درسنامه درس سوم انسان و محیط زیست – هوا، نفس زندگی PDF

‫بسمه تعالی‬ ‫درسنامه درس سوم انسان و محیط زیست – هوا‪ ،‬نفس زندگی‬ ‫تهیه کننده ‪:‬زاهدین ساکی‬ ‫اهمیت هوا‬ ‫‪ ‬بدون غذا تقریبا ‪ 5‬هفته و بدون آ...

‫بسمه تعالی‬ ‫درسنامه درس سوم انسان و محیط زیست – هوا‪ ،‬نفس زندگی‬ ‫تهیه کننده ‪:‬زاهدین ساکی‬ ‫اهمیت هوا‬ ‫‪ ‬بدون غذا تقریبا ‪ 5‬هفته و بدون آب حدود ‪ 5‬روز زنده بماند؛ درحالی که بدون هوا بیش از چند دقیقه نمی تواند‬ ‫زنده بماند‪.‬‬ ‫‪ ‬هر فرد به طور متوسط و طبیعی در هر ‪ 4‬ثانیه یک بار نفس می کشد‪.‬‬ ‫‪ ‬وجود هواکره درحفاظت از آنها در برابر اشعه های خطرناک خورشید نیز نقش مهم و اساسی ایفا می نماید‪.‬‬ ‫‪ ‬امروزه با رشد فزاینده فعالیت های صنعتی و افزایش مصرف انرژی‪ ،‬تعداد وسایل نقلیه موتوری و رشد شهرنشینی‬ ‫و توسعه عمودی شهرها‪ ،‬داشتن هوای پاک و سالم نیز‪ ،‬به این دغدغه ها افزوده شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬امروزه آلودگی هوا‪ ،‬مشکل جدی کالن شهرهاست‪.‬‬ ‫‪ ‬بسیاری از نقاط شهری کشور به دالیل گوناگون‪ ،‬نظیر تعداد خودروهای سبک و سنگین‪ ،‬وجود صنایع آالینده‪ ،‬انواع‬ ‫فرایندهای احتراقی‪ ،‬تولید برق یا صنایع شیمیایی در معرض انواع آالیندگی های هوا* قرار دارند؛‬ ‫‪ ‬اما در این میان تنها تعداد اندکی از آالینده های اصلی به عنوان آالینده های معیار‪ ،‬پایش* و گزارش می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬در شهرهایی از ایران غلظت برخی از آالینده های هوا از حد استاندارد بیشتر است و برآورد می شود که با‬ ‫احتساب پدیده ریزگردها‪ ،‬جمعیتی بالغ بر ‪ 55‬میلیون نفر؛ یعنی قریب به نیمی از جمعیت کشور در معرض‬ ‫آلودگی هوا قرار داشته باشند‬  ‫آلودگی هوا‬ ‫آلودگی هوا برای افراد مختلف‪ ،‬مفهوم و معنای متفاوتی دارد‪.‬‬ ‫کاهش دید‪ ،‬تحریک چشم‪ ،‬اختالل در سیستم تنفسی و گردوغباری که روی وسایل می نشیند را‬ ‫افراد جامعه‬ ‫آلودگی محسوب می کنند‬ ‫عواملی که به گیاهان‪ ،‬حیوانات و محصوالت کشاورزی زیان وارد می کند‪ ،‬آلودگی محسوب می‬ ‫کشاورز‬ ‫شود‬ ‫کاهش میزان دید‪ ،‬آلودگی هوا محسوب می گردد‬ ‫خلبان‬ ‫برای صاحبان صنعت فقط مسائل مربوط به مهار آلودگی هوا مد نظر است؛‬ ‫صاحبان صنایع‬ ‫‪ :‬وجود هرگونه ترکیب اضافی در هوا‪ ،‬که سالمت و بهداشت جانداران را به خطر اندازد‪ ،‬آلودگی‬ ‫محیط زیست‬ ‫هوا تلقی می شود‬ ‫‪ ‬آالینده های هوا ممکن است به صورت گاز‪ ،‬مایع و یا جامد باشند‪.‬‬ ‫‪ ‬مشکالت ‪ :‬آلودگی هوا همچنین به اجسام‪ ،‬ساختمان ها و اموال مردم آسیب می رساند و رفاه و آسایش‬ ‫عمومی و تعادل طبیعی محیط زیست را مختل می سازد‬ ‫‪ ‬آلودگی هوای هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است و به عواملی مانند‪ :‬نوع آب و هوا‪ ،‬وجود رشته کوه ها‪،‬‬ ‫فعالیت های صنعتی‪ ،‬کشاورزی و ‪...‬آن منطقه بستگی دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬در برخی موارد تأثیر آلودگی هوا بر انسان و محیط زیست تدریجی و کند است که در این صورت کمتر مورد توجه‬ ‫قرار می گیرد و اکثر مردم آن را جدی تلقی نمی کنند‬ ‫‪ ‬زمانی که به وضعیت حاد و اضطراری می رسد‪ ،‬مورد توجه آنها قرار می گیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬می توان گفت آلودگی هوا‪ ،‬بحرانی تدریجی است و در دراز مدت نتایج آن مشخص می شود‬ ‫منابع آلودگی هوا‬ ‫‪ ‬منابع آالینده هوا* به دو دسته طبیعی و انسانی تقسیم می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬انسان ها با فعالیت های غیرعلمی خود باعث تشدید آلودگی هوا می شوند‪.‬‬ ‫مهم ترین آالینده های هوا‬ ‫‪ ‬دود‪ ،‬گردوغبار‪ ،‬گازها‪ ،‬ترکیبات بدبو‪ ،‬مواد رادیواکتیو‪ ،‬مواد شیمیایی زیان آور یا هر ماده دیگر موجود‪ ،‬در هوای آزاد‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬این آالینده ها‪ ،‬به صورت‪ :‬اکسیدهای گوگرد‪ ،‬نیتروژن و کربن‪ ،‬هیدروکربورها‪ ،‬اکسیدهای فتوشیمیایی‪ ،‬ذرات‬ ‫معلق مایع‪ ،‬جامد و مواد رادیواکتیو در هوا وجود دارند‬  ‫وارونگی دما‪:‬‬ ‫‪ ‬یکی از عواملی که آلودگی هوا را تشدید می کند‪ ،‬پدیده وارونگی دماست‬ ‫‪ ‬در حالت عادی در الیه اولیه جو )تروپوسفر( با افزایش ارتفاع از سطح زمین‪ ،‬دمای هوا کاهش می یابد‪ ،‬از این رو‬ ‫در شرایط ّ‬ ‫عادی‪ ،‬هوای مجاور سطح زمین گرم تر و سبک تر از الیه های باالیی است و به راحتی می تواند به سمت‬ ‫باال صعود کند‪.‬‬ ‫‪ ‬در حالت وارونگی ‪ :‬در ماه های سرد سال‪ ،‬وضعیت برعکس می شود‪ ،‬در این شرایط هوای سرد و سنگین تر در‬ ‫مجاورت زمین ساکن است و الیه هوای گرمی در باالی آن قرار می گیرد‪.‬در چنین شرایطی‪ ،‬حرکت صعودی و جابه‬ ‫جایی هوا صورت نمی گیرد و موجب افزایش آلودگی می شود‬ ‫شاخص کیفیت هوا‬ ‫‪ ‬در زمینه پایش و نظارت برکیفیت هوا‪ ،‬داده های مربوط به کیفیت هوا را به شاخص کیفیت هوا تبدیل می کنند و‬ ‫اطالعات مورد نیاز را در اختیار عموم مردم قرار می دهند‪.‬‬ ‫شاخص کیفیت هوا ابزاری کلیدی جهت آگاهی از کیفیت هوا‪ ،‬نحوه اثر آلودگی هوا بر سالمت و روش های‬ ‫محافظتی در برابر آن است‬ ‫‪ ‬به طورکلی برای گزارش روزانه کیفیت هوا(پاک یا آلوده بودن) و تأثیر آن بر سالمتی انسان‪ ،‬از شاخص کیفیت‬ ‫هوا استفاده می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬این شاخص برای پنج آالینده اصلی هوا یعنی‪ :‬ذرات معلق‪ ،‬نیتروژن دی اکسید‪ ،‬ازون سطح زمین‪ ،‬کربن منوکسید‬ ‫و گوگرد دی اکسید محاسبه می شود‪.‬‬ ‫شاخص کیفیت هوا از منظر سالمت انسان‪ ،‬در شش طبقه زیر تقسیم بندی می شود‪:‬‬  ‫طوفان های گرد و غبار‬ ‫‪ ‬این پدیده در ابعاد منطقه ای‪ ،‬ملی و محلی خسارات متعددی به محیط زیست‪ ،‬بهداشت و سالمت جامعه‪ ،‬منابع‬ ‫زیربنایی و تأسیسات صنعتی وارد می نماید‬ ‫اثرات آلودگی هوا‬ ‫‪ ‬مهم ترین شکل آن تهدید سالمت انسان و بروز بیماری های تنفسی‪ ،‬قلبی و ‪...‬است‪.‬‬ ‫باران اسیدی‬ ‫باران اسیدی به هرگونه بارش‪ ،‬مانند باران‪ ،‬برف‪ ،‬تگرگ یا حتی مه که در آن مواد مضری مانند اکسیدهای نیتروژن و‬ ‫گوگرد وجود داشته باشند‪ ،‬اطالق می شود‪.‬این دو ماده در هواکره با اکسیژن و بخارآب واکنش شیمیایی داده و به‬ ‫صورت نیتریک اسید و سولفوریک اسید در می آیند‪.‬‬ ‫‪ ‬عامل اصلی این آالینده ها‪ ،‬مصرف سوخت های فسیلی* در صنایع‪ ،‬حمل و نقل و کارخانه های مختلف است‬ ‫که سبب افزایش شدید میزان اسیدیته بارش می شوند‪.‬‬ ‫پیامدهای باران اسیدی‬ ‫‪ ‬باعث آسیب رساندن به انسان ها و سایر جانداران و نمای ساختمان ها و بناهای تاریخی‪ ،‬رنگ خودروها و‬ ‫کاهش حاصل خیزی خاک های کشاورزی می شود‬ ‫‪ ‬تغییرات آب و هوایی* و گرمایش جهانی از دیگر پیامدهای آلودگی هواست‪.‬‬ ‫تجربه های موفق برخی کشورها در مقابل آلودگی‬ ‫مکزیکوسیتی‬ ‫‪ ‬مکزیکوسیتی به عنوان یکی از موفق ترین شهرهای دنیا در مقابله با آلودگی هوا شناخته می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬سال ‪ 2991‬سازمان ملل این شهر را به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬کیفیت نامطلوب سوخت و خودروهای فرسوده یکی از مهم ترین دالیل آلودگی هوای مکزیکوسیتی بود‪.‬‬ ‫‪ ‬اصالح کیفیت بنزین را می توان مهم ترین سیاست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست‬ ‫راهکارهای منسجم و سریع در کاهش آلودگی هوا‬ ‫کاهش استفاده از خودروهای شخصی‪ ،‬بهبود کیفیت خودروها‪ ،‬گسترش سیستم نقلیه عمومی و اصالح کیفیت بنزین‬ ‫است‪.‬‬ ‫کشور چین‬ ‫‪ ‬کشور چین در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده پانل خورشیدی‪ ،‬موتورسیکلت برقی‪ ،‬دوچرخه برقی‬ ‫‪ ‬یکی از موفق ترین کشورها در زمینه استفاده از سیستم حمل و نقل الکتریکی است‬ ‫‪ ‬توانسته بسیاری از معضالت محیط زیستی و کمبود انرژی های فسیلی خود را با استفاده از انرژی ها ی نو و پاک‬ ‫جبران کند‪.‬‬  ‫هوا‪ ،‬بستری برای انواع آلودگی ها‬ ‫‪ - 2‬آلودگی صوتی‬ ‫منظور از آلودگی صوتی‪ ،‬امواج ناخواسته ای است که بر فعالیت موجودات زنده به ویژه انسان تأثیر می گذارند و‬ ‫می توانند با تأثیرگذاری بر سامانه اعصاب و شنوایی انسان باعث عوارض متعدد جسمی و روحی شوند‬ ‫تفاوت انتشار صدا در محیط باز و بسته‬ ‫در یک محیط باز امواج صوتی بدون برخورد به مانع منتشر می شوند و در نهایت از بین می روند؛‬ ‫اما در محیط بسته ‪ ،‬امواج صوتی پس از برخورد به دیوارها و موانع موجود در مسیر‪ ،‬منعکس و تشدید می شوند‪.‬‬ ‫‪ - 1‬آلودگی الکترومغناطیسی‪:‬‬ ‫‪ ‬امواج الکترومغناطیس یکی دیگر از انواع آلودگی هایی است که ویژگی های فیزیکی محیط زیست را تغییر می‬ ‫دهند‪.‬‬ ‫‪ ‬متأسفانه با توسعه فناوری های مختلف در زندگی‪ ،‬مقدار این آلودگی ها افزایش یافته است‬ ‫عوامل آلودگی های الکترومغناطیسی ‪:‬‬ ‫خطوط انتقال برق فشار قوی ‪ -‬وسایل منزل (سشوار‪ ،‬ماشین لباس شویی‪ ،‬مایکروویو و‪- ).‬تلفن همراه ‪ -‬امواج رادیویی‬ ‫برای کاهش تأثیرات امواج الکترومغناطیسی‪ ،‬رعایت نکات زیر ضروری است‪.‬‬ ‫‪- 2‬عدم استفاده طوالنی مدت از تلفن همراه‬ ‫‪- 1‬خاموش کردن تلفن همراه در شب و هنگام خوابیدن‬ ‫‪- 5‬رعایت فاصله بین وسایل برقی و محل استراحت‬ ‫‪ -4‬استفاده نکردن بچه های زیر شش سال از وسایل الکترونیکی‬ ‫‪- 5‬رعایت حریم ساخت و ساز با خطوط برق فشار قوی‬ ‫‪ ‬پژوهش ها نشان می دهد که برخی از فناوری های ساخته بشر میدان های الکترومغناطیس طبیعی زمین را‬ ‫تغییر می دهند؛ در این شرایط جانورانی که از نیروهای طبیعی برای جهت یابی و تعیین موقعیت استفاده می‬ ‫کنند‪ ،‬گیج می شوند و مسیر خود را گم می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬امواج رادیویی و مایکروویو نیز بر محیط زیست تأثیرگذارند‪.‬این امواج افزون بر انسان ها و حیوانات‪ ،‬برگیاهان و‬ ‫درختان نیز تأثیراتی دارند‬  ‫‪- 5‬آلودگی نوری‬ ‫‪ ‬نورهای مصنوعی در زمان ها یا مکان های نامناسب و با کیفیت نامطلوب‪ ،‬محیط زیست و آسمان شب را آلوده‬ ‫می سازند‪.‬‬ ‫‪ ‬وجود نور زیاد در برخی بزرگراه ها در طول شب‪ ،‬باعث تغییر اکوسیستم برای گیاهان و درختان و حتی جانوران‬ ‫موجود در اطراف آن بزرگراه می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬نور زیاد در شهرها نیز باعث ایجاد مشکالتی در رصد آسمان شب می شود‬ ‫آلودگی هوا در محیط های بسته‪:‬‬ ‫‪.‬عوامل افزایش آلودگی هوا در چند دهه اخیر‬ ‫‪- 2 ‬تراکم و نزدیکی بیش از حد ساختمان ها‪،‬‬ ‫‪ - 1 ‬عدم تهویه مناسب هوا به منظور جلوگیری از اتالف انرژی‪،‬‬ ‫‪ - 5 ‬استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی در ساختمان‪ ،‬مبلمان و وسایل شخصی‪،‬‬ ‫‪- 4 ‬استفاده از حشره کش ها‪ ،‬مواد شوینده‪ ،‬تمیزکننده و ضدعفونی کننده‬ ‫همواره محیط های بسته‪ 5 ،‬تا ‪ 2۱‬برابر آلوده تر از محیط های باز مجاور خود هستند‬ ‫مشکالت ناشی از آلودگی هوای محیط بسته‬ ‫سرطان ریه‪ ،‬آسم‪ ،‬نازایی‪ ،‬کاهش دید و بیماری های قلبی عروقی و مرگ و میر‬ ‫مهم ترین آالینده های هوای محیط های بسته‪،‬‬ ‫عوامل آلرژی‪ ،‬ترکیبات ارگانیک بخار شونده‪ ،‬فرمالدئید‪ ،‬اکسید های نیتروژن‪ ،‬کربن مونو اکسید ‪ ،‬رادن‪ ،‬سرب و آفت زداها‪.‬‬ ‫موفق باشید‬