geriatrik-rehabilitasyon (1).pptx

GERİATRİK REHABİLİTASYON Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspo t.com Tanım Geriatri; geras(yaşlı) ve iatric(tedavi etmek) kelimelerinin birleşimi Geriatri, 65 yaş ve üzerindeki bireylerde yaşlanma ile sıklığı artan hastalıkların izlendiği tıp bilimi Gerontoloji; yaşlanma ile ilgili bilim dalı...

GERİATRİK REHABİLİTASYON Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspo t.com Tanım Geriatri; geras(yaşlı) ve iatric(tedavi etmek) kelimelerinin birleşimi Geriatri, 65 yaş ve üzerindeki bireylerde yaşlanma ile sıklığı artan hastalıkların izlendiği tıp bilimi Gerontoloji; yaşlanma ile ilgili bilim dalı Yaşlanma ayrıcalıksız her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süreğen ve evrensel bir süreç Organizmada molekül, hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan, geriye dönüşü olmayan yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümüdür Herhangibir coğrafi bölgedeki nüfusun en yaşlı %10-12 lik kısmı yaşlılığın tanımlanmasında kullanılabilir. 65 yaşın sınır olarak alınmasının sebebi bu yaşın çoğu ülkede emeklilik yaşı olmasından kaynaklanmaktadır. Ülkemiz için yapılmış bir çalışma olmamakla beraber yaşlılık sınırı daha erken yaşlarda olabilir. Yaşlılıkta Görülen Fizyolojik Değişiklikler Yaşlılık genel olarak doku ve organ rezervlerinin azalması ve çevresel faktörlere uyma yetisinde azalma ile karakterizedir. Bunların sonucunda da hastalık ve yaralanmaya duyarlılık artmaktadır. Yaşlılıkta Genel Vücut Değişiklikleri Boy kısalır Vücut ağırlığı kadınlarda 60 erkeklerde 50 yaşa kadar artar,sonra azalır. Dorsal kifoz ve göğüs çevresi artar. Total vücut su oranı azalır,yağ oranı artar. Yaşlılıkta Genel Vücut Değişiklikleri Kas,karaciğer,beyin,kemik böbrekte apoptozis nedeniyle atrofi olur. Prostat,akciğer ve kalpte olmaz. Sinir ileti hızı ve bazal metabolizma %15 azalır. Otonomik refleksler yavaşlar; bu nedenle ortostatik hipotansiyon gelişebilir. Isı değişikliklerine adaptasyon güçleşir. Yaşlılıkta Kardiyovasküler Sistem Değişiklikleri Maksimal Oksijen tüketimi maksimal kalp hızı Fiziksel efora tolerans İstirahat kalp hızı başka bir hastalık yoksa değişmez. Kalp kapakçıkları kalınlaşır,kollajen içeriği artar,dejeneratif kalsifikasyonlar oluşabilir. Yaşlılıkta Kardiyovasküler Sistem Değişiklikleri Arterlerin düz kas ve kollajen içeriği elastik doku oranı Böylece komplians Nabız basıncı, sistolik ve diastolik kan basınçları Yaşlılarda hipertansiyon normal kabul edilmemeli, tedavi başlanmalıdır. Venler elastik dokularını kaybederler.Tunika mediada fibrozis gelişir. Yaşlılıkta Solunum Sistemi Değişiklikleri Rezidüel hacim ve fonksiyonel rezidüel kapasite artar,vital kapasite azalır. Alveol sayısı değişmez ama bronşiol ve alveollerin kapladığı yüzey azalır. Solunum kasları SSS uyarısına ihtiyaç duyar. Arteryel kanda oksijen azalması ve karbondioksit artmasına solunum merkezinin yanıtı azalır. Yaşlılıkta Solunum Sistemi Değişiklikleri Progresif ventilasyon perfüzyon dengesizliği olur. Dakikadaki solunum sayısı artar. Mukosilier aktivite azalır, enfeksiyonlara yatkınlık artar. Yaşlılıkta Gastrointestinal Sistem Değişiklikleri Özefagusta , boşalma gecikmesi peristaltizm azalması ve yetersiz sfinkter gevşemesi Midede gastrik motilite ve boşalmanın azalması,gastrik sekresyonun azalması İlaçların karaciğerde metabolizması yavaşlar Yaşlılıkta Genitoüriner Sistem Değişiklikleri Böbrek ağırlığı, total nefron sayısı, renal perfüzyon, glomerüler filtrasyon hızı azalır. Böbreklerden atılan ilaçların atılımı azalır. BUN yaşla artar. Renin ve aldosteron salınım azalır Azalmış aldosteron renal Na kaybını arttırır.Azalmış susama ve azalmış renal ADH yanıtı da eklenince dehidratasyon riski artar. Hipertansiyonu kontrol etmek güçleşir. Yaşlılıkta Genitoüriner Sistem Değişiklikleri Hipo ve hipernatremi gelişim kolaylaşır. Mesane kapasitesi azalır. Üriner traktus enfeksiyonu, atrofik üretrit, mobilite azalması, kadınlarda pelvik tabanın da zayıflığı posterior üretrovezikal açıyı bozarak stres inkontinans oluşumunu arttırır. Yaşlılıkta Genitoüriner Sistem Değişiklikleri Kadınlarda östrojen azalır Erkeklerde testiküler androjen salınımı azalır,sperm üretimi azalır,libido da değişiklik olmaz. Prostat hipertrofisi olur.40 yaş üstü erkeklerin çoğunda BPH vardır. Yaşlılıkta Kas İskelet Sistemi Değişiklikleri Orta yaş ve üstünün en önemli ve semptomatik bozukluklarını oluşturur. Boy kısalır Bağ doku matriksinin sıvı içeriği azalır, Doku elastisitesi azalır,viskozitesi artar. Sinovyal membranlarda 8.dekada kadar değişiklik olmaz ama daha sonra villöz hipertrofi ve subintimal tabakalarda fibröz doku birikimi olur. Yaşlılıkta Kas İskelet Sistemi Değişiklikleri Kas gücü 30-80 yaşları arasında sırt ve kol kaslarında %30, bel ve bacak kaslarında %40-60 azalır. Kas gücü azalmasının en önemli nedeni kas lifi sayısının ve fiziksel aktivitenin azalmasıdır. Yaşlılıkta Kas İskelet Sistemi Değişiklikleri Yaşlanan kas mekanik travmaya daha açıktır ve daha geç iyileşir. İyileşme süresinin uzaması immobilizasyonu arttırır ve kas daha da dayanıksız hale gelir.Kırılması zor bir kısır döngü oluşur. Yaşlılıkta Kas İskelet Sistemi Değişiklikleri 30 yaşından sonra kemik mineral yoğunluğu azalmaya başlar. Kemik kollajen liflerinin konfigürasyonunun da bozulması, propriosepsiyon kaybı,senkop sıklığının artması kırık oluşumunu arttıran diğer faktörlerdir. Düzenli egzersiz ile kemik lamellerinin mekanik strese direnci artar,propriosepsiyon artar,kan basıncı regüle olur. Yaşlılıkta Kas İskelet Sistemi Değişiklikleri Eklem tutukluğu,hareket kısıtlılığı travma sonrası eklem yaralanması artar Erken yaşlılık döneminde omurga şikayetleri ön planda iken geç yaşlılıkta diz ve kalça sorunları belirginleşir. 85 yaş üzerinde eklem yakınması sıklığı %54 Yaşlılıkta Sinir Sistemi Değişiklikleri Ateroskleroz ve vasküler dejenerasyona bağlı serebral kan akımı azalır. Sinir ileti hızı azalır. Beyinde nörofibril yoğunluğu ve senil plaklar artar. Uyuma paterni değişir. Yakın hafıza zayıflar. ÖĞRENME ETKİLENMEZ. Yaşlılıkta Cilt Değişiklikleri Deri frajilitesi artar, bası ve travmalardan daha çabuk etkilenir. Bası yaralarına karşı dikkatli olunmalıdır. Saçlar ağarır ve azalır Termal uyaranlara yanıt bozulur.Hipo/hipertermi riski artar. Yaşlılıkta İmmün Sistem Değişiklikleri Hücresel immünite ve T hücre bağımlı humoral immünite azalır. İmmün sistem değişiklikleri ve diğer hastalıkların artması nedeniyle belirgin enfeksiyon yatkınlığı artışı görülür. Yaşlılıkta Biyokimyasal Değişiklikler Kan hücrelerinin sayısı ve yaşam süreleri değişmez. Anemi mutlaka araştırılmalıdır. Serum albümini azalır ve albümine bağlanan ilaçların aktiviteleri artar.Özellikle polifarmasi de dikkatli olunmalıdır. Kronik Ağrı Yaşlılarda en sık görülen sakatlık nedenlerinden biri Periferik, santral, psişik nedenlerle olabilir Geriatrik hastaların %71-83 ünde günlük yaşamı etkileyen ağrı olduğu saptanmış. İlerleyen yaşla migren ve lumbago gibi sebepler azalırken,MAS ve periferik eklem ağrıları artmaktadır. Kronik Ağrı Analjezik ilaçlar,anti depresan ilaçlar,fiziksel ajanlar ve psikoterapi uygulanabilir. Potansiyel yan etkilerinden dolayı medikal tedaviden önce başka seçeneklere öncelik verilmelidir. Kronik Ağrı Ek sorunlarının olması nedeniyle ağrı kliniklerinde yaşlıların tedaviye alınmasına direnç Ancak kendilerinden genç olanlarla benzer bir iyilik haline ulaşabildikleri gösterilmiştir. Yetersiz ağrı tedavisi anksiyete, depresyon; uyku, ambulasyon ve sosyal ilişkilerde bozulma,malnutrisyona yani !!! BOZULMUŞ YAŞAM KALİTESİ !!! ne yol açabilir. Duysal Bozukluklar Görme ve işitme sorunları normal kabul edilip doktora bildirilmez Ancak yaşlıda entelektüel ilginin azalmasına,toplumdan izolasyona ve giderek depresyona yol açabilir Düşme ve kaza sıklığı artar yaralanmalar artar Duysal Bozukluklar Tedavi: Uygun bir gözlük,uygun bir işitme cihazı,iyi bir aydınlatma Alt ekstremite nöropatileri,eklem artrozlarına bağlı proprioseptif kayıplar,duyu kayıpları denge kaybı ve düşmelere yol açabilir İnstabilite ve Düşmeler Yaşlılarda kazalara bağlı ölümlerin 2/3 ü düşmelere bağlı İnstabilite nedeniyle heryıl yaşlıların 1/3 ü düşer,bunların da %1-40 ı hastanede izlenir.Bunların da yarıdan fazlası 1 yıl içinde ex olur Artmış düşme eğilimi kırık, yaralanma, fonksiyon kaybı ve ölüm riskini arttırabilir İnstabilite ve Düşmeler Düşme sıklığını azaltacak ev içi düzenlemeleri yapılmalı Özellikle kuadriseps, kalça abduktorları,gastrosoleus,gövde ekstansör kasları güçlendirilmeli Gerekirse baston, koltuk değneği,walker gibi cihazlarla dengeye yardımcı olunmalı Enfeksiyon İmmün sistem daha zayıf Klinik bulgular atipik ve silik Etken patojenler daha farklı tedavi daha az etkili daha riskli Tanı ve tedavide kültür kullanılmalı, toksik tedavilerden kaçınılmalı Yaşlıda İlaç Kullanımı Hepatik veya renal fonksiyon bozukluğu varlığında; proteinlere yüksek oranda bağlanan ilaçlar kullanıldığında; serum albümin düzeyi ölçülmelidir. Albümin 3.5 gr/dl altında bulunduğu durumlarda daha düşük dozda ilaç verilmesi düşünülmelidir. Naproksen,ibuprofen,asetilsalisilik asit Proteine yüksek oranda bağlanan antienflematuar ilaçlar Yaşlıda İlaç Kullanımı 1- Hastanın ilaç kullanma nedenini anlamasını sağlamak ve kolay uygulanır bir tedavi programı vermek gerekir. 2- Kognitif fonksiyonları bozuk olan kişilerde bir akraba veya başka bakıcıyı bilgilendirmek uygun olur. 3- Kullanmakta olduğu tüm ilaçların kutularını getirmesini istemek doğru olur. 4- Her muayenede ilaçların yan etkileri teker teker sorulmalıdır. Geriatri 2 (1): 33-38, 1999 Yaşlıda İlaç Kullanımı 5- Her fırsatta ilaçların azaltılması için tedavi programı gözden geçirilmelidir. 6- Tedavinin genel olarak masraflarını değerlendirmek gerekir. 7- Olabildiğince günde tek doz kullanılan ilaçlar tercih edilmelidir. 8- Hastalara önceden sözlü ve yazılı olarak ilaç dozu, kullanacağı saatler, süresi ve yan etkileri bildirilirse, hasta hekime ağırlaşmadan başvuracaktır Geriatri 2 (1): 33-38, 1999 Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspo t.com