Welsh Grammar PDF

Gair o Gymorth Llyfr Gramadeg Sylfaen Cynnwys 1. Gwell nag athro yw ymarfer! 2. Ydych chi’n cofio’r amser presennol? 3. Y dyfodol – bod 4. Yr amser gorffennol cryno – berfau afreolaidd 5. Yr amser gorffennol cryno – berfau afreolaidd – y negyddol 6. Yr amser gorffennol cryno – Mynd 7....

Gair o Gymorth Llyfr Gramadeg Sylfaen Cynnwys 1. Gwell nag athro yw ymarfer! 2. Ydych chi’n cofio’r amser presennol? 3. Y dyfodol – bod 4. Yr amser gorffennol cryno – berfau afreolaidd 5. Yr amser gorffennol cryno – berfau afreolaidd – y negyddol 6. Yr amser gorffennol cryno – Mynd 7. Yr amser gorffennol cryno – Gwneud 8. Yr amser gorffennol cryno – Dod 9. Yr amser gorffennol cryno – Cael 10. Sy! 11. Baswn, Dylwn, Gallwn! 12. Rhaid! 13. Y goddefol – ces i fy ngeni 14. Mynegi Barn – dw i’n meddwl bod .... 15. Arddodiaid – am, ar, at, wrth, o, i 16. Y dyfodol cryno – berfau afreolaidd 17. Y dyfodol cryno – berfau afreolaidd – y negyddol 18. Y dyfodol cryno – Mynd 19. Y dyfodol cryno – Gwneud 20. Y dyfodol cryno – Cael 21. Y dyfodol cryno – Dod 22. Blwyddyn, Blynedd, Blwydd! 23. Cymharu 24. Cymharu – ansoddeiriau afreolaidd 25. Pa mor ............. ? 26. Gorchmynion! 27. Trefnolion – 1af, 2il, 3ydd .... 28. Y Calendr Cymraeg GWELL NAG ATHRO YW YMARFER PRACTICE MAKES PERFECT AT A GLANCE (Examples shown in the first person) Dw i’n gweithio I’m working / I work Dw i wedi gweithio I have worked Ro’n i’n (Roeddwn i’n) gweithio I was working Ro’n i (Roeddwn i) wedi gweithio I had worked Gweithiais I I worked Gwnes i weithio I worked Bydda i’n gweithio I will be working Bydda i wedi gweithio I will have worked Gweithia i I’ll work Galla i weithio I can work Baswn i’n gweithio I would work Baswn i wedi gweithio I would have worked Hoffwn i weithio I would like to work Gallwn i weithio I could work Dylwn i weithio I should work Dylwn i fod yn gweithio I should be working Dylwn i fod wedi gweithio I should have worked Gair o Gymorth Ydych chi’n cofio? I You He She Sion a Sian The children We You They I am I was I will be Dw i Rwyt ti Mae e Mae hi Mae Sion a Sian Mae’r plant ‘Dyn ni Dych chi Maen nhw Ro’n i Ro’t ti Roedd e Roedd hi Roedd Sion a Sian Roedd y plant Ro’n ni Ro’ch chi Ro’n nhw Bydda i Byddi di Bydd e Bydd hi Bydd Sion a Sian Bydd y plant Byddwn ni Byddwch chi Byddan nhw I’m not I You He She Sion a Sian Dw i ddim Dwyt ti ddim Dyw e ddim Dyw hi ddim Dyw Sion a Sian ddim The children Dyw’r plant ddim We ‘Dyn ni ddim You Dych chi ddim They ‘Dyn nhw ddim I wasn’t I won’t be Do’n i ddim Do’t ti ddim Doedd e ddim Doedd hi ddim Doedd Sion a Sian ddim Doedd y plant ddim Do’n ni ddim Do’ch chi ddim Do’n nhw ddim Fydda i ddim Fyddi di ddim Fydd e ddim Fydd hi ddim Fydd Sion a Sian ddim Fydd y plant ddim Fyddwn ni ddim Fyddwch chi ddim Fyddan nhw ddim Y Dyfodol - Bod Statement ( ....... will be) Negative ( ........ won’t be) I You He She Dafydd Mair The children Sion a Sian We You They Bydda i Byddi di Bydd e Bydd hi Bydd Dafydd Bydd Mair Bydd y plant Bydd Sion a Sian Byddwn ni Byddwch chi Byddan nhw Bydda i’n mynd i’r gwaith yfory. Fydda i ddim Fyddi di ddim Fydd e ddim Fydd hi ddim Fydd Dafydd ddim Fydd Mair ddim Fydd y plant ddim Fydd Sion a Sian ddim Fyddwn ni ddim Fyddwch chi ddim Fyddan nhw ddim Fydd Dafydd ddim yn mynd i’r ysbyty. Question (Will ......... be?) Fydda i? Fyddi di? Fydd e? Fydd hi? Fydd Dafydd? Fydd Mair? Fydd y plant? Fydd Sion a Sian? Fyddwn ni? Fyddwch chi? Fyddan nhw? Fyddwch chi’n prynu car newydd eleni? Gair o Gymorth Yr Amser Gorffennol Cryno - Berfau Afreolaidd The Short Form Past Tense – Irregular Verbs I You He Aeth Dafydd Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They I went I did/made I came I had/got Es i Est ti Aeth e Gwnaeth Dafydd Aeth Dafydd Aeth Mair Aeth Dafydd a Mair Aeth y plant Aethon ni Aethoch chi Aethon nhw Gwnes i Gwnest ti Gwnaeth e Daeth Dafydd Gwnaeth Dafydd Gwnaeth Mair Gwnaeth Dafydd a Mair Gwnaeth y plant Gwnaethon ni Gwnaethoch chi Gwnaethon nhw Des i Dest ti Daeth e Cafodd Dafydd Daeth Dafydd Daeth Mair Daeth Dafydd a Mair Daeth y plant Daethon ni Daethoch chi Daethon nhw Ces i Cest ti Cafodd e Aeth Dafydd Cafodd Dafydd Cafodd Mair Cafodd Dafydd a Mair Cafodd y plant Cawson ni Cawsoch chi Cawson nhw Gair o Gymorth Yr Amser Gorffennol Cryno - Berfau Afreolaidd – Y Negyddol The Short Form Past Tense – Irregular Verbs – The Negative I You He She Mair Dafydd Dafydd a Mair The children We You They I didn’t go I didn’t do/make I didn’t come I didn’t have/get Es i ddim Est ti ddim Aeth e ddim Aeth hi ddim Aeth Mair ddim Aeth Dafydd ddim Aeth Dafydd a Mair ddim Aeth y plant ddim Aethon ni ddim Aethoch chi ddim Aethon nhw ddim Wnes i ddim Wnest ti ddim Wnaeth e ddim Wnaeth hi ddim Wnaeth Mair ddim Wnaeth Dafydd ddim Wnaeth Dafydd a Mair ddim Ddes i ddim Ddest ti ddim Ddaeth d ddim Ddaeth hi ddim Ddaeth Mair ddim Ddaeth Dafydd ddim Ddaeth Dafydd a Mair ddim Wnaeth y plant ddim Wnaethon ni ddim Wnaethoch chi ddim Wnaethon nhw ddim Ddaeth hi ddim Ddaethon ni ddim Ddaethoch chi ddim Ddaethon nhw ddim Ches i ddim Chest ti ddim Chafodd e ddim Chafodd hi ddim Chafodd Mair ddim Chafodd Dafydd ddim Chafodd Dafydd a Mair ddim Chafodd hi ddim Chawson ni ddim Chawsoch chi ddim Chawson nhw ddim Yr Amser Gorffennol Cryno / The Short Form Past Tense - Mynd (To Go) I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They Es i i’r gwaith ddoe Positive statement ( ....... went) Es i Est ti Aeth e Aeth hi Aeth Dafydd Aeth Mair Aeth Dafydd a Mair Aeth y plant Aethon ni Aethoch chi Aethon nhw Negative statement ( ........ didn’t go) Es i ddim Est ti ddim Aeth e ddim Aeth hi ddim Aeth Dafydd ddim Aeth Mair ddim Aeth Dafydd a Mair ddim Aeth y plant ddim Aethon ni ddim Aethoch chi ddim Aethon nhw ddim Aeth Dafydd ddim i’r ysbyty Question (Did ......... go?) Es i? Est ti? Aeth e? Aeth hi? Aeth Dafydd? Aeth Mair? Aeth Dafydd a Mair? Aeth y plant? Aethon ni? Aethoch chi? Aethon nhw? Aethon nhw ar wyliau eleni? Yr Amser Gorffennol Cryno / The Short Form Past Tense - Gwneud (To Make / To Do) Positive statement ( ....... did / made) I Gwnes i You Gwnest ti He Gwnaeth e She Gwnaeth hi Dafydd Gwnaeth Dafydd Mair Gwnaeth Mair Dafydd a Mair Gwnaeth Dafydd a Mair Negative statement ( ........ didn’t do / make) Wnes i ddim Wnest ti ddim Wnaeth e ddim Wnaeth hi ddim Wnaeth Dafydd ddim Wnaeth Mair ddim Wnaeth Dafydd a Mair ddim The children We You They Wnaeth y plant ddim Wnaethon ni ddim Wnaethoch chi ddim Wnaethon nhw ddim Gwnes i’r gwely y bore ‘ma Gwnaeth y plant Gwnaethon ni Gwnaethoch chi Gwnaethon nhw Wnaeth Dafydd ddim gwaith cartref Question (Did ......... do / make?) Wnes i? Wnest ti? Wnaeth e? Wnaeth hi? Wnaeth Dafydd? Wnaeth Mair? Wnaeth Dafydd a Mair? Wnaeth y plant? Wnaethon ni? Wnaethoch chi? Wnaethon nhw? Wnaethon nhw’r cinio neithiwr? Yr Amser Gorffennol Cryno / The Short Form Past Tense - Dod (To Come) Positive statement ( ....... came) I Des i You Dest ti He Daeth e She Daeth hi Dafydd Daeth Dafydd Mair Daeth Mair Dafydd a Mair Daeth Dafydd a Mair The children Daeth y plant We Daethon ni You Daethoch chi They Daethon nhw Des i i’r gwaith yn y car. Negative statement ( ........ didn’t come) Ddes i ddim Ddest ti ddim Ddaeth e ddim Ddaeth hi ddim Ddaeth Dafydd ddim Ddaeth Mair ddim Ddaeth Dafydd a Mair ddim Ddaeth y plant ddim Ddaethon ni ddim Ddaethoch chi ddim Ddaethon nhw ddim Ddaeth Dafydd ddim i’r tafarn. Question (Did ......... come?) Ddes i? Ddest ti? Ddaeth e? Ddaeth hi? Ddaeth Dafydd? Ddaeth Mair? Ddaeth Dafydd a Mair? Ddaeth y plant? Ddaethon ni? Ddaethoch chi? Ddaethon nhw? Ddaethon nhw ar y trên? Yr Amser Gorffennol Cryno / The Short Form Past Tense - Cael (To Have / To Get) I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They Ces i goffi y bore ‘ma Positive statement ( ....... had / got) Ces i Cest ti Cafodd e Cafodd hi Cafodd Dafydd Cafodd Mair Cafodd Dafydd a Mair Cafodd y plant Cawson ni Cawsoch chi Cawson nhw Negative statement ( ........ didn’t have / get) Ches i ddim Chest ti ddim Chafodd e ddim Chafodd hi ddim Chafodd Dafydd ddim Chafodd Mair ddim Chafodd Dafydd a Mair ddim Chafodd y plant ddim Chawson ni ddim Chawsoch chi ddim Chawson nhw ddim Chafodd Dafydd ddim coffi, cafodd e de Question (Did ......... have / get?) Ges i? Gest ti? Gafodd e? Gafodd hi? Gafodd Dafydd? Gafodd Mair? Gafodd Dafydd a Mair? Gafodd y plant? Gawson ni? Gawsoch chi? Gawson nhw? Gawson nhw sglodion i ginio neithiwr? Gair o Gymorth - Sy! Pwy? Beth? Faint? + sy’n + berf/verb Pwy sy’n dawnsio? Who is dancing? Faint sy’n mynd? How many are going? Beth sy’n digwydd? What’s happening? Pwy + sy + ‘n + berf Faint + sy + ‘n + berf Beth + sy + ‘n + berf Pwy? Beth? Faint? + sy’n + treiglad meddal + ansoddair/adjective Pwy sy’n hapus? Who is hapy? Faint sy’n dost? How many are ill? Beth sy’n drwm? What’s heavy? Pwy + sy + ‘n + ansoddair Faint + sy + ‘n + ansoddair Beth + sy + ‘n + ansoddair Pwy? Beth? Faint? + arddodiad/preposition Pwy sy yn y tîm? Who is in the team? Faint sy mewn tîm? How many are in a team? Beth sy dan y bwrdd? What’s under the table? Pwy + sy + arddodiad Faint + sy + arddodiad Beth + sy + arddodiad Ond Pwy yw/ydy e? Who is he Faint yw/ydy e? How much is it? Beth yw/ydy e? What is it/he? Pwy yw’r/ydy’r meddyg? Who is the doctor? Faint yw’r/ydy’r tocynnau? How much are the tickets? Beth yw’r/ydy’r dyddiad What’s the date? Cofiwch hefyd! ‘Dw i’n nabod rhywun sy’n* cadw geifr! I know someone who* keeps goats! (*Does dim “pwy” yma achos does dim cwestiwn) Fi sy biau hwnna! That’s mine! (It’s me who owns that) Would, Should, Could! Would go If I were to go Baswn i’n mynd Baset ti’n mynd Basai fe’n mynd Basai hi’n mynd Basen ni’n mynd Basech chi’n mynd Basen nhw’n mynd Basai Dafydd yn mynd Basai Sian yn mynd Basai’r plant yn mynd Could go Taswn i’n mynd Taset ti’n mynd Tasai fe’n mynd Tasai hi’n mynd Tasen ni’n mynd Tasech chi’n mynd Tasen nhw’n mynd Tasai Dafydd yn mynd Tasai Sian yn mynd Tasai’r plant yn mynd Should go Gallwn i fynd Gallet ti fynd Gallai fe fynd Gallai hi fynd Gallen ni fynd Gallech chi fynd Gallen nhw fynd Gallai Dafydd fynd Gallai Sian fynd Gallai’r plant fynd Dylwn i fynd Dylet ti fynd Dylai fe fynd Dylai hi fynd Dylen ni fynd Dylech chi fynd Dylen nhw fynd Dylai Dafydd fynd Dylai Sian fynd Dylai’r plant fynd Would like to go Hoffwn i fynd Hoffet ti fynd Hoffai fe fynd Hoffai Dafydd fynd Hoffai hi fynd Hoffai Sian fynd Hoffen ni fynd Hoffech chi fynd Hoffen nhw fynd Hoffai’r plant fynd Should have gone* (for information) Dylwn i fod wedi mynd Dylet ti fod wedi mynd Dylai fe fod wedi mynd Dylai hi fod wedi mynd Dylen ni fod wedi mynd Dylech chi fod wedi mynd Dylen nhw fod wedi mynd Dylai Dafydd fod wedi mynd Dylai Sian fod wedi mynd Dylai’r plant fod wedi mynd Cofiwch y negyddol! Faswn i ddim yn mynd, tasai dim rhaid i fi / I wouldn’t go if I didn’t have to. ‘Taswn i ddim yn dost, baswn i’n mynd i’r cyngerdd / If I wasn’t ill, I would go to the concert. Ddylwn i ddim gwario gormod o arian heddiw / I shouldn’t spend too much money today. Allwn i ddim yfed deg peint o gwrw! / I couldn’t drink ten pints of beer! Hoffwn i ddim byw mewn dinas fawr / I wouldn’t like to live in a large city. Rhaid! Must / have to (Mae) rhaid i fi (Mae) rhaid i ti (Mae) rhaid iddo fe (Mae) rhaid iddi hi (Mae) rhaid i ni (Mae) rhaid i chi (Mae) rhaid iddyn nhw (Mae) rhaid i Dafydd (Mae) rhaid i Sian (Mae) rhaid i’r plant Would have to Basai rhaid i fi Basai rhaid i ti Basai rhaid iddo fe Basai rhaid iddi hi Basai rhaid i ni Basai rhaid i chi Basai rhaid iddyn nhw Basai rhaid i Dafydd Basai rhaid i Sian Basai rhaid i’r plant Had to Roedd rhaid i fi Roedd rhaid i ti Roedd rhaid iddo fe Roedd rhaid iddi hi Roedd rhaid i ni Roedd rhaid i chi Roedd rhaid iddyn nhw Roedd rhaid i Dafydd Roedd rhaid i Sian Roedd rhaid i’r plant If …….. had to Tasai rhaid i fi Tasai rhaid i ti Tasai rhaid iddo fe Tasai rhaid iddi hi Tasai rhaid i ni Tasai rhaid i chi Tasai rhaid iddyn nhw Tasai rhaid i Dafydd Tasai rhaid i Sian Tasai rhaid i’r plant Will have to Bydd rhaid i fi Bydd rhaid i ti Bydd rhaid iddo fe Bydd rhaid iddi hi Bydd rhaid i ni Bydd rhaid i chi Bydd rhaid iddyn nhw Bydd rhaid i Dafydd Bydd rhaid i Sian Bydd rhaid i’r plant + Treiglad meddal T>D C>G P>B B>F G>/ D > Dd Ll > L M>F Rh > R Cofiwch y negyddol! Does dim rhaid i fi brynu petrol heddiw / I don’t have to buy petrol today Doedd dim rhaid i fi fynd i’r gwaith ddoe / I didn’t have to go to work yesterday Fydd dim rhaid i fi ffonio’r banc heddiw / I won’t have to phone the bank today Fasai dim rhaid i fi smwddio heno, taswn i wedi smwddio ddoe / I wouldn’t have to iron tonight, if I had ironed yesterday Tasai dim rhaid i fi golli pwysau, baswn i’n gallu cael sglodion i de! / If i didn’t have to lose weight, I would be able to have chips for tea! Cofiwch hefyd! Rhaid i fi beidio â bwyta siocled bob dydd! / I must not each chocolate every day! Gair o Gymorth - Y Goddefol – The Passive To create the passive pattern (when something happens to the subject), you need to combine 4 familiar elements: I had + pronoun (e.e. fy, dy, ei, ei, ein, eich, eu + treiglad os oes angen / if necessary) + verb: E.e: I was born > Ces i + fy (+treiglad) + geni > Ces i fy ngeni I was brought up > Ces i + fy (+treiglad) + magu > Ces i fy magu I was paid > Ces i + fy (+ treiglad) + talu > Ces i fy nhalu Ydych chi’n cofio: Ces i fy ngeni fy + tr. trwynol Cest ti dy eni dy + tr. meddal Cafodd e ei eni ei + tr. meddal Cafodd Dafydd ei eni ei + tr. meddal Cafodd hi ei geni ei + tr. llaes Cafodd Mair ei geni ei + tr. llaes Cawson ni ein geni ein (dim treiglad) Cawsoch chi eich geni eich (dim treiglad) Cawson nhw eu geni eu (dim treiglad) Cafodd Dafydd a Mair eu geni eu (dim treiglad) Gair o Gymorth Mynegi Barn – Expressing An Opinion ‘Dw i’n meddwl bod ….. / I think that ….. ‘Dw i’n meddwl fy mod i’n dost I think that I’m ill ‘Dw i’n meddwl dy fod ti’n hwyr I think that you’re late ‘Dw i’n meddwl ei fod e’n brysur I think that he’s busy ‘Dw i’n meddwl ei bod hi’n iawn I think that she’s okay/right ‘Dw i’n meddwl ein bod ni’n barod I think that we are ready ‘Dw i’n meddwl eich bod chi’n gynnar I think that you are early ‘Dw i’n meddwl ein bod ni’n ddiog I think that we are lazy ‘Dw i’n meddwl eu bod nhw’n dawel I think that they are quiet ‘Dw i’n meddwl bod Aled yn gweithio ‘Dw i’n meddwl bod Sian yn brysur ‘Dw i’n meddwl bod y plant yn yr ysgol ‘Dw i’n meddwl bod fy ffrind yn hapus iawn ‘Dw i’n meddwl eu bod nhw’n byw yn Nhreorci ‘Dw i’n meddwl ein bod ni’n mynd i werthu’r tŷ eleni Cofiwch! Fy mod i / dy fod ti / ei fod e (that he) Does dim treiglad gyda’r lleill (the others)! Gair o Gymorth – Arddodiaid (Prepositions) Am Ar At Amdana i Amdanat ti Amdano fe Amdani hi Amdanon ni Amdanoch chi Amdanyn nhw Arna i Arnat ti Arno fe Arni hi Arnon ni Arnoch chi Arnyn nhw Ata i Atat ti Ato fe Ati hi Aton ni Atoch chi Atyn nhw Wrth O I Wrtho i Wrthot ti Wrtho fe Wrthi hi Wrthon ni Wrthoch chi Wrthyn nhw Ohono i Ohonot ti Ohono fe Ohoni hi Ohonon ni Ohonoch chi Ohonyn nhw i fi i ti iddo fe iddi hi i ni i chi iddyn nhw Enghreifftiau - Examples! Paid ag anghofio amdana i! Dw i’n dwlu ar rygbi! Anfonais i neges ato fe ddoe! Beth ddwedaist ti wrthi hi neithiwr? Rhaid iddyn nhw fynd i’r gwaith nawr! Dim ond dau ohonon ni sydd yma heddiw! Mae pawb arall yn dost. Gair o Gymorth Y Dyfodol Cryno - The Short Form Future Tense Berfau Afreolaidd – Irregular Verbs I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They I’ll go I’ll do/make I’ll have/get I’ll come Af i Ei di Aiff e Aiff hi Aiff Dafydd Aiff Mair Aiff Dafydd a Mair Aiff y plant Awn ni Ewch chi Ân nhw Gwnaf i Gwnei di Gwnaiff e Gwnaiff hi Gwnaiff Dafydd Gwnaiff Mair Gwnaiff Dafydd a Mair Gwnaiff y plant Gwnawn ni Gwnewch chi Gwnân nhw Caf i Cei di Caiff e Caiff hi Caiff Dafydd Caiff Mair Caiff Dafydd a Mair Caiff y plant Cawn ni Cewch chi Cân nhw Dof i Doi di Daw e Daw hi Daw Dafydd Daw Mair Daw Dafydd a Mair Daw’r plant Down ni Dewch chi Dôn nhw Gair o Gymorth Y Dyfodol Cryno - The Short Form Future Tense Berfau Afreolaidd – Irregular Verbs Y Negyddol – The Negative I won’t go I won’t do/make I won’t have/get I won’t come I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair Af i ddim Ei di ddim Aiff e ddim Aiff hi ddim Aiff Dafydd ddim Aiff Mair ddim Aiff Dafydd a Mair ddim The children We You They Aiff y plant ddim Awn ni ddim Ewch chi ddim Ân nhw ddim Wnaf i ddim Wnei di ddim Wnaiff e ddim Wnaiff hi ddim Wnaiff Dafydd ddim Wnaiff Mair ddim Wnaiff Dafydd a Mair ddim Wnaiff y plant ddim Wnawn ni ddim Wnewch chi ddim Wnân nhw ddim Chaf i ddim Chei di ddim Chaiff e ddim Chaiff hi ddim Chaiff Dafydd ddim Chaiff Mair ddim Chaiff Dafydd a Mair ddim Chaiff y plant ddim Chawn ni ddim Chewch chi ddim Chân nhw ddim Ddof i ddim Ddoi di ddim Ddaw e ddim Ddaw hi ddim Ddaw Dafydd ddim Ddaw Mair ddim Ddaw Dafydd a Mair ddim Ddaw’r plant ddim Ddown ni ddim Ddewch chi ddim Ddôn nhw ddim Y Dyfodol Cryno - Mynd (To Go) I You He She Dafydd Mair Dayff a Mair The children We You They Af i i’r gwaith yfory Statement ( ....... will go) Af i Ei di Aiff e Aiff hi Aiff Dafydd Aiff Mair Aiff Dafydd a Mair Aiff y plant Awn ni Ewch chi Ân nhw Negative ( ........ won’t go) Af i ddim Ei di ddim Aiff e ddim Aiff hi ddim Aiff Dafydd ddim Aiff Mair ddim Aiff Dafydd a Mair ddim Aiff y plant ddim Awn ni ddim Ewch chi ddim Ân nhw ddim Aiff Dafydd ddim i’r ysbyty Question (Will ......... go?) Af i? Ei di? Aiff e? Aiff hi? Aiff Dafydd? Aiff Mair? Aiff Dafydd a Mair? Aiff y plant? Awn ni? Ewch chi? Ân nhw? Ân nhw i Ffrainc ar wyliau eleni? Y Dyfodol Cryno - Gwneud (To Make/Do) Statement ( ....... will go) I Gwnaf i You Gwnei di He Gwnaiff e She Gwnaiff hi Dafydd Gwnaiff Dafydd Mair Gwnaiff Mair Dafydd a Mair Gwnaiff Dafydd a Mair The children Gwnaiff y plant We Gwnawn ni You Gwnewch chi They Gwnân nhw Gwnaf i’r gwaith yfory Negative ( ........ won’t go) Question (Will ......... go?) Wnaf i ddim Wnaf i? Wnei di ddim Wnei di? Wnaiff e ddim Wnaiff e? Wnaiff hi ddim Wnaiff hi? Wnaiff Dafydd ddim Wnaiff Dafydd? Wnaiff Mair ddim Wnaiff Mair? Wnaiff Dafydd a Mair ddim Wnaiff Dafydd a Mair? Wnaiff y plant ddim Wnaiff y plant? Wnawn ni ddim Wnawn ni? Wnewch chi ddim Wnewch chi? Wnân nhw ddim Wnân nhw? Wnewch chi gau’r drws, os gwelwch yn dda? Wnân nhw ddim coffi achos does dim coffi yn y jar! Y Dyfodol Cryno - Cael (To Have / To Get) I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They Caf i goffi y bore ‘ma Statement ( ....... will have / get) Caf i Cei di Caiff e Caiff hi Caiff Dafydd Caiff Mair Caiff Dafydd a Mair Caiff y plant Cawn ni Cewch chi Cân nhw Negative ( ........ won’t have / get) Chaf i ddim Chei di ddim Chaiff e ddim Chaiff hi ddim Chaiff Dafydd ddim Chaiff Mair ddim Chaiff Dafydd a Mair ddim Chaiff y plant ddim Chawn ni ddim Chewch chi ddim Chân nhw ddim Chaiff Dafydd ddim coffi, caiff e de Question (Will ......... have / get?) Gaf i? Gei di? Gaiff e? Gaiff hi? Gaiff Dafydd? Gaiff Mair? Gaiff Dafydd a Mair? Gaiff y plant? Gawn ni? Gewch chi? Gân nhw? Gaf i fynd ir tŷ bach, os gwelwch yn dda? Y Dyfodol Cryno - Dod (To Come) I You He She Dafydd Mair Dafydd a Mair The children We You They Dof i i’r gwaith yn y car. Statement ( ....... will come) Dof i Doi di Daw e Daw hi Daw Dafydd Daw Mair Daw Dafydd a Mair Daw’r plant Down ni Dewch chi Dôn nhw Negative ( ........ won’t come) Ddof i ddim Ddoi di ddim Ddaw e ddim Ddaw hi ddim Ddaw Dafydd ddim Ddaw Mair ddim Ddaw Dafydd a Mair ddim Ddaw’r plant ddim Ddown ni ddim Ddewch chi ddim Ddôn nhw ddim Ddaw Dafydd ddim i’r tafarn. Question (Will ......... come?) Ddof i? Ddoi di? Ddaw e? Ddaw hi? Ddaw Dafydd? Ddaw Mair? Ddaw Dafydd a Mair? Ddaw’r plant? Ddown ni? Ddewch chi? Ddôn nhw? Ddôn nhw i’r parti? Blwyddyn, Blynedd, Blwydd! It’s putting years on me! Un flwyddyn Cofiwch am y treiglad gyda “yn ôl” Dwy flynedd Ddwy flynedd yn ôl Tair blynedd Dair blynedd yn ôl Pedair blynedd Bedair blynedd yn ôl Pum mlynedd Bum mlynedd yn ôl Chwe blynedd Saith mlynedd Wyth mlynedd Naw mlynedd Deg / deng mlynedd Ddeg mlynedd yn ôl Gyda rhifau mwy, dych chi’n gallu defnyddio rhif + o + flynyddoedd, e.e: With larger numbers, you can use number + o + flynyddoedd, e.g: ‘Dw i’n byw ym Mhentre’r Eglwyds ers dau ddeg saith o flynyddoedd. Maen nhw’n briod ers tri deg naw o flynyddoedd. *Does dim treiglad ar ôl “ers” ‘Dw i’n byw ym Mhentre’r Eglwys ers pum mlynedd. Mae hi’n byw yn Nhonyrefail ers blynyddoedd! Gair o Gymorth – Cymharu To compare things in Welsh, we use the endings “ach” and “a”. The ending “ach” is the equivalent to the ending “er” in English, so taller would be talach. Similarly, tallest would be tala in Welsh. Er enghraifft (for example): tall tal byr tenau tew tall yn dal yn fyr yn denau yn dew taller than yn dalach na yn fyrrach na yn deneuach na yn dewach na the tallest y tala / y dala y byrra / y fyrra y teneua / y deneua y tewa / y dewa as tall as mor dal â mor fyr â mor denau â mor dew â As in English, with longer adjectives, we use the words “more” and “most”, “mwy” a “mwya” yn Gymraeg! Er enghraifft (for example); interesting diddorol interesting yn ddiddorol more interesting than yn fwy diddorol na the most interesting y mwya diddorol as interesting as mor ddiddorol â Fel yn Saesneg, mae rhai ansoddeiriau yn afreolaidd. As in English, there are some irregular adjectives: da drwg /gwael bach mawr isel uchel yn dda yn ddrwg yn fach yn fawr yn isel yn uchel yn well na yn waeth na yn llai na yn fwy na yn is na yn uwch na y gorau (y bachgen gorau/y ferch orau) y gwaethaf (y bachgen gwaethaf/y ferch waethaf) y lleia (y bachgen lleiaf/y ferch leiaf) y mwya (y bachgen mwyaf/y ferch fwyaf) yr isa yr ucha mor dda â mor wael â mor fach â mor fawr â mor isel â mor uchel â Cymharu – Ansoddeiriau Afreolaidd / Camparing – Irregular Adjectives! Bach Mae Bob yn fach Mae Sion yn llai na Bob Mawr Mae Dafydd yn fawr Mae Geraint yn fwy na Dafydd Da Mae Sion yn dda Mae Dewi yn well na Sion Drwg / Gwael Mae’r bwyd yn wael Mae’r gwin yn waeth na’r bwyd Uchel Mae’r mynydd yn uchel Mae’r mynydd yn uwch na’r bont Sion yw’r lleia Sian yw’r leia Geraint yw’r mwya Gwenno yw’r fwya Dewi yw’r gorau Jane yw’r orau Y gwin yw’r gwaetha Y deisen yw’r waetha Y mynydd yw’r ucha Isel Mae’r bont yn isel Mae’r bont yn is na’r mynydd Y bont yw’r isa Cofiwch hefyd! Mae Sian yn dalach na Gwenno Dydy Gwenno ddim mor dal â Sian Sian yw’r dalaf / Dafydd yw’r talaf Mae darllen ‘Lingo’ yn fwy diddorol na darllen ‘Y Beano’! Mae Harrods yn ddrutach na’r Co-op! (drud) Mae’r Co-op yn rhatach na Harrods! (rhad) Mae Cymru’n wlypach na Sbaen (gwlyb) Mae Simon Cowell yn enwocach na fi! (enwog) John oedd y bachgen mwya siaradus yn yr ysgol! Cofiwch! d>t b>p g>c Gair o Gymorth - Pa mor aml, hen, dal, bell …… ? / How often, how old, how tall, how far ….? Pa mor bell dych chi’n cerdded bob dydd? Tua dwy filltir Pa mor aml dych chi’n siopa am fwyd? Tua dwywaith y mis Pa mor drwm yw’r bag? Mae’n drwm iawn – tua dau gilogram Pa mor aml dych chi’n mynd at y deintydd? Bob chwe mis Pa mor dal yw dy frawd? Mae’n dalach o lawer na fi! Tua chwe throedfedd! Pa mor hir fydd y cyfarfod yfory? Ddim yn hir iawn, gobeithio! Pa mor hen yw’r bara ‘na? Dyw e ddim yn hen o gwbl, felly cawn ni frechdan! Pa mor dda dych chi’n gallu canu? Ddim yn dda o gwbl, yn anffodus! Pa mor bell dych chi’n gallu nofio? Tua milltir, ond yn araf! Pa mor swnllyd yw’r band roc? Maen nhw’n swnllyd iawn! Pa mor hen yw’r got ‘na? Yn hen iawn – mae hi gyda fi ers blynyddoedd! Pa mor fawr yw’r neuadd? Yn fawr iawn - mae lle i ddau gant o bobl yno! Gair o Gymorth Gorchmynion! Giving a command! Ydych chi’n cofio? Edrychwch ar y rhestr isod! (the list below) Eistedd Darllen Edrych Codi Bwyta Canu Ffonio Peidio Rhedeg Cerdded Aros Cymryd Dal Mynd Dod Gwneud Troi Rhoi Bod For a group of people or formally for someone you don’t know Eisteddwch! Darllenwch! Edrychwch! Codwch! Bwytwch! Canwch! Ffoniwch! Peidiwch! Rhedwch! Cerddwch! Arhoswch! Cymerwch ofal! Daliwch ati! Ewch o ‘ma! Dewch i mewn! Gwnewch eich gorau! Trowch i’r chwith! Rhowch gyfle i fi! Byddwch yn ofalus! For one person or informally for someone you know Eistedda! Darllena! Edrycha! Coda! Bwyta! Cana! Ffonia! Paid! Rheda! Cerdda! Arhosa! Cymer ofal! Dal ati! Cer o ‘ma! Dere mewn! Gwna dy orau! Tro i’r chwith! Rho gyfle i fi! Bydd yn ofalus! Gair o Gymorth - Trefnolion – Ordinal Numbers Ydych chi’n cofio? 1st Y cyntaf 1af 2nd Yr ail 2il 3rd Y trydydd 3ydd 4th Y pedwerydd 4ydd 5th Y pumed 5ed 6th Y chweched 6ed 7th Y seithfed 7fed 8th Yr wythfed 8fed 9th Y nawfed 9fed 10th Y degfed 10fed Ffurfiau Gwrywaidd / Masculine Forms Y tŷ cyntaf Yr ail*dŷ Y trydydd tŷ Y pedwerydd tŷ Y pumed tŷ Y tro cyntaf Yr ail*dro Y trydydd tro Y pedwerydd tro Y pumed tro * ail + treiglad meddal Cofiwch! Ffurfiau benywaidd / Feminine forms Y flwyddyn gynta Yr ail flwyddyn Y drydedd flwyddyn Y bedwaredd flwyddyn Y bumed flwyddyn Y nofel gyntaf Gair o Gymorth – Y Calendr Cymraeg! 1af 2il 3ydd 4ydd 5ed 6ed 7fed Y cyntaf Yr ail Y trydydd Y pedwerydd Y pumed Y chweched Y seithfed 8fed 9fed 10fed 11eg 12fed 13eg 14eg Yr wythfed Y nawfed Y degfed Y deuddegfed 15fed 16eg 17eg Yr unfed ar ddeg 18fed Y trydydd ar ddeg 20fed Y pedwerydd ar ddeg 21ain Y pymthegfed Yr ail ar bymtheg 24ain Y deunawfed Y pedwerydd ar ddeg 26ain Yr ungeinfed 22ain Yr unfed ar bymtheg 23ain 27ain Yr unfed ar hugain 28ain Yr ail ar hugain Y trydydd ar hugain Y pumed ar hugain Y chweched ar hugain Y seithfed ar hugain Yr wythfed ar hugain 29ain 30ain Y nawfed ar hugain Y degfed ar hugain Y pedwerydd ar hugain 31ain Yr unfed ar ddeg ar hugain 25ain 19eg