Panulaang Filipino: PRELIM | LIT 106 | Core Gateway College

Core Gateway College, Inc.Teacher Education Program PRELIM LIT 106: PANULAANG FILIPINO Core Gateway College, Inc. KASAYSAYAN NG TULANG PILIPINO Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. TULA > Ang tula o panul...

Core Gateway College, Inc.Teacher Education Program PRELIM LIT 106: PANULAANG FILIPINO Core Gateway College, Inc. KASAYSAYAN NG TULANG PILIPINO Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. TULA > Ang tula o panulaan ay isang masining na anyo ng panitikan na naglalayong maipahayag ang damdamin ng makata o manunulat nito. > Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga saknong naman ay binubuo Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 4 NA URI NG TULA Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1. TULANG PANDAMDAMIN/LIRIKO > itinatampok dito ng isang makata ang kanyang sariling damdamin, iniisip at persepsyon. > puno ito ng masisidhing damdamin ng tao tulad ng kalungkutan, pag-ibig, Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 6 Uri ng Tulang pandamdamin/ liriko Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1. Awiting-Bayan/Kantahin > maiikling tulang binibigkas nang may himig. Karaniwan itong nagpapasalin-salin sa iba’t ibang henerasyon sa pamamagitan ng bibig ng tao. > may sukat, tugma at himig ang Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 2. Soneto >ito ay may sukat na 14 na taludtod na may tigdalawang taludtod. > Hinango ang katawagang "soneto" mula sa salitang Italyano na sonetto (lit. "maliit na awitin", na hinango mula sa salitang Latin na sonus, nangangahulugang isang tunog). Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3. Elehiya > ito ay pandamdamin o tula tungkol sa patay. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 4. Dalit > Ito ay isang tulang inaaawit bilang papuri sa Diyos o sa mahal na Birhen. > Nagtataglay ito ng kaunting pilosopiya sa Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 5. Oda > Ito ay tula ng paghanga at papuri sa isang kaisipan. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 6. PASTORAL > ito ay tulang naglalarawan ng paraan ng pamumuhay sa bukirin. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 2. Pandulaan/Dramatiko > ito ay karaniwang itinatanghal sa mga entablado at ang mga linyang binibigkas ng bawat karakter ay Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3. TULANG PATNIGAN/JOUSTIC POETRY > Ito ay kilalang tulang sagutan sapagkat ito ay itinatanghal ng mga nagtutunggaliang makata ngunit hindi sa paraang padula kundi sa paraang patula na tagisan ng talino at katwiran ng mga makata. >Tinatawag din itong BALAGTASAN Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 4. TULANG PASALAYSAY > Ito ay nagsasalaysay o naglalarawan ng makulay at mahahalagang pangyayari sa buhay na matatagpuan sa mga linya o berso na nagbabahagi ng isang kwento. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3 na uri ng tulang pasalaysay Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1. EPIKO > tumatalakay sa mga pangyayaring nagbibigay-diin sa pakikipagsapalaran, katapangan, kabayanihan at mga di kapani-paniwalang bagay na nagbibigay-aral. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 2. AWIT > ito ay kasaysayang tumutukoy sa kabayanihan. Ito ay labing dadalawahing pantig, may marahang Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3. KURIDO > ito ay kasaysayang tumutukoy sa alamat. Ito ay may wawaluhing pantig at may mabilis na kumpas. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. MGA ELEMEMTO NG TULA Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1. ANYO > ito ay tumutukoy kung paano isinulat ang tula. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1.1. Malayang Taludturan > ito ay walang sinusunod na sukat, tugma, o anyo. 1.2. Tradisyonal > may sukat, tugma at mga tatalinghaga ang salitang ginagamit. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1.3. May sukat na walang tugma > ito ay mga tulang may tiyak na bilang ang pantig ngunit ang huling pantig ay hindi magkakasing tunog. 1.4. Walang sukat na may tugma > ito ay mga tulang walang tiyak na bilang ng pantig ngunit ang huling pantig ay magkakasingtunog o magkakatugma. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 2. KARIKTAN > ito ang hindi malilimutang impresyon na natatanim sa isipan ng mga mambabasa. > ito ay tumutukoy sa pagtaglay ng mga salitang umaakit o pumupukaw sa damdamin ng Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3. PERSONA > ito ay tumutukoy sa nagsasalita sa tula. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 4. SAKNONG > Ito ay tumutukoy sa grupo ng mga taludtod ng tula. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 5. SUKAT > Ito ang bilang ng pantig ng tula sa bawat taludtud na karaniwang may waluhan, labing- dalawahan, at labing- Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 6. TALINHAGA > Kinakailangan dito ang paggamit ng tayutay o matatalinhangang mga pahayag upang pukawin ang damdmin ng mga Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 7. TONO O INDAYOG > tumutukoy sa paraan ng pagbigkas ng bawat taludtod ng tula. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 8. TUGMA > Ito ang pagkakasingtunog ng mga salita sa huling pantig ng bawat taludtod ng tula. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. GAWAIN 1: > Sumulat ng tula na may tatlong saknong na may apat na taludtod at kakikitaan ng mga elemento nito. Ang paksa Teacher Education Program  Core Gateway College, Inc. PAMANTAY Kailangan ng Mahusay (15) Napakahusay Punt AN Pagsasanay (5) (20) os Nilalaman Magulo ang daloy Kinakailangan ng ayos Maayos ang daloy ng tula; hindi ang daloy ng tula; ng tula; magkakasunod ang magkakasunod-sunod magkakasunod- impormasyon ng ang impormasyon ng sunod ang tula. tula. impormasyon ng tula. Elemento Hindi gumamit ng Kakikitaan ng Mahusay ang ng tula mga elemento ng paggamit ng elemento paggamit ng tula ang ginawang ng tula ang ginawang elemento ng tula akda; akda. ang ginawang akda. Orihinalida Ginamitan ng Kakikitaan ng Mahusay ang d artificial paggamit ng artificial ginawang pagsulat intelligence ang intelligence ang ng tula; sariling buong akda. ginawang akda. gawa angTeacher akda.Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. TUGMAAN BAYAN > Ito ay isang pamana ng ating mga ninuno kung saan malalaman natin ang damdamin o salaobin ng isang tao. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: Ako’y may alaga, Asong mataba, Buntot ay mahaba, Makinis ang mukha Mahal niya ako, Mahal ko rin siya Kaya’t kaming dalawa Ay palaging magkasama Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. TUGMAANG PAMBATA > Ang tugmaang pambata, rimang pambata, o tulang pambata ay mga tula, berso, kanta, o awiting kinawiwilihan ng mga bata dahil sa pagkakaroon ng mga ito ng nakasisiyang mga tugmaan ng Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Kahalagahan ng Tugmaang Pambata > Iba-iba ang paksa > Nakawiwili para sa mga bata > Mas madaling matuto ang kakayahan ng mga Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. GAWAIN: Panuto: Ang bawat pangkat ay susuri ng dalawang tugmaang pambata sa internet at irerepresenta ito sa klase. Ito ay mamarkahan ayon sa Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. MGA HALIMBAWA NG SINAUNANG Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 1. OYAYI > Ginagamit itong pampatulog ng ina sa kanyang sanggol. Halimbawa: Ugoy ng Duyan Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 2. DITSO > Isa itong tulang pambata o larong pambata na karaniwang ginagamit ng mga bata sa kanilang paglalaro. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 3. TANAGA > May apating taludtod na tula at may pitong pantig. > Ang tanaga ay itinuturing na malayang tula at sagana sa talinghaga. > Tulang Tagalog na palasak na Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: KALIKASAN Ganito nga ang hangin Simoy na lalanghapin Pilit panatilihin Para sa buhay natin Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 4. DIYONA > Tulang inaawit sa kasalan na binubuo lamang ng tatlong taludtod at may sukat na pipituhin. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. 5. DALIT > Ito ay katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig bawat apat na taludtod at may isahang tugmaan Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. MGA KARUNUNGANG BAYAN Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. ANG MGA BUGTONG > Tinatawag ding pahulaan o patuturan ay isang pangungusap o tanong na may doble o nakatagong kahulugan na nilulutas Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: Kung kailan mo pinatay, saka pa humaba ang buhay. > Kandila Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Ang Mga Salawikain > ay binubuo ng mga parirala na karniwan ay na sa anyong patula kung saan ito ay nagbibigay ng gintong aral. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: Ang nagpapautang sa kaibigan ay kumikita ng kaaway. Kapag may isinuksok, May madudukot. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Ang Mga Sawikain > Tinatawag din itong Idioma, ay mga salitang patalinhaga ang gamit Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: > Butas ang bulsa > Ilaw ng tahanan > Bahag ang buntot > Nagbibilang ng poste Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Ang Mga Kasabihan > tumutukoy sa mga salitang paniniwala ng mga tao at nakakaapekto sa isa. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Halimbawa: > Ang hindi magmahal sa sariling wika ay mas higit pa sa hayop at malansang isda. > Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. MAHALAGANG KONSEPTO KAUGNAY NG TULA Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. A. Ang Tula: Isang Depinisyon Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Julian Cruz Balmaceda > Ang tula ay isang kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng kariktan, ng kadakilaan-- ang tatlong bagay na magkakatipon-tipon sa isang kaisipan upang mang-angkin Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Iñigo Ed Regalado > Ang tula ay isang kagandahan, dula, katas, larawan, at kabuuan ng tanang kariktang nakikita sa silong ng alinmang Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Fernando Monleon > Ang tula ay panggagagad, tula ng panggagagad ng isang pintor, ng isang manlililok at ng isang artista sa tanghalan. > Ang saklaw ng tula ay higit malawak kaysa sa aliman sa mga ibang gagad ng mga tinig, kahit Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Alejandro G. Abadilla > Ang tula ay kamalayang nagpapasagisag. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. B. Ang Tula at Wika Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Wikang Filipino sa Pilipinas > upang maipalaganap ang pagpapahalaga sa sariling wika. > instrumento upang magkaintindihan ang bawat Pilipino. > tulay din para maipahatid ng mas malalim ang isang mensahe na gusto niyang iparating sa isang tao, bayan, bansa at bagay. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. C. Ang Tula at ang Paksa Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Sa pagsulat ng tula, hindi mawawala ang paksa na siyang paghuhugutan ng manunulat upang makabuo ng isang akda. Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program Core Gateway College, Inc. Text Text Teacher Education Program