Psychopatologia Wykład (1) PDF

**SCHIZOFRENIA W PYTANIACH** **CZYM JEST SCHIZOFRENIA? JAK WYGLĄDA W DZIECIŃSTWIE?** Jest to psychoza o niepowtarzalnym mechanizmie powstania, który jest związany z indywidualnym światem znaczeń osoby. Chorzy często już od dzieciństwa **gorzej się czują w towarzystwie ludzi** i uciekają w izolację...

**SCHIZOFRENIA W PYTANIACH** **CZYM JEST SCHIZOFRENIA? JAK WYGLĄDA W DZIECIŃSTWIE?** Jest to psychoza o niepowtarzalnym mechanizmie powstania, który jest związany z indywidualnym światem znaczeń osoby. Chorzy często już od dzieciństwa **gorzej się czują w towarzystwie ludzi** i uciekają w izolację społeczną. Czują się silnie związani z rodzinami i **z trudem podejmują samodzielne decyzje**. Występują u nich, lęk, autyzm, urojenia lub omamy. Pomimo tych różnic, należy starać się ich zrozumieć. **JAKIE OBJAWY SCHIZOFRENII WYMIENIŁ BLEULER?** Bleuler podzielił objawy schizofrenii na **fundamentalne** i **dodatkowe**. W ramach fundamentalnych wyróżnił zaburzenia **prostych** funkcji psychicznych (**kojarzenie myślowe i afekt**) oraz **złożonych** czynności psychicznych (**autyzm, sfera woli i działania, osobowość**). Wśród objawów dodatkowych wymienił **złudzenia** i omamy, **urojenia**, objawy **katatoniczne** oraz **dołączające się** objawy depresyjne, zaburzenia świadomości czy fugi. Objawy fundamentalne są swoiste i obecne w każdym etapie choroby, a dodatkowe - wtórne i stanowią reakcję osobowości na chorobę. **JAKIE OBJAWY SCHIZOFRENII WYSTĘPUJĄ W ICD-10?** To zaburzenie cechują **zaburzenia myślenia** i **spostrzegania** oraz **spłycony afekt**. Jasna świadomość i sprawność intelektu są zazwyczaj zachowane, ale mogą występować deficyty poznawcze. Objawy to także: **echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli, odsłonięcie myśli, ale również spostrzeżenia urojeniowe**. Występują w tym przypadku urojenia oddziaływania, wpływu i owładnięcia oraz **głosy omamowe** - komentujące i dyskutujące o pacjencie. Mają miejsce **objawy negatywne**. Istnieje możliwość, aby mieć przebieg ciągły, epizodyczny; mieć stabilny i postępujący deficyt. Może być to jeden epizod lub więcej oraz częściowa lub pełna remisja. **JAK BRZMIĄ KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DLA SCHIZOFRENII wg DSM-V?** Spełnienie wszystkich kryteriów: A. Obecność **co najmniej 2** przez większość czasu przez **co najmniej 1 miesiąc:** - urojenia - omamy (halucynacje) - dezorganizacja mowy (ześlizgiwanie się, niespójności) - zachowanie znacznie zdezorganizowane lub katatoniczne B. Obniżenie poziomu funkcjonowania - dysfunkcja społeczna lub zawodowa. C. Ciągłe oznaki przez co najmniej pół roku, w tym: faza **czynna** (miesiąc) oraz fazy **zwiastunowe** i **rezydualne** (resztkowe). D. Brak zespołu depresyjnego i maniakalnego. E. Brak przyczyn organicznych, wykluczenie działania substancji psychoaktywnych. F. Jeśli zaburzenia autystyczne - niezbędne nasilone urojenia lub omamy. **CZYM JEST FAZA WOODSHEDDINGU?** Inaczej jest to psychotyczny stan regresywny. **JAKIE RODZAJE SCHIZOFRENII MOŻNA WYRÓŻNIĆ ZE WZGLĘDU NA OBJAWY?** Można wyróżnić siedem rodzajów schizofrenii: 1. **PRO**STA 2. **PARA**NOIDALNA 3. **HEBE**FRENICZNA 4. **KATA**TONICZNA 5. **SOMA**TOPSYCHICZNA (hipochondryczna) 6. **DZIE**CIĘCA 7. **RZEK**OMONERWICOWA **Pro**-life **para** idzie do sklepu **Hebe** w **Kat**owicach po tabletki do zmywarki **Soma**t, a potem wrzuca **dzie**cko do **rzek**i. **JAKIE RODZAJE SCHIZOFRENII MOŻNA WYRÓŻNIĆ ZE WZGLĘDU NA PRZEBIEG?** Mamy dwa rodzaje schizofrenii ze względu na tempo i długość objawów: 1. POSTAĆ **OSTRA** - ma **gwałtowny** i wyrazisty przebieg objawowy, a jej pojawienie się często jest poprzedzone specyficznym **wydarzeniem życiowym**. Często pierwszy epizod kończy się **krótką hospitalizacją**. 2. POSTAĆ **PRZEWLEKŁA** - jest to **długotrwały i stopniowy proces wycofywania się** chorego z życia, któremu towarzyszy narastająca **alienacja** społeczna i autyzm. **Hospitalizacje** zwykle są **długie**. **CZYM JEST SYNDROM SCHIZOFRENII TYPU I/ZESPÓŁ POZYTYWNY?** Charakteryzują go urojenia, halucynacje i zaburzenia myślenia i wytwórcze objawy psychotyczne. Są one **odwracalne** i poddają się farmakoterapii. Wynika z nieprawidłowości **układu limbicznego**. **CZYM JEST SYNDROM SCHIZOFRENII TYPU II/ZESPÓŁ NEGATYWNY?** W tym przypadku dominują objawy negatywne, czyli apatia, płytki afekt, zubożenie mowy czy spadek motywacji. Objawy trudno ustępują, a leki nie pomagają. Wynika z nieprawidłowości w **płatach czołowych i powiększonych komor mózgu**. **CZY SYNDROM I I SYNDROM II WYKLUCZAJĄ SIEBIE NAWZAJEM?** Nie, mogą współwystępować, ujawniając się w różnych okresach. **CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ SCHIZOFRENIA Z PARANOIDALNA?** W takiej schizofrenii **występują urojenia i omamy**, ale brakuje zdezorganizowanego myślenia, emocji i zachowania. Występują objawy pozytywne. Rokowanie jest wtedy lepsze od innych typów. Choroba pojawia się w późniejszym wieku. **CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ SCHIZOFRENIA ZDEZORGANIZOWANA?** Dominują cechy **dezintegracji funkcji psychicznych**. Występuje spłycenie afektu, zaburzenie myślenia i emocjonalności wyższej. Cechy tego typu schizofrenii to także **niespójność, absurdalność zachowania i nieadekwatne reakcje emocjonalne**. Obserwuje się zwiększoną wrażliwość na bodźce wewnętrzne i jednoczesne osłabienie wrażliwości na bodźce zewnętrzne. **CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ SCHIZOFRENIA Z KATATONICZNA?** Oscylacją między pobudzeniem a osłupieniem poprzez objawy: 1. **Osłupienie katatoniczne** - bezruch (akinezja), mutyzm i brak reakcji przy zachowanej świadomości (lub lekkim przymgleniu). 2. **Sztywność katatoniczna** - utrzymanie jednej pozycji, opór przy próbie jej zmiany. 3. **Postawa katatoniczna** - przyjęcie niezwykłej lub dziwacznej pozycji i pozostanie w niej przez jakiś czas. 4. **Negatywizm katatoniczny** - opór przed wykonywaniem poleceń lub wykonywanie czynności przeciwnych. 5. **Giętkość woskowata** - czasowe utrzymanie pozycji nadanej przez inną osobę. 6. **Pobudzenie katatoniczne** - bezcelowa aktywność ruchowa niespodowowana żadnym czynnikiem zewnętrznym. **CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ SCHIZOFRENIA REZYDUALNA?** Jest to obraz kliniczny powstający w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. Objawy pozytywne są nieobecne lub występują w niewielkim natężeniu. Dominują zaś **objawy negatywne oraz dziwaczność**, ekscentryczność zachowania i wypowiedzi. **JAK CZĘSTO WYSTĘPUJE SCHIZOFRENIA?** W populacji ogólnej jest to około 0,2-2%, a w przypadku przyjęć do szpitali psychiatrycznych 40-60%. Większość zachorowań występuje przed 30 rokiem życia - dominują młodzi ludzie. **Częściej chorują mężczyźni**, epizody pojawiają się u nich także **wcześniej**, a rokowania są **gorsze**. Mężczyźni mają więcej objawów **negatywnych**. **JAKI JEST TYPOWY PRZEBIEG SCHIZOFRENII?** Objawy schizofrenii mogą narastać szybko albo latami, ale u **⅔** chorych **od pierwszych objawów** do pełnego rozwinięcia mija maksymalnie **pół roku**. Mimo to dostrzeżenie objawów może być trudne i **do podjęcia leczenia** mijają często aż **dwa lata**. W badaniach stwierdzono, że **pierwsze pięć lat przebiegu jest burzliwe** i związane z największymi trudnościami, później jednak stan ulega względnej stabilizacji. U około ¼ chorych często łagodzi się także przebieg. Ogólnie wszystko jest zależne od **podjętego leczenia, współpracy chorego oraz stosunku rodziny i otoczenia**. Obraz kliniczny zmienił się też w stosunku do przeszłości - mniej urojeń wielkościowych i agresji, inne urojenia religijne. Objawy mogą być powiązane z uzależnieniami, np. ⅘ pacjentów - nikotyna. **JAK WYGLĄDA SCHIZOFRENIA W INNYCH KULTURACH?** Zaburzenie występuje na świecie z podobną częstotliwością, choć niektóre badania wskazują na to, że **rzadziej w społeczeństwach mniej rozwiniętych**. W różnych krajach: - **USA** - według badań DSM-V zachorowalność na poziomie 0,2-2% - **Ameryka Północna** - predyspozycja do schizofrenii paranoidalnej - **Azja** - predyspozycja do schizofrenii simplex - **Europa** - schizofrenia simplex zanika - **Półkula północna** - częściej osoby urodzone zimą i wczesną wiosną i na odwrót **JAKIE SĄ PRZYCZYNY SCHIZOFRENII W OGÓLNYM UJĘCIU?** Nie ma jednej przyczyny i nie jest możliwe jej znalezienie. Największe znaczenie ma model **predyspozycja-stres** (podatność-stres), w których stres rozumiany jest jako niekorzystne działanie czynników. Istnieją teorie o jednym genie schizofrenii, ale bez potwierdzenia. Współczesne teorie na temat przyczyn schizofrenii można podzielić na 3 grupy: 1. PRZYCZYNY **ENDOGENNE** - czyli dziedziczno-metaboliczne. Tutaj zawarte są koncepcje biologiczne i genetyczne. 2. PRZYCZYNY **ZWIĄZANE Z CZYNNIKAMI ZEWNĘTRZNYMI** - między innymi **zakażenia** (wirusami), zaburzenia **immunologiczne** (autoagresja, defekt odportnościowy) oraz zaburzenia **metaboliczne lub egzogenne** (czynniki biochemiczne) 3. PRZYCZYNY **PSYCHOGENNE** - schizofrenia jako reakcja psychicznej i dostosowania się osoby do środowiska, gdy występuje u nich specyficzna predyspozycja, np. cechy osobowości ukształtowane w warunkach rodzinnych. Znaczące wydają się także takie czynniki jak poziom **ucywilizowania**, ubóstwo oraz bezrobocie, dyskryminacja i **dysfunkcyjność** rodziny oraz błędy poznawcze czy zbyt silne bodźce emocjonalne. Przyczyną może być też zażywanie **środków psychoaktywnych**. **JAK BRZMI BIOLOGICZNO-GENETYCZNA KONCEPCJA SCHIZOFRENII?** Według niej jest to choroba znacząco uwarunkowana genetycznie - szacuje się, że jest to **około 40%**. Wykazały to między innymi badania **Gottesmana i Shieldsa** (50% bliźniąt jednojajowych i 9% dwujajowych) oraz **Rosenthala** (46% bliźniąt jednojajowych, 15-50% dzieci chorych rodziców). Jest to zaburzenie **poligeniczne** - zbadano to analizą łączeniową sprzężeń genetycznych. Geny podatności leżą w rejonach **6,8 i 22 chromosomu.** **JAK BRZMI NEUROCHEMICZNA KONCEPCJA SCHIZOFRENII?** Badania nad neuroprzekaźnictwem w OUN wykazały zakłócenia przewodzenia na poziomie synaps. Przyczyną może być nieprawidłowa przemiana **przekaźników** (niedobór lub nadmiar) albo ich dystrybucja. Znaczenie ma tutaj **hipoteza dopaminowa**. Zaburzenie aktywności receptorów dopaminy i jej **zwiększona** produkcja mogą być źródłem schizofrenii. Potwierdzono to badaniami w przypadku **objawów pozytywnych** - wytwórczych. **JAK BRZMI NEUROROZWOJOWA KONCEPCJA SCHIZOFRENII?** Jej autorami są **Murray, Lewis i Winberger**. Umocniła się na skutek badań mózgu w latach 90-tych. Występuje **interakcja** predyspozycji genetycznej i ukształtowania mózgu we wczesnym okresie życia. Czynnik **genetyczny występuje częściej u kobiet**, a uszkodzenie **organiczne - u mężczyzn**. Ich działanie powoduje zaburzenie rozwoju i asymetrii mózgu, a także zmniejszenie liczby neuronów i nieprawidłowości w ich połączeniach. Występują nieprawidłowości w **płatach czołowych, które powodują objawy negatywne** oraz deficyt w komórkach **kory czołowej i płatów skroniowo-limbicznych, które powodują objawy pozytywne**. Zaburzone jest także przekaźnictwo korowo-limbiczne. Zgodnie z tą teorią wczesny początek choroby może wiązać się z przewagą objawów negatywnych, złymi rokowaniami i częściej występować u mężczyzn. **JAKIE SĄ WNIOSKI Z KONCEPCJI BIOLOGICZNYCH?** Znaczenie mają czynniki neuropatologiczne: hipokamp, układ limbiczny, część czołowa mózgu. Etiologia nie jest do końca poznana, a choroba jest uwarunkowana **polietiologicznie**, **heterogennie** - każdy choruje inaczej. Jest to teoria jednej psychozy i różnego sposobu reagowania. **JAK BRZMI KONSTYTUCJONALNA KONCEPCJA SCHIZOFRENII?** **Kretschmer** stworzył teorię **schizoidii**, czyli konstytucjonalnego typu jednostki schizoidalnej, która predysponuje do schizofrenii. Cechy takiej osobowości to autystyczne **zamknięcie** w sobie, **małe poczucie** rzeczywistości, **oryginalność** uczuć i myślenia, negatywistyczny **upór**, **przeczulenie**, a także **niewrażliwość** na bodźce witalne. Wyróżnił także zjawisko ***vaterkomplex***, czyli ambiwalentny stosunek takich osób do autorytetu. Osoby te zatrzymały się w stadium protestu i wyzwalania się z zależności od rodziców. Przez to mają chorobliwą nadwrażliwość i "ślepy negatywizm" oraz głęboką **nienawiść do autorytetu.** **JAK BRZMI PSYCHOANALITYCZNA KONCEPCJA SCHIZOFRENII wg FREUDA?** Freud dokonał **rozróżnienia psychoz od nerwic**. Nerwica to wynik nierozwiązanego konfliktu między popędami (libido) a świadomą kontrolą (agresja?). To, co zostało wyparte, wraca pod postacią symptomów. W schizofrenii dochodzi do głębszej regresji i trudności w neutralizacji popędu agresji. Służy to **odzyskaniu świata realnego**. Patologia psychotyczna to **regresja do oralnej fazy rozwoju** (3-5 miesiąc życia - rozwój schizofrenii, 6-9 miesiąc życia - rozwój patologii afektywnej). **Kateksja to wybór obiektu popędu i zainwestowanie w niego energii psychicznej.** W psychozie następuje wycofanie kateksji z reprezentacji obiektu, co przejawia się jako utrata kontaktu z rzeczywistością i próba jego odzyskania, ale w zniekształconej postaci. **JAK BRZMIĄ TEORETYCZNE KONCEPCJE UWARUNKOWAŃ RODZINNYCH?** Według teorii relacji z obiektem geneza schizofrenii może być w deficytach rozwoju emocjonalnego, szczególnie w relacji z matką, w fazie autystycznej i symbiotycznej. Autorami tych koncepcji są **Klein, Winnicot i Kernberg**. W latach 40-tych XX wieku **Fromm-Reichmann** badał wpływ rodziny na rozwój zaburzenia. Stworzył on koncepcję **schizofrenogennej matki - krańcowo nadopiekuńczej lub odrzucającej**. Od lat 70-tych nastąpiła popularyzacja poglądów na temat wpływu rodziny. **JAK BRZMIĄ KONCEPCJE ANTYPSYCHIATRII NA TEMAT SCHIZOFRENII?** Istnieją w tym przypadku dwa znaczące nazwiska. Pierwsze to **Laing** z **koncepcją mistyfikacji**. W tej teorii rodzic dokonuje **fałszywego definiowania rzeczy** wobec dziecka (kamuflaż i zniekształcenia faktów). Takie zjawisko występuje w rodzinie chorego na co dzień. W rodzinie **represyjnej** jest wyraźny podział na role ofiary i osób, które czynią pacjenta ofiarą. Druga to koncepcja **emocjonalnego rozwodu i trzypokoleniowej schizofrenii Bowena**. Rozwija ona teorię Litza. Rodzice włączają dziecko do swojej gry (**proces triangulacji**), co sprawia, że kształtują się w nim granice pomiędzy tym, co **emocjonalne i intelektualne** (**poziom dyferencjacji**). Musi ono bronić stabilizacji gry małżonków. Co najmniej 3 pokolenia takiego funkcjonowania przeciążają dziecko i powodują psychozy. **JAK BRZMI KONCEPCJA MAŁŻEŃSKIEGO ROZŁAMU I SKOŚNOŚCI wg Lidz?** Jest to koncepcja, w której schizofrenia jest chorobą braku, której mogą być dwie przyczyny: - deprywacja potrzeb **przez matkę** (bezpieczeństwo, więź, kontakt emocjonalny) - deprywacja potrzeb **związanych z tożsamością płciową i odgrywaniem ról społecznych** przez rodziców w niestabilnej i konfliktowej relacji **Małżeński rozłam** w tej koncepcji to rodzina, w której rodzice są oddaleni emocjonalnie i skoncentrowani na sobie. Nie szanują siebie nawzajem i walczą o względy dziecka. Z takich rodzin pochodzą głównie chore kobiety. Za to **małżeńska skośność** polega ta tym, że w związku istnieją utrwalone wzorce nierównych relacji. U jednego z rodziców występuje zaburzenie psychiczne (na przykład z pogranicza), zaś drugi pozornie akceptuje tę sytuację i utrwala w dziecku, że jest to normalne. To sprawia, że dziecko tworzy wypaczony obraz świata. Z takich rodzin częściej pochodzą chorzy mężczyźni (dominująca i zaburzona matka oraz ojciec, który nie tworzy właściwego modelu męskiego). **JAK BRZMI KONCEPCJA PODWÓJNEGO WIĄZANIA wg BATESON?** Ta teoria wywodzi się ze szkoły **Palo Alto**. Według niej związki międzyludzkie są określane przez komunikację, a **komunikatem** jest **każde zachowanie** człowieka. Przejawem patologii w rodzinie jest komunikowanie się metodą **"podwójne wiązanie".** Polega ona na tym, że matka wysyła naraz sprzeczne sygnały do syna. Ta sprzeczność może być werbalna lub niewerbalna. Prowadzi do **"sytuacji bez wyjścia"**. Osoba nie może nauczyć się trafnego odczytu sygnału. Powoduje to zaburzenia myślenia (**ambisentencja**) i izolację społeczną. **JAK BRZMIĄ KONCEPCJE KOMUNIKACYJNE?** 1. **Koncepcja delegacji Stierlinga** - rodzice dają dziecku zadanie do wykonania, związane z ich niespełnionymi aspiracjami. Jeżeli jest ono niezgodne z chęciami i zdolnościami dziecka, budzi to konflikt i może prowadzić do buntu w postaci reakcji psychotycznej. 2. Model psychotycznych procesów w rodzinie Selvini-Palazzoli - wyróżnia 5 faz rozwoju psychozy. 3. **Podejście narracyjne White'a**. 4. **Podejście systemowo-cyrkularne** - szkoła mediolańska. **JAK BRZMI TEORIA UJAWNIONYCH UCZUĆ, CZYLI MODEL PSYCHOEDUKACYJNY?** Inaczej jest to *Expressed Emotion Theory*. Brown prowadził badania nad wpływem czynników rodzinnych w przebiegu schizofrenii. Do tego celu stworzył CFI - Kwestionariusz Camberwell Family Interview. Tam wyodrębnił wskaźnik ekspresji emocjonalnej (ujawnionych uczuć - UU), czyli *Index of EE*. Odzwierciedla on klimat uczuciowy w rodzinie, emocjonalną postawę bliskich wobec. Pacjenta. **CO SKŁADA SIĘ NA WSKAŹNIK UU?** Składają się na niego trzy komponenty: 1. Ekspresja uczuć (**\[+\]** - "ciepło", czyli uczucie troski, empatii, współczucia, a także pochwały, aprobata reakcji, zalet i charakteru chorego oraz **\[-\]** - lęk obawa i brak nadziei). 2. Emocjonalne zaangażowanie (uwikłanie, zachowania nadmiernie ochraniające, symbiotyczne). 3. Krytycyzm i wrogość. **KIEDY MOŻNA POWIEDZIEĆ, ŻE RODZINA MA WYŻSZY WSKAŹNIK UU?** W trzech przypadkach: 1. Kiedy krewny podczas wywiadu wypowiada **6 lub więcej uwag krytycznych**. 2. Kiedy występuje podwyższona wrogość, czyli wynik **1 lub wyżej w skali 1-3**. 3. Kiedy emocjonalne uwikłanie zostało ocenione na poziomie **3 lub wyżej w skali 0-5**. **O CZYM ŚWIADCZY WYSOKI WSKAŹNIK UU?** Taka rodzina ma niski poziom empatii i zrozumienia dla chorego. Często są **krytyczni**, dominuje u nich **dezaprobata** i słownictwo o nadmiernym ładunku emocjonalnym. Chory jest źródłem napięć i konfliktów. Dominuje lęk o chorego i **skupienie się na jego chorobie**. Może to powodować w chorym więcej objawów wytwórczych i lęk, a także częstsze nawroty psychozy. Krewny z wysokim UU jest źródłem stresu dla chorego. Badania **Browna, Leffa i Vaughna** wykazały, że stres nasila nawroty psychozy **w pierwszych 10 miesiącach** po hospitalizacji. **O CZYM ŚWIADCZY NISKI WSKAŹNIK UU?** Rodziny o niskim UU charakteryzuje większa wrażliwość do chorego, a także jego potrzeb, prywatności i autonomii. Występują mniejsze oczekiwania wobec chorego oraz większa empatia. Ważną cechą jest tolerancja - członkowie rodziny nie ujawniają niezadowolenia z powodu choroby psychotycznej bliskiej osoby. Adaptują się do sytuacji. Dominuje spokój i opanowanie. **JAK BRZMI MODEL PODATNOŚCI NA STRES wg ZUBINA?** Już Griesinger stwierdził, że choroba psychiczna ma związek ze szczególną podatnością na stres. Jednak ostateczną **koncepcję podatności na zranienie** (vulnerability) stworzył Zubin. W tym modelu pacjent jest zdrowy, a schizofrenia jest chorobą epizodyczną. **Choroba nie jest stała, ale podatność na zranienie już tak**. Zranienie istnieje tylko jako potencjalne ryzyko i występuje tylko, **gdy stres za bardzo obciąża osobę**. Ale potem pacjent psychotyczny **wraca do stanu sprzed choroby**. Co prawda niekorzystny stan przedchorobowy może utrudniać poprawę zdrowia po przeminięciu stanu psychotycznego, ale często jest on mylnie oceniany jako chroniczny przebieg choroby. **JAK BRZMIĄ SKŁADOWE MODELU PODATNOŚCI NA STRES wg ZUBINA?** Można wyróżnić sześć składowych: 1. **Podatność na zranienie** - obniżony prób reagowania na bodźce społeczne. 2. **Stres i stresory** - ważne wydarzenia życiowe - nieoczekiwane, niechciane, nieprzewidziane, niekontrolowane; endogenne stymulacje i biochemiczne przemiany. 3. **Zmienne pośredniczące** - modyfikują wpływ stresu na osobę; jeśli są korzystne, mogą chronić osobę podatną nawet w sytuacji stresu. 4. **Przedchorobowa osobowość** - mechanizmy radzenia sobie. 5. **Sieć społeczna** - wsparcie rodziny, otoczenia społecznego, 6. **Ekologiczna nisza** - w niej żyje człowiek. **JAKIE SĄ ROKOWANIA W PRZYPADKU SCHIZOFRENII?** **10%** pacjentów czekają niemal **stałe** hospitalizacje. Około **30%** chorych doznaje **remisji** po około 5 latach. W **60%** przypadków choroba ma przebieg **epizodyczny**. **JAKIE SĄ GŁÓWNE TRENDY W LECZENIU SCHIZOFRENII?** Ważne, aby leczenie było kompleksowe i dostosowane do potrzeb chorego i jego rodziny. Istnieją modele **opieki czynnej** (leczenie szpitalne stacjonarne oraz poradnie zdrowia psychicznego i ścisłe plany terapii) oraz **pośredniej** (psychiatryczne oddziały dzienne, dzienne ośrodki opieki i terapie zajęciowe, a także hotele, DPS, kluby pacjenta czy obozy terapeutyczne). Możliwa jest także **hospitalizacja domowa** oraz **rehabilitacja psychospołeczna i psychoterapia** w ramach psychiatrii środowiskowej. **Leczenie farmakologiczne** opiera się na zastosowaniu leków **przeciwpsychotycznych**, które **redukują objawy pozytywne** i zmniejszają napięcie. **Rodzaje psychoterapii** indywidualnej, które występują w leczeniu schizofrenii to nurt **humanistyczno-egzystencjalny, poznawczo-behawioralny i psychodynamiczny**. Wartościowy dla osoby chorej może być także **trening umiejętności społecznych i psychoterapia grupowa**. Istnieje także możliwość **terapii rodzinnej**, która opiera się na omawianiu problemów związanych z chorobą, rozwija umiejętności komunikowania się rodziny i psychoedukuje.