REVIEWER-SA-FILI10 PDF

MODULE 1: ANG PAGSASALIN AT panggramatika na naaangkop sa wika at kultura ng TAGAPAGSALIN tagatanggap.  Ang paglilipat ng kahulugan ng...

MODULE 1: ANG PAGSASALIN AT panggramatika na naaangkop sa wika at kultura ng TAGAPAGSALIN tagatanggap.  Ang paglilipat ng kahulugan ng pinagmulang wika sa Panimula target na wika (Larson, 1984) Ano kaya talaga ang ibig sabihin ni Wilamowitz, isang  Isang proseso ng paglilipat sa pinakamalapit na kilalang teorista at praktisyuner sa pagsasaling-wika, nang katumbas na diwa o mensaheng nakasaad sa wikang sabihin niya na ang pagsasaling-wika ay tulad ng paglilipat ng isasalin (Nida at taber, 1969). kaluluwa ng isang nilalang sa katawan ng isang patay?  Ayon kay C. Rabin (1958), ang pagsasaling-wika ay Mangyari pa, ang ganitong pahayag ay isang simile o isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita hyperbole – isang eksaheradong paraan ng pagsasabi na man o pasulat, ay nagaganap sa isang wika at hindi biru-birong Gawain ang pagsasaling-wika. Katunayan, ipinalalagay na may katulad ding kahulugan sa isang nagkakaisa ang mga awtoridad sa larangang ito na walang dati nang umiiral na pahayag sa ibang wika. perpektong salin. Kung may sampung tagapagsalin at  Ayon kay E. Nida (1959/1966), ang pagsasaling-wika bibigyan sila ng literature upang isalin, halimbawa ng isang ay muling paglalahad sa pinagsalinang-wika ng isang tula, mapapatunayang ang resulta ay sampu ring iba’t pinakamalapit na natural na katumbas ng orihinal ibang estilo ng salin. ang mensaheng isinasaad ng wika, una’y batay sa kahulugan, at ikalawa’y batay sa istilo. Nagkakaiba-iba sa mga salitang ginamit, sa paraan ng  Ang pagsasalin ay isang paraan ng pagsulat kung pagsasabi ng kaisipan, sa balangkas ng mga taludtod at saan isinusulat muli ang teksto sa iba pang wika pangungusap atbp., bukod sa pangyayaring sa bawat salin ay batay sa gagamitin ng tagasalin subalit hindi tiyak na may nabawas, nabago o nadagdag na diwa. Dahil sa nawawala ang diwa ng orihinal nito. ganitong katotohanan, patuloy ang mga teorista at  Sa simpleng salita, ang pagsasaling-wika ay praktisyuner sa pagsasaling-wika sa pagtuklas at pagsasalin o paglilipat sa pinakamalapit na katumbas pagpapabuti ng mga simulaing makababawas kundi man na mensahe ng tekstong isinalin sa wika o lubusang makalulutas sa halos walang kalutasang mga diyalektong pinagsasalinan. problema sa pagsasaling-wika. KAHALAGAHAN NG PAGSASALIN Katuturan ng Pagsasalin ❑ Mahalaga ang pagsasalin upang makaabot sa iba Ang pagsasalin (pagsasaling-wika) ay ang gawain ng pang panig ng daigdig ang mga akda mula sa sa iba’t pagpapaunawa ng mga kahulugan ng panitik (teksto), at ng ibang lugar. Sa ganitong pagkakataon ay nawawala kinalabasang paglikha ng katumbas na teksto – na tinatawag ang balakid ng pagkakaiba-iba ng wika sa na salinwika na naghahatid ng kaparehong mensahe na nasa pagkakaunawaang global. ibang wika. Tinatawag na pinagmumulang teksto ang ❑ Ayon sa webster’s World Dictionary of the panitik na isasalin, samantalang ang patutunguhang wika ay American Language, ang salitang translate ay tinatawag naman na puntiryang teksto. Ang pagsasaling- nangangahulugang “to change from one language wika ay isang gawaing naglalayon na bigyan ng kahulugan into another: to put into different words” (palitan ang isang linggwitikong diskurso mula sa isang wika tungo sa ang wika tungo sa ibang wika: ilahad sa ibang ibang wika. Maaari itong gawin gamit ang diksyunaryo bilang pananalita). Samantalang isinasaad naman ng New sanggunian o di kaya ay konstekstwal na pagpapakahuligan Standard Dictionary ang kahulugan “to give sense of dito. meaning of in another language.” Ibigay ang diwa o kahulugan sa ibang wika. Maipalalagay na higit na  Ang pagsasaling-wika ay kinabibilangan ng pag-aaral tiyak ay malinaw ang ibinigay na katuturan ni ng leksikon, istrukturang panggramatika, katayuang Eugene Nilda at Charles Taber (1969) na ang pangkomunikasyon, kontekstong pangkultura ng pagsasaling-wika ay muling paglalahad sa target na pangangailangang teksto, pagsusuri nito upang wika ng pinakamalapit na natural na katumbas ng malaman ang ganap na kahuluigan, at muling mensahe o orihinal na wika, una’y batay sa pagsasaayos nito gamit ang leksikon at istrukturang kahulugan at ikalawa’y batay sa estilo.  ❑Ayon kay Bienvenido Lumbera (1982), ang mga Tiyak na hindi natin makikilala ang mga higanteng ito sa layuning nagbubunsod sa pagsasaling-wika ay ang larangan ng pilosopiya’t panitikan kung nanatili lamang sa sumusunod: sarili nilang wika ang kanilang mga isinulat. 1. Pagpapalaganap ng kaalaman o kaisipang nakapaloob sa akda; Ang mga bagay na dapat mabatid ng mga tagasalin 2. Pagbibigay-Liwanag sa kasaysayan at kultura ng ibang bansa o panahon; Gramatika- tumutukoy sa kakayahan ng tagasalin na 3. Pagpapakilala sa mga bagong mambabasa ng mabatid ang mga tuntunin sa paggamit ng wika, kabilang isang akdang itinuturing na makabuluhan ng isa o ang bokabularyo, palabigkasan pagbabaybay, estrukturang ilang tao. pangungusap. ❑Isang magulang na nagpapaliwanag sa isang apat Sosyolinggwistik–Isang kakayahan na gumagamit ng wika na o limang taong gulang na anak tungkol sa nangangailangan ng pag-unawa sa konteksto ng lipunan pagsisimula ng buhay, Ang “hiwaga ng buhay” gamit kung saan niya ito ginagamit. ang mga salita o pahayag na aangkop at nauunawaan ng apat o limang taong gulang na bata. Pandiskurso–tumutukoy sa kabatiran at kakayahang magprodyus at umunawa ng mga pahayag na angkop sa  Napakaraming kaalaman at karunungang mababasa konteksto. at mapag-aaralan sa kasalukuyang panahon ang bungang pagsasaling-wika. Hal. Nalamang ay ang Estrahiko–tumutukoy sa kahusayan sa mga estrahiyang kasaysayan at kulturang iba’t ibang lipunan at lipi sa pangkomunikasyon na maaaring magamit para mapagbuti mundo na ating napag-aaralan dahil sa mga ang komunikasyon o para makatulong sa mga kahinaan ng manunulat na nag-abalang magsalin ng mga ito sa mga kasangkot na wika. ating wika upang ating maunawaan. Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Tagapagsalin  Kung ang “Father of Hermeneutics” na si Friedrich Scheiemacher (1992:36-37) ang pinaniniwalaan 1. Sapat na Kaalaman sa dalawang wikang kasangkot. natin, lahat tayo ay nagsasalin sa araw-araw nating -Nakukuha niya ang kahulugan ng kaniyang isinasalin. pamumuhay. Kumukonsulta sa diksyonaryo. Nauunawaan niya ang maliit na himaymay ng kahulugan at halagang pandamdaming  Halimbawa: Ang pagsasalin ng gurong mahihirap na taglay ng mga salitang gagamitin. konsepto sa antas o lebel ng pagkakaunawa sa kanyang mga mag-aaral. 2. Sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin. Naging ambag ng pagsasalin sa ating Kasaysayan -Ang kaalaman sa gramatika ng dalawang wika sa pagsasalin ay kailangang-kailangan ng tagapagsalin sa pagsusuri ng  Hindi matagumpay ang ekspedisyon noong panahon diwang nais ipabatid ng awtor, gayundin sa wastong ng Midyibal at Renasimyento kung walang tagasalin paggamit ng mga salita, wastong pagkakabuo at o interpreter ang mga nabegante o manlalayag. pagsusunod-sunod.  Tiyak na malaking gulo ang nangyari kung hindi 3. Sapat na kakayahan sa pampanitikang pagpapahayag. kasama nina Ferdinand Magallanes ang katutubo -ang kakayahang magsalita sa dalawang wikang kasangkot sa mula sa Moluccos na pinangalanan nilang Enrique. pagsasalin at kaalaman sa gramatika ay hindi sapat para makapagsalin. Kaya, kung ang lahat ng salin ay patas, Larangan ng Pilosopiya at Panitikan nagiging higit na mahusay na tagapagsalin ang manunulat. Hindi magiging tanyag sa buong daigdig ang mga gaya nina Homer, Socrates ,Plato, Aristotle, Shakespear, Dante, Pythagoras at iba pa, kung hindi dahil sa pagsasalin. 4. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin. Modyul 2 Marapat na ang tagapagsalin ay may higit na Ang Pagsasalin Bilang Sining at Agham kaalaman sa paksa. Sapagkat siya ay higit na nakaaalam at nakauunawa sa mga konseptong nakapaloob dito. Mga Layunin: a. Natutukoy ang pagsasaling-wika bilang sining at 5. Sapat nakaalaman sa kulturang dalawang bansang agham kaugnay sa pagsasalin  Pagsasalin bilang Sining at Agham PAHAYAG HINGGIL SA MGA KARAPATAN AT TUNGKULIN  Pagsasalin bilang Agham ni Nida NG MGA TAGASALIN  Pagsasalin bilang Sining ni Savory 1. Ang tagasalin ang pangunahing tagapag-ugnay ng orihinal Ayon kay Webster: na akda at ng mga mambabása nito sa ibang wika. Art –conscious use of skill and creative imagination; the 2. Ang pagkilala sa pagsasalin bílang isang gawaing making of things that have form or beauty, or aesthetic pampanitikan ay kailangang maging saligan sa anumang appeal, such as painting, sculpture, etc. kasunduan ng tagasalin at ng tagapaglathala. Science –systematized knowledge derived from observation, 3. Dapat ituring na awtor ang isang tagasalin, at dapat study, and experimentation; one that skillfully systematizes tumanggap ng karampatang mga karapatang pangkontrata, facts, principles, and methods, as the science of music, science of theology, etc. kasama na ang karapatang-ari, bílang isang awtor. 4. Kailangang nakalimbag sa angkop na laki ang mga Batay sa katuturan na ibinigay ni Webster, ano ang pangalan ng tagasalin sa mga dyaket, pabalat, at pahinang pagkakatulad ng sining at agham? pampamagat ng mga aklat, gayundin sa materyales pampublisidad at mga listahang pang-aklatan. Pareho itong nangangailangan ng “Skill”, ng kahusayan, ng karunungan. 5. Kailangang igalang ang patúloy nakarapatan sa royalty ng tagasalin at ibigay ang kaukulang bayad, may kontrata man o Ano naman ang pagkakaiba? wala. Ang sining ay nakatuon sa mga bagay na estetiko, sa 6. Ang salin ng mga trabahong may karapatang-ari ay hindi kagandahan na resulta ng malikhaing imahinasyon. dapat ilathala nang walang pahintulot mula sa mga orihinal Ang agham ay nakatuon sa sistematisasyon o pagsasaayos na awtor o mga kinatawan nila, maliban kung hindi sila ng karunungan, ng prinsipyo o pamamaraan na resultang mahingan ng pahintulot dahil sa mga pangyayaring labas sa sistematikong prosesong pagmamasid, pag-aaral at kapangyarihan ng mga tagapaglathala at ng mga aklat, eksperimentasyon. gayun din sa materyales pampublisidad at mga listahang pang-aklatan. Sinasabi nating “sining ng pagpipinta, sining ng pagliloko eskultura.” at sinasabi rin nating “agham ng musika, agham 7. Kailangang igalang ng mga tagasalin ang orihinal at iwasan ng teolohiya” at hindi “sining ng musika, sining ng ang mga pagputol o pagbabago maliban kung ang mga teolohiya.” naturang pagpapalit ay may pahintulot ng mga sumulat o ng Bumalik tayo sa tanong: Ano ba ang pagsasaling-wika: kanilang awtorisadong mga kinatawan. Dapat igalang ng sining o agham? Ang totoo ay nahahati ang mga dalubhasa tagasalin ang mga teksto. Maliban sa maipaliliwanag ng mga sa pagsasaling-wika sa bagay na ito. May naniniwalang ang pagkakataon, kailangang may pahintulot o pagsang-ayon ng pagsasaling-wika ay isang sining; may naniniwala namang tagasalin ang anumang pagbabagong editoryal. ito’y isang agham. Sa pamagat lamang ng sumusunod na dalawang aklat sa pagsasaling-wika ni sinulat ng dalawang arts of painting and drawing. They will be found to be kilalang awtor ay makikita na natin ang katotohanan ng parallel, step by step. nagkakaibang paniniwala: “Toward a Science of Translating” ni Eugene A. Nida at “ Art of Translation” ni Theodore At kanyang ipinaliwanag na sa pagpipinta, ang maling kulay Savory. o laki ng isang guhit ay katumbas ng isang maling salita sa pagsasaling-wika; na ang pagkakamali sa dimensyon, sukat o Pagsasaling-wika Bilang Agham-Nida proporsyon ng alin mang bahaging larawan ay katumbas ng pagkakamali sa pagbibigay-kahulugan sa tunay na diwa ng Is translating... an art or a science? Ayon kay Nida."... isang parirala. though no one will deny the artistic elements in good Kapag ang isang tula, ayon sa kanya, ay isinalin ng isang translating, linguists and philologists are becoming karaniwang tagapagsalin sa paraang tuluyan, katulad lamang increasingly aware that the processes of translation are itong sketch ng isang patakbuhing pintor na hindi naging amenable to rigorous description. “Ipinaliwanag niya na matapat sa orihinal na larawan. Ang diwang tula ay naroon kapag pinag-usapan natin ang agham ng pagsasaling-wika din sa saling tuluyan at ang tanawin sa sketch ay katulad din (science of translating), hindi natin maiiwasang mapasuong ng nasa orihinal subalit sa saling tuluyan ay masasabing sa aspetong paglalarawan. Kung ang linggwistika, aniya, ay nawala na ang "musika" na nadarama ng mambabasa sa mauuring "descriptive science," ang paglilipat ng mensahe orihinal na tula. Gayundin naman, sa sketch ng pintor ay mula sa isang wika tungo sa ibang wika ay maaari ring ituring namodipika na rin ang "buhay" na pumipintig sa orihinal na na isang syentipiko o makaagham na paglalarawan. larawan; na kung may kulay ang orihinal, ang sketch ay naging black and white. Ipinaliwanag pa niya na ang isang taongnagpipilit na ang Gayunpaman, ang bihasang tagapagsalin ay maaaring pagsasaling-wika ay isang sining at wala nang iba pa ay makagawa ng isang saling tuluyan nang hindi nawawala ng maaaring nagiging paimbabaw lamang ang kanyang lubusan ang himig o "musika" ng orihinal, tulad din naman pagsusuri sa kanyang ginagawa. Hindi siya lumalalim nang ng isang bihasang pintor na nabibigyang-buhay pa rin ang husto upang malimi niya ang mga makaagham na aspetong kanyang kinokopyang larawan kahit iba ang kanyang mga pagsasalin na kalimitang nakatago sa ilalim ng lantad na mga gamit at pamamaraan. Mababanggit na ang salin ng mga simulain at prinsipyo. Gayunpaman, tinanggap din niya ang literature sa agham at iba pang paksa ng teknikal ay katotohanan na ang isang taong yumayakap naman sa maihahambing sa mga larawang kuha ng isang litratista. Ito'y paniniwalang ang pagsasaling-wika ay isang agham at wala matapat, tiyak, sapagkat ang mahalaga sa mga ito ay ang nang iba pa ay hindi marahil napag-aaralan nang husto ang nilalaman o diwa at hindi ang estilo ng awtor. kanyang ginagawa upang mapahalagahan ang makasining na aspetong pagsasalin- isang di dapat mawalang sangkap sa Ang pagsasaling-wika, ulitin natin, ay isang sining. At bilang isang mabuting salin, lalo na sa mga obrang pampanitikan. sining, ito'y hindi nga madaling gawain. Subalit isang katotohanang kahit mahirap na gawain ang magsalin, ang Tingnan naman natin ang sinasabing mga naniniwalang ang isang tagapagsalin ay lagging nakukubli sa anino ng awtor; pagsasaling-wika ay isang sining at hindi isang agham. hindi napapansin. Ito marahil ang dahilan kung bakit lagi na Nangunguna si savory sa paniniwalang ito sapagkat pati lang nakakabit sa kanyang pangalan ang paniniwala na siya'y pamagat ng kanyang aklat ay ganito- “Sining ng Pagsasaling- tagapagsalin lamang ng isang mangangatha na siyang dapat wika" (Art of Translation) at hindi “Agham ng Pagsasaling- pag-ukulan ng anumang pagkilala o pagdakila. Kung wika" (Science of Translation). mahusay ang pagkakasalin, hindi na napapansin ang tagapagsalin at ang pinupuri ng mambabasa ay ang awtor, Pagsasaling-wika Bilang Sining-Savory kung pangit, ang pinipintasan ay ang tagapagsalin. Narito ang sabi ni Savory: The contention that translation is an art will be admitted Kung babalikan ulit natin ang tanong na kung ano ang without hesitation by all who have had much experience of pagsasaling-wika (sining o agham?), alin man ang kilingan ng the work of translating; there may be others who will not so mambabasa o mag-aaral sa dalawa, ay hindi kasing halaga readily agree (but) a sound method is to compare the task of ng mga simulain sa pagsasaling-wika na matututuhan sa translating in all its forms with the universally acknowledged susunod na talakayan. Maging sining o maging agham man ang pagsasaling-wika, ang mahalaga sa lahat ay ang mga Nakatulong nang malaki sa pag-unlad ng mga bansa sa kaisipang matututuhan tungkol sa isyung ito upang Europa ang pagsasaling wika, sa pamamagitan ng makatulong sa pagsasagawa ng salin na maituturing na may pagsasalin ng iba't ibang sangay ng panitikan. Halimbawa, kasiningan o kaaghaman. ang mabilis na pag-angat ng bansang Arabia mula sa Kung papaano maipapasok ng tagapagsalin ang kasiningan o kamangmangan noong ikalawa hanggang ikasiyam na siglo kaaghaman sa kanyang salin, maihahalintulad ito sa mga ay dulot ng pagsasaling wika na isinagawa mula sa wikang simulain sa pagsasaling-wika na kalimita’y nagsasalungatan Griyego na noon ay principal na daluyan ng iba't ibang sapagkat bawat tagapagsalin ay may kanya-kanyang karunungan. sinusunod o pinaniniwalaang simulain. May pangkat ng mga Eskolar sa Syria na nakaabot sa MODULE 3 Baghdad at doon ay isinalin nila sa Wikang Arabic ang mga KASAYSAYAN NG PAGSASALING WIKA SA sinulat ni Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at marami DAIGDIG pang ibang kilalang pantas. Kaya nakilala ang Baghdad bilang isang paaralan ng pagsasaling wika. Ngunit, PAGSASALING WIKA dumating ang panahon na nabaling ang Theodore Horace Savory atensiyon/kawilihan ng mga eskolar sa ibang bagay na SAVORY (The Art Translation, 1968) pang-intelektuwal katulad ng pagsusulat ng mga artikulong Kasintanda ng panitikan pampilosopiya. Kaya pagkaraan ng tatlong siglo ay Ayon kay Theodore Horace Savory ang kinilalang unang napalitan ng Toledo ang Baghdad bilang sentro ng tagapagsaling - wika sa Europa ay isang aliping Griyego na karunungan at pagsasaling wika. nagngangalang Andronicus. ADELARD ANDRONICUS nagsalin sa Latin ng mga sinulat ni Euclid na noon ay  Kinikilalang unang tagapagsalin sa Europa nasusulat sa wikang Arabic. Isinalin niya nang patula sa wikang Latin ang Odyssey ni Homer na nakasulat sa wikang Griyego noong 240 B. C. RETINES isinalin sa wikang Latin ang Koran noong 1141. NAEVIUS AT ENNIUS Gumawa ng mga pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego 1200 A.D. katulad ng mga nagawa/nasulat ni Euripides. Euripides- (484 Sa panahong ito, umabot sa Toledo ang mga orihinal na BCE- 406 BCE) isang sinaunang Griyegong manunulat ng teksto ng mga literaturang nakasulat sa Wikang Griyego. dulang trahedya. Kalimitang may desperasyon at biyolante Dahil dito, lumabas ang dakilang salin ng Liber Gestorum ang kaniyang mga dula. Sa huling bahagi ng kaniyang buhay, Barlaam et Josaphat na orihinal na nakasulat sa Wikang nagsimula siyang sumulat ng mga trahedyang-komedya na Griyego. Ayon kay Savory, sa panahong ito umabot sa may masasayang mga katapusan, ang simula ng bagong gawi pinakataluktok ang pagsasaling wika. Noon rin nagsimula sa dramang Griyego. Halimbawa ng kaniyang mga akda: ang pagsasalin ng Bibliya. Hecuba, Hippolytus, Iphigenia at Aulis. JACQUES AMYOT CICERO  isang obispo sa Auxerre at kinilalang prinsipe ng  isang Romanong pilosopo at consul. Siya rin ay pagsasaling-wika sa Europa. Isinalin niya sa wikang isang bihasang manunulampati, manunulat, Aleman ang "Lives of Famous Greek and Roman" kinikilalang pinakamagaling sa wikang Latin at noong 1559. Ang salin na ito sa wikang Aleman ang nakilala rin bilang isang mahusay na tagasaling pinagkunan ni SIR THOMAS NORTH (pinakadakila wika. sa mga tagapagsalin sa Inglatera) ng salin sa Ingles Halimbawa ng kaniyang mga akda: noong 1579. In Verrem De Inventione De Oratore JOHN BOURCHIER PANAHON NG PAGSASALIN NG BIBLIYA  isang tagapagsaling nakilala sa Inglatera noong Samantalang ang kauna-unahang salin sa Ingles ng 1467-1553. Isinalin niya ang Chronicles ni Froissart Bibliya ay isinagawa ni John Wycliffe. Ang unang sa wikang Aleman. salin ng mga Katoliko Romano ay nakilala sa tawag na Douai Bible. Si William Tyndale ang nagsalin sa ELIZABETH I AT II Ingles ng Bibliya buhat sa wikang Griyego na salin Ayon kay Savory, ang panahon ng Unang Elizabeth ang naman ni Erasmus. Hindi naging katanggap- itinuring na unang panahon ng pagsasaling-wika sa tanggap ang salin dahil sa masalimuot na mga Inglatera at ang panahon ng Ikalawang Elizabeth ang talababa. pinakataluktok ng pagsasaling wika sa Inglatera. Hindi natapos ni Tyndale at ipinagpatuloy ni John Rogers (Thomas Matthew) at nailathala noong Sa panahon ng Elizabeth II (1598-1616), nailathala ang mga 1537. Nirebisa ito ni Richard Taverner noong 1539. salin ni George Chapman sa mga isinulat ni Homer. Muli itong nirebisa ni Coverdale at tinawag itong Lumabas naman noong 1603 ang salin ni John Florio sa Great Bible. essays ni Montaigne na kasing husay ng Plutarch ni North. At noong 1612 ay isinalin naman ni Thomas Shelton ang ILAN SA MGA KINILALANG BERSYON NG SALIN NG Don Quixote. BIBLIYA AY ANG: 1972 nailathala ang aklat ni Alexander Tytler na GENEVA BIBLE (1560) may pamagat na Essay on the Principles of  Ito ay isinagawa nina William Whittingham at John Translation na nagbigay ng tatlong Knox Ginamit ang Bibliya na ito sa pagpapalaganap panuntunan sa pagsasalin. ng Protestantismo. Tinagurian itong "Breeches Bible". 1. Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad ng orihinal sa diwa o mensahe. AUTHORIZED VERSION 2. Ang estilo at paraan ng pagkasulat ay kailangan katulad  Ito ang naging pinakamalaganap at hindi na sa orihinal. malalampasan. Nakilala ito dahil sa naging 3. Ang isang salin ay dapat maging maluwag at magaang panuntunan na ang pagsasalin ay dapat maging basahin tulad ng sa orihinal matapat sa orihinal na diwa at kahulugan ng Banal na Kasulatan. Ayon ito sa lupong binuo ni Haring PANAHON NG PAGSASALIN NG BIBLIYA James sa pagsasalin ng Bibliya. Taong 1881 Mayroong dalawang dahilan kung bakit isinalin ang bibliya: lumabas ang English Revised Version. Una, dahil ang Bibliya ang tumatalakay sa tao kaniyang pinagmulan, sa kaniyang layunin at sa kaniyang THE NEW ENGLISH BIBLE (1970) destinasyon, Pangalawa, dahil sa di-mapasusubaliang  ang naging resulta ng pagrebisa ng Authorized kataasan ng uri ng pagkakasulat nito. Ang orihinal na Version. Maituturing naman na pinakahuling salin manuskrito o teksto ng Bibliya ay sinasabing wala na. Ang ng Bibliya. Ito ay inilimbag ng Oxford University. kaunaunahang teksto nito ay nasusulat sa wikang Aramaic ng Ebreo at ito ang pinaniniwalaang pinagmulan ng salin ni Sa dinami-dami ng mga pagsasaling isinagawa sa Origen sa wikang Griyego na kilala sa tawag na Septuagint Bibliya, kinailangan pa rin ang muling pagsasalin gayondin ang salin ni Jerome sa wikang Latin. dahil sa mga sumusunod na dahilan: (1) Marami nang mga natuklasan ang mga TATLONG PINAKADAKILANG SALIN NG BIBLIYA arkeologo na naiiba sa diwang nasasaad sa  SAINT JEROME (LATIN) maraming bahagi ng mga unang salin;  MARTIN LUTHER (ALEMAN)  HARING JAMES (INGLES-INGLATERA) (2) Naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng linggwistika na siyang naging daan ng PANAHON NG PAGSASALIN NG BIBLIYA pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi ng SAMUEL BUTLER AT EDWARD FITZGERALD Bibliya; Pareho naman ang paniniwala nina Edward (3) Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang FitzGerald at Samuel Butler na alin mang salin ng English Bible ay hindi na halos maunawaan ng mga akdang klasika ay dapat maging natural ang kasalukuyang mambabasa bukod sa kung minsan daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain. ay iba na ang inihahatid na diwa. FRANCIS WILLIAM NEWMAN VIRGINIA WOOLF Sa mga pagsasalin ni F.W. Newman sa mga akda ni Ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang klasika ay Homer, pinilit niyang mapanatili ang kakanyahan ang mga orihinal na nasusulat sa Griyego at Latin, ng orihinal hangga't maaari dahil naniniwala siya ngunit ayon kay Gng. Virginia Woolf, ang alinmang na kailangang hindi makaligtaan ng isang salin ay hindi makakapantay sa orihinal sapagkat mambabasa na ang akdang binabasa ay isa lamang ang wikang Griyego ay isang wikang maugnayin, salin at hindi orihinal. Sumasalungat naman sa mabisa, tiyak at waring may aliw-iw na paniniwalang ito si Arnold na tagapagsalin din ni nakaligayang pakinggan. Dalawang pangkat ang Homer. Ayon sa kanya, ang katapatan sa pagsasalin mga tagapagsaling-wika sa Ingles ng wikang ay hindi nangangahulugan ng pagpapaalipin sa Griyego, ito ay ang makaluma o Hellenizers at ang orihinal na wikang kinasusulatan ng isasalin. makabago o Modernizers. Samantala, unti-unting nahalinhan ng Roma ang Atenia bilang sentro ng karunungan nang mga Ang layunin ng mga makaluma ay maging matapat panahong iyon. sa pagsasalin sa paghahangad na mapanatili ang orihinal na diwa at katangian ng kanilang isinasalin CECIL DAY LEWIS kaya naman pinapanatili nila ang paraan ng Ayon kay C. Day Lewis sa kanyang pagsasalin ng pagpapahayag, at balangkas ng mga pangungusap "Aeneid" ni Virgil (na siyang pinakapopular sa at idyoma ng wikang isinalin sa wikang panulaang Latin) sa wikang Ingles, upang mahuli ng pagsasalinan. Kasalungat naman ito ng paniniwala tagapagsalin ang tono at damdamin, ng mga makabago na nagsasabing ang salin ay kinakailangang magkaroon ng ispiritwal na dapat nahubdan na ng mga katangian at idyoma at pagkakaugnayan ang awtor at ang tagapagsalin. nabihisan na ng kakanyahan ng wikang pinagsalinan. PAG-USBONG NG MAKABAGONG PARAAN NG PAGSASALIN ROBERT BROWNING (Machine Vs. Human Translation) Ayon naman kay Robert Browning, ang tagasaling- wika ay kailangang maging literal hangga't maaari Hindi maitatangging sa umuunlad na teknolohiya, maliban kung ang pagiging literal ay lalabag sa maaari na ring mapalitan ng makabagong kalikasan ng wikang pinagsasalinan. pamamaraan ang pagsasalin. Ang katotohanang ito ay bukas naman sa larangan ng pagsasalin ngunit ROBERT BRIDGES may mga salik na naging dahilan kung bakit hindi Naniniwala naman si Robert Bridges na higit na mabuobuo ang "machine translator" na sana ay mahalaga ang istilo ng awtor kung ang isang maging daan upang mapabilis ang proseso ng mambabasa ay bumabasa ng isang salin. Sa kabila pagsasalin. ng magkasalungat na opinyong nabanggit ay may ikatlong opinyong lumitaw, ito ay ang paniniwalang Narito ang ilan sa mga dahilan kung bakit hindi hindi makatwirang piliting ipasok sa wikang makabuo ng machine translator para sa di-teknikal pinagsasalinan ang mga kakanyahan ng wikang na paksa: isinasalin.  1. Hindi pa maabot ng isip ng kasalukuyang mga Pilipino, dahil ayon sa kanilang karanasan sa sayantist kung papaano mabisang maisasalin ang pananakop, higit na nagiging matagumpay ang mga idyoma. pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa 2. Pagkakaiba ng istraktura o pagkasusunod- sunod pamamagitan ng paggamit ng wika ng mga ng mga salita ng wika. katutubo at naging mas katanggap-tanggap sa 3. Maraming kahulugan ang maaring ikarga sa mga katutubo ang marinig na ginagamit ng mga isang salita. prayle ang kanilang katutubong wika sa 4. Napakaraming oras naman ang magugugol sa pagtuturo ng salita ng Diyos. pre- editing at post- editing ng tekstong isusubo rito. Isa sa mga dahilan na hindi lantarang inihayag 5. Wala pang computerized bilingual dictionary. ng mga Kastila ay ang pangamba na kung matuto ang mga Pilipino ng wikang Kastila ay maging kasangkapan pa nila ito sa pagkamulat NARITO PA ANG MGA PROBLEMA SA PAGLIKHA NG sa totoong kalagayan ng bansa. Sa paglisan ng MACHINE TRANSLATOR: kapangyarihang Espanyol sa Pilipinas, ANG ISIP NG TAO ANG nagpatuloy pa rin ang pagsasalin ng mga PINAKAKUMPLIKADONG COMPUTER piyesang nasa wikang Kastila. MACHINE KULANG PA SA NALALAMANG MGA IKALAWANG YUGTO TEORYA ANG MGA LINGGWISTA TUNGKOL Panahon ng mga Amerikano SA PAGLALARAWAN AT PAGHAHAMBING Sa panahong ito, naging masigla ang pagsasalin NG MGA WIKA UPANG MAGAMIT SA sa wikang pambansa ng mga akdang klasikang PAGBUO NG MTR. nasa wikang Ingles. Edukasyon ang pangunahing patakarang pinairal ng Amerika MODULE 4 kaya naman "bumaha" sa ating bansa ang iba't KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA ibang anyo at uri ng karunungan mula sa PILIPINAS Kanluran lalo na sa larangan ng panitikan. Ang pagsasalin sa panahong ito ay isinagawa sa LAYUNIN: paraang di-tuwiran, ibig sabihin ang isinasalin a. Natutukoy ang iba pang yugto ng ay hindi ang orihinal na teksto kundi ang isa na pagsasalin sa Pilipinas. ring salin. b. Nababatid ang antas ng kasiglahan ng Isa sa mga tagasaling marami ang naisaling pagsasalin sa bawat paglipas ng klasikong akda ay si Rolando Tinio. Ang mga panahon. dulang isinalin niya ay ipinalabas sa mga piling c. Nakikilala ang mga akdang naisalin sa teatro sa Kamaynilaan lalo na CCP. iba pang yugto ng pagsasalin sa Pilipinas. Isang magandang proyekto rin ang isinagawa ng National Bookstore (1971) kung saan ipinasalin UNANG YUGTO ang mga popular na nobela at kwentong Pagsasalin ng mga akdang panrelihiyon pandaigdig at isinaaklat upang magamit sa (Panahon ng mga Kastila) paaralan. Ang ilang halimbawa ay ang mga kwentong "Puss N" Boots", "Rapunzel", "The Little Ang pagsasaling-wika sa Pilipinas ay nagsimula Red Hen" at iba pa. sa pangangailangang mapalaganap ng mga mananakop na Kastila ang relihiyong Iglesia Catolica Romana. Kinailangan ang pagsasalin sa Tagalog at sa iba pang katutubong wika ng mga dasal at mga akdang panrelihiyon. Ngunit hindi naging konsistent ang mga Kastila sa pagtuturo ng wikang Kastila sa mga  IKATLONG YUGTO Nagkaroon din ng Pagsasalin ang GUMIL (Gunglo Patakarang bilingwal Dagiti Mannurat nga llocano. Pumili ang mga Ang ikatlong yugto ay ang pagsasalin sa Filipino manunulat na llocano ng mahuhusay na kwento ng mga materyales pampaaralan na nasusulat sa wikang lloco at isinalin sa Filipino, pagkatapos sa Ingles tulad ng mga aklat, patnubay, ay ipinalimbag ang salin at tinawag na sanggunian, gramatika at iba pa. Kaugnay ito KURDITAN. ng pagpapatupad sa patakarang bilinggwal sa Sa pamamagitan ng pagsasalin, ang mga ating sistema ng edukasyon. kwentong orihinal na sinulat sa lloco ay nalagay Department Order No. 25, s. 1974 na sa katayuan upang mapasama sa Higit na marami ang mga kursong ituturo sa pambansang panitikan sapagkat meron nang Filipino kaysa Ingles. Nangangahulugan, bersyon sa wikang pambansa. samakatuwid na lalong dapat pasiglahin ang mga pagsasalin sa Filipino ng mga kagamitang IKALIMANG YUGTO pampagtuturong nasusulat sa Ingles. Pagsasalin ng Panitikang Afro-Asian Ang ilan sa mga halimbawang isinalin sa Dahil sa pagbabago ng Kurikulum sa panahong ito ay ang mga gabay pampagtuturo sa Sekondarya, naisama ang pagtuturo ng mga Science, Home Economics, Good Manners and panitikang Afro-Asian. Kaya naman sa ikalimang Right Conduct, Health Education, at Music. yugto ng pagsasalin sa Pilipinas ay nanatiling Isinalin din ang Tagalog Reference Grammar, masigla at kapaki-pakinabang ang pagsasalin. Program of the Girl Scouts of the Philippines at Sinimulang isalin ang wikang Filipino ang mga iba pa. akdang Afro-Asian bilang pagsunod na rin sa larangan at pangangailangan sa pagtuturo. IKAAPAT NA YUGTO Pagsasalin ng mga katutubong panitikan di- Kaugnay nito nagkaroon ng pagsasalin ng isang tagalog pangkat ng mga manunulat ng mga piling Kinailangan ang pagsasalin ng mga katutubong panitikan ng mga kalapit na bansa (pinondohan panitikang di-Tagalog upang makabuo ng ng Toyota Foundation at Solidarity Foundation) panitikang pambansa. Ang tinatawag nating na tinawag na Translation Project. Pinangunahan "pambansang panitikan“ ay panitikan lamang naman nina Rolando Tino at Behn Cervantes ang ng mga Tagalog sapagkat bahagyang-bahagya na pagsasalin ng banyagang akdang nasa larangan itong kakitaan ng panitikan ng ibang pangkat- ng drama. etniko ng bansa. Upang maisakatuparan ito nagkaroon ng Ayon kay Isagani Cruz, "Para tayong mahihina Proyekto sa Pagsasalin ang LEDCO ang mga matang mas madali pang makita ang (Language Education Council of the Philippines) malayo kaysa mga likha ng mga kalapit bansa at SLATE (Secondary natin." Ang pagsasama sa kurikulum ng Language Teacher Education) ng DECS at PNU panitikang Afro-Asian ay masasabing noong 1987 sa tulong ng Ford Foundation. pagwawasto sa pagkakamali sapagkat noong mga Inanyayahan sa isang kumperensya ang nakaraang panahon mas binigyang halaga ang kinikilalang mga pangunahing manunulat at pagsasalin ng panitikang Kanluranin at hindi ng iskolar sa pitong pangunahing wika ng bansa panitikan ng mga kalapit na bansa. (Cebuano, llocano, Hiligaynon, Bicol, Samar- Leyte, Pampango at Pangasinan. Samantala, may ilan ring pangkat o institusyong Pinagdala silang piling materyales na nagsasagawa ng mga proyektong pagpapaunlad nasusulat sa kani-kanilang bernakular upang ng wikang pambansa, ito ay ang NCCA (National magamit sa pagsasalin. Sa proyektong ito, Commission on Culture and Arts) at PETA nagkaroon din ng pagsasalin sa ilang Chinese- (Philippine Educational Theatre Association). Filipino Literature, Muslim at liba pang panitikan Isinalin naman ng Komisyon sa Wikang ng mga minor na wika ng bansa. Filipino ang mga karatula ng iba‘t ibang departamento at gusali ng pamahalaan, dokumento, papeles para sa kasunduang Hindi ito literal na pagsasalin kundi matapat panlabas, Saligang Batas at iba pa. na salin. Sa kabila ng mga kasiglahang nabanggit, ang DYNAMIC EQUIVALENCE pagsasaling-wika bilang isang sining ay hindi pa Tinatawag ding functional equivalence. gaanong nakakalayo sa kanyang kuna o duyan, Nakatuon sa paghahatid ng kahulugan, hindi lalo na kung ihahambing sa antas ng kaunlaran ng estruktura ng orihinal. sa larangang ito sa ibang kalapit-bansa natin sa "quality of a translation in which the message Silangang Asia. Ang isa pang hindi naisasagawa of the original text has been so transported into hanggang sa ngayon ay ang paghahanda ng the receptor language that the response of the isang talaan ng mga tagapagsaling-wika receptor is essentially ike that of the original ㅇregistered translators. receptors." Maaaring isagawa ng Komisyon sa Wikang Hindi ito malayang salin (free translation) na Filipino ang paghahanda ng kinakailangang mga puwedeng tumiwalag ang tagasalin sa SL. instrumento sa pagsusulit at Sistema o Sa halip, hinahamon nito ang tagasalin na prosedyur sa pagwawasto at iba pang bahaging balansehin ang pagiging tapat sa kahulugan at proseso. Ang pagtatatag ng samahan sa diwa ng orihinal habang ginagawa ding natural pagsasaling-wika ay maaaring makatulong nang at katanggap-tanggap (hindi tunog-salin) ang malaki sa pagpapasigla ng mga gawain sa salin para sa target audience. larangang ito. MODULE 5: MGA TEORYA SA PAGSASALING WIKA PRAKTIKA - ay ang aktwal na pagsasagawa ng pagsasain. TEORYA - ay hanay ng mga konsepto na naglalayong MAGKAPAREHO NG KAHULUGAN ANG SALIN magsilbing gabay at magpabuti sa praktika. NGUNIT HINDI NAKATALI ANG PANGALAWANG SALIN SA MGA SALITANG GINAMIT SA ORIHINAL Ang teorya ang nagbibigay ng framework na SA HALIP, NAGHANAP NG PANUMBAS NA makapagpapaliwanag sa mga desisyong ginawa MAAARING MAS MADAMÁ NG TARGET sa pagsasalin. Dahil dito, lalong tumitibay ang AUDIENCE. kredibilidad ng ginawang salin at mas naipagtatanggol ito sa mga maaaring Ginagamit ito kapag (DYNAMIC EQUIVALENCE): kumuwestiyon dito. Ang SL ay hindi malinaw o hindi maintindihan kapag ginamitan ng formal equivalence (may suliranin sa comprehensibility) EUGENE A. NIDA (1914 - 2011) a. dressed to kill - "nakapamburol", sa halip na "dinamitan para pumatay" FORMAL EQUIVALENCE b. hand to mouth existence- "isang kahig, isang Pinananatili ang anyo at nilalaman (form and tuka" content) ng sl. hindi "kamay sa bibig na pamumuhay" Hindi lang mensahe ng orihinal ang pinananatili sa tl kundi maging ang mga pisikal IDYOMA na sangkap nito gaya ng bokabularyo, gramatika, 1. GREEN-EYED MONSTER -- KAHULUGAN-SELOS sintaks, at 2 APPLE OF THE EYE-- KAHULUGAN- PABORITO estruktura.  3. RAINING CATS AND DOGS -- KAHULUGAN- MALAKAS Tinututukan ang bagong mga mambabasa; ANG ULAN sinusubukang tugunan ang kanilang mga pangangailangan hangga't maaari Mas maayos, simple, malinaw, at direkta FORMAL O DYNAMIC "Tends to undertranslate" at madaling basahin Nangangahulugan ba itong mas maganda ang dynamic kaysa formal? Ang huli ba ang dapat laging pairalin kaysa una? Depende sa kahingian ng teksto, ng DOMESTICATION nagpapasalin, at/o ng target audience. Inilalapit at inilalapat ang teksto sa konteksto ng mga mambabasa sa paggamit ng mga salitang lokal o higit na pamilyar sa kanila kaysa sa mga terminong banyaga. Peter Newmark (1916-2011) "Wangseja/Seja" ang sadyang tawag sa wikang SEMANTIC VS. COMMUNICATIVE Koreano sa "crown prince". TRANSLATION "Seja-jeoha" (Your Royal Highness) ang Nahahawig ang konsepto kay Nida. Katumbas magalang na pantawag na espesipiko sa kaniya. ng semantic translation ang formal equivalence at Sa Filipino, isinasalin lang ito na "Mahal na ng communicative translation ang dynamic Prinsipe" at "Kamahalan". Hindi ginagamit ang equivalence. espesipikong mga terminong Koreano. SEMANTIC TRANSLATION (FORMAL FOREIGNIZATION EQUIVALENCE) Pinananatili ang mga terminong kultural ng SL literal gaya ng mga pangalan ng tao (hal., "Fernando de tapat sa may-akda ng simulaang teksto Magallanes" sa halip na "Ferdinand Magellan"); nananatili sa orihinal na kultura konsepto (hal., "yin at yang", "hara-kiri", natatangi "karma"); may pagkiling sa SL mga katawagan sa pagkain, pananamit, at iba COMMUNICATIVE TRANSLATION (DYNAMIC pang sining (hal., "kimchi" sa halip na "buro", EQUIVALENCE) "hanbok" sa halip na "tradisyonal na kasuotang malaya at idyomatiko Koreano"); nakatuon sa magiging puwersa kaysa sa pangalan ng mga kalye, lugar, institusyon, atbp. nilalaman ng mensahe (hal., "Harvard University" sa halip na inaangkop sa kultura ng mambabasa "Unibersidad ng Harvard", "East Coast/West may pagkiling sa TL Coast" sa halip na "Silangan/Kanlurang Baybayin"); at iba pa. SEMANTIKONG SALIN Nakatuon sa kahulugan Tinitingnan muli ang orihinal na teksto at Hans Vermeer sinusubukang panatilihin ang mga katangian nito hangga't maaari SKUPOS Mas kumplikado, awkward, at detalyado  salitang Griyego na nangangahulugang - Pagkahilig sa sobrang pagsasalin "purpose" o "layunin" KOMUNIKATIBONG SALIN 1984-Grundlegung einer allgemeinen Nakatuon sa epekto Translationstheorie (Foundation for a General Theory of Translation) ni Katharina Reiss at Hans mga gumagamit sa Pilipinas. Ang tagasalin, Vermeer. samakatuwid, ay maaaring magdagdag ng mga lokal na terminolohiya o ipaliwanag ang ilang —Pangunahing nakabatay ang target na teksto konsepto upang mas maging malinaw ito sa mga sa skupos o layon nito sa target na konteksto. mambabasa, kahit pa magbago ang ilang bahagi ng orihinal na teksto. Ang pangunahing prinsipyo sa teoryang skupos Implikasyon ng Teoryang Skupos: ay ang functionality ng pagsasalin—ang 1. Nagiging target-oriented ang pagsasalin pagsasalin ay dapat na epektibo sa konteksto ng 2. Sa halip na tingnan ang Orihinal na Teksto target na kultura at layunin nito. bilang fixed body of facts na dapat maipasa sa target audience, ang Orihinal na Teksto ay Sa simula pa lang ng pagsasalin, kailangang tinitingnan bilang information center na dapat tanungin ng tagasalin: suriing mabuti ng tagasalin para mapili ang a) Bakit isinasalin ang ST (Source Text)? elemento at katangian nitong pinakaangkop sa b) Ano ang magiging function ng TT (Target Text) layunin ng pagsasalin ? 3. Ang pagsasalin ay paglikha ng bago at orihinal sa halip na magbigay lamang ng parehong — Sa Teoryang Skupos, mas mahalaga ang impormasyon gamit ang ibang wika. pagpapaliwanag ng pagsasalin kaysa paghahanap ng equivalent. (Katharina Reiss 1923 – 2018) Bakit dapat suriin ang ST? “Translation is a very broad, complex and multi-faceted phenomenon, encompassing much more factors than it seems at first glance. It is not just copying the words from the original work while changing the language, but it consists of a careful selection of appropriate phrases and expressions, combining them together in a skillful way while taking into consideration numerous aspects, one of them being the text type.” - - Karolina PUCHALA, Text Typology and Its Significance in Translation Hal. 1: Kung ang skupos o layunin ay Ang pagsasalin ay malawak, komplikadong "maipaintindi ang panganib ng pagtawid at gawain na aakalain natin sa una na ito ay simpleng pagkopya lamang ng nilalaman mula mapasunod talaga ang mga pedestrian", maaaring hindi sapat ang matamlay na "Bawal tumawid" sa orihinal na akda na tinutumbasan ng ibang para sa "No jaywalking" kung hindi dagdagan ng salita subalit ang pagsasalin ay babala na "May namatay na rito" sa tekstong nangangailangan nang maingat at angkop na kulay pula (simbolo ng maaaring babala o puwede pagpili ng mga salita at parirala at ganoon din ang uri ng teksto. rin ng dugo ng taong magpapasaway at maaaksidente). Suriin ang pagkakaiba-iba ng salin. Hal. 2: kung ang manwal ng isang makina ay isasalin mula sa Ingles patungo sa Filipino, ang layunin ay maaaring masigurong maiintindihan ito ng  MODULE 6: Mga Teknik at Paraan ng Pagsasalin Mga Paraan ng Pagsasalin 1. Word-for-word 2. Literal 3. Matapat 4. Semantik 5. Komunikatibo 6. Idyomatik MGA URI NG TEKSTO 7. Adaptasyon 8. Malaya Ang tipolohiya o pag-uuri ng tekstong pinakamalaganap na ginagamit sa teorya 1. Word-for-word ng pagsasalin ay ng ipinanukala ni Reiss - Bawat salita sa orihinal na wika ay isinasalin ay (1976:10) na nakabatay sa konsepto ni Karl isinasalin sa katumbas na salita sa target na Bühler ng mga gámit ng wika. wika, halos walang pagsasaalang-alang sa gramatika o estruktura ng bagong wika. TEKSTONG IMPORMATIBO Nakatuon sa nilalaman ng mensahe. 1. ―Each citizen must aim at social justice Hal., tekstong nagbibigay-kaalaman gaya ng through education.‖ saliksik, teksbuk, ensiklopidya, atbp. PAGSASALIN: Ang pangunahing layunin ng tagasalin ay Bawat mamamayan dapat layunin sa panlipunan maipása nang wasto ang mga kaalaman mula katarungan sa pamamagitan edukasyon. SL pa-TL. 2. ―They don‘t know how it happened.‖ PAGSASALIN: TEKSTONG EKSPRESIBO Sila hindi alam paano ito nangyari. Nakatuon sa anyo ng teksto. Hal., mga akdang pampanitikang gumagamit 2. Literal ng masining o matayutay na wika. - Ang literal na pagsasalin ay may Ang pangunahing layunin ng tagasalin ay pagkakahalintulad ng word-for-word, ngunit matumbasan ang estetika o ganda ng SL sa isinasaalang-alang ang gramatika at sintaksis ng kaniyang TL. target na wika. Ito ay nagtatangkang ipakita ang eksaktong kahulugan ng mga salita ngunit TEKSTONG OPERATIBO maaaring hindi maghatid ng tamang kahulugan Nakatuon sa partikular na mga sa target na wika. pagpapahalaga at padron ng pag-uugali. 1. ―It‘s raining cats and dogs.‖ Mga tekstong humihiling o nanghihimok sa PAGSASALIN: mambabása na kumilos, mag-isip, o dumama ―Umuulan ng mga pusa at aso.‖ ayon sa 2. ―You are the apple of my eyes.‖ layunin ng teksto. PAGSASALIN: Inaasahang maaapektuhan nito ang opinyon ―Ikaw ang mansanas ng aking mga mata.‖ ng mga tao, ang kanilang pag-uugali o lilikha ng reaksiyon sa kanila. Karaniwan, ibinabagay ng tagasalin ang pagsasalin sa wika ng mga tatanggap ng salin. 3. Matapat -Sa pamamaraang ito ay ginagamit ng isang tagasalin ang lahat ng kaniyang kakayahan 6. Idyomatikong Salin upang manatiling tapat sa mensahe ng orihinal sa -Ang kakayahan ng isang tagasalin na unawain paraang tanggap sa bagong wika. Ibig sabihin, ang tagasalin na unawain ang kalaliman ng wika pinapanatili nito nito ang parehong mensahe ng nh orihinal at hanapin ang katumbas nito sa orihinal ngunit mas madaling maunawaan sa target na wika ang nangingibabaw. target na wika. 1. ―Time flies fast when you‘re having fun.‖ Bread and butter PAGSASALIN: PAGSASALIN: Ang oras ay mabilis na lumilipad kapag ikaw ay “Hanapbuhay, trabaho” masaya. 2. ―She runs fast.‖ Magkaroon ng kinalaman, magkaroon ng PAGSASALIN: kaugnayan sa pagpapasya bihis na bihis, Siya ay mabilis tumakbo. nakapamburol, isputing ―Hand to mouth existence‖, ― Isang kahid, isang tuka.‖ 4. Semantiko/ Semantik - Ito ay katulad ng matapat na pagsasalin, ngunit 7. Adaptasiyon mas pinagtuunan nito ng pansin ang kultura at -Sa paraang ito, tila isinasantabi ng tagasalin ang aspeto ng orihinal na wika. Isinasalang-alang nito orihinal bilang simulain at mula roon ay papalaot ang pagkakaiba sa konteksto at kahulugan ng upang makabuo ng bagong akda. salita depende sa kultura na pinagmulan ng mambabasa. Ah, woe! Celestial king who mortal from dost 1. ―To let the cat out of the bag.‖ keep, would rather than be sovereign be shepherd PAGSASALIN: of the sheep. “Ibulgar ang lihim.” PAGSASALIN: 2. ―Break a leg!‖ Kay lungkot, O hari ng sangkalangitan, PAGSASALIN: nagkakatawang tao‘t sa lupa‘y tumahan, hindi mo “Galingan mo!” ba ibig na haring matanghal kundi pastol naming na kawan mong mahal? 5. Komunikatibong Salin I was given poverty that I might be wise. 8. Malaya PAGSASALIN: -Inilalagay ng tagasalin sa kanyang kamay ang “Binigyan niya ako ng karalitaan nang matuto pagpapasya kung paano isasalin ang mga bahagi sa buhay.” ng isang teksto na maituturing na may All things bright and beautiful kahirapan. All creatures great and small All things wise and wonderful Rizal started writing poems at an early age. The Lord God made them all. PAGSASALIN: PAGSASALIN: 1. Bata pa lamang ay nagsimula na si Rizal sa Ang lahat ng bagay, magaganda‘t makikinang pagsusulat ng mga tula. Lahat ng nilikhang dakila‘t hamak man 2. Si Rizal ay bata pa nang simulan ang May angking talino,at dapat hangaan pagsusulat ng mga tula. Lahat ng nilikha ng Poong Maykapal. 3. Sinimulan ni Rizal ang pagsusulat ng mga tula nang siya‘y bata pa. Hindi lamang nagiging tapat sa pagpapakahulugan ang tagasalin, ngunit maging sa konteksto ng mensahe at nailipat niya ito sa paraang madaling tanggapin ng bagong mambabasa dahil sa ginagamit na wika ay yaong Dagdag pang Paraan karaniwan at payak. Transference -Sa pararila, isang buo at tiyak na grupo ng mga -Paglilipat o pang hihiram ng mga kultural na salita ang tinutumbasan sa isa pang katumbas na salita mula sa simulaang wika patungo sa parirala. tunguhang wika nang walang pagbabago sa Halimbawa: ispeling. ―He is running quickly‖ ―Siya ay tumakbo Halimbawa: nang mabilis‖ -Dito, hindi ka magpo-focus sa bawat salita gaya pizza pizza ng ―running‖ o ―quickly‖, kundi ang mas mahalaga ay maipahayag nang tama ang buong  Pangngalang parirala, kaya isinasalin ito sa katumbas na pantangi parirala sa target na wika. Halimbawa: John SUGNAY-SA-SUGNAY Coke -Ang bawat sugnay ay isinasalin nang buo,hindi Valenzuela bawat salita lamang.Dito sinusunod ang Qantas Airlines istruktura at konteksto ng pinagmulan. First Quarter Storm Halimbawa: ―When he arrives, we will leave‖ ―Kapag  Salitang katutubo na may natatanging siya‘y dumating, aalis na tayo‖ kahulugan kultural. -Layunin ng ganitong pagsasalin ay ang tamang Halimbawa: pagpapahayag ng buong kahulugan ng sugnay, kahit magbago ang estruktura ng mga salita sa Masjid (Maguindanao) target na wika. Ifun (Ibanag) Azan ( Tausug) PANGUNGUSAP-SA-PANGUNGUSAP -Isinasalin ang buong pangungusap at  Salitang hindi konsistent ang spelling sa kadalasang ginagamitan ng malayang bigkas. interpretasyon upang mapanatili ang orihinal n Halimbawa: diwa ng pinagmulan. Bouquet Halimbawa: Jogging ―She laughed because the joke was funny‖ Champagne ―Tumawa siya dahil nakakatawa ang biro‖ ambiance -Hindi kinakailangan na isalin ang bawat salita, kundi kailangan ang kahulugan at konteksto ng One-to-one Translation buong pangungusap. - May isa-sa-isang pagtutumbas ng mga salita, parirala,sugnay o pangungusap sa Through Translation pangungusap.Kapag humahaba ang yunit ay (saling-hiram) mas hindi angkop ang pamamaraang ito. - Ang "saling hiram" o loan translation ay isang uri ng pagsasalin kung saan ang bawat bahagi ng SALITA-SA-SALITA isang parirala o salita mula sa ibang wika ay Halimbawa: isinasalin nang literal sa target na wika. ―a beautiful garden‖ ―isang magandang Ginagamit ito sa pagsasalin ng mga karaniwang hardin‖ kombinasyon ng mga salita o kolokasyon. -Dito, bawat salita ay may eksantong naitumbas: Halimbawa: ―a‖ ―isang‖ Brain storming – pagbabagyung utak ―beautiful‖ ―maganda‖ Workforce → Puwersa ng trabaho ―garden‖ ―hardin‖ Heat wave → Alon ng init PARIRALA-SA-PARIRALA Father of the Nation → Ama ng bayan Naturalisation  - May pagkakahawig sa transference ngunit inilalapat muna ang normal na morpolohiya sa English: Festival tunguhang wika.Ito ay adapsyon ng salita mula French: Festival sa simulaang wika na sinusunod ang Swedish: Festivalen pagbabaybay ng tunguhang wika. Filipino: Piyesta Hal. Cheque Cheque Tseke English: Religion Liter Litro Litro French: Religion Liquid Liquido Likido Swedish: Religie Education Educacion edukasyon Indonesian: Agaman Filipino: Relihiyon Baybayin sa Filipino ang salita kung paano binibigkas sa wikang ingles. Functional Equivalent Hal. Refreshment – pampalamig(sa halip na malamig Centripetal Sentripetal na inumin) Participant Participant Uncooked peanuts - hilaw na mani (sa halip na Census Sensus hindi pa lutong mani) Quarter Kwarter Taxonomi Taksonomi Descriptive Equivalent (Amplipikasyon) Lexical Synonymy kimchi – isang pagkaing itinuturing na ‗Old‘ house – ‗lumang‘ bahay pampalusog sa Korea. ‗Old‘ man – ‗matandang‘ lalaki Badminton – isang uri ng palakasan na Old‘ clothes – (mga lumang damit) ginagamitan ng raketa. ‗Old‘ acquaintances – (mga dating kakilala) Old‘ woman – (matandang babae ) Recognized Mayor – mayor o mayora ( bihira ang punung- Transposition (shift) bayan ) Stone mill- gilingang- bato ( nagpalit ng posisyon ) Signature – lagda ( hindi signatura) Pang-uri + pangngalan= pang-uri + salita Chair – upuan ( bihira gamitin ang salum-puwit ) The baby/cried = Umiiyak ang sanggol Ballpen – bolpen (bihirang gamitin ang Pluma ) Paksa+ pangngalan = pang-uri+paksa Is that you, Aling Atang? = Aling Atang? Ikaw ba Addition/Expansion yan? Are you coming? Yes, (naiba ang ayos ng pangungusap) Pupunta ka ba? Oo, pupunta ako. Modulation Reduction/ Contraction Reinforcement Hal. - Karagdagang lakas (military) When she first saw me, she was furious! - pabuya o reward (edukasyon) - from New Yorker in Tondo - pagpapatupad (batas) PAGSASALIN: Transition Pagkakitang pagkakita sakin, nako! - medicine(the on set of mutation in which one Galit na galit! base isreplaced by another of the same class - galing sa New Yorker na taga Tondo (purine or pyrimidine); compare transversion. Cultural Equivalent America: Coffee break English: Tea Break Componencial Analysis Filipino: Merienda  The beautiful / rubber doll / lying / on the floor / belongs to / Selma. Ang Magandang / gomang / Manyika / na nakahiga / sa sahig / ay kay / Selma. Paraphase She says that in New York people do not wake up before twelve o‘clock noon. - from New Yorker in Tondo Sabi ni kikay ang mga tao daw sa New York ay tanghali na gumising. - galing sa New Yorker na taga Tondo Compensation Kikay went to New York to study cosmetology and hair styling in ten months and when kikay came back in her mother town at Tondo, kikay seems don‘t remember anything from where she grew up. Kikay wants to be called not by her real name but as Francesca. Pagsalin: Si kikay ay nagpunta sa New York upang mag- aral ng cosmetology at hair styling sa sampung buwan at pagbalik nang Tondo, Tila walang maalala. Gusto niyang itawag sa Kanya ay Francesca. Improvements That‘s how people is in New York. Not must ever get too serious. Tonight, give all your heart, tomorrow, forget. And when you meet again, smile and shake hands..just good sports! Pagsalin: Ganyan ang mga taosa New York.. Dapar di ka masyadong seryoso. Ibigay mo lahat nagyon,bukas, kalimutan mo na at kapag nagkita kayo ulit, ngiti ka lang at makipagkamay.. Just good sports! Couplet Because of hungriness and thirstiness, Tin bought a cake and a litre of pepsi. Pagsalin: Dahil sa gutom at uhaw na, bumili si Tin ng Cake at isang litrong pepsi. ( gumamit ng transference, naturalisation at transposisyon.)