İsim tamlamaları.docx

**İsim (Ad) Tamlamaları** **İsim (Ad) Tamlamaları ve Özellikleri** 1) [Belirtili İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/belirtili-isim-tamlamasi/)\ 2) [Belirtisiz İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/belirtisiz-isim-ad-tamlamasi/)\ 3) [Zincirleme İsim (Ad) Tamlaması](http...

**İsim (Ad) Tamlamaları** **İsim (Ad) Tamlamaları ve Özellikleri** 1) [Belirtili İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/belirtili-isim-tamlamasi/)\ 2) [Belirtisiz İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/belirtisiz-isim-ad-tamlamasi/)\ 3) [Zincirleme İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/zincirleme-isim-tamlamasi/)\ 4) [Takısız İsim (Ad) Tamlaması](https://www.turkedebiyati.org/takisiz-isim-ad-tamlamasi/)\ 5) [Karma Tamlama](https://www.turkedebiyati.org/karma-tamlama-nedir/) **İsim Tamlamaları Tanımı** Aralarında anlamca ilgili bulunan ya da sonradan ilgi kurulan, birinin diğerini iyelik yönünden bütünlediği iki isimden oluşan kelime gruplarına **isim tamlaması** denir. En az iki isimden oluşan isim tamlamalarında ilkine **tamlayan** ikincisine **tamlanan** denir. İsim tamlamalarında asıl öge, tamlanandır; tamlayan ise yardımcı ögedir. **İsim Tamlamaları Özellikleri** İsim tamlamalarında birinci kelimeye tamlayan; ikincisine de tamlanan denir. Tamlayan, tamlananın anlamını bütünler. Tamlayan başta gelir, tamlanan sonda (şiirde yer değiştirebilir). Bu, "Türkçede yardımcı unsur başta; asıl unsur sonda bulunur." kuralına göre açıklanabilir. Asıl unsur tamlanandır. Ama vurgu tamlayandadır. Çünkü tamlayan sonradan eklenerek tamlananın anlamını bütünlemektedir. "kenar" dendiğinde ne kenarı, neyin kenarı olduğu anlaşılmamaktadır. "deniz kenarı" diyerek "kenar"ın "deniz"e ait olduğunu belirtmiş oluruz. Bu durumda "deniz" vurgulu söylenir. - - - - - - - - **! İsim tamlamasına özgü iki tane ek vardır:** - - https://www.turkedebiyati.org/wp-content/uploads/tamlayan-tamlanan-ekleri.jpgTamlayan-Tamlanan Ekleri Tamlayan, ek alsa da almasa da ilgi hâlindedir. Tamlayan zamir ise ilgi hâl ekini alır; isimse alır veya almaz. Tamlanan ise daima iyelik eki alır. **Tamlayan eki, isimleri isimlere bağlayarak tamlama kurmaya yarar.** - - - - - **İyelik ekleri**, isimlerin ve isim soylu kelimelerin sonuna gelerek onların sahiplerini, ait oldukları kişileri belirten eklerdir. Tamlayansız kullanıldıkları zaman bu eklere **iyelik zamirleri** de denir. - - - - **İyelik ekleri isim tamlamasında tamlanana gelir:** - - - Zil, şal ve gül. Bu bahçede **raksın bütün hızı**...\ **Şevk akşamı**nda Endülüs üç defa kırmızı... **Aşkın sihirli şarkısı** yüzlerce dildedir.\ **İspanya neşesi**yle bu akşam bu zildedir. **! İsim tamlamaları cümlede isim gibi kullanılır, isme getirilen ekleri alabilir, ismin aldığı görevleri yüklenebilirler: Cümle ve kelime grupları içinde isim, sıfat, zarf olarak kullanılırlar.** - - - - - - - **! Tamlayan, tamlanan veya her ikisi birden kelime grubu olabilir.** - - - - **! Birden fazla tamlayan ve tamlanan bulunabilir.** - - - - **! Tamlayan cümle hâlinde de olabilir:** - - **Not:** Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansız kullanılmaktadır ki bu, yanlış bir tutumdur. - - - **! Belirtili isim tamlamasında vurgu her iki unsurda da eşittir, ama belirtisiz isim tamlamasında tamlayan vurguludur.** - - İyelik ekleri takısız isim tamlaması ve bazı istisnalar hariç bütün isim tamlamalarında tamlananda bulunur. Ama bir kısmında tamlayan eki (ilgi eki) bulunmaz. İşte, **tamlayanın ilgi eki alıp almamasına göre** isim tamlamaları ikiye ayrılır: Belirtili İsim Tamlaması ve Belirtisiz İsim Tamlaması. **Uygulama** *Annem **belediye [doktor]u**ydu. Penceresinden **kavak [ağaçlar]ı** görünen bir **sağlık [ocağ]ı**nda çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada **tek çocuk olmanın [krallığ]ı**nı yaşar, oyalanır; **haşarılıklarımın, afacanlıklarımın hoş görüleceğini bilmenin [kolaylıklar]ı**ndan fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, yanaklarımı pembeleştiren makaslar almalarına ses çıkarmazdım. Pencereden uzanır, uçuşan pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Kavakları silkeleyen rüzgâr **oyun [arkadaş]ı**m olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır bense onu tasasız gözlerle izlerdim. **Annemin [masa]sı**nda, **güzel çerçeveler [iç]i**nde **benim ve babamın [resm]i** dururdu. Gurur duyardım. **[Kocaman bir masası ve koltuğu] vardı annemin**. Annemi makamında daha çok severdim sanki, ya da sevgim başka bir boyut kazanırdı. (Murathan Mungan; Pamukçuklar)* Yukarıdaki parçada en az iki kelimeden oluşan ve koyu harflerle yazılmış olan kelime gruplarının ilk kelimelerinin yazılmadığını düşünelim: *Annem **doktor**du. Penceresinden **ağaçlar** görünen bir **ocak**ta çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada **krallık** yaşar, oyalanır; **kolaylıklar**dan fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, yanaklarımı pembeleştiren makaslar almalarına ses çıkarmazdım. Pencereden uzanır, uçuşan pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Kavakları silkeleyen rüzgâr **arkadaşı**m olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır bense onu tasasız gözlerle izlerdim. **Masada**, **içte,** **resim** dururdu. Gurur duyardım. **Kocaman bir masası ve koltuğu vardı**. Annemi makamında daha çok severdim sanki, ya da sevgim başka bir boyut kazanırdı.* Öncesindeki kelimeler çıkarıldığında altı çizili olanların anlamları eksilmiş oldu. Kelime anlamı olarak değil de cümleye kattığı anlam bakımından eksilme oldu. - - - - - - - - - - İşte, dilimizde, kullandığımız kelimelerin (asıl unsur olan kelimelerin) tam olarak anlaşılması ve tanınması için onlardan önce bazı kelimeler getirerek anlamlarını tamamlarız.