Οικονομική των Επιχειρήσεων - Προσφορά & Ζήτηση PDF

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Προσφορά και Ζήτηση: Πως λειτουργούν οι αγορές Οικονομική των Επιχειρήσεων Γεώργιος Λιόντος Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Οι αγοραίες δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης ❖ Αν εκδοθεί μια έκθεση που συνδέει ορισμένα τρόφιμα με κινδύνους γι...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Προσφορά και Ζήτηση: Πως λειτουργούν οι αγορές Οικονομική των Επιχειρήσεων Γεώργιος Λιόντος Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Οι αγοραίες δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης ❖ Αν εκδοθεί μια έκθεση που συνδέει ορισμένα τρόφιμα με κινδύνους για την υγεία, οι επιχειρήσεις που παράγουν αυτά τα προϊόντα θα έρθουν αντιμέτωπες με μειώσεις τιμών και με μια πιθανή κατάρρευση στις αγορές τους. ❖ Οι αεροπορικές εταιρείες μπορούν να χρεώσουν υψηλότερες τιμές σε συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου προς ορισμένους προορισμούς, σε σύγκριση με άλλες εποχές που είναι αναγκασμένες να μειώσουν τα κόμιστρα για να γεμίσουν τα αεροσκάφη. ❖ Τα ανωτέρω παραδείγματα σχετίζονται με αγορές που περιλαμβάνουν αγοραστές και πωλητές. ❖ Οι αγορές λειτουργούν με την αλληλεπίδραση των «δυνάμεων» της προσφοράς και της ζήτησης. Η προσφορά και η ζήτηση καθορίζουν την ποσότητα των παραγόμενων αγαθών και την τιμή πώλησής τους. ❖ Χρησιμοποιούμε τους όρους «τιμή» και «κόστος» τακτικά στην καθημερινή μας ζωή, ορισμένες φορές ως υποκατάστατο το ένα του άλλου. Ωστόσο, στα οικονομικά, η τιμή διαφέρει από το κόστος. → Η τιμή αναφέρεται στην ποσότητα των χρημάτων που ένας αγοραστής (επιχείρηση ή καταναλωτής) πρέπει να θυσιάσει για ν’ αποκτήσει κάτι. → Το κόστος αναφέρεται στην πληρωμή των παραγωγικών συντελεστών. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Υποθέσεις του μοντέλου προσφοράς και της ζήτησης 1. Πολλοί αγοραστές και πωλητές → Λήπτες τιμών 2. Ομοιογενή αγαθά → Οι αγοραστές δεν έχουν προτιμήσεις και οι πωλητές χρεώνουν την ίδια τιμή. 3. Τέλεια πληροφόρηση → Οι αγοραστές γνωρίζουν τα πάντα για τις τιμές και τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος, ενώ οι πωλητές γνωρίζουν τις παραγωγικές διαδικασίες και ικανότητες σε μια αγορά. 4. Ελευθερία εισόδου και εξόδου → Δεν υπάρχουν φραγμοί εισόδου ή εξόδου σε κανέναν κλάδο. 5. Ξεκάθαρη διάκριση μεταξύ αγοραστών και πωλητών → Οι πωλητές δεν μπορούν να επηρεάσουν τη ζήτηση και οι αγοραστές δεν μπορούν να επηρεάσουν την προσφορά. 6. Σαφώς καθορισμένα δικαιώματα ιδιοκτησίας → Λαμβάνονται υπόψιν όλα τα κόστη και τα οφέλη εκατέρωθεν. 7. Μηδενικά κόστη συναλλαγών → Αγοραστής και πωλητής δεν επιβαρύνονται με κόστη συναλλαγής. 8. Ορθολογική συμπεριφορά → Οι αγοραστές μεγιστοποιούν την χρησιμότητά τους και οι πωλητές μεγιστοποιούν τα κέρδη τους. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Αγορές και ανταγωνισμός ❖ Αγορά: μια ομάδα αγοραστών και πωλητών ενός συγκεκριμένου αγαθού ή υπηρεσίας που συναθροίζονται για να συμφωνήσουν σε μια τιμή ανταλλαγής. ✓ Οι αγορές έχουν πολλές μορφές (π.χ., τέλειος ανταγωνισμός, ολιγοπώλιο, κ.ά.). ✓ Στις αγορές υπάρχουν αγοραστές και πωλητές. ✓ Οι αγοραστές και οι πωλητές δεν χρειάζεται να συναντηθούν ώστε να καταλήξουν σε μια συμφωνία. ✓ Σε μια ανταγωνιστική αγορά υπάρχουν πολλοί αγοραστές και πωλητές, αλλά κανείς δεν μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις τιμές της αγοράς. ❖ Ανταγωνισμός: μια αγοραία κατάσταση κατά την οποία δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις μάχονται για πελάτες ❖ Μορφές αγορών → Ορισμένες αγορές βρίσκονται μεταξύ των δύο άκρων του τέλειου ανταγωνισμού και του μονοπωλίου. Μια τέτοια αγορά ονομάζεται «ολιγοπωλιακή». → Μια άλλη μορφή αγοράς είναι ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός, στον οποίο υπάρχουν πολλοί πωλητές, αλλά ο κάθε ένας προσφέρει ελαφρώς διαφοροποιημένα προϊόντα. → Ορισμένες αγορές διαθέτουν μόνο έναν πωλητή, ο οποίος καθορίζει και την τιμή. Μια τέτοια αγορά ονομάζεται «μονοπωλιακή» (θα την μελετήσουμε σε άλλο κεφάλαιο). Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Πλαίσιο ανάλυσης: παραγωγοί σπόρων ελαιοκράμβης, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μαγειρικού λαδιού. Η ελαιοκράμβη καλλιεργείται σε πολλές περιοχές του κόσμου, όπως ο Καναδάς, η Κίνα, η Ινδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, κ.ά. ❖ Η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας είναι η ποσότητα που οι πωλητές είναι πρόθυμοι και ικανοί να πουλήσουν. ❖ Νόμος της προσφοράς: ο ισχυρισμός ότι, διατηρώντας όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς, η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού αυξάνεται όταν αυξάνεται η τιμή του. → Όταν η τιμή των σπόρων ελαιοκράμβης είναι υψηλή, τότε η πώληση των σπόρων είναι κερδοφόρα, κι έτσι οι πωλητές είναι πρόθυμοι να προσφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα. → Αντίθετα, όταν η τιμή των σπόρων ελαιοκράμβης είναι χαμηλή, τότε τα κέρδη είναι λιγότερα και οι πωλητές είναι λιγότερο πρόθυμοι να καλλιεργήσουν ελαιοκράμβη. Σε χαμηλά επίπεδα τιμών ορισμένοι καλλιεργητές μπορεί να σταματήσουν εντελώς την καλλιέργεια. ❖ Πίνακας προσφοράς: ένας πίνακας που παρουσιάζει τη σχέση μεταξύ της τιμής ενός αγαθού και της προσφερόμενης ποσότητας. ❖ Καμπύλη προσφοράς: η γραφική αναπαράσταση της σχέσης μεταξύ της τιμής ενός αγαθού και της προσφερόμενης ποσότητας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Ατομική Θετική κλίση της καμπύλης προσφοράς → Σε μια τιμή χαμηλότερη των €50 ανά τόνο, η Tramontana δεν προσφέρει καθόλου σπόρους Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Ατομική vs Αγοραία → Η αγοραία προσφορά είναι το σύνολο των προσφορών όλων των πωλητών. → Η συμπεριφορά μιας επιχείρησης μπορεί να διαφέρει από εκείνη όλων των υπόλοιπων του κλάδου. → Η κίνηση κατά μήκος της καμπύλης προσφοράς προκύπτει, όταν υπάρχει αλλαγή στην τιμή του εξεταζόμενου προϊόντος. → Μια μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προκαλείται από έναν παράγοντα που επηρεάζει την προσφορά, πέραν μιας αλλαγής στην τιμή. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Ατομική vs Αγοραία Τιμή σπόρων Tramontana Sedona Αγορά € 0 0 0 0 50 0 2 2 100 1 4 5 150 2 6 8 200 3 8 11 250 4 10 14 300 5 12 17 350 6 14 20 400 7 16 23 450 8 18 26 500 9 20 29 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Προσφοράς vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Προσφοράς → Η διάκριση μεταξύ μετατοπίσεων της καμπύλης προσφοράς και κινήσεων κατά μήκος της καμπύλης προσφοράς είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του υποδείγματος Προσφοράς – Ζήτησης. Παρόμοια ανάλυση θα ακολουθήσουμε στη Ζήτηση. → Ποιοι είναι οι παράγοντες που προκαλούν μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς; 1. Τιμές παραγωγικών συντελεστών ✓ π.χ., αν οι τιμές κάποιων παραγωγικών συντελεστών μειωθούν για κάποιο λόγο, τότε η παραγωγή είναι πιο κερδοφόρα και υπάρχει κίνητρο για μεγαλύτερη προσφορά σε κάθε επίπεδο τιμής 2. Τεχνολογία ✓ π.χ., μία τεχνολογική καινοτομία μειώνει το κόστος παραγωγής της ίδιας ποσότητας προϊόντος, συνεπώς η επιχείρηση έχει κίνητρο για μεγαλύτερη προσφορά σε κάθε επίπεδο τιμής 3. Προσδοκίες ✓ π.χ., αν οι καλλιεργητές αναμένουν ότι η τιμή των σπόρων θα αυξηθεί στο μέλλον, μεγαλώνουν στο παρόν τα αποθέματά τους και προσφέρουν μικρότερη ποσότητα στην αγορά Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Προσφοράς vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Προσφοράς → Ποιοι είναι οι παράγοντες που προκαλούν μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς; 4. Αριθμός πωλητών: επηρεάζει την αγοραία προσφορά ✓ π.χ., αν περισσότεροι αγρότες αποφασίσουν να καλλιεργήσουν ελαιοκράμβη, τότε η παραγόμενη ποσότητα ελαιοκράμβης θα αυξηθεί 5. Φυσικοί/κοινωνικοί παράγοντες ✓ π.χ., οι καιρικές συνθήκες που επηρεάζουν τις καλλιέργειες. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Προσφοράς vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Προσφοράς Τιμή των Καμπύλη σπόρων Καμπύλη προσφοράς, S1 προσφοράς, S3 Καμπύλη προσφοράς, S2 Μείωση της Αύξηση της προσφοράς προσφοράς Προσφερόμενη ποσότητα σπόρων Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Προσφοράς vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Προσφοράς Παράγοντας Μεταβολή του συγκεκριμένου παράγοντα Τιμή οδηγεί σε κίνηση κατά μήκος της καμπύλης προσφοράς Τιμές παραγωγικών συντελεστών μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς Τεχνολογία μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς Προσδοκίες μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς Αριθμός πωλητών μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας είναι η ποσότητα που οι αγοραστές είναι πρόθυμοι και ικανοί να αγοράσουν σε διαφορετικά επίπεδα τιμών. ❖ Νόμος της ζήτησης: ο ισχυρισμός ότι, διατηρώντας όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς, η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού μειώνεται όταν αυξάνεται η τιμή του. ❖ Πίνακας ζήτησης: ένας πίνακας που παρουσιάζει τη σχέση μεταξύ της τιμής ενός αγαθού και της ζητούμενης ποσότητας. ❖ Καμπύλη ζήτησης: η γραφική αναπαράσταση της σχέση μεταξύ της τιμής ενός αγαθού και της ζητούμενης ποσότητας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση Τιμή σπόρων Ζητούμενη € ποσότητα 0 10.000 50 9.000 100 8.000 150 7.000 200 6.000 250 5.000 300 4.000 350 3.000 400 2.000 450 1.000 500 0 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Ατομική vs Αγοραία → Η αγοραία καμπύλη ζήτησης παρουσιάζει πώς η συνολική ζητούμενη ποσότητα για ένα αγαθό αλλάζει, καθώς η τιμή του μεταβάλλεται, ενώ όλοι οι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ποσότητα που είναι πρόθυμοι να αγοράσουν οι καταναλωτές παραμένουν σταθεροί. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Ατομική vs Αγοραία Τιμή σπόρων Hanse Michelle Αγορά € 0 10 20 30 50 9 18 27 100 8 16 24 150 7 14 21 200 6 12 18 250 5 10 15 300 4 8 12 350 3 6 9 400 2 4 6 450 1 2 3 500 0 0 0 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Ζήτησης vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Ζήτησης → Ας υποθέσουμε ότι η τιμή για μια συγκεκριμένη ποικιλία σπόρων ελαιοκράμβης μειώνεται, ενώ οι τιμές για όλες τις υπόλοιπες ποικιλίες παραμένουν σταθερές. Μία μείωση στην τιμή θα οδηγήσει σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας. Θα έχουμε δηλαδή κίνηση κατά μήκος της καμπύλης ζήτησης. Δύο βασικοί λόγοι για αυτή την εξέλιξη: 1. Αποτέλεσμα εισοδήματος ✓ Η μείωση της τιμής ενός συγκεκριμένου αγαθού κάνει τον καταναλωτή εμμέσως πιο «πλούσιο», διότι μπορεί τώρα να αποκτήσει την ίδια ποσότητα προϊόντος σε χαμηλότερη τιμή ή να αγοράσει περισσότερο από αυτό το αγαθό στην ίδια τιμή. 2. Αποτέλεσμα αντικατάστασης ✓ Εφόσον η συγκεκριμένη ποικιλία είναι φθηνότερη από τις υπόλοιπες, ορισμένοι παραγωγοί θα επιλέξουν να αντικαταστήσουν τις πιο ακριβές ποικιλίες με τη φθηνότερη. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Ζήτησης vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Ζήτησης → Η μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης εδράζεται σε όλους τους άλλους παράγοντες πλην της μεταβολής της τιμής του προϊόντος. Συγκεκριμένα, η καμπύλη ζήτησης θα μετατοπιστεί αν έχουμε μεταβολή των παρακάτω παραγόντων: 1. Εισόδημα → Κανονικά αγαθά: αύξηση του εισοδήματος, αύξηση της ζήτησης του κανονικού αγαθού → Κατώτερα αγαθά: αύξηση του εισοδήματος, μείωση της ζήτησης του κατώτερου αγαθού 2. Τιμές συναφών προϊόντων → Υποκατάστατα: αύξηση της τιμής του αγαθού, αύξηση της ζήτησης του υποκατάστατου → Συμπληρωματικά: αύξηση της τιμής του αγαθού, μείωσης της ζήτησης του υποκατάστατου 3. Προτιμήσεις 4. Προσδοκίες 5. Μέγεθος και δομή του πληθυσμού: αφορά κυρίως την αγοραία ζήτηση Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ζήτηση ❖ Μετατοπίσεις της Καμπύλης Ζήτησης vs Κινήσεις Κατά Μήκος της Καμπύλης Ζήτησης Τιμή των Καμπύλη Καμπύλη ζήτησης, D1 σπόρων Καμπύλη ζήτησης, D3 ζήτησης, D2 Μείωση της Αύξηση της ζήτησης ζήτησης Ζητούμενη ποσότητα σπόρων Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση ❖ Ισορροπία της αγοράς → Η κατάσταση κατά την οποία η προσφορά ισούται με τη ζήτηση. Δεν υπάρχει ούτε πλεόνασμα, ούτε έλλειψη. Οι αγοραστές έχουν αγοράσει όλη την ποσότητα που επιθυμούν και οι πωλητές έχουν διαθέσει όλη την ποσότητα που επιθυμούν. ❖ Τιμή ισορροπίας ή εκκαθάρισης → Η τιμή ισορροπίας καθορίζεται στο σημείο όπου η προσφερόμενη ποσότητα και η ζητούμενη ποσότητα είναι ίσες. ❖ Ποσότητα ισορροπίας → Η τιμή ισορροπίας καθορίζεται στο σημείο όπου η προσφερόμενη ποσότητα και η ζητούμενη ποσότητα είναι ίσες. ❖ Σε μια ανταγωνιστική αγορά οι πράξεις των αγοραστών και των πωλητών κινούνται με φυσικό τρόπο προς την κατάσταση ισορροπίας προσφοράς και ζήτησης. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση ❖ Προκειμένου να αντιληφθούμε την ισορροπία θα πρέπει να ξεκινήσουμε από μία κατάσταση ανισορροπίας. → Έστω ότι στην αγορά υπάρχει πλεόνασμα: η προσφερόμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη από τη ζητούμενη ποσότητα. → Σε αυτή την περίπτωση οι παραγωγοί παρατηρούν ότι ένα μέρος του προϊόντος τους παραμένει αδιάθετο. Ποια στρατηγική θα ακολουθήσουν; → Οι παραγωγοί θα επιλέξουν να μειώσουν την τιμή του εμπορεύματος προκειμένου να αυξήσουν την ελκυστικότητά του. → Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί έως ότου η προσφορά εξισορροπήσει τη ζήτηση. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση ❖ Παρόμοια λογική ακολουθούμε για την περίπτωση της πλεονάζουσας ζήτησης. → Έστω ότι στην αγορά υπάρχει έλλειμμα: η προσφερόμενη ποσότητα είναι μικρότερη από τη ζητούμενη ποσότητα. → Σε αυτή την περίπτωση οι παραγωγοί παρατηρούν ότι η ποσότητα του προϊόντος που διαθέτουν στην αγορά καλύπτει μόνο ένα μέρος της ζήτησης. Ποια στρατηγική θα ακολουθήσουν; → Οι παραγωγοί θα επιλέξουν να αυξήσουν την τιμή του εμπορεύματος προκειμένου να αποθαρρύνουν τους καταναλωτές να το αγοράσουν. → Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί έως ότου η προσφορά εξισορροπήσει τη ζήτηση. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση ❖ Ποια βήματα ακολουθούμε για την ανάλυση προσφοράς και ζήτησης; 1. Αποφασίζουμε αν το γεγονός μετατόπισε την καμπύλη προσφοράς, την καμπύλη ζήτησης ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και τις δύο. 2. Αποφασίζουμε αν η καμπύλη μετατοπίστηκε δεξιά ή αριστερά. 3. Χρησιμοποιούμε τις γραφικές παραστάσεις προσφοράς και ζήτησης για να συγκρίνουμε το αρχικό και το νέο σημείο ισορροπίας, τα οποία μας δείχνουν πως η μετατόπιση επηρέασε την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και Ζήτηση ❖ Υπενθύμιση → Η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας εξαρτώνται από τη θέση των καμπυλών προσφοράς και ζήτησης. Όταν ένα γεγονός μετατοπίζει μία (ή και τις δύο) καμπύλη/-ες, τότε το σημείο ισορροπίας της αγοράς αλλάζει. → Μια κίνηση κατά μήκος: της καμπύλης προσφοράς ονομάζεται αλλαγή στην προσφερόμενη ποσότητα. της καμπύλης ζήτησης ονομάζεται αλλαγή στη ζητούμενη ποσότητα. → Μια μετατόπιση στην καμπύλη προσφοράς ή ζήτησης προκαλείται από παράγοντες που δεν σχετίζονται με την τιμή: Η μετατόπιση αυτή ονομάζεται μετατόπιση της προσφοράς ή μετατόπιση της ζήτησης. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Πως οι τιμές αναδιανέμουν τους πόρους ❖ Οι αγορές είναι δυναμικές —η προσφορά και η ζήτηση αλλάζουν διαρκώς. ❖ Σε ορισμένες αγορές αυτές οι αλλαγές μπορεί να προκύπτουν σχεδόν κάθε δευτερόλεπτο, κάθε μέρα. → Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, στις αγορές ξένου συναλλάγματος. ❖Στις οικονομίες των αγορών, οι τιμές αποτελούν τους μηχανισμούς κατανομής των σπάνιων πόρων. → Κάθε φορά που πηγαίνετε να ψωνίσετε κάτι συγκεκριμένο, συνεισφέρετε στη ζήτηση αυτού του αγαθού. Σε κάθε οικονομικό σύστημα οι σπάνιοι πόροι πρέπει να κατανεμηθούν σε ανταγωνιστικές χρήσεις. → Η προσφορά και η ζήτηση καθορίζουν από κοινού τις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών σε μια οικονομία, ενώ οι τιμές λειτουργούν ως σημάδια που κατευθύνουν την κατανομή των πόρων. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Περίληψη ❖ Σε μια ανταγωνιστική αγορά υπάρχουν πολλοί αγοραστές και πολλοί πωλητές, οι οποίοι δεν επηρεάζουν την τιμή. ❖ Καμπύλη προσφοράς: σχέση τιμής – προσφερόμενης ποσότητας ❖ Νόμος της προσφοράς: αύξηση τιμής – αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας (θετική κλίση) ❖ Η τιμή ευθύνεται για κινήσεις επί της καμπύλης προσφοράς, ενώ η μεταβολή άλλων παραγόντων (όπως η τεχνολογία, οι προσδοκίες, κ.λπ.) ευθύνεται για μετατοπίσεις της καμπύλης προσφοράς. ❖ Καμπύλη ζήτησης: σχέση τιμής – ζητούμενης ποσότητας ❖ Νόμος της ζήτησης: αύξηση τιμής – μείωση της ζητούμενη ποσότητας (αρνητική κλίση) ❖ Η τιμή ευθύνεται για κινήσεις επί της καμπύλης ζήτησης, ενώ η μεταβολή άλλων παραγόντων (όπως οι προτιμήσεις, το εισόδημα, κ.λπ.) ευθύνεται για μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης. ❖ Το σημείο τομής των καμπυλών προσφοράς και ζήτησης καθορίζει την ισορροπία της αγοράς, δηλαδή την ποσότητα ισορροπίας. Σε μία κατάσταση ανισορροπίας η τιμή προσαρμόζεται έτσι ώστε η προσφορά να εξισωθεί με τη ζήτηση. ❖ Οι τιμές κατανέμουν τους πόρους σε μια οικονομία. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Ερωτήσεις κατανόησης ❖ Μια αλλαγή στην τεχνολογία που χρησιμοποιούν οι παραγωγοί θα οδηγήσει σε κίνηση κατά μήκος της καμπύλης προσφοράς ή σε μια μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς; Μια αλλαγή στην τιμή οδηγεί σε κίνηση κατά μήκος της καμπύλης προσφοράς ή σε μια μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς; ❖ Ο Carlos προτιμά τα σπαράγγια από το σπανάκι. Το εισόδημά του μειώνεται και έτσι αγοράζει περισσότερο σπανάκι. Το σπανάκι είναι κατώτερο ή κανονικό αγαθό για τον Carlos; Εξηγείστε την απάντησή σας. ❖ Ορίστε την ισορροπία μιας αγοράς. Περιγράψτε τις δυνάμεις που ωθούν μια αγορά στην ισορροπία. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 29  Κεφάλαιο 8 – Καταναλωτές και Καταναλωτική Συμπεριφορά Ασκήσεις Ερώτηση 1 Μπορεί το Διαδίκτυο να μειώσει την ασύμμετρη πληροφόρηση; Απάντηση Οι αγορές διαφορετικών προϊόντων και υπηρεσιών διαφέρουν ως προς το εύρος της ανισοκατανομής των πληροφοριών μεταξύ αγοραστών και πωλητών, καθώς ορισμένες είναι λιγότερο διαφανείς από άλλες. Πριν την εφεύρεση του Διαδικτύου, οι πωλητές βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση έναντι των καταναλωτών, οι οποίοι αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην σύγκριση τιμών και στην απόκτηση αμερόληπτων πληροφοριών για πολλά αγαθά και υπηρεσίες. Το γεγονός αυτό οδηγούσε σε υψηλότερες τιμές και μη βέλτιστες επιλογές για τους καταναλωτές, ενώ ταυτόχρονα ζημιώνονταν οι έντιμες επιχειρήσεις, οι οποίες έχαναν από τις λιγότερο ευσυνείδητες επιχειρήσεις που προσέφεραν κατώτερα αγαθά και υπηρεσίες σε υψηλότερες τιμές. Αυτό μπορεί εν μέρει να εξηγήσει γιατί οι άνθρωποι ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν για εμπορικά σήματα μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες έπρεπε να διασφαλίζουν την ποιότητα για να διατηρήσουν τη φήμη τους. Το Διαδίκτυο προσέφερε μεγαλύτερη διαφάνεια και αύξησε την αποτελεσματικότητα των αγορών, δίνοντας τη δυνατότητα στους καταναλωτές να παίρνουν πιο ορθολογικές αποφάσεις. Για παράδειγμα, επέτρεψε την ανάπτυξη ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών οι οποίες έχουν πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Αυτή η διαφάνεια ισχύει επίσης για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να προσλάβουν υπαλλήλους, καθώς οι υποψήφιοι εργαζόμενοι μπορούν να δηλώνουν τις δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά τους μέσω ιστοσελίδων όπως το LinkedIn. Οι ανωτέρω τεχνολογικές εξελίξεις δεν συνεπάγονται επίλυση του προβλήματος της ασύμμετρης πληροφόρησης, καθώς ο περιορισμένος ορθολογισμός εξακολουθεί να υφίσταται ακόμη και όταν οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες. 1 Ερώτηση 2 Με ποιον τρόπο το βασικό μοντέλο της συμπεριφοράς καταναλωτή με τη χρήση καμπυλών αδιαφορίας επιτρέπει στους οικονομολόγους να εξάγουν την καμπύλη ζήτησης; Απάντηση Οι καμπύλες αδιαφορίας του καταναλωτή αντιπροσωπεύουν τις προτιμήσεις του. Μια καμπύλη αδιαφορίας αποτυπώνει τους διάφορους συνδυασμούς αγαθών που κάνουν τον καταναλωτή εξίσου ευτυχισμένο. Τα σημεία στις υψηλότερες καμπύλες αδιαφορίας προτιμώνται από τα σημεία στις χαμηλότερες καμπύλες αδιαφορίας, ενώ η κλίση μιας καμπύλης αδιαφορίας σε κάθε σημείο της είναι το οριακό ποσοστό υποκατάστασης του καταναλωτή, δηλαδή το ποσοστό με το οποίο ο καταναλωτής είναι πρόθυμος να ανταλλάξει το ένα αγαθό με το άλλο. Ο καταναλωτής μεγιστοποιεί τη χρησιμότητά του επιλέγοντας το σημείο του εισοδηματικού περιορισμού του που βρίσκεται στην υψηλότερη καμπύλη αδιαφορίας. Στο σημείο αυτό, η κλίση της καμπύλης αδιαφορίας (οριακός λόγος υποκατάστασης - ΟΛΥ μεταξύ των αγαθών) ισούται με την κλίση του εισοδηματικού περιορισμού (σχετική τιμή των αγαθών). Μπορούμε να ερμηνεύσουμε το αποτέλεσμα εισοδήματος (ΑΕ) και το αποτέλεσμα υποκατάστασης (ΑΥ) χρησιμοποιώντας τις καμπύλες αδιαφορίας. Το αποτέλεσμα εισοδήματος είναι η μεταβολή στην κατανάλωση που προκύπτει από τη μετακίνηση προς μια υψηλότερη καμπύλη αδιαφορίας. Το αποτέλεσμα υποκατάστασης είναι η αλλαγή στην κατανάλωση που προκύπτει από την παραμονή σε ένα σημείο της καμπύλης αδιαφορίας με διαφορετικό οριακό λόγο υποκατάστασης. Οι μεταβολές στην τιμή ενός αγαθού μεταβάλλουν τον εισοδηματικό περιορισμό του καταναλωτή. Η καμπύλη ζήτησης για κάθε αγαθό αντανακλά τις καταναλωτικές αποφάσεις του καταναλωτή. Η καμπύλη ζήτησης του καταναλωτή αποτελεί σύνοψη των βέλτιστων αποφάσεων που προκύπτουν από τους εισοδηματικούς περιορισμούς και τις καμπύλες αδιαφορίας καθώς μεταβάλλεται η τιμή του αγαθού. 2 Ερώτηση 3 Εφόσον η έννοια της αξίας είναι υποκειμενική, ποιος ο λόγος οι επιχειρήσεις να αφιερώνουν χρόνο για να σκεφτούν τι σημαίνει για τους πελάτες; Απάντηση Το άτομο αποδίδει αξία σε ένα αντικείμενο ή μια υπηρεσία βάσει της ικανοποίησης που λαμβάνει από την κατανάλωσή του. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας αποδίδει στο άτομο ένα συγκεκριμένο επίπεδο χρησιμότητας. Όσον αφορά στις επιχειρήσεις, στόχος τους είναι να παράγουν αγαθά και υπηρεσίες που έχουν κάποια αξία για τους καταναλωτές. Το κατά πόσο οι επιχειρήσεις επιτυγχάνουν τον σκοπό τους αποτυπώνεται στο ποσό που δαπανούν οι καταναλωτές προκειμένου να καταναλώσουν το συγκεκριμένο αγαθό. Συνεπώς, είναι κρίσιμο για τις επιχειρήσεις να αναλύσουν τις επιλογές των καταναλωτών, καθώς το ποσό που οι αγοραστές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν λέει στην επιχείρηση κάτι για την αξία που δίνουν οι αγοραστές στο αγαθό ή την υπηρεσία. Ερώτηση 4 Τα ευρήματα των ψυχολόγων θέτουν υπό αμφισβήτηση τις υποθέσεις του βασικού οικονομικού υποδείγματος. Μήπως ήρθε η ώρα να απορρίψουμε το υπόδειγμα αυτό και να επικεντρωθούμε στις συμπεριφορικές θεωρίες για την εξήγηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς; Απάντηση Το βασικό οικονομικό υπόδειγμα στηρίζεται στις υποθέσεις της ορθολογικότητας του καταναλωτή, ότι το περισσότερο προτιμάται από το λιγότερο, ότι ο καταναλωτής επιδιώκει την μεγιστοποίηση της χρησιμότητάς του, και ότι ο καταναλωτής ενεργεί με γνώμονα το προσωπικό συμφέρον του και δεν λαμβάνει υπόψιν τη χρησιμότητα των άλλων. Αντίθετα, η ψυχολογία αποκαλύπτει ότι η λήψη αποφάσεων από τον άνθρωπο είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι υποθέτει το τυπικό οικονομικό μοντέλο, καθώς οι άνθρωποι δεν είναι πάντοτε ορθολογικοί, χρησιμοποιούν εμπειρικούς κανόνες, και επηρεάζονται από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται οι πληροφορίες. 3 Άσκηση 1, σελ. 201 Η Jacqueline δαπανά το εισόδημά της σε καφέ και κρουασάν (κανονικά αγαθά). Μια πρόωρη παγωνιά στη Βραζιλία οδηγεί σε αύξηση στην τιμή του καφέ. α) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τον εισοδηματικό περιορισμό της Jacqueline. β) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τη βέλτιστη καταναλωτική δέσμη αγαθών της Jacqueline, με την προϋπόθεση ότι το αποτέλεσμα υποκατάστασης υπερτερεί του αποτελέσματος εισοδήματος για τα κρουασάν. γ) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τη βέλτιστη καταναλωτική δέσμη αγαθών της Jacqueline, με την προϋπόθεση ότι το αποτέλεσμα εισοδήματος υπερτερεί του αποτελέσματος υποκατάστασης για τα κρουασάν. Απάντηση α) Η παγωνιά οδηγεί σε αυξημένη καταστροφή των καλλιεργειών καφέ στην Βραζιλία. Συνεπακόλουθα, η προσφορά καφέ θα υπολείπεται της ζήτησης με αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του καφέ (𝑝𝜅𝛼𝜑έ ′ > 𝑝𝜅𝛼𝜑έ). Ο εισοδηματικός περιορισμός της Jacqueline θα περιστραφεί προς τα μέσα (αλλαγή κλίσης), μειώνοντας το σύνολο καταναλωτικών δυνατοτήτων της. 4 β) Η αύξηση της τιμής του καφέ θα μειώσει την κατανάλωση του καφέ (συνηθισμένο αγαθό) και θα αυξήσει την κατανάλωση των κρουασάν, δεδομένης της υπερίσχυσης του Αποτελέσματος Υποκατάστασης έναντι του Αποτελέσματος Εισοδήματος (ΑΥ>ΑΕ). γ) Αντίθετα, αν υπερισχύσει το Αποτέλεσμα Εισοδήματος έναντι του Αποτελέσματος Υποκατάστασης (ΑΥ 𝑈 𝑦 και 𝑥 ∼ 𝑦 ⟺ 𝑈 𝑥 = 𝑈 𝑦 όπου 𝑥 ≻ 𝑦: το 𝑥 προτιμάται περισσότερο από το 𝑦 𝑥 ∼ 𝑦: το 𝑥 προτιμάται τόσο όσο και το 𝑦 ❖ Η συνάρτηση 𝑈 ονομάζεται συνάρτηση χρησιμότητας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Χρησιμότητα ❖ Η συνάρτηση χρησιμότητας είναι ένας τρόπος απόδοσης ενός αριθμού σε κάθε καλάθι αγαθών, με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνονται μεγαλύτεροι αριθμοί στα περισσότερο προτιμώμενα καλάθια από ότι στα λιγότερο προτιμώμενα. ❖ Η συνάρτηση χρησιμότητας μας δίνει πληροφορίες σχετικά με τη σειρά στην οποία κατατάσσει ο καταναλωτής τα καλάθια αγαθών. ❖ Συνεπώς, πρόκειται για μία έννοια τακτική και όχι απόλυτη. ❖ Απλώς διατάσσει τους διάφορους συνδυασμούς αγαθών χωρίς να μας δίνει πληροφορίες σχετικά με την ένταση των προτιμήσεων (πόσο πολύ ή πόσο λίγο). Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Χρησιμότητα ❖ Παράδειγμα 1: Αν 𝑈 𝑥 = 6 και 𝑈 𝑦 = 2 τότε θα λέμε ότι → Το καλάθι 𝑥 είναι προτιμότερο από το 𝑦 (τακτική ιεράρχηση), αλλά → όχι ότι το 𝑥 προτιμάται τρεις φορές περισσότερο από το 𝑦 (απόλυτη ιεράρχηση). ❖ Παράδειγμα 2: Έστω ότι η συνάρτηση χρησιμότητας έχει τη μορφή 𝑈 𝑥1 , 𝑥2 = 𝑥1 𝑥2. Ας υποθέσουμε ότι για τρία καλάθια αγαθών: 𝐴 = 2,3 , 𝐵 = 4,1 , 𝛤 = 2,2 οι προτιμήσεις ενός ατόμου είναι: 𝐴≻𝐵∼𝛤 Παρατηρούμε ότι: 𝑈 𝐴 = 2 × 3 = 6, 𝑈 𝐵 = 4 × 1 = 4, 𝑈 𝛤 = 2 × 2 = 4. Οι αριθμοί αυτοί ονομάζονται επίπεδα χρησιμότητας διότι διατηρούν την σειρά προτιμήσεων: 𝑈 𝐴 >𝑈 𝐵 = 𝑈 𝛤 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Χρησιμότητα ❖ Συνάρτηση χρησιμότητας και Καμπύλες Αδιαφορίας 𝑥2 ❖ Οι συνδυασμοί των αγαθών 1 και 2, οι οποίοι βρίσκονται πάνω στην ίδια 𝐴 καμπύλη αδιαφορίας, είναι εξίσου 3,5 𝛤 ελκυστικοί για τον καταναλωτή. Π.χ., 3 ο καταναλωτής είναι αδιάφορος μεταξύ 𝑈2 = 6 των συνδυασμών Α και Β. 𝐵 1 𝑈1 = 4 ❖ Η συνάρτηση χρησιμότητας αντιπροσωπεύει ένα χάρτη καμπυλών 0 2 4 𝑥1 αδιαφορίας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Χρησιμότητα ❖ Συνάρτηση χρησιμότητας και Καμπύλες Αδιαφορίας 𝑥2 ❖ Δεν υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος απόδοσης χρησιμότητας στα καλάθια αγαθών. 𝐴 3,5 𝛤 3 ❖ Η 𝑈 αντιπροσωπεύει τις προτιμήσεις 𝑈2 = 6 του ατόμου αφού 𝛢 ≻ 𝛣 ~ 𝛤 ⇒ 𝑈 𝐴 > 𝑈 𝐵 = 𝑈(𝛤). 1 𝐵 𝑈1 = 4 ❖ Υπάρχει άλλη συνάρτηση χρησιμότητας που να αναπαριστά τις ίδιες προτιμήσεις 0 2 4 𝑥1 με τη συνάρτηση 𝑈; Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Χρησιμότητα ❖ Συνάρτηση χρησιμότητας και Καμπύλες Αδιαφορίας → Έστω η συνάρτηση 𝑉 = 𝑈 2 = 𝑥12 𝑥22. Παρατηρούμε ότι: 𝑉 𝐴 = 22 × 32 = 36 𝑉 𝐵 = 42 × 12 = 16 𝑉 𝛤 = 22 × 22 = 16 → Η 𝑉 αντιπροσωπεύει κι αυτή τις προτιμήσεις του ατόμου αφού 𝛢 ≻ 𝛣 ~ 𝛤 ⇒ 𝑈 𝐴 > 𝑈 𝐵 = 𝑈(𝛤) Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Οριακός Λόγος Υποκατάστασης (ΟΛΥ) ❖ Η κλίση μιας καμπύλης αδιαφορίας μετρά τον οριακό λόγο υποκατάστασης του καταναλωτή μεταξύ των δύο αγαθών. ρούχα ❖ Οριακός λόγος υποκατάστασης (ΟΛΥ): 𝐴 Εκφράζει τον βαθμό στον οποίο ένας καταναλωτής είναι διατεθειμένος να υποκαταστήσει το ένα αγαθό με το άλλο έτσι ώστε να παραμείνει στην ίδια καμπύλη −2 αδιαφορίας. 1 𝐵 ❖ Έστω ότι έχουμε 2 αγαθά: τρόφιμα και ρούχα. Μεταξύ Α και Β ο ΟΛΥ ρούχων με τρόφιμα είναι -2. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να ανταλλάξει 2 μονάδες τρόφιμα ρούχων για 1 επιπλέον μονάδα τροφίμων. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Οριακός Λόγος Υποκατάστασης (ΟΛΥ) ❖ Μεταξύ Γ και Δ, ο ΟΛΥ ρούχων με τρόφιμα είναι -1. Αυτό σημαίνει ότι τώρα ο ρούχα καταναλωτής είναι διατεθειμένος να ανταλλάξει 1 μονάδα ρούχων για 1 επιπλέον μονάδα τροφίμων. 𝐴 𝛤 ❖ Καθώς αυξάνεται το επίπεδο κατανάλωσης του αγαθού 1 (τρόφιμα) ο καταναλωτής είναι −2 διατεθειμένος να θυσιάζει ολοένα και 1 λιγότερες μονάδες αγαθού 2 (ρούχα) για να 1 𝐵 αποκτήσει 1 επιπλέον μονάδα τροφίμων. 𝛥 1 ❖ Ο ΟΛΥ ελαττώνεται σε απόλυτες τιμές τρόφιμα κατά μήκος της καμπύλης. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Οριακή χρησιμότητα ❖ Η οριακή χρησιμότητα ενός αγαθού 𝒊 είναι η επιπλέον χρησιμότητα που αποκομίζει ο καταναλωτής από μία πολύ μικρή αύξηση της ποσότητας του αγαθού αυτού, με σταθερή την κατανάλωση όλων των άλλων αγαθών που υπάρχουν στο καλάθι. 𝜕𝑈 𝑀𝑈𝑖 = 𝜕𝑥𝑖 1/2 ❖ Παράδειγμα: 𝑈 𝑥1 , 𝑥2 = 𝑥1 𝑥22 𝜕𝑈 1 −1/2 2 𝑀𝑈1 = = 𝑥 𝑥2 𝜕𝑥1 2 1 𝜕𝑈 1/2 𝑀𝑈2 = = 2𝑥1 𝑥2 𝜕𝑥2 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Οριακή χρησιμότητα ❖ Αν έχουμε μία συνάρτηση χρησιμότητας 𝑈 𝑥1 , 𝑥2 και θέλουμε να μελετήσουμε πώς μία μεταβολή στην κατανάλωση κάθε αγαθού (𝑑𝑥1 , 𝑑𝑥2 ) θα μεταβάλει τη συνολική χρησιμότητα, χρησιμοποιούμε το ολικό διαφορικό: 𝜕𝑈 𝜕𝑈 𝑑𝑈 = 𝑑𝑥1 + 𝑑𝑥2 ⟺ 𝑑𝑈 = 𝑀𝑈1 𝑑𝑥1 + 𝑀𝑈2 𝑑𝑥2 𝜕𝑥 ต1 𝜕𝑥 ต2 𝑀𝑈1 𝑀𝑈2 ✓ Ωστόσο, αν αυτή η μεταβολή μας μετακινεί μεταξύ σημείων που βρίσκονται στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας, το επίπεδο χρησιμότητας παραμένει σταθερό, δηλαδή 𝑑𝑈 = 0: 0 = 𝑀𝑈1 𝑑𝑥1 + 𝑀𝑈2 𝑑𝑥2 ⟺ 𝑀𝑈2 𝑑𝑥2 = −𝑀𝑈1 𝑑𝑥1 ⟺ 𝑑𝑥2 𝑀𝑈1 =− 𝑑𝑥1 𝑀𝑈2 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Οριακή χρησιμότητα και ΟΛΥ ❖ Υπενθύμιση: ο ΟΛΥ εκφράζει την κλίση της καμπύλης αδιαφορίας. 𝑑𝑥2 ΟΛΥ = 𝑑𝑥1 Συνεπώς, 𝑑𝑥2 𝑀𝑈1 ΟΛΥ = =− 𝑑𝑥1 𝑀𝑈2 −1/2 2 1/2 Στο προηγούμενο παράδειγμά μας έχουμε: 𝑀𝑈1 = 0.5𝑥1 𝑥2 , 𝑀𝑈2 = 2𝑥1 𝑥2 1 −2 2 𝑀𝑈1 0.5𝑥1 𝑥2 1 ΟΛΥ = − = − 1 = − 𝑥1 𝑥2 𝑀𝑈2 4 2𝑥12 𝑥2 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή του καταναλωτή ❖ Τι θα επιλέξει ο καταναλωτής; Παρατηρείστε ότι: τα σημεία Α και Β ικανοποιούν ταυτόχρονα τον εισοδηματικό περιορισμό και τη καμπύλη αδιαφορίας 𝑼𝟏 , 𝑥2 𝑈1 ωστόσο η κλίση της καμπύλης του εισοδηματικού περιορισμού διαφέρει από τον ΟΛΥ. Συνεπώς, στα σημεία Α και Β δεν μεγιστοποιείται η χρησιμότητα του καταναλωτή. 𝐴 εισοδηματικός περιορισμός 𝐵 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή του καταναλωτή ❖ Τι θα επιλέξει ο καταναλωτής; Υπάρχουν σημεία πάνω στην καμπύλη εισοδηματικού περιορισμού τα οποία να προτιμώνται περισσότερο από τον 𝑥2 𝑈2 καταναλωτή, δηλαδή να του αποδίδουν περισσότερη χρησιμότητα; Ναι, τα σημεία Γ και Δ προτιμώνται περισσότερο διότι αποδίδουν περισσότερη χρησιμότητα (𝑈2 > 𝑈1 ), ωστόσο ούτε σε αυτά εξισώνονται η κλίση του εισοδηματικού περιορισμού και ΟΛΥ. 𝛤 εισοδηματικός περιορισμός 𝛥 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή του καταναλωτή ❖ Τι θα επιλέξει ο καταναλωτής; Ακολουθώντας την ίδια λογική, η βέλτιστη επιλογή του συνδυασμού 𝑥2 𝑈3 ποσοτήτων των αγαθών 1 και 2 εκ μέρους του καταναλωτή συντελείται στο σημείο Ε, όπου η κλίση της καμπύλης του εισοδηματικού περιορισμού ισούται με τον ΟΛΥ. 𝛦 εισοδηματικός 𝑥2∗ περιορισμός 𝑥1∗ 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή του καταναλωτή ❖ Τι θα επιλέξει ο καταναλωτής; → Στο σημείο 𝐸: 𝑥2 𝑀𝑈1 𝑝1 𝑀𝑈1 𝑀𝑈2 = ή = 𝑀𝑈2 𝑝2 𝑝1 𝑝2 Στο σημείο Ε η οριακή χρησιμότητα ανά ευρώ που δαπανάται στο αγαθό 1 ισούται με την οριακή χρησιμότητα ανά ευρώ που δαπανάται στο 𝛦 𝑥2∗ αγαθό 2. Αν δεν ίσχυε αυτή η ισότητα, ο καταναλωτής θα μπορούσε να αυξήσει τη χρησιμότητά του, δαπανώντας περισσότερα χρήματα στο αγαθό 𝑥1∗ που του παρέχει υψηλότερη οριακή χρησιμότητα. 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή και εισόδημα του καταναλωτή ❖ Τι θα συμβεί στην βέλτιστη επιλογή αν αυξηθεί το εισόδημα του καταναλωτή; Παρατηρώ ότι: Η αύξηση του εισοδήματος του καταναλωτή 𝑥2 𝑈4 μετατοπίζει την καμπύλη του εισοδηματικού περιορισμού προς τα δεξιά (επεκτείνει το σύνολο καταναλωτικών δυνατοτήτων). 𝑈3 Στο νέο βέλτιστο σημείο, ο καταναλωτής θα επιλέξει μεγαλύτερες ποσότητες και από τα δύο κανονικά αγαθά. 𝑍 νέο βέλτιστο 𝑥2∗∗ σημείο 𝑥2∗ 𝛦 αρχικό βέλτιστο σημείο 𝑥1∗ 𝑥1∗∗ 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Βέλτιστη επιλογή και τιμές αγαθών ❖ Τι θα συμβεί στην βέλτιστη επιλογή αν αυξηθεί η τιμή του αγαθού 1; Παρατηρώ ότι: Η αύξηση της τιμής του αγαθού 1 αλλάζει την 𝑥2 𝑈3 κλίση του εισοδηματικού περιορισμού (πιο απότομη), μειώνοντας το σύνολο καταναλωτικών δυνατοτήτων του καταναλωτή. Στο νέο βέλτιστο σημείο, ο καταναλωτής θα επιλέξει μικρότερη ποσότητα από το αγαθό 1 (συνηθισμένο αγαθό). 𝐸 αρχικό βέλτιστο σημείο 𝑥2∗ 𝑥2∗∗ νέο βέλτιστο 𝑍 σημείο 𝑈4 𝑥1∗∗ 𝑥1∗ 𝑥1 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) ❖ Είναι δυνατόν μία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού εξαιτίας μίας μεταβολής στην τιμή του συγκεκριμένου αγαθού να επιμεριστεί σε δύο ξεχωριστές μεταβολές. ❖ Κάθε φορά που πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ και αγοράζετε λιγότερες ντομάτες εξαιτίας μίας αύξησης της τιμής ανά κιλό, δεν αναρωτιέστε φυσικά αν η μείωση της ποσότητας μπορεί να επιμεριστεί. ❖ Ωστόσο, η ανωτέρω αύξηση της τιμής οδηγεί σε δύο απτές διαπιστώσεις: 1. Εφόσον οι τιμές των άλλων αγαθών καθώς και το εισόδημά σας παρέμειναν σταθερά, εσείς γίνατε αυτόματα πιο «φτωχοί». 2. Επιπλέον, εφόσον η ντομάτα έγινε ακριβότερη, θα πρέπει να θυσιάσετε περισσότερη ποσότητα από τα υπόλοιπα αγαθά για να αποκτήσετε την ίδια ποσότητα ντομάτας. ❖ Συνεπώς, αυτή η μεταβολή στην τιμή επίδρασε στην τσέπη σας και ως απόλυτο μέγεθος και ως σχετικό μέγεθος. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) ❖ Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) → Δεδομένων α) της αύξησης της τιμής της ντομάτας, και β) των σταθερών τιμών των άλλων αγαθών, ποια νέα ποσότητα ντομάτας θα έκανε τον καταναλωτή εξίσου χαρούμενο (με πριν την αύξηση της τιμής); ❖ Ας δούμε τον εισοδηματικό περιορισμό Αρχικός περιορισμός: 𝑝1 𝑥1 + 𝑝2 𝑥2 = 𝑀 Νέος περιορισμός: 𝑝1′ 𝑥1 + 𝑝2 𝑥2 = 𝑀, 𝑝1′ > 𝑝1. Παρατηρείστε ότι το αριστερό μέρος του εισοδηματικού περιορισμού αυξήθηκε. Εάν θέλουμε να κρατήσουμε τον καταναλωτή στο ίδιο επίπεδο χρησιμότητας υπό την νέα τιμή, θα πρέπει να του αυξήσουμε το εισόδημα σε 𝑴′. Ενδιάμεσος περιορισμός: 𝑝1′ 𝑥1 + 𝑝2 𝑥2 = 𝑀′. Ο ενδιάμεσος εισοδηματικός περιορισμός έχει την ίδια κλίση με τον νέο, αλλά διαφορετική θέση. Το σημείο στο οποίο η κλίση του ενδιάμεσου εισοδηματικού περιορισμού ισούται με τον ΟΛΥ της αρχικής καμπύλης αδιαφορίας, αποδίδει την ποσότητα του αγαθού (ντομάτα - 𝑥1′) που θα έκανε τον καταναλωτή εξίσου χαρούμενο με πριν την αύξηση της τιμής. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) ❖ Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) → Το Αποτέλεσμα Υποκατάστασης είναι η διαφορά μεταξύ του ενδιάμεσου σημείου 𝑥1′ και του αρχικού βέλτιστου σημείου 𝑥1∗ ⟹ 𝐴𝑌 = 𝑥1′ − 𝑥1∗ ❖ Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) → Είναι η αλλαγή στην κατανάλωση που προκύπτει όταν μια μεταβολή της τιμής μετακινεί τον καταναλωτή σε μια υψηλότερη ή χαμηλότερη καμπύλη αδιαφορίας. → Το Αποτέλεσμα Εισοδήματος είναι η διαφορά μεταξύ του νέου βέλτιστου σημείου 𝑥1∗∗ και του ενδιάμεσου σημείου 𝑥1′ ⟹ 𝐴𝐸 = 𝑥1∗∗ − 𝑥1′. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) Ενδιάμεσος εισοδηματικός Αύξηση της τιμής του περιορισμός αγαθού 1: περιστροφή του εισοδηματικού περιορισμού 𝑥2 προς τα μέσα Ενδιάμεσο σημείο Αρχικό 𝑥2′ βέλτιστο σημείο 𝑥2∗∗ Ζ 𝐸 Νέος εισοδηματικός 𝑥2∗ περιορισμός Αρχική καμπύλη Νέο βέλτιστο αδιαφορίας σημείο Αρχικός εισοδηματικός περιορισμός 𝑥1∗∗ 𝑥1′ 𝑥1∗ 𝑥1 𝐴𝐸 𝐴𝑌 Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Θεωρία επιλογής του καταναλωτή: Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) ❖ Θα παρατηρήσατε ότι δεν γίνεται αναφορά στη μεταβολή της ποσότητας του αγαθού 2. Η μεταβολή της ποσότητας του συγκεκριμένου αγαθού, εξαιτίας μίας μεταβολής της τιμής του αγαθού 1, εξαρτάται από τον βαθμό υποκατάστασης μεταξύ των δύο αγαθών (δηλαδή από τη μορφή των προτιμήσεων του καταναλωτή, όπως αυτή εκφράζεται από τη συνάρτηση χρησιμότητας και, κατ’ επέκταση, από τις σχετικές συναρτήσεις ζήτησης). → Όταν τα αγαθά παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό υποκατάστασης, μία αύξηση στην τιμή του αγαθού 1, τείνει να οδηγεί σε μείωση των ζητούμενων ποσοτήτων και των δύο αγαθών (υπερισχύει το ΑΕ) ⟹ συμπληρωματικά αγαθά. → Όταν τα αγαθά παρουσιάζουν υψηλό βαθμό υποκατάστασης, μία αύξηση στην τιμή του αγαθού 1, τείνει να οδηγεί σε μείωση της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού 1 και αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού 2 (υπερισχύει το ΑΥ) ⟹ υποκατάστατα αγαθά. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Περίληψη ❖ Η συνάρτηση χρησιμότητας είναι ένας τρόπος περιγραφής των προτιμήσεων του καταναλωτή. Μας παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη σειρά στην οποία κατατάσσει ο καταναλωτής τα καλάθια αγαθών. ❖ Η συνάρτηση χρησιμότητας αντιπροσωπεύει ένα χάρτη καμπυλών αδιαφορίας, δηλαδή καμπύλες πάνω στις οποίες υπάρχουν συνδυασμοί αγαθών για τους οποίους ο καταναλωτής είναι εξίσου ευχαριστημένος (ή αδιάφορος). ❖ Ο Οριακός λόγος Υποκατάστασης (ΟΛΥ) εκφράζει τον βαθμό στον οποίο ένας καταναλωτής είναι διατεθειμένος να υποκαταστήσει το ένα αγαθό με το άλλο έτσι ώστε να παραμείνει στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας. ❖ Η βέλτιστη επιλογή του συνδυασμού ποσοτήτων δύο αγαθών εκ μέρους του καταναλωτή συντελείται στο σημείο όπου η κλίση της καμπύλης του εισοδηματικού περιορισμού ισούται με τον ΟΛΥ. ❖ Το Αποτέλεσμα Υποκατάστασης (ΑΥ) είναι η διαφορά μεταξύ της ποσότητας από το αγαθό που θα αγόραζε ο καταναλωτής - με βάση τη νέα τιμή αυτού του αγαθού και του υποθετικού εισοδήματος που θα είχε στη διάθεσή του για να παραμείνει στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας – και της αρχικής βέλτιστης επιλογής του. ❖ Το Αποτέλεσμα Εισοδήματος (ΑΕ) είναι η αλλαγή στην κατανάλωση που προκύπτει όταν μια μεταβολή της τιμής μετακινεί τον καταναλωτή σε μια υψηλότερη ή χαμηλότερη καμπύλη αδιαφορίας. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ – ΜΕΡΟΣ Β Ερωτήσεις κατανόησης ❖ Ένας καταναλωτής πηγαίνει σε μια καφετέρια και πίνει τέσσερις κούπες καφέ. Εξηγείστε τι μπορεί να παρατηρήσουμε στην συνολική και στην οριακή χρησιμότητα. ❖ Η τιμή της πατάτας αυξάνεται από €6 σε €10 ανά κιλό, ενώ η τιμή του ψωμιού παραμένει €3 ανά φραντζόλα. Για έναν καταναλωτή με σταθερό εισόδημα €3.000 παρουσιάστε τι συμβαίνει στην κατανάλωση πατάτας και του ψωμιού. Αναλύστε την αλλαγή στα αποτελέσματα εισοδήματος και υποκατάστασης. ❖ Η Jacqueline δαπανά το εισόδημά της σε καφέ και κρουασάν (κανονικά αγαθά). Μια πρόωρη παγωνιά στη Βραζιλία οδηγεί σε αύξηση στην τιμή του καφέ. a) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τον εισοδηματικό περιορισμό της Jacqueline. b) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τη βέλτιστη καταναλωτική δέσμη αγαθών της Jacqueline, με την προϋπόθεση ότι το αποτέλεσμα υποκατάστασης υπερτερεί του αποτελέσματος εισοδήματος για τα κρουασάν. c) Παρουσιάστε πως αυτή η παγωνιά μπορεί να επηρεάσει τη βέλτιστη καταναλωτική δέσμη αγαθών της Jacqueline, με την προϋπόθεση ότι το αποτέλεσμα εισοδήματος υπερτερεί του αποτελέσματος υποκατάστασης για τα κρουασάν. Οικονομική των Επιχειρήσεων, 2024-2025 25  Κεφάλαιο 5 – Η Ελαστικότητα και Οι Εφαρμογές της Ασκήσεις Άσκηση 4, σελ. 129 Ας υποθέσουμε ότι όσοι κάνουν επαγγελματικά ταξίδια και όσοι κάνουν ταξίδια αναψυχής έχουν την ακόλουθη ζήτηση για αεροπορικά εισιτήρια από το Μπέρμιγχαμ στη Νάπολη. Τιμή (€) Ζητούμενη Ποσότητα Ζητούμενη Ποσότητα (επαγγελματικά ταξίδια) (ταξίδια αναψυχής) 150 2100 1000 200 2000 800 250 1900 600 300 1800 400 α) Καθώς η τιμή αυξάνεται από €200 σε €250, ποια είναι η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή για (i) όσους κάνουν επαγγελματικά ταξίδια και (ii) όσους κάνουν ταξίδια αναψυχής; β) Γιατί μπορεί όσοι κάνουν ταξίδια αναψυχής να έχουν μια διαφορετική ελαστικότητα ως προς την τιμή, συγκριτικά με όσους κάνουν επαγγελματικά ταξίδια; Απαντήσεις α) Για όσους κάνουν επαγγελματικά ταξίδια η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι 𝑑 (2000 − 1900)/[(2000 + 1900)/2] 0,05 𝜀𝜀𝜋𝛼𝛾 = = = −0,22 (200 − 250)/[(200 + 250)/2] −0,22 Για όσους κάνουν ταξίδια αναψυχής η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι 𝑑 (800 − 600)/[(800 + 600)/2] 0,29 𝜀𝛼𝜈𝛼𝜓 = = = −1,32 (200 − 250)/[(200 + 250)/2] −0,22 β) Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή για τους παραθεριστές είναι υψηλότερη από την ελαστικότητα για τους επαγγελματίες ταξιδιώτες, επειδή οι παραθεριστές μπορούν ευκολότερα να επιλέξουν διαφορετικό τρόπο μεταφοράς (όπως οδήγηση ή τρένο) ή να επιλέξουν να κάνουν διακοπές στο Ηνωμένο Βασίλειο αντί για την Ιταλία. Οι 1 επαγγελματίες ταξιδιώτες είναι λιγότερο πιθανό να αλλάξουν τον τρόπο μετακίνησής τους, καθώς ο χρόνος είναι πιο σημαντικός γι' αυτούς και τα προγράμματά τους είναι λιγότερο προσαρμόσιμα. Άσκηση 7, σελ. 130 Σκεφτείτε μία πολιτική που στόχο έχει να μειώσει το κάπνισμα. α) Σύμφωνα με μελέτες, η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή για τα τσιγάρα είναι περίπου -0,4. Αν ένα πακέτο με 20 τσιγάρα στη Βρετανία κοστίζει τώρα £9.00 και η κυβέρνηση θέλει να μειώσει το κάπνισμα κατά 20%, πόσο θα πρέπει να αυξήσει την τιμή; β) Αν η κυβέρνηση αυξήσει μόνιμα την τιμή των τσιγάρων, η πολιτική θα έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στο κάπνισμα σε έναν χρόνο από τώρα ή σε πέντε χρόνια από τώρα; γ) Σύμφωνα με μελέτες, οι έφηβοι έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή για τα τσιγάρα σε σύγκριση με τους ενήλικες. Γιατί μπορεί να ισχύει αυτό; Απαντήσεις α) Με ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή -0,4, η μείωση της ζητούμενης ποσότητας τσιγάρων κατά 20% απαιτεί αύξηση της τιμής κατά 50%, αφού 20/50 = 0,4. Με την τιμή των τσιγάρων να είναι σήμερα 9 λίρες, αυτό θα απαιτούσε αύξηση της τιμής σε 13,50 λίρες το πακέτο. %𝛥𝑄 −20% −0,2 𝜀𝑑 = −0,4 ⟹ = −0,4 ⟹ = −0,4 ⟹ %𝛥𝑃 = = 50% %𝛥𝑃 %𝛥𝑃 −0,4 β) Η πολιτική θα έχει μεγαλύτερη επίδραση σε πέντε χρόνια από τώρα απ' ό,τι σε ένα χρόνο από τώρα. Η ελαστικότητα είναι μεγαλύτερη μακροπρόθεσμα, καθώς μπορεί να χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα για να μειώσουν οι άνθρωποι τη χρήση τσιγάρων. Η συνήθεια του καπνίσματος είναι δύσκολο να διακοπεί βραχυπρόθεσμα. γ) Δεδομένου ότι οι έφηβοι δεν έχουν τόσο μεγάλο εισόδημα όσο οι ενήλικες, είναι πιθανό να έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. Επίσης, οι ενήλικες μπορεί να είναι πιο πιθανό να είναι εθισμένοι στο κάπνισμα, γεγονός το οποίο καθιστά πιο δύσκολη τη μείωση της ζητούμενης ποσότητας ως απάντηση σε μια υψηλότερη τιμή. 2 Άσκηση 8, σελ. 130 Τα φάρμακα έχουν μια ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή και οι υπολογιστές έχουν ελαστική ζήτηση ως προς την τιμή. Ας υποθέσουμε ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν την προσφορά και των δύο προϊόντων (δηλαδή, η προσφερόμενη ποσότητα για κάθε τιμή είναι διπλάσια). α) Τι συμβαίνει στην τιμή και την ποσότητα ισορροπίας σε κάθε αγορά; β) Για ποιο προϊόν η μεταβολή στην τιμή είναι μεγαλύτερη; γ) Για ποιο προϊόν η μεταβολή στην ποσότητα είναι μεγαλύτερη; δ) Τι συμβαίνει στις συνολικές καταναλωτικές δαπάνες για κάθε προϊόν; Απαντήσεις α) Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, και στις δύο αγορές η αύξηση της προσφοράς συνοδεύεται από μια μετατόπιση προς τα δεξιά της καμπύλης προσφοράς. Αυτό μειώνει την τιμή ισορροπίας και αυξάνει την ποσότητα ισορροπίας. β) Η αγορά φαρμάκων χαρακτηρίζεται από ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή. Συνεπώς, η αύξηση της προσφοράς οδηγεί σε μεγαλύτερη μείωση της τιμής απ' ό,τι παρατηρείται στην αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών. γ) Η αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών χαρακτηρίζεται από ελαστική ζήτηση ως προς την τιμή. Συνεπώς, η αύξηση της προσφοράς οδηγεί σε μεγαλύτερη αύξηση της ποσότητας από ό,τι παρατηρείται στην αγορά φαρμάκων. δ) Δεδομένου ότι η ζήτηση είναι ανελαστική ως προς την τιμή στην αγορά φαρμάκων, η ποσοστιαία αύξηση της ποσότητας θα είναι μικρότερη από την ποσοστιαία μείωση της τιμής, οπότε η συνολική καταναλωτική δαπάνη για φαρμακευτικά προϊόντα θα μειωθεί. Αντίθετα, εφόσον η ζήτηση είναι ελαστική ως προς την τιμή στην αγορά των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η ποσοστιαία αύξηση της ποσότητας θα είναι μεγαλύτερη από την ποσοστιαία μείωση της τιμής, οπότε η συνολική κατανα