Kolokwium kliniczna PDF

Najważniejsze zagadnienia wymagane na kolokwium: 1.​ cechy wspólne/podstawowe zaburzeń osobowości w każdej wiązce (ABC) Wiązka A → dziwaczność i ekscentryczność Cechy podstawowe: zachowanie dziwne, ekscentryczne, nieufne, podejrzliwe, wycofane społecznie, brak bliskich związków z innymi, chłód...

Najważniejsze zagadnienia wymagane na kolokwium: 1.​ cechy wspólne/podstawowe zaburzeń osobowości w każdej wiązce (ABC) Wiązka A → dziwaczność i ekscentryczność Cechy podstawowe: zachowanie dziwne, ekscentryczne, nieufne, podejrzliwe, wycofane społecznie, brak bliskich związków z innymi, chłód emocjonalny, tendencje do nietypowego postrzegania rzeczywistości Wiązka B → dramatyczność, emocjonalność, kapryśność Cechy podstawowe: skłonność do dramatycznych, emocjonalnych i niekonwencjonalnych zachowań Wiązka C → napięcie, lęk, strach Cechy podstawowe: społeczne wycofanie, nadwrażliwość na negatywną ocenę, lęk, napięcie, strach, przerażenie, problemy w relacjach z innymi Cechy wspólne zaburzeń osobowości: trwałość i sztywność wzorców zachowań, dysfunkcjonalność w relacjach interpersonalnych, problem w adaptacji społecznej, nieadekwatne reakcje emocjonalne, subiektywne cierpienie (ale nie zawsze musi występować jak np. w antyspołecznej), początek w młodości/wczesnej dorosłości, nieświadomość problemu, kategoria spektrum, wpływ na różne obszary życia. 1.​ Aktualne podejścia do zaburzeń osobowości Podejście kategorialne DSM-5- przyjmuje, że zaburzenia osobowości stanowią odrębne kategorie, do których można zaklasyfikować jednostkę, podając konkretne kryteria diagnostyczne dla każdej kategorii. Podejście dymensjonalne wg ICD-11 pozwala na rozpoznanie zaburzenia za pomocą kontinuum różnych cech. W tym podejściu zaburzenie osobowości stanowi skrajne natężenie zdrowych cech np. kontrola emocji (nadmiernie wysoka i nadmiernie niska). W podejściu dymensjonalnym diagnozuje się nie tyle typ zaburzeń osobowości co głębokość problemów osobowościowych z jakimi zmaga się pacjent (lekkie, umiarkowane, głębokie). 2.​ Zaburzenia osobowości wg DSM 5 I ICD 11 Zaburzenie osobowości wg DSM-5 (ogólne kryteria) A.​ Stały wzorzec zachowań i doświadczeń emocji, który różni się znacząco od tego, co jest oczekiwane w danym kręgu kulturowym (wyrażony co najmniej w dwóch poniższych obszarach) ​ Postrzeganie (sposób postrzegania i interpretowania siebie i innych, wydarzeń)  ​ Wyrażanie emocji (intensywność, adekwatność, chwiejność) ​ Funkcjonowanie w relacjach międzyludzkich (izolacja, manipulacja, nieumiejętność utrzymywania relacji) ​ Kontrola impulsów B.​ Stały wzorzec jest pozbawiony elastyczności i dominuje w sytuacjach dot. danej osoby i sytuacjach społecznych. C.​ Stały wzorzec powoduje klinicznie istotne cierpienie lub upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub w innych ważnych obszarach. D.​ Wzorzec jest niezmienny i utrzymuje się przez dłuższy czas, jego początek bywa kojarzony z wiekiem dorastania lub wczesnej dorosłości. E.​ Występowanie opisanego wzorca nie może być lepiej wyjaśnione poprzez interpretowanie go jako objaw lub skutek innego zaburzenia. F.​ Zakłócenie nie jest spowodowane fizjologicznym działaniem substancji (np. leków) albo stanem ogólnomedycznym (np. urazem głowy) Wiązka A ​ Paranoiczne zaburzenia osobowości 301.0 (F60.0) ​ Schizoidalne zaburzenia osobowości 301.20 (F60.1) ​ Schizotypowe zaburzenia osobowości 301.22 (F21) Wiązka B ​ Antyspołeczne zaburzenie osobowości 301.7 (F60.2) ​ Zaburzenie osobowości typu borderline (graniczne) 301.83 (F60.3) ​ Histrioniczne zaburzenie osobowości 301. 50 (F60.4) ​ Narcystyczne zaburzenie osobowości 301.81 (F60.81) Wiązka C ​ Unikowe zaburzenia osobowości 301.82 (F60.6) ​ Zależne zaburzenia osobowości 301.6 (F60.7) ​ Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenia 301.4 (F60.5) Inne zaburzenia osobowości ​ Zaburzenia osobowości spowodowane innym stanem ogólnomedycznym 301.1 (F07.0) Należy określić postać: labilna, odhamowana, agresywna, apatyczna, paranoiczna, inna, mieszana, nieokreślona ​ Inne określone zaburzenia osobowości 301.89 (F60.89) ​ Nieokreślone zaburzenia osobowości 301.9 (F60..9) DSM-5 reasumując Zaburzenie osobowości wg ICD-11 ​ W ICD-11 zaproponowano, aby podstawowym wymiarem klasyfikacji zaburzeń osobowości było nasilenie, które może być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. ​ Zaburzenia osobowości mogą być dalej opisywane przez wskazanie na obecność charakterystycznych nieadaptacyjnych cech osobowości. ​ W ramach tego podejścia diagnozujemy nie tyle typ zaburzeń osobowości, co głębokość problemów osobowościowych z jakimi zmaga się pacjent (lekkie, umiarkowane lub głębokie zaburzenia osobowości. 4. Podejścia do zaburzeń osobowości Podejścia teoretyczne Podejście poznawcze- Akcentuje zniekształcenia poznawcze w myśleniu jednostki, dot. siebie, innych i otaczającego świata. Są one przewlekłe i systematyczne i sprzyjają błędnej interpretacji rzeczywistości. Podejście interpersonalne- Zakłada, że zab. osob. powstają w wyniku zniekształceń w relacjach interpersonalnych, np. sytuacja porzucenia, odtrącenia, nadmierna krytyka, sytuacje wzmagające lęk. Podejście psychodynamiczne- Akcentuje rolę wewn. konfliktów jednostki, deficytów rozwojowych i defektów organicznych. Konflikty są spychane do nieświadomości, powodując obciążenie psychiki i nasilając działanie mechanizmów obronnych. Teoria relacji z obiektem- Zab. osob. są wynikiem niepowodzenia w procesie rozwoju relacji z obiektem i struktur intrapsychicznych. 5. model O. Kernberga (proszę oprzeć się również na książce L. Cierpiałkowskiej) zaburzeń osobowości Model zaburzeń osobowości Otto Kernberga opiera się na koncepcji poziomów organizacji osobowości, które odzwierciedlają stopień integracji struktury psychicznej jednostki. Model ten łączy się z teorią relacji z obiektem i kładzie nacisk na wpływ wczesnych doświadczeń na rozwój osobowości. Kernberg wyróżnia trzy poziomy organizacji osobowości, które mają charakter patologiczny:  ​ Osobowość psychotyczna: Charakteryzuje się głębokimi zaburzeniami w testowaniu rzeczywistości, poważnymi deficytami w funkcjonowaniu ego i superego, a także dominacją prymitywnych mechanizmów obronnych. ​ Osobowość borderline: Wykazuje umiarkowane zaburzenia w testowaniu rzeczywistości, trudności w regulacji emocji, niestabilne relacje interpersonalne i stosowanie mechanizmów obronnych takich jak rozszczepienie. ​ Osobowość neurotyczna: Charakteryzuje się stosunkowo dobrze zintegrowaną strukturą osobowości, lepszą zdolnością do testowania rzeczywistości i bardziej dojrzałymi mechanizmami obronnymi. Diagnoza różnicowa w modelu Kernberga opiera się na ocenie takich aspektów jak: ​ Testowanie rzeczywistości: Zdolność do odróżniania rzeczywistości wewnętrznej od zewnętrznej. ​ Tożsamość ego: Poziom integracji i spójności poczucia siebie. ​ Mechanizmy obronne: Stosowane strategie radzenia sobie z lękiem i konfliktami. ​ Relacje z obiektem: Wzorce interakcji z innymi ludźmi. psychotyczna borderline neurotyczna Testowanie Głęboko zaburzone Umiarkowanie W porządku rzeczywistości (trudności z zaburzone odróżnieniem rzeczywistości od swoich fantazji) Tożsamość ego Poważne deficyty w Niestabilne ego Stosunkowo dobrze ego i superego zintegrowane ego Mechanizmy Prymitywne (Np. Np. rozszczepienie Bardziej dojrzałe np. obronne Zaprzeczanie na (niezdolność do wyparcie, ekstremalnym łączenia sublimacja, poziomie, pozytywnych i racjonalizacja Omnipotencja itp.) negatywnych aspektów siebie i innych), projekcja, zaprzeczanie, dysocjacja W modelu Kernberga zaburzenia osobowości są postrzegane jako wynik fiksacji na określonym etapie rozwoju psychoseksualnego, co prowadzi do specyficznych wzorców funkcjonowania. Relacje z obiektem (patrz oś poniżej) Faza autyzmu i symbiozy (tam gdzie “utknęła” struktura psychotyczna) Fragmentaryczne i archaiczne reprezentacje Self i obiektów oznaczają, że: ​ Nie są one jeszcze w pełni ukształtowane i zintegrowane.  ​ Mają charakter prymitywny i oparty na podstawowych potrzebach i popędach. ​ Są spolaryzowane na skrajne pozytywne i negatywne. Faza różnicowania Self od obiektu (tam gdzie “utknęła” struktura borderline) W tej fazie: ​ Reprezentacje Self i obiektu stają się bardziej stabilne i spójne, ale nadal są archaiczne i niezróżnicowane. To oznacza, że dziecko ma już pewniejsze poczucie siebie i innych, ale nadal postrzega je w sposób uproszczony, oparty na podstawowych potrzebach i popędach. ​ Dziecko stopniowo integruje dobre i złe aspekty Self i obiektu. Zaczyna rozumieć, że matka może być zarówno dobra, jak i zła, a ono samo może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne cechy. (ale u ludzi z borderem do nie dokońca się rozwija vvv) ​ Kluczowym mechanizmem obronnym jest rozszczepienie. Dziecko nadal rozdziela Self i obiekt na dobre i złe, aby chronić się przed lękiem i konfliktem. Faza względnej integracji (tam gdzie “dotarła” struktura neurotyczna) Stabilne i spójne reprezentacje Self i obiektu oznaczają, że: ​ Dziecko ma trwałe poczucie własnej tożsamości. ​ Potrafi tworzyć stabilne i przewidywalne relacje z innymi. ​ Rozumie, że ludzie mogą mieć zarówno dobre, jak i złe cechy. ​ Mechanizm rozszczepienia stopniowo ustępuje miejsca wyparciu jako dominującemu mechanizmowi obronnemu. To pozwala na bardziej dojrzałe radzenie sobie z lękiem i konfliktami. 6. wiązka A: cechy dla poszczególnych zaburzeń osobowości (slajd 10?) 7. kryteria diagnostyczne wg DSM 5 dla każdego zaburzenia osobowości PARANOICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI A. DOMINUJĄCY BRAK ZAUFANIA LUB PODEJRZLIWOŚĆ: Podejrzewanie, że jest się wykorzystywanym, krzywdzonym lub oszukiwanym przez innych Nieuzasadnione wątpliwości, co do lojalności przyjaciół współpracowników Niechęć do zwierzania się, obawa przed wykorzystaniem tych informacji Interpretowanie niegroźnych uwag, jako poniżających, zagrażających Pamiętliwość ,stałe żywienie urazy ( niechęć do wybaczania krzywd, urazów, zniewag) Powtarzające się podejrzenia (niewierności) B. OBJAWY NIE POJAWIAJĄ SIĘ WYŁĄCZNIE W CZASIE TRWANIA SCHIZOFRENII, ZABURZEŃ NASTROJU LUB INNYCH ZABURZEŃ PSYCHOTYCZNYCH SCHIZOIDALNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI A. WYCOFANIE SIĘ ZE ZWIĄZKÓW SPOŁECZNYCH I OGRANICZENIE ZAKRESU UCZUĆ W RELACJACH Z INNYMI ​ Nie potrafi wyrażać swoich uczuć - chłód emocjonalny, spłycenie uczuciowe, wycofanie emocjonalne ​ Brak umiejętności i potrzeby tworzenia bliskich związków: -​ w relacjach z częścią rodziny -​ zawsze wybiera samotne działanie  -​ nie ma bliskich przyjaciół poza najbliższymi krewnymi -​ wykazuje małe lub ich brak zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi ​ Czerpie przyjemność z niewielu czynników ​ Nie reaguje na uwagi krytyczne czy pochlebstwa ​ Wyraża niewrażliwość na normy i konsekwencje społeczne ​ Skłonność do fantazjowania i introspekcji B. OBJAWY NIE POJAWIAJĄ SIĘ WYŁĄCZNIE W CZASIE TRWANIA SCHIZOFRENII, ZABURZEŃ NASTROJU LUB INNYCH ZABURZEŃ PSYCHOTYCZNYCH SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI A. Wzorzec zachowań charakteryzujący się deficytem umiejętności społecznych i w kontaktach międzyludzkich, zniekształceniami poznawczymi i w zakresie spostrzegania oraz ekscentrycznymi zachowaniami, rozpoczynający się u młodych dorosłych w różnych warunkach. Obecnych jest przynajmniej pięć objawów z listy: 1.​ nastawienia ksobne, z wyłączeniem urojeń odnoszących 2.​ dziwne wierzenia lub myślenie magiczne, które wpływają na zachowanie i są niezgodne z normami danej kultury (np. zabobony, wiara w jasnowidztwo, a w wypadku dzieci i nastolatków dziwaczne fantazje i zainteresowania) 3.​ niezwykłe doświadczenia zmysłowe, z uwzględnieniem złudzeń fizjologicznych 4.​ dziwne myślenie i mowa (np. niejasne, szczegółowe, metaforyczne, kunsztowne lub stereotypowe) 5.​ podejrzliwość i nastawienia paranoidalne 6.​ niedostosowany lub ograniczony afekt 7.​ zachowanie lub wygląd, które są dziwaczne, ekscentryczne albo osobliwe 8.​ brak bliskich przyjaciół lub powierników innych niż krewni pierwszego stopnia 9.​ nadmierny lęk społęczny, który nie znika wraz z zacieśnianiem znajomości i kojarzy się raczej z objawami paranoidalnymi, niż z negatywnymi sądami na swój temat. B. Objawy nie występują wyłącznie w przebiegu schizofrenii, epizodu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego lub epizodu depresyjnego z objawami psychotycznymi lub innego zaburzenia psychotycznego, nie są spowodowane innym stanem ogólnomedycznym. 8. charakterystyka zaburzenia osobowości paranoicznej, czynniki sprawcze, cechy dominatywne, obraz siebie itd CHARAKTERYSTYKA 9. kryteria, o których musimy pamiętać przy weryfikacji zab. Oso. Paranoicznej badany podejrzewa, innych o wykorzystanie go, krzywdzenie lub oszukiwanie, nie mając ku temu wystarczających powodów nurtują go nieuzasadnione wątpliwości co do lojalności i wiarygodności bliskich, przyjaciół pracowników niechętnie zwierza się innym z powodu obawy, że ujawnione informacje zostaną użyte przeciwko niemu, nie ma zaufania do nikogo (lęk przed odrzuceniem) w niewinnych uwagach i zdarzeniach upatruje coś ukrytego, poniżającego, zagrażającego  wielokrotnie podejrzewa współmałżonka, partnera o niewierność, podaje przykłady nieuzasadnionych podejrzeń 10. mechanizm funkcjonowania osobowości schizoidalnej, czynniki sprawcze osobowości schizoidalnej MECHANIZM FUNKCJONOWANIA O. SCHIZOIDALNEJ CZYNNIKI SPRAWCZE O. SCHIZOIDALNEJ Rodzina: -​ bezosobowe i formalne związki we wczesnym dzieciństwie lub rodzic zaangażowany, narzucający się ingerujący Czynniki biologiczno - ewolucyjne: -​ konstytucjonalny deficyt w przeżywaniu emocji -​ ogniskowe anomalie w mózgu w obrębie układu limbicznego, siatkowatego (słaby poziom aktywacji) Czynniki indywidualne: -​ obraz „ja” zniekształcony -​ słaby wgląd w siebie -​ nastrój apatyczny (słaba czułość, surowość) -​ mechanizm obronny - intelektualizacja 11. slajd 29 - kryteria: taki jest człowiek o osobowości schizoidalnej KRYTERIA: TAKI JEST CZŁOWIEK O OSOBOWOŚCI SCHIZOIDALNEJ badany/a nie pragnie bliskich relacji z innymi, nie znajduje w nich przyjemności nie ma potrzeby bycia w bliskości, nie rozumie tej relacji  w niewielkim zakresie ujawnia zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi niewiele zajęć sprawia jej przyjemność, o ile w ogóle ją w czymś znajduje nie ma bliskich przyjaciół, powierników sprawia wrażenie obojętnego na pochwały lub krytykę objawia chłód emocjonalny, spłycenie uczuciowości lub obojętność Plik Cluster B 12. kryteria diagnostyczne wg DSM 5 antyspołecznego, narcystycznego zaburzenia osobowości ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI - kryteria DSM-5 A. Wzorzec zachowań polegających na lekceważeniu i naruszaniu praw innych osób występujący po 15 roku życia (co najmniej 3 z poniżej podanych). Nieprzestrzeganie zasad zachowania zgodnego z prawem, naruszające normy społeczne. Oszustwa polegające na powtarzającym się okłamywaniu, podawaniu się za kogoś innego, nakłanianiu innych osób do różnych działań w celu uzyskania korzyści lub przyjemności. Impulsywność, trudności w planowaniu. Drażliwość, agresywne zachowania będące przyczyną wywoływania bójek lub napaści. Lekkomyślne lekceważenie zasad bezpieczeństwa samego siebie lub innych. Nieodpowiedzialność, powtarzające się łamanie zasad zachowań w pracy lub niedopełnianie zobowiązań finansowych. Brak poczucia żalu, objawiające się obojętnością lub racjonalizowaniem w przypadku zranienia, oszukiwania drugiej osoby B. Dana osoba ma co najmniej 18 lat. C. Dowody świadczące o występowaniu zaburzeń przed 15 rokiem życia. D. Zachowania antyspołeczne nie występują w przebiegu schizofrenii lub zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. NARCYSTYCZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI - kryteria DSM-5 wielkościowe przekonanie co do swojej wartości (wyolbrzymianie osiągnięć, pozytywów)  przekonanie o byciu kimś wyjątkowym, niepowtarzalnym nadmierna potrzeba bycia podziwianym potrzeba przebywania w gronie osób o wysokim statusie materialno bytowym, zawodowym, społecznym brak zdolności do współodczuwania, skupianie się emocjonalne na sobie aroganckie wyniosłe zachowania z zazdrością o sukcesy innych wykorzystywanie innych do osiągania własnych celów skłonność do krytyki, krytykanctwa, działań odwetowych nie przyjmowanie cudzego punktu widzenia argumentów innych, niż jedynie własne 13. cechy dominatywne, obraz siebie itd antyspołecznego, narcystycznego zaburzenia osobowości ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI ​ Cechy dominatywne: nieodpowiedzialność, obniżona empatia ​ Obraz siebie: jestem samodzielny, niezależny, silny ​ Obraz innych: inni zasługują na wykorzystanie, ponieważ są słabi ​ Przekonania kluczowe: muszę zadbać przede wszystkim o siebie, jeśli nie będę ustawiać innych, to nigdy nie osiągnę tego, co chcę, jestem lepszy od innych ​ Emocje: złość, gniew ​ Mechanizm obronny: acting-out (gwałtowny sposób rozładowania napięć, impulsów) ​ Strategia: atak, manipulacja, oszustwo, kradzież ​ Funkcjonowanie interpersonlane: nieodpowiedzialność (nie można na nich polegać w relacjach bliskich, zawodowych, innych, manipuluje, łamie normy społeczne, prawne) NARCYSTYCZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI ​ Cechy dominatywne: wyolbrzymianie własnej wartości ​ Obraz siebie: jedyny wyjątkowy, lepszy, „ponad śmiertelnikami” ​ Obraz innych: inni są gorsi ode mnie, moi wielbiciele ​ Przekonania kluczowe: ponieważ jestem wyjątkowy,lepszy należy mi się odpowiednie traktowanie, zasady nie są dla mnie ​ Emocje: ograniczona empatia, złość, depresyjność, kiedy nastąpi zdemaskowanie, np. zachowania o charakterze manipulacyjnym ​ Mechanizm obronny: racjonalizacja  ​ Strategia: rywalizacja celem pokazania swojej wyższości, manipulacja w tym emocjonalna, wykraczanie poza przyjęte prawa i zasady ​ Funkcjonowanie interpersonalne: wykorzystywanie innych 14. typy osobowości narcystycznej TYP WIELKOŚCIOWY: -​ wysokie poczucie własnej wartości -​ dominacja -​ arogancja wobec innych -​ przekonania o swojej wyjątkowości TYP WRAŻLIWY: -​ niestabilne poczucie własnej wartości -​ nadwrażliwość na odrzucenie -​ fantazje na swój temat -​ unikanie relacji 15. mechanizm i przyczyny osobowości narcystycznej MECHANIZM Osobowość narcystyczna związana jest z poczuciem własnej wartości: -​ Zbyt niskie poczucie wartości sugeruje: niekompetencje, nieskuteczność, bezwartościowość i niższość wobec innych. Paraliżuje działania. -​ Zbyt wysokie poczucie własnej wartości: przejawia się przekonaniem o własnej wielkości i wyższości nad innymi, arogancją i brakiem empatii. Mają złudne przekonanie, że są w stanie dokonać wszystkiego. Osoby narcystyczne działają w schemacie samotnego dziecka: -​ samouwielbiacz - idealizacja JA -​ autostymulator - uzyskiwanie nagród PRZYCZYNY 1. CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE -​ nadmiernie chwalące postawy rodziców (podtyp wielkościowy) - dzieci nie rozwijają motywacji do realizowania celów, szukają gratyfikacji w sobie samym. JEGO WYSOKOŚĆ DZIECKO -​ narzucający, kontrolujący i zimny styl rodzicielski (podtyp wrażliwy)  -​ rodzice wysoce permisywni (nie wymagający, nie kontrolujący) i wysoce autorytarni (żądający perfekcji w zachowaniu dziecka) -​ atmosfera oceniania w rodzinie, obojętność, zaniedbanie – skutkiem może być mechanizm kompensacji (wynagradzanie siebie za braki i efekty) 2. CZYNNIKI SPOŁECZNO-KULTUROWE -​ upadek wartości, norm, zasad w rodzinie -​ życie oparte na konsumpcjonizmie 3. CZYNNIKI BIOLOGICZNE -​ nieprawidłowość w budowie mózgu (uszczuplona objętość istoty szarej) w części odpowiadającej za uczucie współczucia – to jest hipoteza! 16. różnice między osobowością narcystyczną a innymi zaburzeniami osobowości (antyspołeczna, unikająca) 1. Postrzeganie siebie: ​ Osobowość narcystyczna: charakteryzuje się wyolbrzymionym poczuciem własnej ważności, przekonaniem o swojej wyjątkowości i potrzebie bycia podziwianym. Osoby te mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności i osiągnięć, a jednocześnie dewaluowania innych. ​ Osobowość antyspołeczna: osoby te również mogą mieć wygórowane mniemanie o sobie, ale ich głównym celem jest osiągnięcie korzyści i władzy, często kosztem innych. Nie przeważają u nich wygórowane potrzeby szacunku i podziwu, jak u osób narcystycznych. ​ Osobowość unikająca: osoby te mają niskie poczucie własnej wartości i postrzegają siebie jako nieadekwatne i gorsze od innych. W przeciwieństwie do osób narcystycznych, unikają one uwagi i kontaktu z innymi, obawiając się krytyki i odrzucenia. 2. Relacje z innymi: ​ Osobowość narcystyczna: osoby narcystyczne wykorzystują innych do zaspokojenia swoich potrzeb, nie okazując przy tym empatii ani zainteresowania ich uczuciami. Ich relacje są płytkie i instrumentalne. ​ Osobowość antyspołeczna: osoby te również wykazują brak empatii i skłonność do wykorzystywania innych, ale ich zachowania są bardziej agresywne i przestępcze. ​ Osobowość unikająca: osoby unikające pragną bliskich relacji, ale lęk przed odrzuceniem uniemożliwia im ich tworzenie. Izolują się one od innych, aby uniknąć negatywnych doświadczeń. 3. Motywacja:  ​ Osobowość narcystyczna: osoby narcystyczne są zmotywowane do podtrzymywania swojego wielkościowego obrazu siebie. Poszukują one podziwu i uznania, aby zrekompensować wewnętrzne poczucie pustki i bezwartościowości. ​ Osobowość antyspołeczna: osoby te dążą do zaspokojenia swoich potrzeb i impulsów, często nie licząc się z konsekwencjami dla innych. Ich motywacją jest osiągnięcie władzy i kontroli. ​ Osobowość unikająca: osoby te pragną akceptacji i bezpieczeństwa, ale lęk przed odrzuceniem paraliżuje je i uniemożliwia im dążenie do swoich celów. 4. Mechanizmy obronne: ​ Osobowość narcystyczna: osoby narcystyczne stosują takie mechanizmy obronne jak idealizacja, dewaluacja, omnipotentna kontrola i narcystyczne wycofanie. ​ Osobowość antyspołeczna: osoby te charakteryzują się racjonalizacją, zaprzeczaniem i minimalizowaniem swoich negatywnych zachowań. ​ Osobowość unikająca: osoby unikające stosują wycofanie, unikanie i fantazjowanie jako główne mechanizmy obronne. 5. Funkcjonowanie: ​ Osobowość narcystyczna: osoby narcystyczne mogą odnosić sukcesy w pracy i życiu społecznym, ale ich relacje są powierzchowne i często kończą się konfliktami. ​ Osobowość antyspołeczna: osoby te często mają problemy z prawem, pracą i relacjami interpersonalnymi. ​ Osobowość unikająca: osoby unikające doświadczają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, co prowadzi do izoloacji społecznej i zawodowej. 17. Czynniki ryzyka osobowości antyspołecznej -​ wychowywanie się w patologicznie funkcjonującej rodzinie, ubóstwo, niska pozycja społeczno-ekonomiczna, przemoc fizyczna lub -​ rodzina z dobrą pozycją społeczno-ekonomiczną ale zaniedbująca, obojętna wobec potrzeb dziecka, przemoc psychiczna, bez wzorów empatycznej czułości, -​ nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, -​ organiczne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, np. w wyniku doznanego urazu głowy, -​ występowanie zaburzeń zachowania w dzieciństwie i okresie dojrzewania (szczególnie z początkiem przed 10 rokiem życia z jednoczesnym współwystępowaniem zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi - ADHD) -​ ojciec o cechach dyssocjalnych (agresywność, chłód emocjonalny, nieprzestrzeganie norm społecznych, prawnych)