaal - Positieve relaties beschermen tegen negatieve ervaringen **[Enkele voorbeeldjes]** - Erg inzetten op de hersenwerking van K & J + Dosen (ontwikkelingsfasen) - Die twee combineren = naar noden kijken 13. Jouw rol als jeugdprofessional **[Alert zijn en signalen zien/]** - Draaglast en draagkracht - Levens observatieschema kindermishandeling - Je kan signalen krijgen van kinderen (baby's -- adolescenten) - Op vlak van taal, gedrag, lichaam en symbolen -\> context afhankelijk - De signalen zijn niet eenduidig - Kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden **[Thema niet uit de weg gaan]** - Probeer het niet te verzwijgen vanuit het feit dat het gevoelig is - Emotionele impact op onszelf - Intervisie (kan ons helpen) - Kindermishandeling is een delicaat en gevoelig thema - Twijfel inherent (vanuit een bepaalde context) - Valkuilen - Maatschappelijke - Met kinderen kan je niet praten over seksueel misbruik - Geweld bestaat (ga niet altijd andere verklaringen zoeken) - Systemische - Kinderen trekken verhaal soms in, loyaliteit tov ouders - Persoonlijke - Eigen emoties - Verlamd worden - Te veel willen doen - Structurele - Alleen staan - Overleg met collega's, andere diensten **[Hoe omgaan met dader?]** - Er zit vaak de cirkel van machteloosheid in - Pedagogische onmacht \> pure slechte wil - Veel onderzoek geweest - Het is zelden dat daders de kinderen intentioneel pijn willen doen - Ze weten niet wat doen (pedagogische onmacht) - Cirkel van machteloosheid - Zelf ook slachtoffer van mishandeling of verwaarlozing (en andere contextfactoren) - Stelling = waar - Wanneer je ouders aanspreekt over zorgwekkende situaties rond hun kind, maak je soms moeilijke ervaringen uit hun eigen levensgeschiedenis wakker - Blijf in hulpverleningsfocus - Niet onze taak om te oordelen en straffen **[Bespreek verontrusting met het gezin]** - Krachtlijnen: - Helpende houding ipv onderzoekende houding - Positie bij het kind - Vermoeden als start- veiligheid als doel - Fasen - Vermoeden - Melden - Contact met kind - Confrontatie 14. Interessante projecten +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Kindreflex | - Wat? | | | | | | - Methodiek om | | | hulpverleners van | | | volwassen cliënten | | | gevoelig te maken voor | | | kinderen achter hun | | | cliënten | | | | | | - Hoe? | | | | | | - Stappenplan (2 | | | deeltrajecten, elk met | | | een andere focus) | | | | | | - Eerste 3 stappen: | | | sterktes en krachten | | | van cliënt in zijn | | | rol als ouder | | | | | | - Laatste 3 stappen: | | | focussen op | | | verontrusting | | | | | | - Doel? | | | | | | - Bespreekbaar maken van | | | ouderschap | | | | | | - Detectie en herstel | | | verontrustende | | | gezinssituaties | +===================================+===================================+ | Babo De Beer | - Wat? | | | | | | - Methodiek voor alle | | | professionals die | | | beroepsmatig met jonge | | | kinderen in aanraking | | | komen (leerkrachten, | | | hulp- en zorgverleners) | | | om met jonge kinderen | | | (3-8 jaar) in gesprek te | | | gaan rond het gezin | | | | | | - Kinderen weerbaarder te | | | maken (preventie) en | | | geweld in het gezin | | | bespreekbaar te maken | | | (interventie) | | | | | | - Hoe? | | | | | | - Taal, beelden en | | | werkvormen | | | | | | - Doel? | | | | | | - Preventie, detectie en | | | interventie bij geweld. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Eclips | - Wat? | | | | | | - Introductie | | | trauma-sensitief werken | | | in kinderdagverblijven | | | | | | - Hoe? | | | | | | - Traject met | | | kinderdagverblijven | | | | | | - Doel? | | | | | | - Onderzoek naar | | | trauma-sensitieve aanpak | | | in kinderdagverblijven | | | via living lab | | | | | | - Verankering trauma | | | sensitief werken in | | | kinderdagverblijven | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | VOS | - Kwalitatief onderzoek naar | | | 'Veerkrachtig ouderschap' bij | | | aanstaande en jonge ouders | | | die zelf opgroeiden binnen | | | een verontrustende | | | opvoedingssituatie | | | | | | - Diepte interviews en | | | focusgroepen | | | | | | - Begeleidingspad (preventief) | | | met oog voor buffers | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 15. Besluit - Kindermishandeling multifactorieel en genuanceerd verhaal. - Belang van observatie, betrokkenheid en dialoog. - Diverse partners als jeugdprofessional 2. Het oplossingsgericht perspectief 16. Leervraag 1: Wat kunnen we leren vanuit een historisch blik op oplossingsgericht perspectief? **[Historische schets]** - Milton Erickson (1901-1980) - Reactie op de toen heersende therapeutische stromingen - Focus op oorsprong/oorzaken vs oplossing van problemen - Begeleiding is mensen helpen eigen steunbronnen te gebruiken - Sloot radicaal aan bij de belevingswereld en krachten van een client - Strategische stroming binnen het systemisch perspectief - Bateson (1979) - Circulariteit - Steve de Shazer (1940-2005) en Insoo Kim Berg (1934- 2007) - Ontwikkeling van een oplossingsgericht therapiemodel - = Solution focused brief therapy - Korzybski-instituut in Brugge. - Ontwikkeling van eigen model - Connecties met Steve de Shazer 17. Leervraag 2: Wat zijn de leidende uitgangspunten van oplossingsgericht perspectief? **[(sociaal) constructionisme]** - Het enige dat we weten over de wereld is onze eigen ervaring en hoe we daaraan betekenis geven - Wat we weten is dus geen afbeelding van wat werkelijk bestaat - Oplossingen als 'co-creatie' **[Implicaties voor het gebruik van taal]** - Spreken in bewoordingen van zekerheid over de 'toekomst' - Taalgebruik dat suggereert dat er verandering plaats zal vinden - 'spreken over problemen genereert problemen - Spreken over successen genereert successen' **[Axioma's]** - If it ain't broke, don't fix it - Sommige moeilijkheden moeten genormaliseerd en aanvaard - De moeilijkheden zijn nog geen probleem - Once you know what works, do more of it - Eerste de bruikbare inzichten en de competenties die relevant zijn in kaart brengen om een duidelijk zicht te hebben - Wat loopt er goed - Dan moet je hen uitnodigen om meer van dat te doen - If it doesn't work, do something different - Als een poging tot oplossing niet werkt, moet je hoe dan ook iets anders doen - Stop met te doen wat je doet, als dit niet leidt tot een oplossing **[Uitgangspunten]** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Uitnodigend | - De cliënt is expert | | | | | | - Ieder heeft zijn | | | werkelijkheid | | | | | | - Samenwerkend, erkennend, | | | bevestigend​ en validerend | | | | | | - Eigen mening als mogelijk | | | alternatief | +===================================+===================================+ | Ieder probleem heeft | - Centraal uitgangspunt: ieder | | uitzonderingen | probleem heeft uitzonderingen | | | | | | - Het probleem is geen gegeven | | | maar een veranderbaar | | | onderwerp, afhankelijk van de | | | context | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Doel- en toekomstgericht | - Werken met verlangen | | | | | | - Van wat er dient te | | | veranderen naar hoe die | | | verandering er concreet zal | | | uitzien | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Geloof in aanwezige krachten en | - Focus op oplossingen die | | hulpbronnen | reeds bij de mensen aanwezig | | | zijn | | | | | | - Samen zoektocht naar | | | hulpbronnen aangaan | | | | | | - Gericht op talenten en | | | krachten | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Stap voor stap | - Motiverend​ | | | | | | - Bijstellend​ | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Circulair | - Het oplossingsgericht | | | perspectief staat haaks op | | | medisch model | | | | | | - Oorzaak- gevolg denken | | | | | | - Iets is nooit alleen oorzaak | | | of gevolg | | | | | | - Er is altijd een totale | | | werkelijkheid, waar dat alles | | | op alles invloed heeft | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Veranderingsgericht | - Verandering staat centraal | | | bij de mens | | | | | | - De problemen waarmee mensen | | | komen zijn mislukte pogingen | | | om tot een oplossing of | | | verandering te komen | | | | | | - Aansluiten bij motivatie​ | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Probleemonderkennend | - Probleemanalyse | | | | | | - Begrijpen hoe probleem | | | ontstaan en gegroeid is | | | | | | - Probleemontkenning | | | | | | - Bergrijpen en verhelderen | | | van verlangen om te | | | veranderen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **[Doelstelling van een begeleiding]** - De ander leren zelf een probleem om te buigen naar een meer gewenste situatie - Verstevigen van het vertrouwen in zijn eigen mogelijkheden **[De oplossingsgerichte jeugdprofessional]** - Actief maar bescheiden - Samenwerking centraal stellen - Eerder volgend dan directief - Doordrongen van de oplossingsgerichte kijk - Houding van niet-weten 18. Leervraag 3: Hoe kunnen we dit perspectief vertalen naar aanknopingspunten voor de praktijk? **[Kernstappen van oplossingsgericht werken ]** - Probleempresentatie en de kijk op het probleem ontdekken - Doelen bedenken op basis van de gewilde situatie - Vinden van uitzonderingen en hulpbronnen - Volgende stappen bedenken - Monitoren van verbetering **[Centraal: stellen van vragen ]** - 'Door oplossingsgerichte vragen te stellen kijkt hij over de schouder van de cliënt mee en nodigt hij de cliënt uit om zijn doel te bepalen en de mogelijke oplossingen zo breed mogelijk te verkennen.' **[Perspectief voor taal]** - Permissieve taal - Directieve taal: 'doe deze opdracht' - Permissieve taal: 'zou het mij nu interesseren welke taak jij verkiest en op welke manier jij die wil uitvoeren' - Soort van uitnodiging + stimuleren van verantwoordelijkheidsgevoel - Activerende taal - Mensen die tegenover je zitten, activeren om een mogelijke rol op te nemen - Bv wat is voor jou het meest nuttig om over te praten je nodigt hun uit om zelf te kiezen) - Keuzetaal - 'wat maakt dat er voor gekozen heeft om toch deel te nemen aan dit gesprek?' - Wat maakt dat mensen kiezen om te werken aan hun traject - Taal waaruit geloof blijkt - Bv je kan vragen naar momenten waarop iets niet gebeurt is - Formulering: 'wanneer is de laatste keer dat het niet gebeurde?' - Vraag die zoekt naar uitzonderingen - Uitzonderingen als die keren dat probleem had kunnen optreden maar dat op één of andere manier niet deed. - 'Zijn er momenten waarop het probleem minder voorkomt of helemaal niet?' - 'wanneer?' - 'wat gebeurt er dan?' - 'Wat deed je dan?' **[Andere soorten vragen]** Schaalvragen Wondervraag 'wat gaat er beter' Positief herkaderen --------------------- --------------- --------------------- ------------------------- Continueringsvragen Copingsvragen Doorvragen (observatie) opdrachten 19. Leervraag 4: Hoe krijgt het Brugs model concreet vorm als mogelijk model binnen het oplossingsgericht werken? - Brugs model = een specifiek werkmodel binnen het oplossingsgericht perspectief - Axioma's: - Het mandaat gegeven door de client wordt boven alles gerespecteerd - Vermijden van opdringen van een doel of weg: - Plaatst professional in expertpositie - Vertrekt vanuit geloof in capaciteiten en steunbronnen - De client heeft autopoiëtische, zelfhelende kwaliteiten - "zelfvormend" - Geloof dat ieder mens beschikt over voldoende steunbronnen en krachten om problemen op te lossen - Oplossingen hebben vaak niets te maken met het probleem - Veel werkzame oplossingen hebben niets met de oorzaak van de kwaal te maken - Analyse van de problemen vs. analyse van de oplossingen - Het kunnen maken van keuzes bevordert psychisch welbevinden - Problemen ontstaan als mensen het gevoel hebben niet meer te kunnen kiezen - Context creëren waarin mensen alternatieven ontdekken en opnieuw zelf keuze kunnen maken 4. Het gekregen mandaat wordt boven alles gerespecteerd - Vermijden van opdringen van een doel of weg: - Plaatst professional in expertpositie - Vertrekt vanuit geloof in capaciteiten en steunbronnen 5. De cliënt heeft autopoiëtische, zelfhelende capaciteiten - "zelfvormend" - Geloof dat ieder mens beschikt over voldoende steunbronnen en krachten om problemen op te lossen 6. Oplossingen hebben vaak niets te maken met het probleem - Veel werkzame oplossingen hebben niets met de oorzaak van de kwaal te maken - Analyse van de problemen vs. analyse van de oplossingen 7. Het kunnen maken van keuzes bevordert welbevinden - Problemen ontstaan als mensen het gevoel hebben niet meer te kunnen kiezen - Context creëren waarin mensen alternatieven ontdekken en opnieuw zelf keuze kan maken **[Waarneming, betekenis en handelen]** - Een stuk uitwerking van het vierde axioma - Mensen/ individuen de realiteit waarnemen en aan de waarneming een betekenis verlenen - We zien iets en daar leggen we een beteleins naast - De betekenis die je aan de werkelijkheid verleend, vormen de basis voor de handelingsbeslissing (wat je uiteindelijk gaat doen) **[Interventieschema]** - Belangrijk schema dat ontwikkeld is vanuit het Brug model - De vier vragen zitten vervat in dit schema - Vertrekt van de relatie van de therapeut/ professional met de persoon die tegenover je zit - Het is dan aan jou, als professional, om de uitgangspositie van de relatie te bepalen - Je gaat je zo goed mogelijk aansluiten aan het mandaat dat je krijgt van de persoon voor u **[Kanttekeningen]** - Let op voor de neiging mensen te overschatten in hun startpositie - Let op voor een statisch of hiërarchisch begrijpen - Het tempo en de progressie verschillen in grote mate tussen mensen 20. Leervraag 5: Welke kritische bedenkingen kunnen we formuleren binnen het kader van het oplossingsgericht perspectief? **[Oplossingsgericht werken werkt]** - Bij diverse doelgroepen, waaronder ouders met problemen in de opvoeding van hun kind, worden er positieve resultaten behaald (Corcoran en Pillai, 2009) - Oplossingsgerichte begeleiding is effectiever dan geen begeleiding - Oplossingsgerichte begeleiding bereikt zijn resultaten vaak in kortere tijd dan andere behandelingen - Bij langdurigere begeleidingen zijn de effecten op lange termijn groter - Werkzame elementen: focus op kleine en specifieke gedragingen, het proces van gezamenlijk zoeken naar oplossingen en de hoop en focus op positieve oplossingen **[Maar het kan]** - Te simplistisch overkomen - Te optimistisch overkomen - Te individualistisch overkomen **[Vele misverstanden]** - Je moet de oplossing dus NIET geven - Je moet niet te snel willen gaan - Je mag wél praten over het probleem 3. Opvoeding in onveiligheid, in alle facetten 21. Leervraag 1: Wat zien we met betrekking tot kindermishandeling wanneer we geografisch uitzoomen? **[Maatschappelijke kost (om KM te voorkomen)]** - Direct: - Strafrechtketen (juridisch, politie) - Jeugd- en gezondheidszorg (kinderen plaatsen) - Indirect: - Toekomstig gedrag dat de maatschappij als overlast en bedreiging van de veiligheid ervaart - Verlies van productiviteit voor de maatschappij - Grote verschillen binnen Europa **[Wetgeving, structurele inbedding en acties ]** **[Europese aanbevelingen]** - Een volledig en allesomvattend verbod - Ondersteun positief opvoeden: opvoedingsondersteuning - Jaarlijkse screening en antecedentenonderzoek - Hulplijnen voor kinderen - Signaleren en melden: verplichte protocollen voor alle beroepskrachten - Verplichte training - Breng kinderen onmiddellijk in veiligheid - Veiligheid voor kinderen op de lange termijn - Uitgebreid onderzoek - Passende zorg 22. Leervraag 2: Wat zijn spanningsvelden waar je als professional mogelijk mee in aanraking komt, bij het handelen in situaties van onveiligheid? 8. Omgaan met kindermishandeling door professionals **[Masterproefonderzoek Waumans (2018)]** - Veel professionals ervaren\... - Gebrek aan kennis - Dat ze onvoldoende voorbereid zijn voor het herkennen van signalen en adequaat omgaan met kindermishandeling - Indien vorming - Meer van plan hun vermoedens van kindermishandeling te melden - Meer vertrouwen in hun bekwaamheid om signalen te herkennen en vermoedens ervan te melden - Meer gesteund door gespecialiseerde diensten **[Onveiligheid vs ontwikkelingsbedreigend]**  **[(On)veiligheid vs maatregelen]** - Contrast tussen diffuus begrip van veiligheid vs harde maatregelen die er kunnen uit voortvloeien: - (on) veiligheid: moeilijk aspect wanneer iets veilig/ onveilig is - Complexe weging van een situatie o.b.v. verschillende factoren - Schuld inzicht, ontwikkelingsachterstand - Maatregelen: makkelijke scheiding ja/ nee + bestraffen/ niet - Uitkomst van die weging = harde scheiding (wel/geen maatregel) - Gevolgen: - Schijn van objectiveerbaarheid (bv contactverbod) - Frustratie en gevoel van onrecht bij ouders - Conflictverhouding tussen ouders en jeugdzorg **[Optimaliseren vs andere handelingsperspectieven]** - Verbeteren en verder ontwikkelen van huidige werkwijze - Denken over radicale vernieuwing: - vb a: vermaatschappelijking - Combinatie van professionals en vrijwilligers die zich inzetten om gezinnen te ondersteunen - Aansluitend bij pleidooi om netwerkgericht en krachtgericht te werken. - Vb. Eigen Kracht Conferentie - Vb. Familienetwerkberaden - vb b: wie onder toezicht? - Het kind of de ouder? - Uitbreiding van het handelingsrepertoire bij onveiligheid: - Gedwongen behandeling van de ouder? - Contact- of gebiedsverbod van de ouder? - Pleidooi integrale aanpak. 23. Leervraag 3: Hoe kan opvoeding in onveiligheid ook veel breder dan de gezinscontext worden bekeken? 9. Opvoeding van bredere omgeving - Opvoeding vindt altijd plaats in een context - Er zijn verschillende opvoedingscontexten/-milieus (cfr. de hoofdstukken van COS) - In al deze contexten kan er sprake zijn van 'opvoeding in onveiligheid' **[Krantenartikelen]** - Onveiligheid in de vrije tijd (gymnasten fysieke en emotionele mishandeling) - Kinderopvang onveiligheid - Leerkracht die kwetsbare kinderen heeft aangerand in de school context - Jongerengeweld, sinds 2018 van jongeren naar jongeren is met 30% gestegen. 10. Institutionele kindermishandeling - Benadelende maatschappelijke structuur - Kinderen en jongeren als slachtoffer van de werking of wetten van een overheid, instelling of organisatie - Getuigenis jeugdrechter: actuele uitdagingen - Hallucinante uitdagingen - Gebrek aan continuïteit - Breuk minderjarig - meerderjarig **[Culturele en historische context]** - Maatschappelijke perceptie van veiligheid wijzigt - Verandering van normen door medische kennis, wetgeving,... - Roken in openbare ruimtes tot 2010 - Meerijden zonder gordel tot in de jaren '90 - Verandering door historische gebeurtenissen - Covid-crisis - Oorlogen 24. Leervraag 4: Wat kan een analyse van het concept voorspelbaarheid ons leren over opvoeding in onveiligheid? - Voorspelbaarheid, continuïteit en stabiliteit zijn belangrijk binnen opvoeding. - Bieden van voorspelbaarheid als opvoedtaak. - Zorgt voor gevoel van veiligheid en rust bij het kind (o.a. Bakker et al., 2000, Baartman, 2003) - Veelvoorkomend element in taxatie-instrumenten voor kindermishandeling (o.a. LIRIK, HAVIK,...). **[Risicoprofiel opstellen met het balansmodel van Bakker]** - Onvoorspelbaarheid kan zich op verschillende niveaus situeren - Ontwikkelings-, opvoedings- en levenstaken: *draaglast* - Kind-, ouder- en gezinsvaardigheden: *draagkracht* **[Balans uit balans]** - Meer draaglast dan draagkracht - Soms disbalans tussen vaardigheden -- taken - Een enkel probleem of risicofactor leidt vaak niet tot verminderende kwaliteit van opvoeding - Compenserende beschermende factoren - Cumulatie risicofactoren zonder cumulatie beschermende factoren - De compenserende waarde niet noodzakelijk op hetzelfde niveau - Belangrijke kanttekeningen: - Risico op stigma - Morele verplichting als samenleving **[Situaties in onvoorspelbaarheid]** - Bijvoorbeeld: KOPP/KOAP (microsysteem) - Psychiatrische en/of verslavingsproblemen bij ouders hebben vaak een structurele, chronische impact op de ontwikkeling van kinderen - Kinderen staan in een afhankelijke positie tegenover de zieke ouder - Voor de zieke ouder stopt het opvoedingsproces niet - Kinderen blijven te vaak onder de radar - Belichten van de volwassenen in zijn ouderrol cruciaal - Bijvoorbeeld: Structurele armoede: - Beleving van ouderschap - Buitenkant - Harde opvoedingsstijl - Weinig spel, minder in spel met hun kind - Binnenkant - Het verlangen naar een thuis, een warm nest - 'Nieuw ouderschap' ontwikkelen (ouderschap als bron van veerkracht) - Hindernis: psychisch welzijn van de ouder - Chronische stress - Psychologische kwetsbaarheden - Bijvoorbeeld: Gezinnen op de vlucht (macroniveau) - Risicofactoren zowel voor, tijdens als na de vlucht - Mogelijke cumulatieve risicofactoren bij vestiging is gastland: - Afhankelijkheid van officiële instanties voor verblijfsvergunning en voorziening in eigen levensonderhoud - Complex proces van cultuurverandering - Zoektocht naar familieleden en pogingen tot gezinshereniging - Significant hogere prevalentie (voorkomen) van PTSS, depressie en angststoornissen - Leeftijdsspecifieke psychosociale problemen - MAAR: de a-priori-assumptie (we gaan er al vanuit) van kwetsbaarheid en verstoorde ontwikkeling vs. diversiteit aan mogelijke ontwikkelingstrajecten waarin factoren op individueel, gezins- en maatschappelijk niveau interageren - Centrale rol van emotionele beschikbaarheid als beschermende factor: intra familiale steun en gezinscohesie (De Haene et al. 2013)