ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΩΝ - 2020 PDF

ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΩΝ ΠΑΝΑΓ.ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Τμ. ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΤΟ ΝΕΡΟ ΩΣ ΚΡΙΣΙΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Απαραίτητο για τη διατήρηση κάθε μορφής ζωής στον πλανήτη Βασικό στοιχείο του περιβάλλοντος Κρίσιμο για ανθρώπινη ύπαρξη...

ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΩΝ ΠΑΝΑΓ.ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Τμ. ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΤΟ ΝΕΡΟ ΩΣ ΚΡΙΣΙΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Απαραίτητο για τη διατήρηση κάθε μορφής ζωής στον πλανήτη Βασικό στοιχείο του περιβάλλοντος Κρίσιμο για ανθρώπινη ύπαρξη Θεωρείται κοινωνικό αγαθό ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ Ευρύτατα διαδεδομένη χημική ένωση. Καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του πλανήτη. Φθάνει συνολικά το 71% της Γης να καλύπτεται από επιφανειακά νερά. Το νερό στον πλανήτη επιμερίζεται 97% σε θάλασσες (αλμυρό) και 3% γλυκό νερό. Επιφανειακό γλυκό νερό είναι μόνο το 0,3% του γλυκού νερού. ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ Υπάρχουν εκτός από τα επιφανειακά νερά και υπόγεια,30% του γλυκού νερού. Μέρος των υπογείων νερών είναι σε μεγάλα βάθη, όχι εύκολα προσβάσιμα από τον άνθρωπο. Ποσότητεςνερού βρίσκονται σε στερεή μορφή σαν παγετώνες ή παγόβουνα, 69% του γλυκού νερού. Νερό υπάρχει ακόμη, ως υδρατμοί στην ατμόσφαιρα και στο έδαφος ως υγρασία. ΑΛΜΥΡΑ ΚΑΙ ΓΛΥΚΑ ΝΕΡΑ Τα νερά των θαλασσών / ωκεανών είναι αλμυρά, ακατάλληλα για τις περισσότερες ανθρώπινες χρήσεις. Ακόμη υπόγεια νερά, κοντά στις ακτογραμμές έχουν γίνει υφάλμυρα. Νερά ποταμών και λιμνών έχουν υψηλή ρύπανση που εμποδίζει χρήσεις τους. Σε συνδυασμό με το μεγάλο βάθος παρουσίας ορισμένων υπογείων νερών, μικρό ποσοστό του συνολικού νερού είναι πράγματι διαθέσιμο. ΕΛΛΕΙΨΗ ΓΛΥΚΟΥ ΝΕΡΟΥ Μεγάλοι πληθυσμοί ανθρώπων στερούνται πρόσβασης σε επαρκείς ποσότητες νερού ασφαλούς ποιότητας. Οι διαθέσιμες ποσότητες του νερού δεν είναι ισότιμα κατανεμημένες σε όλες τις περιοχές του πλανήτη ούτε και χρονικά σε όλες τις εποχές. Πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά ακόμη και στον 21ο αιώνα από έλλειψη νερού ή από χρήση ακατάλληλου νερού. Η ακατάλληλη ποιότητα του πόσιμου νερού αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. ΑΝΑΓΚΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΟΥ Τα θέματα που αναφέρθηκαν δημιουργούν την ανάγκη βιώσιμης διαχείρισης του νερού. Τα αποθέματα νερού δεν είναι απεριόριστα. Το νερό ως κοινωνικό αγαθό πρέπει να προστατεύεται και να μη θεωρείται εμπορικό προϊόν. Η διαχείριση του νερού πρέπει να γίνεται με βάση τις λεκάνες απορροής και όχι με βάση σύνορα κρατών ή διοικητικά όρια. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Η φύση μέσω του κύκλου του νερού, ουσιαστικά εξυγιάνει το νερό. Η εξάτμιση που προκαλείται από την ηλιακή ακτινοβολία δημιουργεί υδρατμούς, που απαλλαγμένοι από ρύπους και άλλες ουσίες δημιουργούν σύννεφα. Στην εξάτμιση πρέπει να προσμετρηθεί και η διαπνοή των φυτών. Ακολουθεί συμπύκνωση των υδρατμών και επιστροφή του νερού, με τη μορφή βροχής, χιονιού, χαλαζιού κλπ (υετός) στην επιφάνεια του πλανήτη. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Με την επιφύλαξη της παρουσίας ρύπων στην ατμόσφαιρα κατά την πτώση των σταγόνων το νερό επιστρέφει καθαρό στην επιφάνεια της γης.  Οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις είναι εποχιακά φαινόμενα και δεν είναι ισότιμα κατανεμημένα στις περιοχές του πλανήτη.  Οι έντονες βροχοπτώσεις είναι λιγότερο επιθυμητές από τις ψιλές και μακράς διαρκείας βροχές που εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες.  Το ίδιο ωφέλιμες είναι και οι χιονοπτώσεις. ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Πρωτεύουσα χρήση του νερού είναι η πόση, η παρασκευή τροφής και η ατομική υγιεινή. Άλλες χρήσεις : Στηβιομηχανία με ιδιαίτερη αναφορά αυτή της βιομηχανίας τροφίμων. Ακόμη και ως ψυκτικό μέσο. Στη γεωργία για άρδευση. Στην κτηνοτροφία για πότισμα των ζώων. Στην αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια (αφορά ψάρια και οστρακοειδή). ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Στην αναψυχή και τον αθλητισμό (νερό κολύμβησης, γήπεδα γκολφ) Στη ναυτιλία Στην παραγωγή ενέργειας (υδροηλεκτρικά έργα) Οι ποσότητες του νερού που απαιτούνται, κατά την περίπτωση χρήσης, διαφοροποιούνται έντονα.  Για ατομική χρήση, στην Ελλάδα, καταναλίσκονται 150lt κατά άτομο ημερησίως. Τα 2-3lt είναι το πόσιμο (μαζί με αναψυκτικά και αφεψήματα). ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΝΕΡΟΥ Για κάθε μια από τις χρήσεις νερού έχουν θεσπιστεί όρια και προδιαγραφές. Επομένως εξετάζονται συγκεκριμένες παράμετροι για κάθε περίπτωση χρήσης και με καθορισμένα όρια. Είναι προφανές ότι τα πληρέστερα και ασφαλέστερα όρια αφορούν τη χρήση του νερού ως πόσιμο. Είναι χρέος της πολιτείας η παροχή πόσιμου νερού, ασφαλούς ποιότητας και επαρκούς ποσότητας. ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Εξαιτίας διαφόρων αιτιών η ποιότητα του διαθέσιμου, για τις διάφορες χρήσεις, νερού μπορεί να υποβαθμιστεί. Οι παράμετροι που επηρεάζονται μπορεί να είναι χημικές ενώσεις ή μικροοργανισμοί. Ακόμη ενδιαφέρει και η θερμοκρασία του νερού. Αυτό σημαίνει ότι τα προβλήματα μπορεί να είναι χημικής φύσεως ή μικροβιολογικής. Επομένως το νερό κινδυνεύει και από ρύπανση και από μόλυνση. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ  Αύξηση περιεχομένων ουσιών, διαλυμένων ή αιωρούμενων, τοξικών ή μη. Παρουσία οργανικών ουσιών (ιδιαίτερη σημασία για το πόσιμο νερό).  Παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών  Αύξηση θρεπτικών ουσιών (C,P,N) με συνέπεια ευτροφισμό.  Αύξηση θερμοκρασίας (θερμική ρύπανση). Μείωση διαλυμένου οξυγόνου, ως αποτέλεσμα μερικών από τα ανωτέρω. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΥΠΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Ακατάλληλο για τις χρήσεις που προορίζεται με όποια επακόλουθα κατά περίπτωση.  Κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία.  Διαταραχή της φυσικής και οικολογικής ισορροπίας.  Οικονομικές επιβαρύνσεις. ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Για τα υπόγεια νερά : Η μεταλλοφορία του εδάφους που διέρχεται το νερό, Η διείσδυση θαλάσσιου νερού κάτω από την ξηρά, Για τα επιφανειακά νερά : Τα βρόχινα απορρέοντα νερά που αποπλένουν και παρασύρουν υλικά Οι απορροές βάλτων. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για το ρυπασμένο νερό της βροχής που μεταφέρει αέριους ρύπους. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Για τα υπόγεια νερά : Συστήματα αποχέτευσης, βόθροι μη στεγανοί, Υπεδάφια διάθεση επεξεργασμένων ή μη λυμάτων και αποβλήτων, Στραγγίσματα από χώρους διάθεσης απορριμμάτων, Νεκροταφεία, Διάθεση νερού ψύξης, Διαφυγές σωληνώσεων, εγκαταστάσεων και δεξαμενών βιομηχανιών ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Λιπάσματα και φυτοφάρμακα, Στραγγίσματα χωματερών γεωργικών προϊόντων. Κτηνοτροφικά απόβλητα, Χρήση διαφόρων ουσιών στους δρόμους όπως για αποφυγή σκόνης, λιώσιμο πάγου κλπ Μεταλλευτική δραστηριότητα, με ιδιαίτερη αναφορά στην όξινη απορροή. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Για τα επιφανειακά νερά : Απευθείας διάθεση επεξεργασμένων και μη αστικών λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων σε υδάτινους αποδέκτες. Αναφέρεται ότι έχουν θεσπιστεί όρια ποιότητας για τα απορριπτόμενα υγρά ανά αποδέκτη, αλλά και για τα υγρά που μπορεί να αποδεχθεί το αποχετευτικό δίκτυο. Απορροές που περιέχουν αγροχημικά και κτηνοτροφικά απόβλητα. Πετρελαιοκηλίδες και ναυτικά ατυχήματα. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ Εξαιτίας της εφαρμογής χημικών ουσιών κατά την επεξεργασία του, όπως : Απολυμαντικών, το χλώριο δημιουργεί τα τοξικά τριαλογονοπαράγωγα, το όζον οξειδώνει τα βρωμιόντα (Br-) στα καρκινογόνα βρωμικά (BrO3-), Κροκυδωτικών, όπως το θειικό αργίλιο που προσθέτει ιόντα Al3+ στο πόσιμο νερό (πιθανώς συνδέεται με την εμφάνιση άνοιας). ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ Εξαιτίας της επαφής με τα υλικά των σωληνώσεων του δικτύου ύδρευσης, όπως : Σίδηρος, γαλβανισμένος σίδηρος, Αμιαντοτσιμέντο, Πολυαιθυλένιο, πολυπροπυλένιο, Χαλκός Αλλά και των υλικών συγκόλλησης τους, ιδιαίτερα του χαλκού που μπορεί να περιέχουν τοξικά μέταλλα πχ κάδμιο. Ο μόλυβδος και το PVC δεν είναι πλέον σε χρήση. ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Βαρέα μέταλλα, ενδεικτικά αναφέρονται ο μόλυβδος, το χρώμιο, ο υδράργυρος, το κάδμιο, το αρσενικό, το χρώμιο, το νικέλιο, ο χαλκός κλπ (υδατογενείς ασθένειες : Minamata, itai – itai).  Αύξηση υπεράνω ορίων συνήθων ιόντων του νερού όπως : χλωριόντα, ιόντα νατρίου, ασβεστίου, μαγνησίου, θειικά, νιτρικά και οξινοανθρακικά ιόντα κλπ. (υφαλμύρινση, αύξηση αλατότητας, αύξηση σκληρότητας)  Παρουσία στο νερό οργανικού φορτίου / ενώσεων που μειώνουν, βιοδιασπώμενες το διαθέσιμο διαλυμένο οξυγόνο. ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Παρουσία στο νερό τοξικών οργανικών ουσιών που προέρχονται είτε από τη γεωργία είτε από τη βιομηχανία, είτε από καύσεις (ΡΑΗ), είτε από χρήση διαφόρων τοξικών ουσιών (PCB κλπ), Παρουσία στο νερό θρεπτικών συστατικών C,P,N που προκαλούν ευτροφισμό, Παρουσία υδρογονανθράκων πετρελαϊκής προέλευσης λόγω της παγκόσμιας διακίνησης και χρήσης του πετρελαίου. ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Αυτές είτε απορρέουν από τα αποχετευτικά δίκτυα, βόθρους κλπ και είναι κοπρανωδούς προέλευσης.  Είτε προέρχονται από τη σήψη οργανικής ύλης.  Ενδιαφέρουν και εξετάζονται : τα ολικά κολοβακτηριοειδή, τα κοπρανώδη κολοβακτηρίδια, οι κορανώδεις στρεπτόκοκκοι, ο ολικός αριθμός μικροβίων, οι σαλμονέλλες, οι παθογόνοι σραφυλόκοκκοι και Τα κλωστρίδια αναγωγικά θειωδών αλάτων κλπ.  ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ Η ρύπανση αυτή μπορεί να προέρχεται από :  ναυτικά ατυχήματα,  έκπλυνση δεξαμενών πλοίων,  αποβολή έρματος,  διαρροές κατά τη φόρτωση και εκφόρτωση πετρελαίου,  διαρροές από υποθαλάσσιες πηγές πετρελαίου,  απόρριψη λιπαντικών πλοίων και  απόβλητα διυλιστηρίων κλπ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ  Πρόσληψη τοξικών ουσιών από θαλάσσιους οργανισμούς και μέσω της τροφικής αλυσίδας κατάληξη και στον άνθρωπο,  Μείωση της διάχυσης οξυγόνου του αέρα στο νερό,  Μείωση διαπερατότητας ηλιακού φωτός.  Οικονομικές συνέπειες στην περιοχή (αλιεία, τουρισμός, αναψυχή),  Ρύπανση ακτών, δύσκολα αποκαθιστάμενη,  Δυσμενείς επιδράσεις σε θαλάσσια πτηνά. ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ Προκαλείται από υψηλή παρουσία θρεπτικών ουσιών με C,P και Ν.  Η χαμηλή συγκέντρωση θρεπτικών ουσιών ονομάζεται ολιγοτροφισμός και η ενδιάμεση κατάσταση μεσοτροφισμός.  Εμφανίζεται ο ευτροφισμός σε αβαθείς λίμνες και θαλάσσιους κόλπους με περιορισμένη ανανέωση νερού.  Αιτία είναι η απόρριψη αστικών λυμάτων, αποβλήτων αλλά και εκπλύσεων λιπασμάτων.  Ο αποδέκτης χαρακτηρίζεται από υψηλή παραγωγή αλγών, μειωμένη παρουσία οξυγόνου και παρεμπόδιση διείσδυσης ηλιακού φωτός. Ανεπιθύμητο φαινόμενο που μπορεί να καταλήξει στη νέκρωση του αποδέκτη. ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ  Οι θέσεις υδροληψίας και το δίκτυο ύδρευσης πρέπει να προστατεύονται. Η παρακολούθηση της ποιότητας των νερών οφείλουμε να είναι τακτική και πλήρης Οι δυνατότητες αυτοκαθαρισμού των νερών δεν είναι απεριόριστες Η διάθεση των λυμάτων και αποβλήτων δεν πρέπει να προκαλεί αχρήστευση του αποδέκτη Οι επικίνδυνες χημικές ουσίες που περιέχονται σε απορριπτόμενα απόβλητα πρέπει να μειωθούν έως και να μηδενιστούν.