Privaatrecht Deel 1 PDF

Privaat recht - Les 1 Biz. 3 ,., lnleiding Bij een opleiding makelaardij hoort het vak prlvaatrech t. Een makelaar moet immers ~e regels weten die gelden voor de relatie die hlj met zljn client heeft. Bijvoorbeeld de regel...

Privaat recht - Les 1 Biz. 3 ,., lnleiding Bij een opleiding makelaardij hoort het vak prlvaatrech t. Een makelaar moet immers ~e regels weten die gelden voor de relatie die hlj met zljn client heeft. Bijvoorbeeld de regels die gelden voor koopoveree nkomsten of de regels die gelden voor hypothecair e leningen. D_oarom zullen in de volgende lessen dfe onderwerpe n uit het privaatrech t warden behandeld, ~1~ ~an belong zijn voor de makelaarsp raktijk. In dit hoofdstuk leert u de voornaoms te JUnd1sche begrippen en de structuur van het Nederlands e privaatrech t toe te lichten. Een overzicht van de inhoud van de lessen wordt in een volgende paragraaf gegeven. U kunt overigens niet volstaan met het lezen van de lessen. In de lessen zullen vaak verwijzinge n staan naar wetsartikele n. U dient don ook tevens te beschikken over een wettenbund el en u dient daarin uw weg te kunnen vinden. lnstructies daarvoor vindt u in een volge nd e poragraaf van deze les. Alie lessen eindigen met oefenopgav en, huiswerkopg aven en de juiste antwoorden op de oefenopgav en. De opgaven zijn, net als bij het SVM/NIVO- examen, in multiple-ch oice-vorm ~~ vaak niet zonder gebruik van de wettenbund el op te lossen. Aon de hand van de gegeven JUrSt e antwoorden controleert u of u de oefenopgav en goed hebt gemaakt. Uw antwoorden op de huiswerkopgaven stuurt u in en u krijgt ze vervolgens gecorrigeer d terug. Schroomt u niet om, wanneer u een van de juiste antwoorden niet begrijpt, bij gelegenhei d van het inzenden van uw huiswerk-op gaven om uitleg te vragen! 1.1.1 Overzic ht van de lesstof De enorme hoeveelheid rechtsregels in Nederland is verdeeld in enerzijds regels van privaatrech t en anderzijds regels van publiekrech t. Privaatrech t regelt de verhouding tussen twee, of meer, individuen, terwijl het publiekrech t de verhouding tussen een individu en de overheid en de verhouding tussen verschillende overheden regelt. Met "overheid" wordt bedoeld de overheid, die als zodanig optreedt, op grand van publiekrech telijke bevoegdhed en. Vier voorbeelde n De afspraken en/of de geschillen tussen u en uw buurman over de gemeensch appelijke scheidsmuu r warden geregeld door privaatrech telijke voorschrifte n. Het geschil tussen u en het gemeenteb estuur over de u geweigerde omgevingsv ergunning op grand van de wet algemene bepalingen omgevingsr echt volt onder het publiekrech t. Als een gemeenteb estuur van mening verschilt met de provinciole overheid over de beste plek voor een stortplaats, don volt dot eveneens onder het publiekrech t. Als een gemeenteb estuur bij een bloemenver koopster een boeket bloemen voor een jubilaris koopt, is het privaatrech t van krocht. Dit laatste verwondert u misschien. Bedenk echter, dot in dit geval het gemeenteb estuur niet handelt in zijn typische overheidsfu nctie. Het handelt in dit geval op dezelfde voet als een individu. Het goat om de inhoud van de handeling, een koopoveree nkomst, en die is privaatrech telijk van aord. Publiekrech t, ook van groat belong voor de makelaar, vindt u in een van de andere leervokken van deze opleiding. In deze serie lessen beperken we ons tot het privaatrech t. Biz. 4 Privootrecht - Les 1 In grote lijnen is de totole lesstof els volgt ingedeeld: Algemene zaken Begonnen wordt met een inleiding in het recht, de betekenis van het (Nederlondse) privoatrecht en de rechtsbronnen. Personen- en fomlllerecht Besproken wordt welke bepolingen er zool zijn omtrent natuurlijke personen en hun hondelingsbekwoomheid. In een tweede les warden de gevolgen van huwelijk en echtscheiding behandeld. Tevens wordt aondocht besteed con andere somenlevingsvormen. Ondernemlngsrecht Het begrip "rechtspersoonlijkheid" komt con bod en de vier vormen die wij doarvon in het privootrecht kennen: de n.v., de b.v., de stichting en de vereniging. Doornaast warden de drie somenwerkingsvormen, die geen rechtspersonen zijn, besproken: de moatschap, de vennootschop onder firmo en de commanditoire vennootschap. Vermogensrecht algemeen Het vermogensrecht is onderverdeeld in enerzijds goederenrecht en anderzijds verbintenissenrecht. Van de eerste soort regels kon worden gezegd, dot het doorbij goat om de relotie die een persoon tot een bepoold goed heeft (hij is doorvan bijvoorbeeld de eigenoar), terwijl het bij het verbintenissenrecht goat om de relotie die een persoon met een andere persoon heeft (hij is daorvan bijvoorbeeld de schuldeiser). Eigendom Het eigendomsrecht is het belongrijkste subjectieve recht, dot een persoon op grond van het vermogensrecht op een zoak kon hebben. Tevens warden de onderwerpen houderschop, bezit en mede-eigendom behandeld. Pond en hypotheek Pond en hypotheek zijn zogenoemde zekerheidsrechten. De eigenaar van of de rechthebbende op een goed ken het pondrecht of het hypotheekrecht op het goed con een ender overdragen. Die ender is in de proktijk meestol degene die oon de eigenoor of can de rechthebbende geld heeft geleend. Gebruiksrechten De eigenaar van een zaak kon een gebruiksrecht op de zaak overdragen can een ender. De gebruiksrechten zijn: het vruchtgebruik, het erfpochtrecht, het opstalrecht, het opportementsrecht en de erfdienstbaarheden. Verbintenissenrecht algemeen Een verbintenis tussen twee of meer personen ontstoot hetzij doordot zij met elkaar een overeenkomst sluiten, hetzij doordat de wet in bepoalde gevollen zegt, dot er een verbintenis tussen de betrokken personen ontstoot. Dot lootste is het gevol in het leerstuk van de onrechtmatige dead, van de zookwaorneming, van de onverschuldigde betaling en van de ongerechtvaordigde verrijking. Elke verbintenis moet warden nagekomen. Bijzondere overeenkomsten Personen die een overeenkomst met elkoor sluiten, zijn in beginsel geheel vrij om te bepalen, wot de overeenkomst inhoudt. Bepoalde overeenkomsten, bijvoorbeeld het huren/verhuren van een zaok, komen echter zo vaok voor, dot de wetgever het nuttig heeft geoordeeld deze overeenkomsten, ender een bepaolde noom, in de wetgeving te regelen. Deze overeenkomsten warden daorom wel els benoemde overeenkomsten of bijzondere overeenkomsten aangeduid. In de lessen wordt uiteroard ender meer de koopovereenkomst besproken. Erfrecht Eigendom ken op verschillende monieren warden verkregen. Een van de monieren is erven. Bij een erfenis goon echter niet alleen de eigendomsrechten van de overledene, de erflater, op de nabestaanden over, moor oak diens schulden. Besproken wordt, hoe  - Privao trecht - Les 1 Biz. 5 n bij testam ent kon warden dfe erfopv olging in de wet is geregeld en in hoever re doorvo a gewek en 8. urgerlljk procesrecht illen over welke rechte n en H~t kan Voorkomen, dot twee personen van mening versch zij don kunnen bewon delen plichte n er tussen hen over en weer gelden. Welke wegen lessen over het burger lijk om een oploss ing van hun geschi l te verkrijg en, wordt in de proces recht behand eld Follllssement. ing van de versch illende Sams houdt iemand op zijn schuld en te voldoe n. Ter oploss jkhede n van failliss ement , proble men die doordo or ontsto on zijn er don de mogeli k ' · g natuurl"'J e personen. sursea nce v on b etaling en schuld sonerin k L t · U hebt nu en,gsz · een idee over wot er in de komende lessen wordt bespro en. 0 en we ,ns vervolg ens k"k 'J en noor de wetten bundel , die u ook nodig hebt. 1.1.2 Geb ruik van de wett enbu ndel.. · ht z0 Divers e uitg evers geven wetten bundel s uit, die op een bepool de beroep sgroep z1Jn gene · · k I d" en die voor de mo e oar 1J bestoa. n er onder meer verschillende bundel s die wetgev ing bevatt de door Kluwer uitgege ven editie ~·9 · interes sant is. Verreweg de meest geschi kte doorvo n is bevot noost privoo trechte lijke Va 5t9°edw etgevi ng." van Wolter s Kluwer. Deze bundel de bundel oak voor het leervok wetge ving oak zeer veel publiek rechtel ijke wetten zodot u opnieu w uitgege ven, aonge pa st Publie krecht kunt gebruik en. De bundel wordt elk~ zomer het raadzo am is altijd van de oan de nieuws te wetgev ing. Het spreek t voor zich, dot ook wanne er u het SVM/ laot5tversch enen uitgave gebrui k te maken. U gebrui kt de bundel n in hebt gemoa kt {!). NIVO- exame n doet, op voorwa arde dot u er geen aontek eninge 1ndeling van de wettenbundel n, oonged uid met een Romeins De boveng enoem de bundel is ingedeeld in zes rechtsgebiede zien. De tot het privaa trecht cijfer, zoals u in de verkor te inhoud sopgov e ervon kunt eel zijn de erin opgen omen wetten behore nde wettek sten staon in onderdeel I. In elk onderd bijvoor beeld de Kodos terwet de opeen volgen d genum merd met een Arabisc h cijfer. Zo is gebrui kt in de alfabe tische zesde wet in onderd eel I ( 1.6). Deze monier van numme ren wordt met de noam van de betrok ken inhoud sopgo ve en bovena on de bladzijden van de bundel, don ziet u in de alfabe tische wet erbij. Zoekt u bijvoor beeld de Honde lsregis terwet, numme r vijf in onderd eel I van de inhoud sopgov e, dot deze is opgenomen als wettek st eide inhoud sopgov e, komt bunde l. In de derde inhoud sopgov e die de bundel kent, de uitgebr indelin g en onderv erdelin g. Voor elke in de bunde l opgeno men wettek st voor met zijn eigen inhoud sopgov e verwez en naor het vinden van een gezoch te tekst wordt in deze privaot rechte lijke wetgev ing er pogino numm ers. Bekijkt u eens in deze inhoudsopgove, welke zijn, dot u zich bij de bestud ering zoal in deel I van de bundel is opgeno men. Het zol duideli jk en. van het leervo k Privoo trecht tot deel I van de bundel zult beperk Het trefwo ordenr egiste r hulpmi ddelen om een door De pagino numm ering en de inhoud sopgav en zijn niet de enige achter in de bundel bevind ende u gezoch te tekst te vinden. U kunt daorvo or ook het zich erpen die in de wettek sten die trefwo ordenr egiste r gebruik en. De trefwo orden zijn de onderw alfabet isch gerang schikt. Achter elk in de bunde l zijn opgen omen, worden behond eld. Zij zijn vinden. Het noeme n van deze trefwo ord staan de wetsar tikelen , waarin u het woord kunt even indelin gssyste matiek : vet wetsar tikelen gebeu rt met behulp van de hierboven beschr een artikel numm er een "e.v ", gedru kt de wet, dun gedruk t het artikeln ummer. Stoot achter aonged uid aantol volgen de don wil dot zeggen "en volgen de"; don is dus ook een niet nader ortikel en van belong.  Biz. 6 Privootrecht - Les 1 Voorbeeld We geven een voorbee/d om dit te verduidelijken. Ste/, u wilt weten hoe het gebruik van de bezitscherming wettelijk is geregeld. U zoekt bij het trefwoord "bezitsbescherming" en vindt don dot een en ander wettelijk is gerege/d in artike/ 3:125 van de wet die in de bunde/ is opgenomen onder nummer 1.1. Welke wet dot is, vindt u 6f door de uitgebreide inhoudsopgave te roadplegen 6f door te bladeren aan de hand van de nummering aan de bovenzijde van de blodzijden van de bundel. De bezitscherming blijkt don te zijn geregeld in het Burgerlijk Wetboek, Baek 3. U kunt soms ook een onderwerp via meerdere trefwoorden vinden. Als u bijvoorbeeld wilt weten of men een odoptie kon herroepen, don kunt u zoeken bij het trefwoord "herroeping odoptie" en u kunt zoeken bij het trefwoord "adoptie, herroeping". In beide gevallen vindt u dot het onderwerp wordt behandeld in artikel 1:231 en volgende van de wet die in de bundel is opgenomen onder nummer 1.1. Het register is kortom een goed hulpmiddel, wanneer u snel een bepaald wetsartikel wilt opzoeken. Bij het doornemen van de lesstof zult u merken, dot regelmatig naar een wetsartikel wordt verwezen. Went u zich aan om het betrokken artikel don ook daadwerkelijk in de bundel op te zoeken. Op die manier raakt u thuis in het systeem van de privaatrechtelijke wetgeving. Om u het zoeken mokkelijker te maken heeft de uitgever van de bundel extra woorden in de morges noost de wetteksten gezet. Daarnaast horen bij de bundel zelfklevende tabs, die u er noor believen in kunt plokken. 1.2 Korte geschiedenis en betekenis van het Nederlandse recht Waar meerdere mensen langdurig bij elkaar zijn, ontstaat de behoefte aan afspraken, regels, voor hoe men met elkaar omgaat. Oat is zo in een gezin, in een vereniging, in een samenleving. Het doel van de regels is de ordening van het samenleven. Zou deze ordening ontbreken en zou het dus zo zijn, dot een ieder zich enkel en alleen door zijn eigen belong liet leiden, don zou er sprake zijn van een onleefbare chaos. Het geheel van regels in een samenleving wordt "recht" genoemd. In de Nederlandse somenleving wordt geleefd volgens het Nederlondse recht. Zo kent ieder land zijn eigen recht. Bij het ontstoon van de regels -veelal door vastlegging in een wet- wordt er gestreefd noor een zo groat mogelijke rechtvoordigheid. Over wot rechtvaordig is, kunnen mensen van mening verschillen. Dot is ofhonkelijk van hun opvattingen over goed en kwoad, geoorloofd en niet-geoorloofd, behoorlijk en onbehoorlijk. "Rechtvaardig" is, net als "lekker" of "gezellig", een subjectief begrip. Via ons democrotische politieke systeem kon echter warden vostgesteld, wot het merendeel van het Nederlandse volk, van de Nederlandse mootschoppij, in een bepoold gevol ols rechtvoardig beschouwt. Zo komt de vostlegging van regels in wetten tot stand. De opvottingen over goed en kwood en rechtvaordigheid zijn in het gebied dot nu Nederland heet, in de loop der eeuwen bepoold door de cultuur van de Germonen, de christelijke godsdienst en de rechtsregels van de Romeinen. Het kenmerkende van de Germoonse rechtsprook, was dot de rechtsregels nfet vostlogen in wetten of wetboeken. Men bouwde bij 1 het doen van een uitsprook in een geschil voort op wot in eerdere min of meer gelijke gevollen j was besloten. Wot recht was, bleek dus uit de opeenvolgende rechterlijke uitspraken. Men !I spreekt hier vaok van gewoonterecht of notuurrecht. ) ( E Privoat recht - Les 1 Biz. 7 De Romei wetten en w tb nen, die de Gerrnonen kwarnen overheersen, kenden doarent egen wel Met dit systeem van edl.e.oeken, Woorin de rechtsregels schrifte lijk waren vostgelegd. d k · ·in C0 ft men toen us enn1s ncotl. 9 0 ewe! vastlegg ing van het recht in wetten, mookte voor een groot dee! ~ns geb1ed. Dit olles geldt overigens niet olleen voor Nederland , moor termen en woorde n, afkn Eur~pa. Wij komen in de rechtsp roktijk nog steeds veel Lotijnse t· 0 omstig ·t h ui et Rorneinse recht, tegen. Bijvoorb eeld: delict, curator, pro f ormo, ad op 1e, te voorkom en en de stamen t. Het belong van codifico tie is rechterlijke willekeu r te h d d h 'd · en oor e rechtsze. ke r ei te vergrote n. Codifico tie is dus recht wot 1s opgesc reven se recht en de Code o~~rhe1d geldig is verkloord. Voorbeelden uit het verleden zijn het Romein Civil van N I apo eon. Ons geschreven recht is hierop gestoel d. nu kennen , nodot de Nederla nd Werd pas de eenheid met de stootsv orm, zools wij die 0 · · b t Franse overh eersers in 1813 waren verdwenen en koning Willem I de troon es eeg. P gezegd een grote dot 1;1oment golden in Nederland diverse Fronse wetboek en (die zools ende eeuw ollemoo l door romeins rechteli jke invloed kenden). Zij zijn in de loop van de negenti het overgro te deel echt Nederlandse wetten en wetboeken die overigens inhoude lijk voor d G d et ' d op de Fro nse wetgevi.ng woren gebaseerd, vervongen. Zools onder meer oor e ron w 18 1 38 ndel ( 8 ) en ( lS), de Wet op de Rechterlijke Orgonisotie (1827), het Wetboe k van Koopha het Burgerl ijk Wetboe k (1838). 1.3 Het Nederlandse privaatrecht lende wetten en Het privaatr echt is, zools u al hebt begrepen, vastgelegd in verschil jk Wetboe k. Dot is inmidde ls niet meer het wetboe ken en wel met name in het Burgerli doorvan hebben zich vele ontwikk elingen Burgerl ijk Wetboe k uit 1838. Sinds de invoering vele onderw erpen verande rd voorged oan. Zo zijn de rnootschoppelijke opvottin gen over eid van getrouw de (denkt u bijvoorbeeld aon onwetti ge kinderen, hondelingsonbekwoomh welijk). Daarna ast vrouwe n, het ontslog recht, het nieuwe erfrecht , het zogenoemde homohu woor Nederla nd deel van uitmoo kt en woarin wordt is de Europese Gemeenschop ontstao n, de verschil lende oonges loten landen. gestree fd naar horrnonisotie van de wetgeving van de inhoud van de diverse Dot gebeur t door het geven van (verplichtende) richtlijnen voor notiono le wetgevingen. daardoo r minder Zodoen de was het Burgerlijk Wetboek al zo vook gewijzigd en mede beslote n om een Nieuw overzic htelijk geworden, dot vlok no de Tweede Wereldoorlog werd karwei is inmidde ls Burgerl ijk Wetboe k te ontwerpen en in te voeren. Dit enorme n") van het Nieuw vergevorderd, moor nog steeds niet ofgesloten. Wei zijn alle delen ("Boeke van "Nieuw Burgerl ijk Burgerl ijk Wetboe k al ingevoerd, en spreken wij inmiddels niet meer k". Aon Boek 7, inhoude nde de Wetboe k", moor gewoon weer van "Burgerlijk Wetboe Als aan dot werk een zogeno emde bijzondere overeenkomsten, wordt nog steeds gewerk t. van Koophondel mede einde zal zijn gekomen, don zol de gehele inhoud van het Wetboe k Koopha ndel don zal in het Burgerl ijk Wetboe k zijn opgenomen, zodat het Wetboe k van ophoud en te bestaan. k -dot in het vervolg Er zijn nog vele andere wetten en wetboeken don het Burgerlijk Wetboe echtelijk e regels vastligg en. Een voor de zal warden aangeduid als BW- waarin privaatr in deel I van uw makela ar interess ante selectie vindt u, zoals reeds eerder gezegd, wettenb undel. in gelding skracht of Overigens: er is geen enkel verschil tussen wetten en wetboek en ving, gebaseerd op juridisch e status of wot don ook. Het is slechts een kwestie van naarnge de oorspronkelijke omvong van de te regelen materie. Bi z. 8 Privaotrecht - Les 1 De codificatie van het Nederlondse privootrecht kunnen we ols volgt indelen. Allereerst het vermogensrecht, dot grofweg gezegd de sub- rechtsgebieden 'goederenrecht' en t 'verbintenissenrecht' kent. Het goederenrecht goat over wie eigenoor is van een bepoold goed en hoe hij dot kon overdragen. Het verbintenissenrecht goat over de overeenkomsten die mensen kunnen moken en de verblntenissen die kunnen ontstoan (bijvoorbeeld de verplichting tot het betolen van schodevergoeding ols je de woordevolle oude Delftsblauwe voos van de buurman hebt omgestoten). Vervolgens het handelsrecht dot goat over verbintenissen die ontstaan uit overeenkomsten tussen bedrijven. Dit overlapt hier het vermogensrecht. Onder dit rechtsgebied kan ook het intellectueel eigendomsrecht warden ingedeeld. Ook veel internationale verdragen en afspraken kunnen worden ingedeeld onder het hondelsrecht, zools bijvoorbeeld het Weens Koopverdrag ('CISG'). Het ondernemingsrecht is het volgende rechtsgebied. In het ondernemingsrecht worden interne en externe zaken van ondernemingen geregeld. Bijvoorbeeld het oprichten van een BV of de consequenties voor bestuurders die frouduleus handelen. Ook worden de bevoegdheden van bijvoorbeeld de Road van Bestuur en de Road van Commissorissen in een onderneming geregeld. Ook de regels voor een NV, vereniging en stichting vallen hieronder. Het volgende rechtsgebied is het personen- en familierecht. Dearin wordt onder ondere geregeld vanaf welke leeftijd je mag trouwen, hoe een scheiding in zijn werk goat en wie er worden oongemerkt als voder en moeder voor een kind. Het goat in het personen- en familierecht dus om de normole zoken die in een gezin offamilie kunnen spelen. Ten slotte kennen we het orbeidsrecht. Het arbeidsrecht regelt olles dot er tussen werkgever en werknemer oon de orde kon zijn. Het goat over zoken of er een orbeidsovereenkomst is gesloten en of een coo van toepassing is tot de vroog hoe de orbeidsovereenkomst tot zijn einde komt en of de werknemer een tronsitievergoeding krijgt. Opgemerkt dient te worden dot over deze indeling de meningen nogol eens verschillen. Het is simpelweg een indeling die door juristen gemaakt wordt. Wettelijk zijn de indelingen in rechtsgebieden niet (of vrijwel niet) gemaokt, waardoor elke jurist waarschijnlijk een ondere indeling hanteert. De grenzen van de rechtsgebieden zijn voog en de rechtsgebieden lopen vaak in elkaar over. Voorbeeld: het orbeidsrecht is weliswoor privootrechtelijk, moor is onlosmakelijk verbonden met het sociale zekerheidsrecht (bestuursrecht). lmmers: krijgt men orbeidsrechtelijk ontslog, don zal iemand vook oonsprook kunnen moken op een WW- uitkering. Bij ontslag op stoonde voet is dot don weer niet mogelijk. Het in deze wetten en wetboeken neergelegde privoatrecht kunnen we onderverdelen in enerzijds materieel recht en anderzijds formeel recht. Het materiele recht wordt gevormd door de regels, die aan personen rechten en plichten geven, die dus goon over de inhoud van rechtsverhoudingen tussen mensen. Het formele recht zijn de regels, die aangeven, hoe de rechten en plichten waargemookt kunnen warden. Zij geven oan, welke procedure moet worden gevolgd wanneer iemond zijn recht niet krijgt doordat een ender zijn plicht niet nokomt. Het formele recht wordt ook wet procesrecht genoemd. Voorbeeld Een regel van materieelrechtelijke aard is, dot een werknemer tegenover zijn werkgever recht op de uitbetoling van loon heeft; een regel van formeelrechtelijke oard is, dot de kantonrechter op verzoek van de werknemer, die geen loon heeft gekregen, diens werkgever kon veroordelen tot uitbetallng. Privaatrecht - Les 1 Biz. 9 Voor de volledigheid: oak in het publiekrecht wordt de verdeling tu ssen materieel en formeel recht toegepast. 1· 4 Het internationaal privaatrecht leder land heeft zijn eigen recht. Zo geldt in Nederland het Nederlandse. recht. Dot w il zeg~en dot het Nederlandse recht geldt voor ieder die zich in Nederland bev1nd:, van welke nationaliteit hij ook is. Dit hoofdbeginsel klinkt logisch en afdoende. Dot laatste I~ het echter toch niet altijd, wanneer het om privaatrechtelijke rechtsbetrekkingen of gesch11len tuss~n personen van verschillende nationaliteit goat. Vaak is er don tach behoefte aon regels d'.e oangeven Welk nationaal privaatrecht moet warden toegepast. Deze verwijzingsregels, die '.11et elkaar het zogenoemde internationaal privaatrecht vormen, warden enerzijds gevon~~n in de Nederlandse wetgeving, anderzijds in internationale verdragen, wa~rbij Nederlon~ een van de verdragsluitende partijen is. Het effect van de verwijzingsregels is soms, dot binnen Nederland het recht van een ander land geldig is en soms, dot het Nederlondse recht oak buiten Nederland kracht heeft. lnternationaal privoatrecht wordt ofgekort weergegeven ols I.P.R. Voorbeeld Een voorbeeld van een verwijzingsregel in een Nederlondse wet is ortikel 9 vo~ d~-W~t algemene bepalingen. Dit artikel luidt: uHet burgerlijk recht van het KomnkriJk -~s hetzelfde voor vreemdelingen als voor de Nederlonders, zo long de wet niet bepooldehJk het tegendeel vaststelt." Een voorbeeld van een verdrog op privoatrechtelijk gebied is het Haogs Huwelijks-vermogens-verdrag. 1.5 De rechtsbronnen Wonneer er een juridisch geschil (een geschil over rechten en plichten) bestoat, don zol er noor een oplossing moeten warden gezocht. In eerste instantie door de strijdende portijen zelf en ols die er niet uitkomen, door de te hulp geroepen rechter. De rechter zol op zoek goon noor wot 'het recht' is in dit geschil. De vindplaatsen van het recht warden de rechtsbronnen genoemd. De bekendste rechtsbron is de wet. Maar doordat de wetgeving niet altijd uitkomst biedt, kennen we nag drie andere bronnen van recht: de gewoonte, de jurisprudentie en internationale verdragen. Achtereenvolgens warden de verschillende rechtsbronnen besproken. 1.5.1 De wet als rechtsbron Wetten komen tot stand als gevolg van een samenwerking tussen enerzijds de regering en anderzijds de Eerste en Tweede Kamer. In het juridische spraakgebruik gebruiken wij hiervoor de term "de wetgever". Het proces van totstandkoming en wijziging van wetten neemt meestal veel tijd in beslag. Dit komt nader aan de orde bij de module Publiekrecht. De hoofdregel is, dot de Nederlandse wetten gelden voor iedereen die zich in Nederland bevindt. u bent misschien geneigd te denken, dot de wetten alleen maar regels bevatten die oltijd gelden en waorvan niet mag warden afgeweken. Dot is echter niet zo. Er zijn, zeker in het privaatrecht, oak veel wettelijke regels die slechts don gelden, wonneer er geen ondersluidende afspraken tussen de betrokken partijen zijn gemaakt. In dit verbond wordt  - Blz. 1O Privootrecht - Les 1 gesproken van enerzljds regels van dwlngend recht en anderzijds regels van regelend recht. Het dwingende recht omvat regels die de wetgever zo belangrijk vindt, dot een onderdeel van die regels is, dot er nooit van mag worden ofgeweken. Het goat don bijvoorbeeld om regels die bedoeld zijn om een economlsch zwakkere portij tegen een economisch sterkere portij te beschermen (onder meer het ontslagrecht). Of bijvoorbeeld om regels die beogen personen tegen zichzelf te beschermen (onder meer bepoalde regels betreffende huurkoop). Of bijvoorbeeld om regels die een belangrijk onderdeel van de maotschappij betreffen (onder meer de regeling van de eigendom van onroerende zoken). Om oon te geven dot een wettelijke regel van dwingendrechtelijke oord is, worden wel de eroon voorofgoonde woorden op stroffe van nietigheid..." gebruikt, of de erop volgende zin "hiervon mag niet worden ofgeweken", De dwingendheid van een regel kon ook ult de context ervon blijken. Het regelend recht omvot regels, die weliswoor niet onbelongrijk zijn, moor die ofwijking ervon toestoon. Een huurder en een verhuurder mogen bijvoorbeeld bepoolde gedeelten van de huurovereenkomst tussen hen anders regelen don in het BW stoat; doen zij dot niet, don gelden de regels van het BW. Een onder voorbeeld is het maken van een testament. In het BW staan in Boek 4 regels over hoe de nolatenschap van een overledene moet worden verdeeld; een ieder die ouder is don zestien joar mag echter door het maken van een testament tot op zekere hoogte een andere regeling voor zijn eigen toekomstige nalatenschap treffen. Het regelend recht heeft zo ook een oonvullend korakter. Wanneer bijvoorbeeld een huurder en een verhuurder helemool geen afspraken hebben gemoakt over wie welke reporaties aan het gehuurde zal verrichten, don gelden wot dit betreft de regels van het BW. Een andere term voor "regelend recht" is don ook "oonvullend recht". Elke wetsregel die niet dwingend is, is dus van regelend recht. Leest u eens artikel 399 van Boek 7 BW, dot wot dit betreft niets oon duidelijkheid te wensen over loot. In het privaatrecht is het merendeel van de wettelijke regels regelendrechtelijk van oord. In het publiekrecht zijn doorentegen de meeste regels dwingendrechtelijk. 1.5.2 De gewoonte als rechtsbron De gewoonte mookt veel voker don u woorschijnlijk denkt deel uit van (met name) de overeenkomsten die wij zoal sluiten. Sommige zoken zijn namelijk zo gebruikelijk, dot het niet meer nodig is om ze met zoveel woorden of te spreken. Desolniettemin zijn die onbesproken gebruikelijke zaken een onderdeel van de inhoud van de door ons gesloten overeenkomsten. Om een simpel voorbeeld te geven: u bestelt bij de bokker een heel gesneden bruin brood en u ontvongt een brood, dot in de lengte in ploots van in de breedte is doorgesneden. U hoeft doarmee geen genoegen te nemen; het is zo olgemeen gebruikelijk dot een brood dwars wordt gesneden, dot u dot niet uitdrukkelijk bij uw bestelling hoeft te bedingen. Wat in dit geval recht is, wordt dus niet in de wet, of bij de regels van de koopovereenkomst, moor in de gewoonte gevonden. Een stop verder is, dot er soms wel voor een bepoold gevol een uitdrukkelijke wettelijke regeling is, moor dot die door een binnen een bepoolde groep mensen heersende gewoonte opzij wordt gezet. Dit kon zich alleen voordoen bij wettelijke regels van regelend recht en niet bij wettelijke regels van dwingend recht. Zo moge bigomie in sommige culturen gebruikelijk zijn, in Nederland is het op grond van het Wetboek van Strofrecht een strofboor feit. In Nederland kan dus niemond met een beroep op de binnen zijn cultuur levende gewoonte met meerdere vrouwen tegelijk getrouwd zijn, wont het strofrecht is dwingend recht. In het burgerlijk recht verwijzen wetsortikelen In het Burgerlijk Wetboek geregeld noor gewoonterecht. Een voorbeeld van een gevol dot een gewoonteregelend recht opzij kon Privoatrec ht - Les 1 Biz. 11 ::~ten, is het volgende. Op grond van ortikel 248, lid 1 van Boek 6 Burgerlijk Wet boek komt overeenko mst tot stand door ofsproken die portijen met elkoor maken. Deze ofsproken · l"k k unnen g b.. d e oseerd zijn op de wet moor ook op de gewoonte. Zo kunnen partI1en us e1gen IJ heel vriJ' ' een overeenkomst opstellen door middel van gewoonterecht. 1.5.3 De jurispr udenti e als rechts bron Wetgeving kan nooit volledig zijn. Zo moeten wetten, om honteerba or te blijven, een onderwer p niet tot in alle denkbore details regelen. Evenzo kan de wetgever bij het maken · wn~n wet niet altijd alle mogelijke problemen , die de wet beoogt op te lossen, voorzien. Zeker niet wanneer no het invoeren van de wet de maatscha ppelij ke opvattingen over het in ~~ wet g~re~elde onderwerp enigszins zijn veronderd. In het laatste geval is de ~et~~k~en wet 15 en/ of n herz,ening toe. Het kan ook zijn dot een wettelijke regeling niet geheel du,deliJk voor meed. ' r ere u1tleg vatboor. Het werk van een rechter bestaot don oak niet alleen in het zoeken van toeposse l"11k e wetgeving. Er wordt oak van hem verwacht dot hij uitspreekt wot recht is, wonneer de toepassel ijke wetgeving onvolledig , achterhoald of onduidelijk is. Gevolg gevend aan die verwachti ng interprete ert hij de wettekste n oftewel geeft er een uitleg aon, houdt hij rekening met algemeen heersende maotschoppelijke opvattinge n en past hij de redelij kheid en billijkheid toe. Noost wot partijen zijn overeengekomen, zijn ook de wet, het gewoonte recht en de eisen van redelijkheid en billijkheid van toepossing op een overeenkomst en kon de overeenko mst ook op grond hiervan warden uitgelegd. De eisen van redelijkhei d en billijkheid vullen oan wot portijen niet goed hebben geregeld of niet goed hebben afgesproken met elkoor. Dit wordt ook wel de aonvullende werking van de redelijkheid en billijkheid genoemd. Daardoor kon de uitspraak van de ene rechter van groat belong zijn voor de andere rechter, die op een later tijdstip met eenzelfde geschil als de eerste rechter wordt geconfron teerd. Doordot het veel voorkomt dot rechters elkoars uitspraken volgen, zeker wonneer onze hoogste rechter, de Hoge Raad, in een bepaalde kwestie een uitspraak heeft gedaan, kon er over een bepaald onderwerp zogenoemde vaste rechtspraak ontstaan. Op deze manier werkt het geheel van rechterlijke uitspraken, gedaan door de diverse Nederlandse rechters, ols een bran van recht. Het Latijnse woord voor dot geheel van rechterlijk e uitspraken is jurisprudentie. We eindigen deze subporagraaf met een voorbeeld van de toepassing van j urisprude ntie. In het oude BW stand niet geregeld hoe te handelen in het geval er bij het sluiten van een overeenkomst sprake was van een misverstand, een vergissing, een verschrijvi ng, een tikfout. Op een gegeven moment paste de Hoge Raad in een dergelijk geval de zogenoemde vertrouwensleer toe: als de ene contractsl uitende portij er near ervaringsregelen redelijkerwijs op mocht vertrouwen, dot de andere controctsl uitende partij meende wot hij zei, sch reef of tikte, don was deze loatste aon zijn uiting gehouden. Deze vertrouwensleer heeft in de rechtsproktijk tientallen joren dezelfde werking gehad alsof zij in een wetsartike l stond. Pas in het NBW is de vertrouwensleer daadwerkelijk in een wetsartike l opgenomen. Biz. 12 Privootrecht - Les 1 1.5.4 Het verdrag als rechtsbron Een verdrog is een overeenkomst tussen twee of meer stoten. Andere woorden voor verdrog zijn " hondvest", "conventie" of "troktoot". De inhoud van een verdrog kon velerlei zijn. Zo kunnen twee londen met elkoor een uitleveringsverdrog hebben gesloten: de ofsprook, dot ze elkonders inwoners, die van bepoalde strofbare feiten warden verdacht, op verzoek aon elkoar zullen uitleveren. Of meerdere londen richten bij verdrog een bepaalde internotionole orgonisotie op. Of twee of meer landen spreken met elkaar of, dot ze elkoors huwelijksvoltrekking en zullen erkennen. Betreffen de afsproken in een verdrag de onderlinge rechtsbetrekkingen tussen de verdragsluitende land en zelf, don spreken we van volkenrecht. Zo zijn er nog vele voorbeelden van de inhoud van verdragen te noemen. In dit verband is het meest interessant dot binnen de Europese Unie, woor Nederland deel van uitmoakt, naor harmonisatie van de diverse nationale wetgevingen wordt gestreefd. Daardoor warden er regelmatig verdragen gesloten woarin wordt overeengekomen dot de aangesloten landen een bepaold onderwerp allen op eenzelfde bepoalde manier in hun eigen nationole wetgevingen zullen opnemen ofwel implementeren. Pas wanneer dot laotste doadwerkelijk is gebeurd, hebben de in het verdrag afgesproken nieuwe regels krocht van wet in Nederland. De verdragsregels werken don dus niet rechtstreeks, moor indirect, namelijk via de Nederlondse wetgeving. Het kan echter voorkomen, dot een verdrogsregel toch rechtstreekse werking in Nederland heeft, dus voordot de regel is opgenomen in onze notionale wetgeving. Dot is het gevol, wanneer een verdrogsregel zo duidelijk is, dot een burger er zonder meer een recht of plicht oan kan ontlenen. In dot geval vormt dus de verdragsregel een bron van recht. De betrokken regel wordt in zo'n geval ook wel "self-executing" genoemd; de Grondwet spreekt in ortikel 93 over regels "die noor hoar inhoud een ieder kunnen verbinden". De Grondwet bepaalt oak, in ortikel 94, dot wanneer een rechtstreeks werkende verdragsregel en een regel in een Nederlondse wet hetzelfde onderwerp regelen, de verdragsregel v66rgaat en de Nederlondse regel buiten toepassing moet warden gelaten. Tot slot: het moge no lezing van deze paragroaf duidelijk zijn, dot we onderscheid maken tussen nationaal recht, de eigen rechtsregels van elk land, en internationaal recht, de regels die de verschillende landen met elkaar, in verdragen, afspreken. 1.6 Rechtsbegrippen U hebt inmiddels kennis gemaakt met verschillende onderscheidingen, die binnen het geheel van de Nederlandse rechtsregels warden gemaakt. Zo is er het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht. Een ender onderscheid is dot tussen moterieel recht en formeel recht. Weer een andere onderscheiding is die tussen nationaol recht en internationaal recht. En in de wetgeving is er verschil tussen dwingend recht en regelend of aanvullend recht. Nag niet genoemd is het onderscheid tussen ongeschreven recht (de gewoonte) en geschreven recht (de wet, de jurisprudentie en de verdragen). Deze onderscheidingen warden voorol gehanteerd om meer overzicht en daardoor meer inzicht in het Nederlandse recht te krijgen. lets anders is, dot wij het woord "recht" in twee verschillende betekenissen gebruiken. U proeft waorschijnlijk zelf het verschil al in de volgende zin: "In het recht betreffende arbeidsovereenkomsten vinden we de regel, dot een werknemer recht heeft op loon en dot hij, wanneer hij dot niet krijgt, het recht heeft om de kantonrechter om een uitspraak te verzoeken". Het eerste woord "recht" wil zeggen: geheel van rechtsregels; het woord "recht"  Biz. 13 Privaatr echt - Les 1 somen met het begrip ~ordt hier in objactleve zln gebruik t. Het tweede woord "recht" volt begrip "bevoeg dheid"; hier wordt het woord , aanspra ak", het derde woord "recht" met het de woord_ : n "1°:,V~(objectief 'recht" in ~ubjactfeva zln gebruikt. Engelse juristen gebruiken ~e,n,g ko~s ~p recht) en right" (subjec tief recht). Ook bij ons is echter in de proktiJk olt1Jd wel du,dehJk ~praakverwarring aanwezig, omdat uit de context van wot wordt gezegd, t. is, of het woord "recht" in objectieve don wel subjectieve zin wordt gebruik objectie ve recht is het De betekenis van de termen kan ook als volgt worden gelezen : het ele_erde geschri ~en. r~cht zoal~ het is neergelegd in wetten, verdragen , vonnissen en rechtsg h1er kan men n,ets E1gendom is beschreven in de wet en zodoende een objectie f recht. Echter subject ief recht. Subject ieve rec~ten n:'.ee. De eigendom van mijn huis is een mij toekom end zools het recht op e,gen ZIJn de bevoegdheden die toekomen aon personen: grondre chten ten als eige nd0m, leven en lichaam, politieke rechten zools het kiesrecht, vermog ensrech aanspra ken uit overeenkomsten of tot vergoeding van schade.. Wonn~e r ten g~volge In het (objectieve) recht goat het om (subjectieve) rechten en plichten don 15 dot feit een van een bepaald feit rechten en plichten ontstoo n of juist tenietga an, i losbor~ t, don he~ft rechtsf eit, een feit met rechtsgevolg. Wanneer bijvoorbeeld een regenbu sprake van een feit, moor niet dot geen voor het recht van belong zijnde gevolgen. Er is wel ontstao n er rechten van een rechtsfe it. Wonneer bijvoorbeeld een kind wordt geboren, don de geboor te is dus een en plichten , voor ouders en kind. De geboort e heeft dus rechtsgevolg, rechtsfe it. niet altijd. Er zijn Rechtsf eiten bestaan vaak uit menselijke handelingen, moor (en doorom ook een gebeurt enissen of handelingen die wel een rechtsgevolg hebben zijn ontstoo n. We rechtsfe it zijn), moor welke niet specifiek door menselijke hondelingen lden van blote rechtsfe iten zijn: spreken don van zogenoemde 'blote rechtsfeiten'. Voorbee e van een kind vindt de geboor te van een kind, het overlijden van een persoon. De geboort is voor het recht niet natuurl ijk indirect wel picots door het handelen van mensen, echter, dit menselijke octivite it. voldoen de om te zeggen dot het rechtsgevolg is ingetreden door een evolgen. Het kind Voor het kind (en de ouders) ontstaa n echter no de geboort e wel rechtsg de erfenis van eventue le fomiliel eden. krijgt een noam en heeft al aansprook op een deel van veroorz aokt door menselij k De dood van een mens is onvermijdelijk en wordt (meestal) niet vollen, woordo or ook hondele n. De overledene heeft misschien bezittin gen die in de erfenis rechtsg evolgen ontstaa n (ten aanzien van de erfgenamen). og. Enkele van vele Aon de meeste rechtsfe iten ligt wel een menselijk handelen ten grondsl een verenig ing, het voorbee lden zijn het sluiten van een overeenkomst, het oprichte n van ijk handele n is nog voldoen van een schuld. Ook in de rechtsfe iten tengevolge van mensel de hand van twee voorbeelden: een onderscheid te maken. Dit wordt duidelijk gemaak t aan zoak van een ender. Piet koopt een zaak van een ander en Jan veroorz aakt schade aan een oken prijs aon de In beide gevollen ontstaa t er een betaling splicht: Piet moet de afgespr de zaak vergoeden. verkope r betalen en Jan moet de ontstan e schade can de eigenaa r van n van Piet, respectievelijk Toch is er een verschil, een verschil dot is gelegen in het handele van de betaling splicht Jan. Piet had namelijk de bedoeling, dot het rechtsgevolg in de vorm e bij zijn handelen zou ontstoa n, toen hij de koopove reenkom st sloot. Jan beoogd beoogd e slechts het daorent egen allermin st, dot hij een betaling splicht zou krijgen. Hij geen enkel oogmer k - als hij veroorzaken van schade - als hij het expres deed - of hij had beoogd rechtsg evolg, de schade per ongeluk veroorzaakte. Van Piet, die handelde met een het oogmer k van zeggen we dot hij een rechtshandeling verricht te. Jan, die handelde zonder een rechtsgevolg, verricht te een feitelijke handeling met rechtsgevolg.  Biz. 14 Privaatrecht - Les 1 Het voorgaohde somenvottend: feiten zijn te verdelen in blote feiten en rechtsfeiten; recht!';feiten zijn te verdelen in blote rechtsfeiten en menselijke handelingen met rechtsgevolg; menselijke hondelingen met rechtsgevolg zijn te verdelen in rechtshondelingen en feitelijke hondelingen met rechts9evolg. Hondellngsbevoegd is een omstondigheid dot een hondelingsbekwoom persoon rechtshondelingen geldig kon verrichten. De hoofdregel is averigens dot iedere natuurlijke persoon hondelingsbekwoam en dus onaontostbore rechtshondelingen kon verrichten. Dus een notoris is hondelingsbekwaam en hondelingsbevoegd om juridische token uit voeren, een gewone burger zonder opleiding in de rechten is slechts hondelingsbekwoom. Hij of zij kon het misschien wel, moor is vanwege geen genoten opleiding in de rechten niet bevoegd om juridische stukken e.d. te ondertekenen. lndien een persoon ols eigenaor kon worden aongemerkt ingevolge ortikel 5:1 van het Burgerlijk Wetboek, kon hij in beginsel alles doen met zijn eigendom. De eigenoor kon bijvoorbeeld het goed gebruiken, verkopen of vernielen. Uiteroard dienen de hondelingen van de eigenoor binnen de grenzen van de wet picots te vinden, omdot de eigenoor anders mogelijk strafboor gedrog vertoont. Een eigenoor wordt volgens het recht in beginsel oangemerkt ols beschikkingsbevoegd. De beschikkingsbevoegdheid houdt in dot de eigenaor bevoegd is het goed can een ender te vervreemden. Deze bevoegdheid wordt slechts toegekend can de rechtmotige eigenoor van een goed. Een schokelbepoling is in het Nederlands recht een artikel dot een ender artikel verduidelijkt en noder uitlegt of aanvult. Een voorbeeld is artikel 3:98 BW, dot al hetgeen in ofdeling 2 van Titel 4 stoat, verkloort: "omtrent de overdrocht van een goed is bepoold van overeenkomstige toepossing, op de vestiging, de overdrochten de ofstond van een beperkt recht op een zodonig goed". Een vorderingsrecht is het recht van een crediteur (of schuldeiser) tegenover de debiteur (of schuldenoor). Vock is het vorderingsrecht een onderdeel van een verbintenis tot het verrichten van een ofgesproken prestotie. Een overeenkomst is een rechtsfiguur in het burgerlijk recht. Het is de belongrijkste bron van verbintenissen. Noost verbintenissen uit overeenkomst onderscheidt men verbintenissen uit de wet. De definitie van de overeenkomst gebruikt in titel 5 van boek 6 BW is: "Een overeenkomst in de zin van deze titel is een meerzijdige rechtshondeling, woarbij een of meer portijen jegens een of meer ondere een verbintenis oongoon." (art. 6:213 lid 1 BW). Een verbintenis is een vermogensrechtelijke rechtsbetrekking tussen twee of meer personen op grond woorvon de ene portij (schuldenaor) verplicht is tot een bepaolde prestotie, woartoe de andere portij (schuldeiser) is gerechtigd. De twee vormen van verbintenissen zijn de verbintenis uit overeenkomst en de verbintenis uit de wet. Onder verbintenissen uit de wet vallen onrechtmotige dead, zaokwoorneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvoordigde verrijking. Het verbintenissenrecht (waaronder het controctenrecht volt) wordt geregeld in boek 6 van het Burgerlijk Wetboek. Het overgangsrecht regelt de verhouding tussen de nieuwe wet en de bestaande rechtstoestond. Of het nu goat om de inwerkingtreding van een nieuwe regeling of om een wetswijziging, de inwerkingtreding van een wet ken wijziging brengen in een op dot moment bestoonde rechtssituotie. De opstellers van beleid- en regelgeving goon derhalve no welke gevolgen een nieuwe regeling met zich meebrengt voor de bestaande rechtssituotie en Priv a atr e c h t - Les 1 Bi z. 15 treffen wa or nodi9, eventueel i n de vorm van overgongsrecht, maotregelen. Als eenmaal volge d. '5,. besloten dot overgongsrecht noodzakelljk is don heeft men de keuze uit de n e werkingen: eetbiedig. end e werkmg:.. het ontz1en van bestoonde gevallen. u,tgestelde werking: tijdelijk onttien van bestaande gevallen. terugwerkende krocht: de in de regeling voorziene rechtsgevolgen werken terug i n de tijd. ,7  ----~--- ---- 0 nha Privaatrecht Les 2 Personen- en familierecht 1 2.1 lnleiding 2.2 De persoonlijkheid 2.3 Noam en woonplaots 2.4 De akten van de burgerlijke stand 2.5 Afstamming en adoptie 2.6 Ouderlijk gezag en voogdij 2.7 Curator, bewindvoerder, mentor 2.8 Handelingsonbekwoamheid 2.9 Samenvatting 2.10 Oefenopgaven 2.11 Huiswerkopgoven.., I ) ··-1 r..!___ I ' I -- ~ l ---·--. --. --- -· -- -.:- =9 ' ', , ,. I ·, J , © Copyright - N7317- 02  Biz. 3 Privaatrecht - Les 2 2.1 lnleiding In de lessen over personen - en farnilierecht goon we in op de betekenis van het personen - en fo':"'ilierecht voor de praktijk van de rnokeloordij in onroerende zoken. A~n d_e orde kornen de minderjarigheid, hondelingsonbekwoornheid, ouderlijk gezog, hondltchting, curat ~le, beschermingsbewind en rnentorschop. Het personen- en familierecht bet r~ft _notuurltJke personen, mensen van vlees en bloed. Deze zin klinkt u misschien overbod,g in de oren. Het is echter zo, dot er in het Nederlondse recht nog andere eenheden don mensen rechtshandelingen kunnen verrichten, oan het rechtsverkeer kunnen deel nemen._ D~ze eenheden Worden oongeduid ols "rechtspersonen". Een rechtshondeling is een f e1telJ1ke hondeling van een natuurlijk- of rechtspersoon die is gericht op het tot stand brengen van een bepaalde rechtsgevolg. Een rechtshondeling kon bijvoorbeeld zijn het ondertekenen van een overeenkomst, woordoor de portijen officieel wederzijdse verplichtingen tegenover elkoor hebben. Het feit dot de portijen no de ondertekening van de overeenkomst verplichtingen tegenover elkoor hebben, wordt in het recht aongeduid als een rechtsgev~lg. Een voorbeeld hiervon is een stichting of een gemeente. Deze verrichten, net als ~otuurltJke 21 pe~onen, hondelingen die rechtsgevolgen hebben. Doorbij moeten zij wel, omdat l te~slo:tte st fict,es zijn, warden vertegenwoordigd door mensen; mensen die het bestuur von de 'chtmg of van de gemeente vormen. In het personen- en fomilierecht goat het, zoals gezegd, louter om natuurlijke personen. Het personen- en fomilierecht stoat voor het grootste deel geregeld in Baek 1 van het BW. De systematiek is zo, dot het BW verdeeld is in ocht Boeken en dot de artikelen per Baek zij n genummerd. Elk Baek begint dus met een ortikel 1, enzovoort. Doardoor is het noodzakelij k om bij het verwijzen noor een artikel van het BW niet olleen het artikelnummer, moor ook het Boek waarin het artikel stoat, te noemen. Het is gebruikelijk om dot aldus te doen: eerst het nummer van het boek, don een dubbele punt en don het nummer van het artikel. Zoekt u bijvoorbeeld ortikel 1: 8 eens op. Overigens, u doet er goed oon uzelf oon te wennen om elke keer wanneer er near een wetsortikel wordt verwezen, dot ortikel ook doodwerkelijk in uw wettenbundel op te zoeken. Zo roakt u thuis in de bundel en in het BW. En dot is noodzakelijk, omdot de lessen zich uit praktische overwegingen beperken tot de hoofdzaken die tot uw parote kennis moeten goon behoren. De rest, om zo te zeggen, moet u in beginsel in de wet kunnen vinden. Bij het SVM/ NIVO-examen zijn don ook oltijd wel de nodige vrogen, die niet zozeer met parate kennis als wel door het opzoeken in de wettenbundel te beantwoorden zij n. In deze les zullen we onder meer bezien welke rechten en plichten personen tegenover hun ouders of tegenover hun kinderen kunnen hebben, in hoeverre personen handelingsonbekwa om kunnen zijn en hoe dot probleem wordt opgelost door hen te laten vertegenwoordigen. In de volgende les zol vervolgens dot deel van het personen- en fomilierecht warden behandeld, dot het huwelijk en aanverwante zaken betreft. 2.2 De persoonlijkheid Een persoon bestaot, zodra hij is geboren. Vonaf dot moment ken hij rechten en plichten hebben. Bij deze twee simpele zinnen zijn verschillende opmerkingen te maken. In het prille begin heeft de pas geboren persoon uiteraard nog geen plichten. Hij heeft in ieder gevol wel al meteen een recht: het recht op verzorging en opvoeding door zijn ouders (artikel 1: 247). Daarnaast kon het zijn, dot bijvoorbeeld zijn grootmoeder op zij n noom een spoorrekening heeft geopend; het doorop staonde bedrog behoort de posgeborene toe. Blz. 4 Prlvaatrecht Les 2 De posgeborene kon ook al erven. Het Is zelfs zo, dot een persoon al ols ongeboren vrucht wordt meegeteld bi] de verdellng van een erfenls; tenzlj ochterof blijkt dot hij niet levend wordt geboren (ortikel 1: 2). Dot ledere natuurlljke persoon rechten en plichten kan hebben, Is in onze cultuur gelukklg gewoon. Dot Is niet oltijd zo geweest. In vroeger tijden kon een persoon horig zijn of sloof en, ols was hij een voorwerp, oon een onder toebehoren. Dot is verleden tijd (ortikel 1: 1, lid 2). Ook kennen wij In het strofrecht niet meer het systeem, dot een persoon bij wijze Von strof geen privootrechtelijke rechten en plichten meer kon hebben ("le mort civil"). Artikel 1: 1, lid 1 brengt duidelijk tot uitdrukking, dot iedere persoon bevoegd is om privootrechtelijke rechten en plichten te hebben. ledere persoon is rechtsbevoegd. Een notuurlijke persoon houdt op te bestoon op het moment dot hij overlijdt. In de prokti~k is meestal duidelijk, wanneer dot moment volt. Er zijn echter regels voor het gevol die duidelijkheid ontbreekt. Die regels zijn nodig, omdot met iemonds bestoon oltijd rechten en plichten van anderen verband houden. Den kt u bijvoorbeeld oon hertrouwen of erven. Er kon in verband doarmee in bepaolde gevallen behoefte bestoan om iemonds dood te kunnen bewijzen. Von de dood van elke persoon moet bij de burgerlijke stand van de gemeente, woor hij is overleden, een overlijdensakte worden opgemaakt (artikel 1: 19f, lid 1). Het kon echter voorkomen, dot vrijwel zeker is dot iemand is overleden, moor dot zijn lichaom niet kon worden gevonden, bijvoarbeeld doordat hij op een gezonken schip zat en niet is gered. In dot geval ken de rechtbank een verklaring van overlijden afgeven, op verzoek van de officier van justitie (in het algemeen belong) of van een direct belanghebbende (artikel 1: 426). Deze verklaring heeft dezelfde kracht els een overlijdensakte (artikel 1: 430 lid 1). Het ken ook voorkomen, dot iemand langdurig wordt vermist. In dot geval ken de rechtbank een verklaring van vermoedelijk overlijden afgeven, eveneens op verzoek van de officier van justitie of van belanghebbenden. Een voorwaarde is don, dot de vermiste eerst via een dagbladadvertentie wordt opgeroepen om op een bepaalde datum voor de rechtbank te verschijnen. Na het afgeven van de verklaring wordt een overlijdensakte opgemaakt (artikel 1: 413, 1: 414 en 1: 417). 2.3 Noam en woonplaats ledere persoon heeft een voornaam en een geslachtsnaam ofwel achternaam. Artikel 1: 4 geeft regels voor de voornamen. Zo ken een voornaam op verzoek van de betrokkene officieel worden gewijzigd. Daartoe moet een verzoek worden ingediend bij de rechtbank. Artikel 1: 5 geeft regels voor de achternamen. Een kind dot wordt geboren tijdens het huwelijk van een man en een vrouw, draagt de geslachtsnaam van de man. Een kind dot bij zijn geboorte alleen een moeder heeft, draagt de geslachtsnaam van de moeder. Dit zijn de vanouds in de praktijk meest voorkomende gevallen. Daarop bestaan door de recente ontwikkelingen in het familierecht thens vele uitzonderingen. Wij bezien er een: ouders kunnen bij de geboorte van hun eerste kind kiezen of zij het kind, en de eventuele volgende kinderen, de geslachtsnaom van de vader of de geslachtsnaom van de moeder meegeven. Wonneer zij geen uitdrukkelijke noamskeuze doen, don draagt het kind, en zijn eventuele broertjes en zusjes, de geslachtsnaam van de vader (artikel 1: 5, lid 4, lid 5 en lid 8). Ook een geslochtsnaam ken op verzoek van de betrokken persoon warden gewijzigd (ortikel 1: 7, lid 1). Dot gebeurt bij een besluit van de Koning(in). Aangezien in de praktijk dot besluit wordt voorbereid door de Minister van Justitie, moet het verzoek naar diens ministerie warden gezonden.  Privoatrecht - Les 2 Biz. 5 Voor het recht is het van belong, dot een persoon niet olleen een noom, moor ook een woonploots heeft. Zo moet hi] kunnen warden gevonden, bijvoorbeeld wonneer er een dagvoording tegen hem moet warden uitgebrocht. lemonds woonploots is in beginsel de gemeente waar zijn woonhuis stoat. Heeft iemond geen vast woonhuis, don is zijn Woonplaats de gemeente woor hij in werkelijkheid verblijft. En in de praktijk heeft, zools u ongetwijfeld weet, een klein gedeelte van de notuurlijke personen in Nederland geen voste Woon- of verblijfploots. 2.4 De akten van de burgerlijke stand Een akte is in zijn olgemeenheid een schriftelijk stuk dot is opgemookt om te dienen ols bewijs. Zo moeten ook de okten van de burgerlijke stand warden gezien. Het is ten eerste in een maatschoppij, in een somenleving, gewenst dot bepoolde juridisch van groot belong zijnde familierechtelijkt? gegevens betreffende notuurlijke personen worden vostgelegd. Ten tweede moeten die notuurlijke PEtrsonen in bepoolde gevollen in stoat zijn om de hen betreffende familierechtelijke gegevens te bewijzen. Doorom is er in Nederland een systeem van registratie, dot wij "de burgerlijke stand" noemen·. Bedoelde registrotie vindt picots- bij de gemeenten. Van elke geboorte, elk overlijden, elke huwelijkssluiting en elke registrotie van een partnerschap moet een okte worden opgemookt door de gemeentelijke ombtenoor van de burgerlijke stand (artik~I 1: 19, ortikel 1: 19f, artikel 1: 67, artikel 1: 800, lid 3). Deze okten Worden bewoord in registers: het geboorteregister, het overlijdensregister, het huwelijksregister respectievelijk het register van geregistreerde partnerschoppen (artikel 1: 17). Van ondere belangrijke familierechtelijke feiten ~ orden ook aktes opgem_ookt, door ondere instanties don de ombtenaor van de burgerlijke stand. Zo spreekt de rechtbank bijvoorbeeld odopties en echtscheidingen uit. Nodot de rechterlijke uitsprook in- een akte is vostgelegd, moeten de betrokken feiten vervolgens in het geboorteregister respectievelijk het huwelijksregister warden oongetekend (ortikel 1: 20). ~·... ~ In de loop van deze lessen zullen wij nog ondere registers tegenkomen di~ juridiscn van belong zijnde gegevens, niet zijnde fomilierechtelijke, bevotten. Voorbeelden doorvoq zijn het hondelsregister, het foillissementenregister el) de registers van het kodostt r. · · " 2.5 Afstam_ ming en adoptie Door afstomming ontstoot tussen een kind en zijn ouders en hun bloedverwonten een bond, die "familierechtelijke betrekking" wordt genoemd (ortikel 1: 197). Deze betrekking brengt bepoolde in de wet geregelde gevolgen met zich mee. Bijvoorbeeld voor de ouders rechten en plichten tegenover het kind, of in bepoolde gevollen voor ouders, kind of bloedverwanten het erfgenoomschop. De term bloedverwanten zullen wij met name ook in het erfrecht tegen komen. Bloedverwonten zijn zij, die van dezelfde persoon afstommen. Dit in tegenstelling tot aanverwanten. Aonverwanten zijn de bloedverwanten van de ene echtgenoot ten opzichte van de ondere echtgenoot. Voorbeelden van bloedverwanten van u zijn: uw voder, uw grootmoeder, uw neef, uw dochter, uw kleinzoon. Voorbeelden van aanverwanten van u zijn: uw schoonmoeder, uw zwoger, uw schoonzuster. ~ ) r I Biz. 6 Lit op: de term bloedverwonten Is In het BW een juridlsch begrip, Privaat recht - Les 2 niet een biologisch. 20 t de adopte rende ouders wordt bijvoorbeeld een geodopteerd kind een bloedv erwant van aan- en bloedv erwant en en hun bloedv erwont en. De mote van verwon tschap tussen pleegt te warden oongeduid in groden (ortikel 1: 3). altijd een familierechtel ijke Meesta l is duideli jk van wie een kind afstam t Een kind heeft heeft gebaar d of die het betrekk ing met een moeder. Moeder is de vr~uw die het kind van de geb~o rte gehu~ d heeft geadop teerd (artike l 1: 198). Is de moeder op het tijdstip zijn de vanoud s in de praktlJk met een man, don is deze man de vader van het kind. Dit van een kind wordt. Mede door de recente meest voorko mende monieren, waarop men ouder wijzen van ontsta an van het ontwik kelinge n in het familie recht zijn er nag diverse andere t: de adoptie. ouders chap. Wij bezien er slechts een die overigens al longer bestaa nd te efoude r van een ki Het is mogeli jk om door een uitspra ak van de rechtba nk adopti een persoon of door twee warden. Het verzoek om het kind te mogen adopteren kan door rd sommen de vele voorwo o en personen tezame n warden gedaan. De artikelen 1: 227 en 1: 228 n. Deze voorwa arden warden op, waaraa n voor inwillig ing van het verzoek moet zijn voldaa.Door de adopti e ontsta an voorna melijk in het belong van het te adopteren kind gesteld (s) plus bloedv erwant en. familie rechtel ijke betrekk ingen tussen het kind en de adoptie fouder oorspro nkelijke ouders en De familie rechtel ijke betrekkingen tussen het kind en de 1: 229, lid 2). Dot is niet zo bloedv erwant en houden op dot momen t op te bestaan (artikel wordt de partne r van de ouder in het geval van de zogenoemde stiefou derado ptie. Hierdoor partne r. De juridisc he band tussen (de 'stiefou der') de juridische ouder van het kind van zijn niet aange tast (artike l 1: 229, de oorspronkelijke ouder en het kind wordt door deze adoptie is er voor het recht geen lid 3).Voor alle duidelijkheid: vanaf het momen t van de adoptie kinderen van de adopte rende enkel verschil tussen het adoptie fkind en de eventuele andere he zin een bloedv erwant geword en. ouder(s). Het adoptie fkind is door de adoptie in juridisc "st iefkind ". In Baek 1 van het In de praktij k kennen we oak nog het gebruik van het woord van het BW, dot het erfrech t BW wordt deze term niet gedefinieerd, moor wel in Baek 4 de kinderen uit een eerder behand elt. Het goat om de relatie van de ene echtge noot met eld van Sneeu wwitje wel: huweli jk van de andere echtge noot (artikel 4: 8). U kent het voorbe een andere vrouw trouwd e, toen hoar moede r bij hoar geboor te overleed en hoar vader met d van de vrouw van hoar werd deze vrouw hoar stiefmo eder en Sneeuwwitje het stiefkin vader. 2.6 Ouderlijk gezag en voogdij joren is de wetteli jke term Vroeger spraken we over "ouderlijke mocht", moor sinds enige over zijn minder jarige kind heeft. "ouder lijk gezog" : de zeggenschop, die een ouder nog niet heeft bereikt. De Minder jarig is het kind, dot de leeftijd van ochttie n jaren senen en tegeno ver het kind), zeggen schap is niet alleen een recht (tegenover ondere volwos moor oak en vooral een plicht ten opzichte van het kind. jarige, het vermog en van de Deze zorgpli cht omvat drie aspect en: de persoon van de minder minder jarige en de rechtshandelingen van de minder jorige. de zorg van de ouder stoat de Wij zullen deze ospect en achtereenvolgens bezien. Tegenover de bevoegdheden van zijn ouder verplic hting van de minder jarige om rekening te houden met en met de belongen van de overige gezinsleden (artike l 1: 249). Privoatrecht - Les 2 Biz. 7 Zijn de ouders van de minderjarige met elkaar gehuwd, don aefenen zij het auderlijk gezag gezamenlijk uit. Bij eventuele ernstige verschillen van mening tussen de ouders kunnen zij de rechtbank verzoeken een uitsproak te daen (artikel 1: 2530). De gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezog blijft in beginsel bestaon , wanneer het huwelijk eindigt door een echtscheiding. Het is don echter mogelijk, dot door een rechterlijke uitsprook slechts een van de ouders het ouderlijk gezag op zich neemt (ortikel 1:2510, lid 1 BW). Eindigt het huwelijk door de dood, don blijft de overblijvende ouder het ouderlijk gezag alleen uitoefenen (artikel 1: 253f). Hiermee zijn de meest voorkomende situoties weergegeven. Door de recente ontwikkelingen in het familierecht zijn nag vele ondere situoties denkboor. Bespreking doarvan zou echter in het kader van deze opleiding te ver voeren. In de proktijk is altijd note goon, wie over een bepoalde minderjarige het gezag heeft, namelijk door het gezogsregister bij de rechtbank te raadplegen (artikel 1: 244). In het vervolg van deze porogroof zol steeds warden gesproken over "de ouder". U begrijpt, dot in de gevollen van gezomenlijk gezog doarvoor gelezen moet warden "de ouders". Wat de persoon van de minderjarige betreft, schrijft de wet voor, dot zijn ouder hem moet opvoeden en verzorgen (ortikel 1: 247). Dot houdt ender meer ook het loten volgen van onderwijs in. Op grand van dit artikel vloeit uit het ouderlijk gezog voort, dot de plicht van de ouder is om ervoor zorg te dragen dot de lichamelijke en geestelijke verzorging, de opvoeding en het onderricht plaotsvinden; ofgezien van de betoling van de kosten doorvon. Een onder wetsartikel, nomelijk ortikel 1: 392, zegt dot de ouder de kosten van levensonderhoud van zijn kind voor zijn rekening moet nemen. Die plicht bestaot oak wonneer de ouder niet het ouderlijk gezog heeft (bijvoorbeeld wonneer de rechter dot ter gelegenheid van een echtscheiding heeft uitgesproken). De plicht tot het verschoffen van levensonderhoud loopt zelfs tot het 21ste levensjoor van het kind door (ortikel 1: 3950). Wat het vermogen van de minderjorige betreft, houdt het ouderlijk gezogJD, dot de ouder in pleats van de minderjorige het bewind over dot vermogen voert. Het begri p "vermogen" houdt overigens in juridische zin niet hetzelfde in ols in het sprookgebruik. In het sprookgebruik wordt met de term gedoeld op (effecten)bezit van enige omvong. In juridische zin duidt de term op olles wot een persoon uberhoupt bezit. Het is dus juridisch juist, als we van iemond die slechts eigenoor is van de kleren die hij droogt en verder niets, zeggen dot die kleren zijn vermogen vormen. De minderjorige is en blijft eigenoor van en gerechtigde tot zijn vermogen. Moor hij mag er niet over beschikken : hij mag zijn recht op het vermogen of een deel ervon niet aan een ander overdragen, bijvoorbeeld door het te verkopen. Dot mag alleen zijn ouder doen (en dot nog a Ileen wanneer dot in het belong van het kind is). Ook mogelijk is, dot de minderjarige wel zelf beschikt, moor met uitdrukkelijke toestemming van zijn ouder. De took van de ouder is om ervoor te zorgen, dot het vermogen zo goed mogelijk in stand blijft; hij moet het vermogen beheren ols een goede bewindvoerder (artikel 1: 253j). Wanneer de minderjorige een vermogen heeft zools we dot in het sproakgebruik oonduiden, dus van behoorlijke omvong, don levert dot vermogen regelmatig vruchten op. Vruchten in overdrochtelijke zin, dus in de zin van opbrengst, rente, dividend. Over het olgemeen vollen de vruchten van een vermogen toe oon de eigenaor van dot vermogen. Moor in het geval van ouderlijk bewind bepoalt artikel 1: 2531, dot het de bewindvoerende ouder is, die zich de vruchten mag toe-eigenen. Voorbee/d De grootmoeder van Jan heeft bi] zijn geboorte op zijn naam een spaarrekening geopend en daar € 3.000,- op gestort. De spaarrekening behoort dus tot het vermogen van Jan. De moeder van Jan voert het bewind over het vermogen van Jan. Op grand daarvan mag zij de Jaarlijkse rente ad€ 90,- elk Joor van de rekening afhalen en voor zichzelf gebruiken. (Let Biz. 8 Privootrecht - Les 2 we/, zij heeft het recht dot te doen; in de proktijk zol zij van het recht misschien geen gebruik maken). rt Dit recht van bewindvoerende ouders wordt oangeduid als het ouderlijk vruchtgenot. In hetzelfde artikel, waarin aan de met ouderlijk gezag beklede ouder het bewind over het vermogen van de minderjarige wordt opgedragen, stoat dot die ouder de minderjorige mo~t vertegenwoordigen bij al diens burgerrechtelijke handelingen (artikel 1: 253i, lid 1, lid 2 en lid 3~: Bedoeld zijn de rechtshandelingen, de handelingen met een beoogd rechtsgevolg, zoals b1Jvoorbeeld het kopen van een bromfiets, het huren van een komer, het kwijtschelden van een schuld, het mo ken van een testament. Het _is namelijk zo, dot artikel 1: 23 4 lid 1 bepaalt, dot een minderjarige olle~~ don een geld1ge rechtshandeling kan verrichten, als hij daarvoor de toestemrning ~an z1Jn d~or de wet oongewezen vertegenwoordiger heeft. Andersom gezegd: een minderjonge kon niet zelf zo nd er meer geldige rechtshandelingen verrichten. De minderjorige is wot wij noemen ~ondelingsonbekwoam. Op dit begrip zal in een volgende porograaf uitgebreider worden ingegaon. In deze parograaf, die over het ouderlijk gezag goat, beperken we ons tot de volgende constotering: bij rechtshandelingen van een minderjorige moet in beginsel de ouder als zijn vertegenwoordiger optreden; het kan ook zo zijn, dot de minderjorige zelf ho ndelt, moor in dot geval heeft hij de toestemming van de ouder nodig. In de praktijk komt het soms voor, dot ouders niet of gebrekkig oan de hen door de wet tegenover hun kind opgelegde verplichtingen voldoen. Don moeten er moatregelen in het belong van het kind warden genomen. Het BW kent, in oplopende mate van ernstigheid, de volgende drie maatregelen. Mogelijk is, dot een kind door de kinderrechter (een specialistische rechter van de rechtbank) onder toezicht wordt gesteld van een gezinsvoogdij-instelling (artikel 1: 254). Het ouderlijk gezag blijft bij de ouder(s), moor de instelling geeft de ouder(s) aanwijzingen omtrent de verzorging en opvoeding van het kind (artikel 1: 258).Verdergaand is de maatregel, dot een ouder door de rechtbank van het ouderlijk gezag wordt ontheven (ortikel 1: 266). De ouder behoeft het gezag don niet meer uit te oefenen. Oat doet voortaon de andere ouder alleen (ortikel 1: 274, lid 1 en lid 2) of een voogd (ortikel1: 275, lid 1). Nog ernstiger is de maatregel, dot de rechtbank een ouder van de ouderlijke macht ontzet (ortikel 1: 269). De ouder mag het gezag don niet meer uitoefenen; met wot dot betreft dezelfde gevolgen als de ontheffing. Over een minderjorige moet, in zijn eigen belong, altijd gezag warden uitgeoefend. Wanneer daarvoor geen ouder beschikboor is -tengevolge van dood, ontheffing of ontzetting- don berust het gezog bij een voogd. Een voogd is dus geen ouder van de betrokken minderjarige (artikel 1: 245). De voogdij kan warden uitgeoefend door een natuurlijke persoon of door een gezinsvoogdij-instelling (artikel 1: 302, lid 1 en lid 2). In het geval van overlijden van de ouder(s) van een minderjarige wordt de voogd benoemd, hetzij in het testament van de ouder(s) (artikel 1: 292, let op lid 2), hetzij door de rechtbank (artikel 1: 295). In het geval van ontheffing of ontzetting van het ouderlijk gezag wordt de voogd benoemd door de rechtbank (ortikel 1: 275, lid 1). Voor de volledigheid: een voogd wordt pas voogd, nadat hij heeft verklaord daortoe bereid te zljn; niemond kan tegen zijn wil voogd warden (artikel 1: 280). Globaal gesproken lopen de taken van de voogd parallel met die van de met ouderlijk gezag beklede ouders. Zowel met betrekking tot de opvoeding en verzorging van de persoon van de minderjarige, ols het bewind over diens vermogen, als de vertegenwoordiging van de minderjarige bij diens rechtshondelingen. ·  i Privaatrecht - Les 2 Biz. 9 2.7 Curator, bewindvoerder, mentor We hebben gezien, dot een rninderjarige niet zonder toesternming van zijn wettelijke Vertegenwoordiger rechtshandelingen kan verrichten. Die vertegenwoordiger is een ouder, of beide ouders, of een voogd. Deze wettelijke regeling is ingevoerd in het belong van de minderjarige. De minderjarige wordt namelijk in verband met zijn geringe leeftijd geacht zijn eigen belangen niet altijd behoorlijk waar te kunnen nemen. ~et komt echter ook voor, dot iernand weliswaar meerderjarig is, moor toch niet goed in st oat is om zijn eigen belangen te behartigen. Bijvoorbeeld doordat zijn geestelijke vermogens niet volledig of gestoord zijn. Ook in dot geval kan er een wettelijke vertegenwoordiger warden benoemd, zonder wiens toestemming de betrokken meerderjarige niet zonder meer geldige rechtshandelingen kan verrichten. Die vertegenwoordiger wordt een curator genoemd. De onder curatele gestelde persoon wordt ook wel aangeduid als curandus. De curotele wordt ingesteld in het belong van de curandus. De curator wordt benoemd door de kantonrechter. Dot kan gebeuren op verzoek van de meerderjarige zelf of van iernand die zich om hem bekomrnert (zie de opsomming in artikel 1: 379) of van de officier van justitie, die de open bare orde en het algemeen belong bewaakt. De redenen voor een ondercuratelestelling kunnen zijn: dot de curandus een geestelijke stoornis heeft; dot de curandus regelmatig zijn geld verkwist; dot de curandus zich regelmatig schuldig maakt aan drankmisbruik (artikel 1: 378, lid 1). De took van de curator is het optreden als wettelijke vertegenwoordiger van de curandus. Laatstgenoemde verliest namelijk door de ondercuratelestelling zijn handelingsbekwaamheid (artikel 1: 381, lid 2). De onder curatele gestelde kan dus geen geldige rechtshandelingen meer verrichten zonder toestemming van zijn curator. Een tweede took van de curator, die nauw met de eerste took samenhangt, is het voeren van het bewind over het vermogen van de curandus; op dezelfde wijze zoals een ouder of voogd dot voor een minderjarige doet. De derde took van de curator is niet van vermogensrechtelijke aard, moor betreft de persoon van de curandus: hij behartigt de belangen van de curandus in aangelegenheden betreffende verzorging, verpleging, medische behandeling en begeleiding. In deze zaken vertegenwoordigt hij de onder curatele gestelde; zelfs bij handelingen die geen rechtshandelingen zijn, voorzover dot mogelijk is (artikel 1: 381, lid 4 en artikel 1: 453). De situatie kan zich voordoen, dot iemand als gevolg van zijn lichamelijke of geestelijke toestand don wel verkwisting of het hebben van problematische schulden niet volledig geschikt is om zijn eigen vermogensrechtelijke belangen goed waar te nemen. En dot, terwijl hij wel behoorlijke vermogensrechtelijke belangen heeft, bijvoorbeeld doordat hij effecten bezit of onroerend goed. In zo'n geval is het mogelijk, dot bepaalde delen van het vermogen van bedoelde persoon (bijvoorbeeld de effectenportefeuille) of diens hele vermogen onder bewind warden gesteld (artikel 1: 431, lid 1). Er wordt don over de vermogensbestanddelen, of over het hele vermogen, een bewindvoerder aangesteld en de betrokken eigenaar is niet meer bevoegd om er zelfstandig over te beschikken, bijvoorbeeld door verkoop of schenking. De bewindvoering is in het belong van de betrokkene en wordt ook wel "beschermingsbewind" genoemd. De bewindvoerder wordt benoemd door de kantonrechter; op verzoek van betrokkene zelf of van iemand die zich om hem bekommert (zie de opsomming in artikel 1: 432) of van de officier van justitie. Zijn took is het om het goed of de goederen te beheren: te zorgen dot een en ender zo goed mogelijk in stand blijft en zijn waarde blijft behouden  Blz.10 Privaatrecht - Les 2 (artikel 1: 438 lid l) D.... ,. aarvoor kan het overigens ook wel eens nood:zakeliJk :ZtJn, dot er over h et goed of de d d goe eren wordt beschlkt zo kan het voor het in stand houden van de waadr e van een effectenportefeuille bijvoorbeeld wel eens nood:zakelijk :zijn om bepaalde aan elen te kopen of t. e ver kopen. Dot behoort in zo'n geval don ook t ot de beheerstoo k van de bew,ndvoerderW (h"... · anneer de eIgenaar · zelf over het goed of de goederen w,I· besc h'kk t en IJ kwtl btJVoorbeeld een hem in eigendom toebehorend moor onder bewind gesteld pond ~er op~n), don heeft hij doorvoor de medewerking van de bewindvoerder nodig (ortikel 1: h 38, ~,d 2).Kortom: hoewel de betrokkene bij een onderbewindstelling volledig andeltng~bekwaom blijft, kan hij niet :zonder medewerking van de bewindvoerder over de ender bew,nd gestelde goederen beschikken. Het zal u duideliJ'k z"1 d 0 t d Jn, e maatregel van curatele veel ingrijpender ·,s don de moot rege I van onderbewindstelling. Een onder curatele gestelde wordt handelingsonbekwoam, een pers~on van wie bepaalde goederen onder bewind zijn gesteld, niet. Bovendien heeft de bewmdvoerder een m· d. in er ru,m werkterrein don de curator. Een nog mi nd er ver gaande maatregel is de instelling van het mentorschap. Dot gebeurt, wanneer een meerderjarige niet goed in stoat is zijn eigen niet-vermogensrech telijke belangen te behartigen (artikel 1: 450, lid 1). Er wordt don door de kontonrechter een mentor benoemd. Dit. op verzoek van de meerderjarige zelf of van iemand die zich om hem be~omm~rt (z,e de opsomming in ortikel 1: 451, lid 1) of van de officier van justitie of van de tnstelltng waor de meerderjarige longdurig verblijft. Ook deze moatregel is !outer in het belong van degene die het betreft. Het gevolg van de benoeming is, dot in oongelegenheden betreffende verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding de mentor de wettelijke vertegenwoordiger van de betrokken meerderjarige wordt (artikel 1: 453, lid 2). 2.8 Handelingsonbekwaamheid In het begin van deze les hebben we gezien, dot ieder mens rechtsbevoegd is, dot ieder mens rechten en plichten kan hebben. Het maakt niet uit van welke leeftijd hij is of met welke geestelijke vermogens hij is behept of welke slechte eigenschappen hij zoal heeft. Moor niet iedereen kan zijn rechten en plichten zelfstondig uitoefenen. Minderjarigen en onder curotele gestelden hebben daorvoor, zoals u inmiddels weet, een wettelijke vertegenwoordiger nodig. Voor de minderjorige is dot in de persoon van ouder(s) of voogd, voor de onder curotele gestelde in de persoon van zijn curator. Het is gebruikelijk om in deze gevallen te spreken van handelingsonbekwaamheid en te zeggen, dot de minderjorige en de onder curotele gestelde in hun eentje geen geldige rechtshondelingen kunnen verrichten. Zo is het tot nu toe oak in deze les gezegd. Daardoor zou u de indruk kunnen krijgen dot een rechtshandeling, uitgevoerd zonder toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger, obsoluut ongeldig, juridisch gezegd: nietig is. Dot is echter niet zo. Dot zou in de proktijk nomelijk te onhondig zijn. De formulering van de wet is, dot de minderjorige respectievelijk de onder curatele gestelde bekwaam is rechtshandelingen te verrichten mits met toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger. Hoe werkt een en ender in de praktijk? De toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger blijkt natuurlijk het duidelijkst, wanneer deze in naam van de minderjarige of onder curatele gestelde, kortweg de hondelingsonbekwame, optreedt. Bijvoorbeeld wanneer hij namens de hondelingsonbekwame een erfenis aanvoardt of verwerpt. De toest emming van de wettelijke )I vertegenwoordiger kon ook blijken uit een verkloring van hem, hetzij gericht tot de N handelingsonbekwome, hetzij gericht tot degene met wie de onbekwame handelt. "( ) e  Privaatrecht - Les 2 Biz. 11 Bijvoorbeeld wonneer hij een door de onbekwome ingevuld inschrijfformulier voor een schriftelijke cursus mede ondertekent. Artlkel 1: 234, lid 3 bepoolt voorts, dot in de rechtspraktijk wordt verondersteld, dot de mlnderjorige de toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger heeft voor alle rechtshondelingen die gebruikelijk zijn voor minderjorigen. Als Voorbeeld moet u voorol oon koopovereenkomsten van niet zo groot belong denken. Ten vierde komt het in de proktijk ook voor, dot een hondelingsonbekwo me een voor minderjarigen niet zo gebruikelijke rechtshandeling verricht zonder toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger. Wanneer de wettelijke vertegenwoordiger in dot gevol de rechtshandeling niet binnen redelijke tijd vernietigt, don wordt hij geocht olsnog zijn toestemming te hebben gegeven. (Vernietiging gebeurt hetzij door een verklaring tegenover de contractspartij van de handelingsonbekwame, hetzij via een beroep op de rechter). Wanneer bijvoorbeeld een handelingsonbekwome een computer heeft gekocht en zijn wettelijke vertegenwoordiger vindt dot niet in zijn belong, don kan laatstgenoemde de koopovereenkomst ongedaon moken. Doet hlj dot niet, don blijft de koopovereenkomst dus volkomen rechtsgeldig in stand. De koopovereenkomst in het voorbeeld is dus niet meteen ongeldig, juridisch gezegd: nietig, doordat de vereiste toestemming bij het sluiten ervon ontbrak. Hij is wel vernietigboor; hij kan door de wettelijke vertegenwoordiger, achteraf, warden vernietigd (artikel 3: 32, lid 2). Tussen haokjes: zou het aanvankelijk ontbreken van toestemming wel tot absolute nietigheid leiden, don zou er geen soepel rechtsverkeer, met de nodige rechtszekerheid, meer mogelijk zijn. Dot lootste is wel noodzokelijk; met rechtshondelingen is vrijwel oltijd -de meeste rechtshondelingen zijn in de praktijk trouwens overeenkomsten- niet het belong van een moor van twee, of meer partijen gemoeid.Een rechtshandeling van een hondelingsonbekwo me kan olleen door diens wettelijke vertegenwoordiger warden vernietigd, niet door de controctpartij van de onbekwame. In het laatst gegeven voorbeeld kon dus niet de computerverkoper de koopovereenkomst vernietigen wonneer hij bemerkt, dot de koper nog geen ochttien joar oud is. Dit is een gevolg van het feit, dot de regeling van de hondelingsonbekwa omheid olleen de bescherming van het belong van de onbekwame en van niemond anders op het oog heeft. De onbekwome wordt zo beschermd tegen zijn eigen eventuele ondoordochtheid en tegen de eventuele neiging van onderen om door misbruik van te maken. Heeft de hondelingsonbekwa me enig substantieel vermogen, don wordt hij zelfs min of meer beschermd tegen eventuele ondoordochtheid of erger van zijn eigen wettelijke vertegenwoordiger. Zo kunt u olthons de inhoud opvatten van de regels die voorschrijven, dot een ouder of voogd of curator voor bepoalde rechtshandelingen een mochtiging aan de kontonrechter moet vragen. Bijvoorbeeld voor het verkopen van goederen van de onbekwome of voor het oangaan van een geldlening door de onbekwome (zie artikel 1: 345 tezomen met artikel 1: 253k en artikel 1: 386, lid 1, eerste zin). En bijvoorbeeld wanneer de ouder, voogd of curator zelf een onroerend goed, dot aan de onbekwame toebehoort, van deze wil kopen (artikel 1: 346). Het feit dot de hondelingsonbekwame zo wordt beschermd, kan wel eens nadelig voor anderen, ook wel oangeduid als "derden", zijn. Zo is het een nadeel voor de computerverkoper uit het voorbeeld, dot hij de computer die hij verkocht dacht te hebben, weer terugkrijgt en de koopsom moet terugbetalen in geval van vernietiging van de koopovereenkomst. Door stoat tegenover, dot een minderjarige diens jeugdige leeftijd vaak is aan te zien en dot er bij twijfel naor de leeftijd kon warden ge'informeerd. In gevallen van curotele kon iedereen, in theorie, weten dot hij met een onder curatele gestelde te maken heeft. De uitspraak, woorbij de curotele wordt ingesteld, moet immers in de Staatscourant en in twee dagbloden warden gepubliceerd (artikel 1: 390). Andersom kan men, wanneer men een bepoalde contractsportner op het oog heeft, in het centrale curoteleregister bij de rechtbank in Den Hoag nagoan, of de bedoelde persoon wellicht onder curotele is gesteld (artikel 1: r  Biz. 12 Privaatrecht - Les 2 391).(Enigszins vergelijkboor is het feit, dot men bij rechtshondelingen betreffende onroerende. goederen kon we t en, of de goederen on der b ew·1nd staon. De onderbewindstelling moet nomelljk in de registers van het kadaster bij de betreffende goederen worden oongetekend, ortikel 1: 436, lid 3). Doornoost zijn er toch ook enige proktische uitzonderingen op de hondelingsonbekwoamheid van de minderjorige, respectievelijk de onder curotele gestelde. Een minderjorige van 16 of 17 joor oud kon zonder toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger rechtsgeldig: een testament moken (artikel 4: 55, lid 1); e~n arbeidsovereenkomst sluiten (ortikel 7: 612); die rechtshondelingen verrichten, waorvoor hij hondlichting heeft verkregen. Handlichting is een uitspraok van de kontonrechter, woorin een minderjorige op zijn verzoek bevoegd ~ordt verkloord om bepoalde met name genoemde rechtshondelingen zond_~ r toeSt emming van zijn wettelijke vertegenwoordiger te verrichten (artikel 1: 235). In de prakti!_k ~ 0rd t vaak om handlichting verzocht door een minderjorige die een beroep of b_edriJf ~ uitoefent. Van hondlichting uitgesloten zijn echter ender meer beschikkingsho ndelingen betreffende registergoederen en effecten (artikel 1: 235, lid 3, lootste zin). Een onder soort uitzondering is, dot wanneer een minderjarige -met toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger- trouwt, hij doordoor meerderjorig wordt. En hij blijft dot ook wanneer het huwelijk nag v66r zijn achttiende verjaordog weer wordt ontbonden (ortikel 1: 233). Een onder curatele gestelde kon zonder toestemming van zijn curator rechtsgeldig: van de curator ontvangen geld voor levensonderhoud uitgeven (ortikel 1: 381, lid 5); familierechtelijke handelingen plegen (beholve trouwen) (ortikel 1: 382); een testament moken (artikel 4: 55, lid 1). Voor de laatste twee uitzonderingen is wel een voorwoorde, dot de curotele niet wegens een geestelijke stoornis is uitgesproken. De geestelijk gestoorde curandus kan wel een testament moken, moor heeft don de toestemming van de kontonrechter nodig (ortikel 4: 55, lid 2). Voor trouwen heeft een curandus toestemming nodig (artikel 1: 37, lid 1) van zijn curator en de geestelijk gestoorde curondus zelfs toestemming van de kantonrechter (artikel 1: 38). Tot slot: wanneer het BW zegt, dot iemand hondelingsonbekwaam is, don geldt dot voor alle rechtshandelingen (de zojuist besproken uitzonderingen daargeloten) en is de regeling bedoeld ter bescherming van het belong van de onbekwame zelf. Wanneer het BW zegt, dot iemand een bepoalde strikt omschreven rechtshandeling niet of alleen met toestemming mag verrichten, don zeggen we dot die persoon handelingsonbevoegd is. De betrokken regeling dient ter bescherming van het belong van een ander don de handelende persoon. Een voorbeeld hiervan kwamen wij reeds tegen: artikel 1: 346 lid 1. 2.9 Samenvatting In deze les hebben wij de regels bekeken, die omtrent notuurlijke personen in het BW zijn opgenomen. Zeker niet alle regels, wont veel van wot de recente ontwikkelingen in het familierecht met zich hebben meegebracht, is onbesproken gebleven. Wat voor een makeloor het meest interessant is, en de achtergrond daarvan, is uiteraard  0 nha Privaatrecht Les 3 Personen- en familierecht 2