Krytyczne Studia O Niepełnosprawności PDF

 Prezentacja i kolokwium (24.01.2025) na zaliczenie Można mieć 1 nieobecność 15% osób populacji to osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami -Największą mniejszość na świecie -W Polsce to 4-7 milionów osób Krytyczne studia o niepełnosprawności, nie narodziły się w głowie naukowców, a...

 Prezentacja i kolokwium (24.01.2025) na zaliczenie Można mieć 1 nieobecność 15% osób populacji to osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami -Największą mniejszość na świecie -W Polsce to 4-7 milionów osób Krytyczne studia o niepełnosprawności, nie narodziły się w głowie naukowców, a aktywistów Lata 60 i 70.: emancypacyjne ruchy społeczności marginalizowanych USA, Wielka Brytania- rozwój aktywizmu politycznego osób z niepełnosprawnościami na przełomie lat 60. I 70. XX w., który skupiał się na promowaniu idei niezależnego życia (independent living) i postulacie uwzględnienia potrzeb osób z niepełnosprawnościami; -Paul Hunt (1937-1979) Wielka Brytania Ojcowie założyciele studiów o -Vic Filkenstein (1938-2011) Wielka Brytania niepełnosprawności -Judy Heumann (1947-2023) USA 1971 The Guardian: manifest postulujący powstanie organizacji „niepełnosprawnych konsumentów” 1973, UPIAS: Union of Physically Impaired Against Segregation Społeczny model niepełnosprawności Walka przeciwko segregacji osób z niepełnosprawnościami poprzez wyspecjalizowane instytucje Samostanowienie, finansowa niezależność Studia o niepełnosprawności lokują się między refleksja naukowa a społecznym i politycznym aktywizmem, gdzie pełnią rolę krytyczną oraz emancypacyjną. W obydwu tych sferach wyrastają z politycznej aktywności i emancypacji osób z niepełnosprawnościami, dzieląc ścieżkę rozwoju z dziedzinami takimi jak african- american studies… Dlatego mimo tego, że są dziedziną akademicką podejmującą rozważania nad rzeczywistością, są postrzegane także jako narzędzie wpływania na nią. Studia o niepełnosprawności wydają się najistotniejsze w tych momentach, gdy pluralizują dyskurs akademicki i angażują badaczy z niepełnosprawnościami- co jest zarówno elementem emancypacji, jak i znaczącym przesunięciem wizerunkowym. Studia o niepełnosprawności- dis/ability studies: termin zaproponowa`by przez Natalię Pamułę, Magdę Szarotę, Martę Usiekniewicz Sformułowanie studia o niepełnosprawności podkreśla odcięcie się od paternalistycznych ujęć niepełnosprawności, związanych ze społeczną hierarchią Teren badawczy takich dyscyplin jak: historia, socjologia, literatura, nauki polityczne, prawo, ekonomia, studia kulturowe, antropologia, geografia, filozofia, teologia, studia gender, medioznawstwo, studia nad komunikacją oraz sztuką. Nie są domeną medycyny, rehabilitacji, edukacji specjalnej, kinezyterapii, terapii zajęciowej Na jakich 7 założeniach opiera się krytyczna teoria niepełnosprawności: 1. Społeczny model niepełnosprawności 2. Wielowymiarowość zjawiska niepełnosprawności 3. Różnorodność jako wartość 4. Podejście oparte na prawach 5. Oddanie głosu osobom niepełnosprawnym 6. Wpływ języka na pojmowanie niepełnosprawności 7. Transformowanie polityki Terminologia: osoba niepełnosprawna (tzw. Identiy-first language) Osoba z niepełnosprawnością (tzw. Person-first language) 1. Definicja i koncepcja maskarady Siebers wprowadza pojęcie „maskarady” jako sposobu, w jaki osoby z niepełnosprawnościami mogą odgrywać różne role w społeczeństwie. Maskarada nie jest tylko oszustwem, ale także mechanizmem przetrwania, w ramach którego jednostki dostosowują swoje zachowania i tożsamość do oczekiwań normatywnych. To pozwala im funkcjonować w świecie, który często marginalizuje ich doświadczenia. 2. Relacja między niepełnosprawnością a normą Siebers bada, jak niepełnosprawność jest postrzegana w kontekście norm społecznych. Wskazuje, że tradycyjne podejście do niepełnosprawności koncentruje się na deficycie i niedostatku, co prowadzi do stygmatyzacji. Zamiast tego autor proponuje rewizję tej perspektywy, sugerując, że niepełnosprawność może być źródłem siły i unikalnych doświadczeń, które wzbogacają społeczeństwo. 3. Reprezentacja w kulturze Siebers analizuje, jak media i sztuka często przedstawiają niepełnosprawność w sposób stereotypowy. Tego rodzaju reprezentacje mogą utrwalać negatywne wyobrażenia i przyczyniać się do dyskryminacji. Jednak autor wskazuje, że zmiana narracji na temat niepełnosprawności jest możliwa poprzez autentyczne reprezentacje, które pokazują pełnię życia osób z niepełnosprawnościami. 4. Rola agenturalności Siebers kładzie duży nacisk na agenturalność osób z niepełnosprawnościami. Zamiast być jedynie obiektami społecznej polityki, powinny być postrzegane jako aktywni uczestnicy, którzy kształtują swoje życie i otoczenie. To przesunięcie perspektywy umożliwia dostrzeganie niepełnosprawności jako formy różnorodności, a nie ograniczenia. 5. Krytyka normatywności Siebers krytykuje normatywne podejście do zdrowia i sprawności, które wyklucza osoby z niepełnosprawnościami z pełnoprawnego uczestnictwa w życiu społecznym. Proponuje nową wizję, w której niepełnosprawność jest akceptowana jako naturalna część ludzkiego doświadczenia, co z kolei może prowadzić do większej inkluzyjności w różnych sferach życia. 6. Potencjał do zmiany Autor zakończa swoją analizę nadzieją na zmianę – zarówno w sposobie myślenia o niepełnosprawności, jak i w praktykach społecznych. Siebers podkreśla znaczenie edukacji i dialogu jako narzędzi do przełamywania uprzedzeń i promowania równości. Podsumowanie Tobin Siebers w swoim tekście zachęca do przemyślenia i redefinicji niepełnosprawności, dostrzegając jej potencjał w kontekście różnorodności. Proponuje, by niepełnosprawność nie była tylko problemem do rozwiązania, ale bogatym źródłem doświadczeń i perspektyw, które mogą wzbogacić całe społeczeństwo.  Pojęcie intersekcjonalności do dyskursu akademickiego wprowadziła amerykańską badaczka Kimberle Williams Crenshaw w latach 70. XX w.; twórczyni krytycznej teorii rasy. Upowszechniło się ono pod koniec lat 80 XX w.; wraz z rozkwitem feminizmu „Jeśli nie weźmie się pod uwagę przecinania się społecznych opresji, nie da się zrozumieć sytuacji grup, które doświadczają wykluczenia z więcej niż jednego powodów” Intersectionality- zjawisko krzyżowania się ze sobą, nakłądania i zazębiania różnych kategorii społecznych, wzmacniających dyskryminację grup i jednostek, np.; płci konstruowanej społecznie, etniczności, rasy, klasy, orientacji seksualnej, wieku religii Analiza intersekcjonalna (teoria przecięć) została rozwinięta przede wszystkim w ramach feminizmu Ableizm- reżim sprawności definicja Reader’s Digest Oxford Wordfinder w 1993 roku” -uprzywilejowanie osób sprawnych (able-bodied) Veronica Chouinard ableism jako zestaw idei, praktyk, instytucji i społecznych relacji konstruuje jedna z kategorii, które pozwolą nazwać mniejszościowe doświadczenie Obejmuje całość działa opresyjnych i stygmatyzujących osoby niepełnosprawne Wywodzi się od przymiotnika able oznaczającego sprawność Jako kategoria analityczna wskazuje na opresji dokonująca się na poziomie regulacji prawnych, działań społecznych czy języka Celebrity freak Matt Fraser: aktor, performer, mistrz walki Odgrywanie ról, w których przekracza dominujące społeczne wyobrażenia o niepełnosprawności i społeczne tabu Ograniczony charakter stosowalności metafory freak show jako emancypacyjnej strategii dla osób z niepełnosprawnością KONWENCJA PRAW OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI akt prawny, który dotyczy wszystkich osób z niepełnosprawnościami została przygotowany przez zespół osób z niepełnosprawnościami z różnych państw oraz przez grupę osób pełnosprawnych Została przyjęta w 13.12.2006 r. Przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 23.11.2010- ratyfikowanie konwencji przez UE 06.09.2012- ratyfikowanie konwencji przez Polskę Tekst konwencji został opublikowany w Dz. U. Z dn. 25.10.12, poz. 1169 Polska nie ratyfikowała: *artykułu 12- ubezwłasnowolnienie *protokołu fakultatywnego *artykułu 23- o małżeństwie CO WCHODZI W SKŁAD KONWENCJI: PREAMBUŁA 50 ARTYKUŁÓW Konwencja wskazuje, że osoba z niepełnosprawnością jest podmiotem wszystkich wolności i praw człowieka, a obowiązkiem władzy publicznej jest zagwarantowanie ich realizacji. Artykuł 1 Celem konwencji jest popieranie, ochrona i zapewnianie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA WG. KONWENCJI: -mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną -umysłową -intelektualną -w zakresie zmysłów Artykuł 2 Wyjaśnienie pojęć Artykuł 4 Zobowiązania Państw- stron, które ratyfikowały konwencję Artykuł 6 Prawa kobiet i dziewcząt Artykuł 10 Prawo do życia Artykuł 11 Sytuację zagrożenia i pomocy humanitarnej Artykuł 12 Równość wobec prawa Artykuł 13 Dostęp do wymiaru sprawiedliwości Artykuł 23 Poszanowanie życia rodzinnego i domowego Artykuł 24 Edukacja- prawo osób z niepełnosprawnościami do edukacji Artykuł 27 Praca i zatrudnienie ZASTREŻENIA DOTYCZĄCE REALIZACJI KONWENCJI (RPO) jednolity system orzekania o niepełnosprawności Likwidacja instytucji ubezwłasnowolnienia Odejście od stygmatyzującej terminologii Zmienić ustawę o równym traktowaniu, tak by wprowadzić zakaz dyskryminowania Uchylenie zakazu zawierania małżeństw 1. Dlaczego osoby z niepełnosprawnościami (N) to największa mniejszość na świecie (ile jest osób z N na świecie, w Polsce); 15% osób populacji to osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami -Największą mniejszość na świecie -W Polsce to 4-7 milionów osób 2. Czym są krytyczne studia o niepełnosprawności. Studia o niepełnosprawności- dis/ability studies: termin zaproponowa`by przez Natalię Pamułę, Magdę Szarotę, Martę Usiekniewicz Sformułowanie studia o niepełnosprawności podkreśla odcięcie się od paternalistycznych ujęć niepełnosprawności, związanych ze społeczną hierarchią Teren badawczy takich dyscyplin jak: historia, socjologia, literatura, nauki polityczne, prawo, ekonomia, studia kulturowe, antropologia, geografia, filozofia, teologia, studia gender, medioznawstwo, studia nad komunikacją oraz sztuką. Nie są domeną medycyny, rehabilitacji, edukacji specjalnej, kinezyterapii, terapii zajęciowej 3. Geneza krytycznych studiów o niepełnosprawności. Geneza: rozwój aktywizmu politycznego osób niepełnosprawnych na przełomie lat 60/70 XXw., który skupiał się na promowaniu idei niezależnego życia (,,independent living”) i postulacie uwzględnienia potrzeb osób z niepełnosprawnościami w amerykańskim prawie. Przełom lat 60/70 XXw & Ameryka Początek - nasilenie (dołączali akademicy): lata 80./90. XXw. Problematyka: studia odnoszą się do redefinicji niepełnosprawności formułowanych przez ruchy społeczne. 4. Dlaczego należy stosować termin studia o niepełnosprawności? Jakie jest uzasadnienie stosowania tego terminu? Sformułowanie studia o niepełnosprawności podkreśla odcięcie od ujęć niepełnosprawności związanych ze społeczną hierarchią Studia o niepełnosprawności, nie nad niepełnosprawnością - nie pochylanie się nad osobami z niepełnosprawnością Badają niesprawiedliwość i opresję osób z niepeł. Są dziedziną akademicką podejmując rozważania nad rzeczywistością Wyprowadzają problematykę niepełnosprawności z zamkniętego kręgu medycyny, rehabilitacji i pomocy społecznej 5. Jaka jest różnica między pojęciami: osoba niepełnosprawna/osoba z niepełnosprawnością Osoba niepełnosprawną - najpierw niepełnosprawność, potem osoba; osoba z niepełnosprawnością może tak mówić, my nie Osoba z niepełnosprawnością - najpierw osoba, potem niepełnosprawność 6. 7 założeń, na których opiera się krytyczna teoria niepełnosprawności Na jakich 7 założeniach opiera się krytyczna teoria niepełnosprawności: 1. Społeczny model niepełnosprawności 2. Wielowymiarowość zjawiska niepełnosprawności 3. Różnorodność jako wartość 4. Podejście oparte na prawach 5. Oddanie głosu osobom niepełnosprawnym 6. Wpływ języka na pojmowanie niepełnosprawności 7. Transformowanie polityki 7. Zagraniczni naukowcy reprezentujący studia o niepełnosprawności Zagraniczni przedstawiciele/przedstawicielki Studiów o Niepełnosprawności Dan Goodley (Wielka Brytania) Rosemarie Garland-Thomoson (USA) Lennard J. Davis (USA) Tom Shakespeare (Wielka Brytania) 8. Polscy naukowcy reprezentujący studia o niepełnosprawności Polscy przedstawiciele/pr zedstawicielki Studiów o Niepełnosprawności Beata Borowska- Beszta (UMK), Jolanta Rzeźnicka-Krupa (UG), Marcin Wlazło (US), Magdalena Zdrodowska (UJ) Klaudia Muca (UJ), Agnieszka Wołowicz (UW) Katarzyna Ojrzyńska (UŁ), Natalia Pamuła (ASC), Magda Szarota (Lancaster University), Agnieszka Król 9. Rozumienie pojęć i ich przykłady: ableism, inspiration porn, narracyjna proteza (obrazy reprezentacji niepełnosprawności i osoby z niepełnosprawnością w kulturze, intersekcjonalność; sojusznik, sojuszniczka, aktywista. Sojusznik/sojuszniczka - osoby pełnosprawne, dla których jest ważne dobro osób z niepełnosprawnościami; osoba pomagającą (nie każdą osoba wspierającą, będzie sojusznikiem, jak ktoś np będzie zmuszany do pomocy to nie będzie sojusznikiem) Aktywista - dot. osób z niepełnosprawnościami, które działają w swojej własnej sprawie - Ekspert - osoby, które maja określana wiedzę, która będzie mogła by wykorzystana np my po studiach będziemy ekspertami Narracyjna proteza - kategoria krytyczna, proteza zastępuje element, który ciału brakuje, a który jest potrzebny do jego sprawnego funkcjonowania, kategorii narrracyjnej protezy jest narzędziem analitycznym, które pozwala na ocenę i krytyczną refleksję nad osobami niepełnosprawnymi w narracjach literackich i filmowych Ableism - dyskryminacja wynikającą ze stereotypowego traktowania osób z niepełnosprawnością Inspiration porn - przedstawienie osób z niepełnosprawnością jako inspiracji dla osób pełnosprawnych „dobrze sobie radzi mimo przeciwności losu” Maskarada - chodzi o podkreślanie cech związanych z niepełnosprawnością i wprowadzanie ludzi w dyskomfort 10. Osoba z niepełnosprawnością w 3 narracjach: superkaleka; fyborg, celebrity freak – podać przykłady (Brzozowska-Brywczyńska Maja, O performatywności ciał osobliwych. Trzy narracje o niepełnosprawnym ciele, w: Kultura Współczesna nr 3 (78)2013, s.77-89 (narracyjna proteza trzy narracje.) 11. Miejsce badacza – według Paula Hunta i według Lennarda Davisa 12. Czym jest maskarada? 6 politycznych aspektów związanych z maskaradą; Korzyści płynące z maskarady/ wady płynące z maskarady; przykłady maskarady (artykuł Tobina Sibersa); Maskarada - pokazywanie swojej niepełnosprawności w przerysowany sposób; pokazywanie swojej niepełnosprawność po to by wprawiać pełnosprawne społeczeństwo w zakłopotanie. Forma protestu i walki o prawa. Wynik: dostosowanie w zatrudnieniu i dostosowania w miejscach publicznych 6 politycznych aspektów związanych z maskaradą: 1. Może odmienić przestrzeń prywatną i publiczną pozwalając wyrazić publicznie opinię - na temat niepełnosprawności. 2. Może służyć jako forma komunikacji między osobami posiadającymi ten sam rodzaj niepełnosprawności albo jako wiadomość informująca osoby sprawne, że jest wśród nich osoba z niepełnosprawnością. 3. Może zakwestionować istniejący system ucisku. 4. Może wykorzystywać oczekiwania i uprzedzenia związane z niepełnosprawnością, aby działać na korzyść osób z niepełnosprawnością. 5. Wiele przedstawień osób z niepełnosprawnością wykorzystuje pewne struktury narracyjne, które maskują niepełnosprawność dla korzyści sprawnego społeczeństwa, wzmacniając ideologię sprawności. 6. „Dragowanie niepełnosprawności” – odgrywanie roli osoby z niepełnosprawnością przez osobę bez niepełnosprawności (aktor) i publicznie eksponowanie piętna niepełnosprawności; przerysowanie, teatralność 14. Konwencja o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami – charakterystyka KONWENCJA PRAW OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI akt prawny, który dotyczy wszystkich osób z niepełnosprawnościami została przygotowany przez zespół osób z niepełnosprawnościami z różnych państw oraz przez grupę osób pełnosprawnych Została przyjęta w 13.12.2006 r. Przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 23.11.2010- ratyfikowanie konwencji przez UE 06.09.2012- ratyfikowanie konwencji przez Polskę Tekst konwencji został opublikowany w Dz. U. Z dn. 25.10.12, poz. 1169 Polska nie ratyfikowała: *artykułu 12- ubezwłasnowolnienie *protokołu fakultatywnego *artykułu 23- o małżeństwie CO WCHODZI W SKŁAD KONWENCJI: PREAMBUŁA 50 ARTYKUŁÓW Konwencja wskazuje, że osoba z niepełnosprawnością jest podmiotem wszystkich wolności i praw człowieka, a obowiązkiem władzy publicznej jest zagwarantowanie ich realizacji. Artykuł 1 Celem konwencji jest popieranie, ochrona i zapewnianie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA WG. KONWENCJI: -mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną -umysłową -intelektualną -w zakresie zmysłów Artykuł 2 Wyjaśnienie pojęć Artykuł 4 Zobowiązania Państw- stron, które ratyfikowały konwencję Artykuł 6 Prawa kobiet i dziewcząt 15. Cechy aktywizmu amerykańskiego i jego przedstawiciele (początek, czołowi aktywiści, organizacje , cechy charakterystyczne, osiągnięcia , ADA) ADA (Americans with Disabilities Act) – akt prawny o obywatelach amerykańskich z niepełnosprawnościami z 1990 r. Początek ADA można porównać do poszukiwania źródeł Nilu lub Amazonki (wiele dopływów połączyło się, by doprowadzić do uchwaleniu aktu) W pewnym momencie ruch, który dążył do uchwalenia ADA był zbyt potężny, by przeciwstawić mu się, “stawić tamę” “wielki akt inkluzji w amerykańską codzienność” - Georg Will ADA jest przykładem porozumienia ponad politycznymi podziałami Ustawodawstwo lat 60 w USA – celem było spojrzenie na niepełnosprawność nie tylko w kontekście statusu medycznego i wykluczenia. Niepełnosprawność stała się tak jak etniczność tożsamością, zaczęła wymagać ochrony przed naruszeniem praw człowieka i nadużyciami praw obywatelskich Hubert Horatio Humphrey 1972 r. - twórca aktu o prawach obywatelskich – starania o wpisanie do ustawy klauzul chroniących ozn Kongres uchwalił, prezydent Nixon zawetował ustawę, fundusze federalne przekazane do stanów na pokrycie kosztów samodzielnego mieszkania dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności (domy te prowadziły ozn) Sekcja 504 – kamień węgielny pod ADA, John Wodatch. Założenia: żadna ozn w USA nie może wyłącznie ze względu na swoją niepełnosprawność, zostać wykluczona z uczestnictwa, pozbawiona korzyści lub podlegać dyskryminacji w ramach jakiegokolwiek programu lub działania dofinansowania z budżetu federalnego Amerykańska Koalicja Obywateli z Niepełnosprawnością - Eunice K. Fiorito, Frank Bowe W 1977 r. odbyły się protesty pod HEW (Departament Zdrowia, Edukacji i Pomocy Społecznej), 28.04.1977 zapis z sekcji 504 wchodzi w życie Nie istnieje wyraźna granica pomiędzy aktywizmem a zakulisowym lobbingiem Problemem są kontakty z “normalnymi ludźmi” 16. Czym jest ADA? Jakie jest znaczenie tego dokumentu? ADA (Americans with Disabilities Act - Ustawa o Prawach Osób Niepełnosprawnych) - akt prawny obywatelach amerykańskich z niepełnosprawnościami z 1990 r. Ustawa ADA zapewnia, że żadna osoba w USA nie może ze względu na niepełnosprawność zostać wykluczona z uczestnictwa w społeczeństwie, pozbawiona korzyści lub podlegać dyskryminacji. Kluczowe elementy ADA: - Dostęp do Miejsc - Zakaz Dyskryminacji Publicznych - Równość w Zatrudnieniu - Transport Publiczny - Ułatwienia Architektoniczne 17. Cechy aktywizmu brytyjskiego (początek, czołowi aktywiści, organizacje , cechy charakterystyczne, osiągnięcia) Początek lat 70, XX wiek Powstaje radykalna organizacja skupiająca osoby z niepełnosprawnością – UPIAS Paul Hunt – dystrofia mięśniowa, doświadczenie pobytu w instytucji (LeCourt),– krytykował odbieranie niezależności osobom z niepełnosprawnościami 1971 The Gurdian; manifest (motor napędowy zmian) Działanie na rzecz osób z n., walka o wolność 1973 UPIAS (Union of the Physically Impaired Against Segregation) – przeciwko segregacji, społeczny model niepełnosprawności. Walka o organizacje osób z niepełnosprawnością, które działają przeciwko segregacji. Ważne jest dla nich samostanowienie i dążenie do finansowej niezależności Vic Filkenstein – koncepcja intelektualna, teoretyk, psycholog. Urodzony w Johannesburgu w Południowej Afryce, a później mieszkający w Wielkiej Brytanii. Od 16 roku życia poruszał się na wózku inwalidzki. W RPA walczył z apartheidem. 1968 Wielka Brytania. Praktyka i idee wyniesione z walki, wprowadzenie kategorii segregacji, (mózg) Założenie: niepełnosprawność tak jak rasa jest kategorią społecznie konstruowaną i reprodukowaną, Wprowadzenie kategorii opresji i jej elementów Pierwszy akademicki kurs dotyczący niepełnosprawności na Open University Razem z Mikiem Olivierem i Colinem Barnesem tworzyli pierwszą falę nawyków budujących zagadnienie niepełnosprawności Aktywistyczne zacięcie: koncentracja na dokumentacji historycznych i współczesnych przejawów opresji, proponowanie rozwiązań, które miały temu przeciwdziałać (nie tylko społeczno polityczne) Społeczny model niepełnosprawności: Uproszczony obraz świata Utopijne wizje świata bez barier, Sloganowa definicja niepełnosprawności jako opresji samej w sobie. Trudno oddzielić społecznie generowaną niepełnosprawność od pochodzącego z ciała upośledzonego Tremain twierdzi, że ów sztuczny podział odpowiadający podziałowi kultura-natura jest nie do utrzymania, aby uznać kogoś za niepełnosprawnego, jego ciało musi być upośledzone (…) Upośledzenie jest także społecznie wytwarzane, jako służące bieżącym rozwiązaniom politycznym. UPIAS była pierwszą organizacją, która odrzuciła „kompensacyjne” i tragiczne lub medyczne podejście do niepełnosprawności. Jako alternatywę projekt UPIAS zwrócił uwagę na bariery społeczne i strukturalne, które uciskają osoby niepełnosprawne, czyniąc je „niepełnosprawnymi”. Doprowadziło to do rozwoju społecznego modelu niepełnosprawności. 18. Charakterystyka aktywizmu polskiego, strajki, (początek, czołowi aktywiści, organizacje , cechy charakterystyczne, osiągnięcia) 1994 r. - Pierwszy numer magazynu „Integracja" 1995г. - Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji -> P. Pawlowski, B. Brynski 2014 r. - strajk osób z niepełnosprawnościami i rodziców/opiekunów; trwajaca 7 dni okupacja sejmu; zadaniami są: większe świadczenia asystencja osobista; w efekcie strajku świadczenia zostały nieznacznie podniesione 2018г. - strajk osób z niepełnosprawnościami i rodziców/opiekunow; trwajaca 40 dni okupacja sejmu; 21 postulatów w tym: wyrównanie renty socjalnej z minimalna rentą z tytułu niezdolności do pracy (ZUS), wrowadzenie dodatku rehabilitacynego (500z/mies.) 2023 r. - strajk osób z niepełnosprawnościami; zadania: asystencja osobista (ustawa weszła w życie w lipcu 2023г.) Organizacie: *Agnieszka Szpilka, *Katarzyna Bierzanowska, Pelnoprawna, *Nieformalna grupa Artykut 6, *Polskie Forum Osób z Niepelnosprawnosciami, *Ruch Spoleczny „Godnosó i Wsparcie Droga i Nadzieja" *Stowarzyszenie na rzecz Imigranckich Rodzin Osób z Niepelnosprawnoscia „Patchwork" *Polski zwiazek Gluchych, *Polski zwiazek Niewidomych 19. Co oznacza pojęcie odzyskiwanie znaczeń 20. Crip camp o czym jest, jakie ma przesłanie, kiedy powstał: Film: Crip Camp (2020; James Lebrecht, Nicole Newnham) – film dokumentalny „Crip Camp" to amerykański film dokumentalny, który został wyprodukowany w 2020 roku. Film opowiada o historii obozu letniego nazwanego "Camp Jened", który działał w latach 1971-1977, na którym narodził się ruch osób niepełnosprawnych w Stanach Zjednoczonych. Film przedstawia, jak doświadczenia uczestników Camp Jened przyczyniły się do powstania ruchu osób niepełnosprawnych w latach 70. Film ukazuje ich walkę o równość i prawa, prowadząc do podpisania przez prezydenta George'a H.W. Busha ustawy o prawach osób niepełnosprawnych w 1990 roku "Crip Camp" przekazuje silne przesłanie o konieczności akceptacji i równości dla osób niepełnosprawnych. Pokazuje, jak doświadczenia w Camp Jened wpłynęły na rozwój samoświadomości i walkę o prawa osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Film ukazuje, jak silna wspólnota może mieć wpływ na zmiany społeczne. Pełni również funkcję edukacyjną, przedstawiając widzom historię i kamienie milowe w rozwoju ruchu osób niepełnosprawnych w Stanach Zjednoczonych 21. Polscy zwolennicy eugeniki: Tomasz Janiszewski, Leon Wernic Tomasz Wiktor Janiszewski - lekarz naczelny Krakowa, - minister zdrowia publicznego w rządzie Ignacego Paderewskiego Leon Wernic - Lekarz, dermatolog, wenerolog, eugenik - Organizator zjazdu: Warszawa od 1 do 3 listopada 1918 roku odbył się pierwszy Zjazd Eugeniczny pod nazwą: Zjazd w sprawie Wyludnienia kraju - Redaktor pisma medycznego ''Zagadnienia Rasy'', w którym publikowane były artykuły jego autorstwa - W roku 1935 zaczęła ukazywać się "Higiena Psychiczna", której redaktorem naczelnym był Oskar Bielawski, Wernic natomiast należał do komitetu redakcyjnego pisma. Pierwszy numer pisma pojawił się już w lipcu 1918 roku. Od 1938 roku, w odpowiedzi na negatywne konotację, jakie zaczęło wzbudzać pojęcie "rasa" w związku z polityką III Rzeszy, pismo zmieniło nazwę na "Eugenika Polska" -Członek Polskiego Towarzystwa Eugenicznego - Praca nad ustawą eugeniczną, która w Polsce nigdy nie weszła w życie. - Projekt ustawy eugenicznej "O hamowaniu rozrodu osobników dysgenicznych" 22. Polscy przeciwnicy eugeniki: Julia Blay, Stefan Dąbrowski Julia Blay - Lekarka gminy żydowskiej (1886-1943) zarzucała eugeniką bezkrytyczny i bezrefleksyjny zachwyt nowymi osiągnięciami medycyny. - Twierdziła, że prawa dziedziczenia, które zachodzą wśród zwierząt, nie muszą działać identycznie wśród ludzi. Uważała, że zbyt mało wiemy o genetyce, aby budować na niej nowy ład społeczny Stefan Dąbrowski - Dąbrowski dowodzi, że eugenika nie patrzy na człowieka holistycznie, a spłyca go jedynie do kontekstu materialistyczno-fizjologicznego - Twierdził, że znajomość dziedziczności chorób nie jest na tyle zaawansowana, aby mogła usprawiedliwić stosowanie tzw. zabiegów eugenicznych. Stąd też zdaniem Dąbrowskiego, pochodził negatywny stosunek Kościoła 23. Niemiecka eugenika i wspólnota narodowa (Hoche, Binding, ich praca) Eugenika to koncepcja doskonalenia ludzkiej rasy przez kontrolowanie dziedziczenia cech genetycznych. - Nazistowska partia, kierowana przez Adolfa Hitlera, wykorzystała i zdeformowała idee eugeniki, tworząc ekstremalnie rasistowską koncepcję aryjskiej doskonałości. - Wierzyli w konieczność oczyszczenia rasy niemieckiej poprzez eliminację jednostek uznawanych za genetycznie niezdolne lub niepożądane Koncepcja wspólnoty narodowej była ważnym elementem ideologii nazistowskiej. Hitler wierzył w utworzenie silnej, homogenicznej społeczności niemieckiej, zwanej Volksgemeinschaft, w której wszyscy obywatele mieliby identyczne pochodzenie. Hoche był zwolennikiem eugeniki, teorii rasistowskich i koncepcji eutanazji. Jego prace koncentrowały się na zastosowaniu psychiatrii do analizy społeczeństwa. Binding był niemieckim prawnikiem. Znany był jako teoretyk prawa, a także jako autor prac z zakresu prawa karnego. - Publikacja, której tłumaczenie brzmi "Dopuszczenie do zniszczenia życia niegodnego życia", została opublikowana w 1920 roku. W tej pracy Hoche i Binding argumentowali, że pewne grupy osób uznawanych za "życie niegodne życia"powinny być legalnie poddane eutanazji, a nawet zniszczone. - Argumentowali, że jednostki, które uznano za niezdolne do życia w społeczeństwie, stanowią ciężar dla reszty i powinny zostać usunięte, aby poprawić jakość ludzkiego życia. Ich prace zawierały zarówno argumenty medyczne, jak i prawnicze 24. Niemiecka ustawa sterylizacyjna 1933 W 1933 roku, po dojściu Hitlera do władzy, wprowadzono ustawę o ochronie dziedzictwa genetycznego i zdrowotności narodu. Miała ona na celu kontrolowanie dziedzictwa genetycznego przez sterylizację osób uznawanych za dziedzicznie obciążonych, zwłaszcza osób z niepełnosprawnościami i psychicznie chorych. Ustawa sterylizacyjna z 1933 roku była jednym z kroków w kierunku radykalnej polityki eugenicznej, która niestety przybrała jeszcze bardziej makabryczne formy w późniejszych latach nazistowskich Niemiec. 25. Akcja T4 (źródła, lekarze, istota akcji, miejsca, cel), unheimlich (według Freuda i według Knittel, proces przywracania pamięci, amnezja społeczna, strategie ciągłości w tekstach kultury (tytuły, autorzy). Akcja T4 była tajnym programem eutanazji, który został wprowadzony przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej. Skrót T4 pochodzi od adresu biura tego przedsięwzięcia mieszczącego się w Berlinie przy Tiergartenstraße 4 Fizyczna “eliminacja życia niewartego życia” 1. Źródła: - Ideologiczna podstawa czystości rasy oraz koncepcja walki o przetrwanie tej rasy. - Idea eugeniki, która miała poprawić genetyczne dziedzictwo narodu poprzez eliminację jednostek uznawanych za "genetycznie gorsze" - Usunięcie obciążenia dla społeczeństwa ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub psychiczną 2. Lekarze: - Karl Brandt (lekarz Hitlera), - Philipp Bouhler (koordynował program eutanazji), - Viktor Brack (logistyka programu), - Hugo Spatz, - Julius Hallervorden (od mózgów) 3. Istota akcji: - Istotą Akcji T4 było systematyczne i masowe eksterminowanie osób uznanych za niepełnosprawne fizycznie i psychicznie, w imię rasistowskich i eugenicznym idei narodowego socjalizmu. 4. Cel: Eliminowanie osób uznanych za "bezwartościowe dla społeczeństwa". W tym kontekście program obejmował nie tylko osoby z zaburzeniami psychicznymi, ale także osoby z niepełnosprawnościami, dzieci z wadami wrodzonymi, osoby starsze i inne grupy uznane za "niepożądane" przez nazistowskie ideologie eugeniczne. Unheimlich: - Określa uczucie będące wynikiem dysonansu poznawczego, który występuje w sytuacji, gdy coś dobrze znane okazuje się obce i dlatego wywołuje strach i niepokój - Niesamowite nie jest tak naprawdę niczym nowym czy obcym, lecz jest czymś od dawna znanym życiu psychicznemu, co wyobcowuje się z niego za sprawą procesu wyparcia - w tym przypadku niepełnosprawność. -Niesamowite jest wszystko, co ma pozostać w tajemnicy. Wiele osób, które późno dowiadują się o programie eksterminacji "życia niegodnego życia”, opisuje swoją reakcję na to odkrycie w kategoriach Freudowskiego unheimlich. Susanne Knittel "historyczne unheimlich"- przyprawiające o zawrót głowy wtargnięcie przeszłości w teraźniejszość, kiedy nagle zdajemy sobie sprawę, że to, co znajome, stało się obce 26. Miejsca, sposoby upamiętnienia ofiar Akcji „T4” 27. Miejsca na terenie Niemiec, gdzie mordowano osoby z niepełnosprawnościami; *Hadamar, *Grafeneck, *Tworki, *Brandenburg, *Bernburg, *Hanmein, *Pirma-Sonnenstein 28. Miejsca na terenie Polski, gdzie mordowano osoby z niepelnosprawnosciami; *Kulparków *Kochanówka, *Chełmno, *Lubliniec, *Obrzyce 30. Postać Hansa Aspergera *W1944 roku ukazała się publikacja "Autystyczna psychopatia okresu dzieciństwa", okazało się, że lekarz zdefiniował już cały zespół objawów nowego zaburzenia. W artykule Asperger opisał dzieci, które nazywał, "mali profesorowie" – wyjątkowo inteligentni, pochłonięci swoimi myślami i zainteresowaniami, pozbawieni empatii i zdradzający ogromne trudności w nawiązywaniu relacji społecznych i emocjonalnych W swoich pracach podkreślał wielokrotnie, że wobec pacjentów nieuleczalnie chorych, szczególnie obciążonych chorobami genetycznymi, należy zastosować "specjalne środki", Opisał zaburzenie nazwane później od jego nazwiska zespołem Aspergera, Brał udział w akcji T4 – nazistowskim programie eliminacji osób nieuleczalnie chorych i niepełnosprawnych, Asperger współpracował z kliniką Spiegelgrund. To klinika, w której dokonywano eutanazji dzieci 31. Definicja gapienia, - wzrokowo reakcja na coś, czego nie spodziewaliśmy się zobaczyć - intensywna wymiana wzrokowa, która tworzy znaczenia - czas, jaki potrzebuje mózg, żeby nadać sens temu, co niespodziewanie Gapienie się często dotyczy osób odbiegających od normy, posiadających nietypowe cechy zewnętrzne, różnice kulturowe czy osoby z niepełnosprawnościami. Niewidoczność – brak uznania osób z niepełnosprawnościami jako pełnoprawne podmioty mogące z innymi tworzyć przestrzeń publiczną, marginalizacja, instytucjonalna izolacja, zepchnięcie do sfery rodzinno-domowej 32. Cztery cechy gapienia i ich charakterystyka, przykłady, 1. Reakcja fizjologiczna: - konkretne reakcje fizjologiczne – ludzki umysł jest nastawiony na nowość, kiedy pojawia się coś nowego jest duży przepływ dopaminy (hormon przyjemności); występowanie podwyższonego tętna, zmiany w zapisie EEG, - procesy poznawcze – duża rola uwagi, 2. Uwarunkowania społeczno-kulturowe: - freak-show, - medyczne spojrzenie – forma całkowicie bezosobowej, asymetrycznej relacji wzrokowej między dwiema osobami; inwazyjne spojrzenie medyka bada ciało pacjenta i orzeka o jego losie; spojrzenie lekarza skupia się na tych elementach ciała, które podejrzewa się o odstępstwo od normy, - gapienie się kolonizujące/etnograficzne, 3. forma interakcji: - intensywne gapienie się, będące wyrazem uwagi, stanowi początek relacji pomiędzy dwiema osobami, - wizualny konformizm – opór wobec istniejącej konwencji będzie wyrażany w określony sposób: to co ekstrawaganckie dla wprawnego oka szybko staje się odgrywaniem bycia zwyczajnym, 4. forma zdobywania wiedzy: - ciekawskie gapienie – ciekawość daje początek dociekaniu; poszukiwanie wiedzy wymaga ciągłego patrzenia na rzeczy nieznane; udomowienie tego, co nieznane, - spojrzenie intensywne, skupione, asymetryczne, - praca wizualna polegająca na godzeniu tego, co ciekawe, z tym co zwyczajne. 33.Czym jest barkowe gapienie się, 34. Uprzejma nieuwaga. Uprzejma nieuwaga – możliwość nie zwracania na siebie uwagi; Passing odnosi się do sytuacji, gdy osoba z niepełnosprawnością ukrywa swoją niepełnosprawność lub stara się dostosować do społeczeństwa w taki sposób, aby uniknąć stygmatyzacji lub dyskryminacji