FIL01 - CO1-CO3 REVIEWER.pdf

FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) pamamagitan ng mga pasulat o pasalitang simbulo.” ARCHIBALD A. HILL...

FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) pamamagitan ng mga pasulat o pasalitang simbulo.” ARCHIBALD A. HILL “Ang wika ang pangunahing at HENRY GLEASON pinakaelaboreyt na anyo ng simbolikong “Ang wika ay masistemang balangkas ng gawaing pantao.” sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura.” MAY MASISTEMANG BALANGKAS may katangiang makaagham ang wika at BIENVENIDO LUMBERA lahat ay nakaayos sa sistematikong “Parang hininga ang wika, sa bawat balangkas na ito. Mula sa pagpapalabas sandali ng buhay natin ay nariyan ito.” ng tunog, pagtukoy sa makahulugang tunog na maaaral sa Ponolohiya, “Palatandaan ito na buhay tayo, at may paggamit ng tunog upang makabuo ng kakayahang uugnay sa kapwa natin salita na maaaral sa Morpolohiya, ginagamit din nito. Sa bawat paggamit ng salita upang makabuo ng pangangailangan natin ay gumagamit tayo mga parirala, sugnay at pangungusap na ng wika upang kamtin ang kailangan natin magagamit sa pakikipagdiskurso. – kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung nasugatan, dumadaing upang SINASALITANG TUNOG mabigyan ng panlunas; kung Ang wikang pasalita ay nangangailangan nangungulila, humahanap ng kausap na ng tunog ng tao na nagmumula sa bibig, mapapawi sa kalungkutan.” ang mga tunog na ito ay bunga ng mga aparato sa pagsasalita natin. Mula sa JOSEPH STALIN hanging nanggagaling sa baga patungo “Isang midyum at isang instrumento ang sa mga pumapalag na bagay na wika na nakatutulong sa komunikasyon, nakalilikha ng tunog na minomodipika ng pagpapalitan ng kaisipan at resonador. Ang makahulugang tunog na pag-uunawaan ng mga tao.” ito ay tinatawag na PONEMA na bumubuo naman sa yunit ng salita na tinatawag na ALFONSO O. SANTIAGO MORPEMA. “Ang wika ang sumasalamin sa mga mithiin, lunggatiin, pangarap, damdamin, PINIPILI AT ISINASAAYOS kaisipan o saloobin, pilosopiya, kaalaman Isa pamamagitan ng ating utak ay pinipili at karunungan, moralidad, paniniwala at natin ang bawat salita at maging ang wika kaugalian ng mga tao sa lipunan.” na gagamitin sa pakikipagkomunikasyon. Kadalasan ay sa subconscious at minsan NOAH WEBSTER JR. sa conscious na pag-iisip nagaganap ang “Ang wika ay isang sistema ng pagpili. komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa 1 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) ARBITRARYO Ang wika ay batay sa napagkasunduan ng komunidad na gamitin. Ang mga karanasan at kultura ng isang komunidad PANLIPUNAN ay nakalilikha ng kanilang sariling Nagagamit ang wika upang magkaroon ng pagpapakahulugan sa mga salita na lipunan. Lipunan na magtataguyod ng kanilang pinili upang maging kanilang isang nasyon at bubuo ng isang bansa. wika. Bansa na nagkakaisa at may pagkakakilanlan. GINAGAMIT Bilang ang wika ay instrument ng tao sa PANLITERASIYA pakikipagkomunikasyon at araw-araw Sa pamamagitan ng wika ay naisasalin nakikipagkomunikasyon ang tao sa ibang ang mga karunungan at gamit din ito ay nilalang ang wika ay ginagamit. Ang natututo ang tao. Kinakasangkapan ang wikang hindi ginagamit ay namamatay. wika upang matuto at magturo. NAKABATAY SA KULTURA / KABUHOL SARILING KALIGAYAHAN NG KULTURA Sa pamamagitan ng wika ay naisasalin Makikilala natin ang tao batay sa wikang ang mga karunungan at gamit din ito ay kaniyang ginagamit. Nagiging preserbado natututo ang tao. Kinakasangkapan ang rin ang wika dahil sa paggamit ng tao sa wika upang matuto at magturo. lipunan. NAGBABAGO / DINAMIKO Kasabay ng paglipas ng panahon ay nababago ang wika. Nabubuhay at namamatay ang wika batay sa paggamit Ayon kay Cruz (1988), ito ay proseso ng ng tao kaya ito ay nagbubunga ng pagbibigay at pagtanggap, pagbabago. nagpapalipat-lipat sa mga indibidwal ang mga impormasyon, kaalaman, kaisipan, NATATANGI impresyon, at damdamin. Nagbubunga (KSAF, PUP) Ang bawat wika ay may ang ganitong pagpapalitan ng kaakuhan din na nagpapatangi sa iba pagkakaunawaan at kaunlaran ng lipunan. pang wika. Tulad ng Nihongo na may tatlong paraan ng pagsulat, ito ang Hiragana, Katakana at Kanji. Ang wikang Filipino naman ay may tinatawag na Verbalizing Power o kakayahang ang mga pangngalan ay maging pandiwa. 2 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) SOSYOLEK (D. SOSYAL) Ayon kay Nilo Ocampo, nagiging baryasyon ng wika ang sosyolek dahil sa mga panlipunan salik tulad ng edukasyon, trabaho, edad, atbp. DIMENSYONG HEOGRAPIKO Dahilan kung bakit nagkakaroon Ito ay ang Diyalekto o Dialect. ng tinatawag rehistro, ang paraan Ang diyalekto o dialect ay ang ng paggamit ng nagsasalita sa wikang ginagamit sa isang wika ayon sa iba’t-ibang okasyon partikular na rehiyon, pook o at sitwasyon. lalawigan, malaki man ito o maliit. Nakabatay sa katayuan o antas Ito makikilala sa pamamagitan ng panlipunan. punto o tono at sa estraktura ng pangungusap. REHISTRO NG WIKA (KODA) JARGON – Ang tanging DIMENSYONG SOSYAL bokabularyo ng isang partikular na Ito naman ay ang Sosyolek o pangkat ng gawain. Socialect. IDYOLEK – Ang pansariling Ang sosyolek o socialect ay paraan ng pagsasalita. tumutukoy sa mga register o jargon na salitang nabubuo. Ito ay nagbabago at kabilang dito ang mga salitang balbal. Ang tinatawag sa Ingles na “nobody’s native language.” Nagkakaroon nito kapag dalawang taal na tagapagsalita ng dalawang magkaibang wika na wala komong wika ay nagtangkang magkaroon ng kumbersasyon makeshift. Madalas na bunga ng kolonisasyon ang barayti ng wika. DAYALEK (D. HEOGRAPIKO) Karaniwang ginagamit ng mga tao sa isang partikular na rehiyon o Isang wikang naunang naging pook. pidgin at kalaunan ay naging likas Maaring naiiba sa punto, na wika (nativized). katawagan, o pagbuo ng Nagkaroon nito sapagkat may pangungusap. komunidad ng tagapagsalita ang Pamamagitan ng paraan ng nag-angkin dito bilang kanilang kanilang pagsasalita, partikular na unang wika. sa punto o accent. 3 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) ANTAS NG WIKA Lalawiganin Ito ang mga bokabularyong dayalektal. BAKIT MAY ANTAS ANG WIKA? Gamitin ng mga tao na nasa iisang pook o Walang wika ang superyor sa iba pang lugar lamang. Naiiba ito sa wikang wika kaya ang pag-aantas ng wika ay pambansa dahil ito ay may makikilalang hindi dahil ito ay malaki o mas sariling mga bokabularyo at tono o makapangyarihan sa isa, inaantas ang karaniwang sinasabi ng iba na punto. wika batay sa antas-panlipunan ng taong gumagamit at sa kinauukulan sa Kolokyal katayuan, panahon, pook at lokasyon Sinasabing may kagaspangan ang mga kung saan ito ginagamit. salita sa antas na ito ngunit masasabing isang penomenong pangwika na nagpapakita ng pagiging malikhain ng tao pa rin ito. Na nililikha ng tao dahil gusto niyang mapabilis o mapadulas ang daloy ng komunikasyon. Ang wikang kinikilala at ginagamit ng mga nag-aaral ng wika kaya ito ay tinatawag Balbal na istandard at ginagamit ng nakararami. Tinatawag sa Ingles na “Slang”. Ito ay mga codes na ng mga pangkat ng tao ANTAS NG WIKA upang sila ay magkaunawaan at higit na Pambansa maging kasiya -siya para sa kanila ang Mga karaniwang salitang ginagamit sa pakikipagkomunikasyon. May mga ilan mga aklat pangwika/pambalarila sa lahat pang nagsasabi na eksperto sa wika na ng paaralan. Ang wikang tinuturo at ito na raw ang pinakamababang antas ng ginagamit ng pamahalaan. wika pero may nagsasabi rin na ang antas -bulgar ang pinakamababa dahil ito ay Panretorika o Pampanitikan mga mura at salitang kabastusan. ang mga salitang gamitin naman ng mga manunulat sa kanilang akdang pampanitikan. Karaniwang matayog, malalalim, makulay at masining na mga salita. Madalas itong gumagamit ng idyoma o tayutay. Mga salitang palasak at madalas ginagamit araw-araw sa pakikipagusap nang walang kinikilalang tama o mali basta naiintindihan ng kausap. 4 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) BI/MULTILINGGWALISMO BI + LINGGWAL (2) Nagsasalita ng dalawang wika. Mula sa Komisyon sa Wikang Filipino MULTI + LINGGWAL (+2) (K.W.F) Nagsasalita ng higit sa dalawang wika. WIKANG PAMBANSA Ang pagkakaroon ng isang wikang LINGGWISTIKONG KOMUNIDAD pambansa, sa gayon, ay nagmimithing Ito ang tinatawag natin sa grupo ng mga mabilis magkaunawaan at sibulan ng tao o komunidad na gumagamit ng wika. damdamin ng pagkakaisa ang mga mamamayan na may iba-ibang wikang Hal. Pilipino ang tawag sa mga katutubo. Malimit na hinihirang na wikang gumagamit ng wikang Filipino. pambansa ang sinasalita ng dominante at/o pinakamaraming pangkat. LINGWAHE 1 AT LINGWAHE 2 L1 – UNANG WIKA WIKANG OPISYAL Sinusunog Wika (Mother Tongue) Ang wikang opisyal ang itinadhana ng Unang ginagamit na wika. batas na maging wika sa opisyal na talastasan ng pamahalaan. Ibig sabihin, L2 – IKALAWANG WIKA ito ang wika na maaaring gamitin sa Wikang natutunan. anumang uri ng komunikasyon, lalò na sa anyong nakasulat, sa loob at labas ng HOMOGENEOUS alinmang sangay o ahensiya ng gobyerno. Istandard na wika. Sa isang lugay ay may isang tiyak WIKANG PANTULONG at angkop na wika. Karaniwang salin ang wikang pantulong ng auxiliary language sa Ingles. Ang HETEROGENEOUS auxiliary ay may pakahulugang “dagdag May iba’t ibang dayalekto at sosyal na tulong o suporta.” Ang wikang na varyasyon ng wika sa isang pantulong, samakatwid, ay wika na lugar. ginagamit para sa higit na pagkakaintindihan ng dalawa o mahigit PONOSENTRISMO pang naguusap. “Pono” – tunog “Sentrismo” – pagtutok WIKANG PANTURO “Kung ano ang bigkas, siyang Ang wikang panturo ang wikang opisyal baybay.” na ginagamit sa pormal na edukasyon. Ito ang wikang ginagamit sa pagtuturo at PAGPAPLANONG PANGWIKA pag-aaral sa mga eskuwelahan at ang Mga hakbang at pamamaraan sa wika sa pagsulat ng mga aklat at paggamit ng wika upang maging akma ito kagamitan sa pagtuturo sa silid-aralan. sa kasalukuyang panahon. 5 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) INTERAKSYONAL Layunin: 1. Tulungan ang taong makipag-ugnayan sa ibang tao. 2. Bumuo ng sosyal na relasyon sa ating pamilya, kaibigan, at/o REGULATORI kakilala. \ PERSONAL INSTRUMENTAL Elemento: 1. Batas 2. Taong may kapangyarihan IMAHINATIBO 3. Taong nasasaklawan ng batas 4. Konteksto na nagbibigay-bisa sa batas 3 KLASIPIKASYON NG WIKA (AYON SA REGULATORY BISA) HEURISTIK 1. BERBAL – mga regulasyon na binabanggit lamang nang pasalita ng may awtoridad. 2. NASUSULAT, NAKALIMBAG, AT BISWAL – mga tuntunin na mababasa, mapapanood, at/o IMPORMATIB makikita na ipinapatupad. 3. DI-NASUSULAT NA TRADISYON – mula sa pasalin-saling bukambibig na sinusunod ng lahat bilang tradisyon. 6 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) GAMIT Nakasulat na karanasan ng isang 1. Pagpapatupad ng mga tuntunin sa sanay sa pagsasalaysay. institusyong panlipunan. Malikhaing Sanaysay – 2. Pagpapataw ng parusa sa naglalaman ng sariling pananaw sumuway sa tuntunin. ng mag-akda at nasa punto de 3. Partisipasyon ng mamamayan sa bista ng manunulat. Maaaring paggawa ng tuntunin. maglaman ng pagpuna, pagbati, o 4. Pagpapanatili ng kaayusan at anomang saloobin tungkol sa kapayapaan sa komunidad. teksto. 5. Pagtatakda at pagkilala sa karapatan at polisiya para sa HALIMBAWA kaunlaran, pagkakapantay-pantay, at masaganang kabuhayan. DR. ZEUS SALAZAR (1982) “Ang kaluluwa ay tumutukoy sa buong BAHAGI pagkatao, itinuturing itong pinakabuod ng Panimula isang tao.” Katawan Wakas 4 NA DIMENSYON NG ATING PERSONALIDAD 1. Panlabas laban sa Panloob (Extraversion vs. Introversion) Layunin: 2. Pandama laban sa Sapantahan 1. Pagpapahayag ng damdamin (Sensing vs. Intuition) kaugnay sa pasasalamat, pag-ibig, 3. Pag-iisip laban sa Damdamin galit, kalungkutan, pagpapatawad, (Thinking vs. Feeling) sigla, pag-asa, atbp. 4. Paghusga laban sa Pag-unawa 2. Panghihikayat upang gawin ng (Judging vs. Perceiving) kausap ang nais na tupdin o mangyari. SANAYSAY 3. Direktang pag-utos. Alejandro G. Abadilla Sanay + Pasalaysay 7 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) ILLUSTRASYON MULA SA PROSPERO SIYENTIPIKONG PIKSYON COVAR Panitikan ng tao na dumaranas ng pagbabago, maaaring sa pamamagitan ng siyentipikong pagtuklas, pagbabago sa teknolohiya, o natural na pangyayari maging pagbabago sa lipunan. Tinutuklas kung paano maunawaan ang mga bagay — ontolohidad, metapisikal, at TEORYANG BIGKAS-PAGGANAP kosmolohikal. (SPEECH ACT THEORY) “Kung ako ang masusunod, ito ang Ayon kay John L. Austin (1962) nais kong maganap o mangyari.” 1. Lokusyonaryo – Literal na pagbigkas ng pahayag. 2. Ilokusyonaryo – Pagpapakahulugan sa pahayag Gawain: batay sa konteksto at/o paglalapat Tanong at sagot. sa kultura ng nag-uusap. Pag-iimbestiga. 3. Perlokusyonaryo – Pagtugon sa Pag-eksperimento kung tama o mensahe ng pahayag. mali. Proseso ng pagtuklas sa ating paligid. Proseso ng pagkuha ng kaalaman. PROP. ANDAYA “Ang isang manunulat ay isang imortal. Patay na ngunit nabubuhay pa rin!” Gawain: (Yumao ka man sa pisikal, kung ikaw ay Pagpapaliwanag ng Datos o isang manunulat ay patuloy kang Impormasyon. mabubuhay sa isipan ng mga nagbabasa Pag-uulat ng mga natuklasan sa ng iyong mga akda.) publiko. Kahusayan sa paggamit ng IMAHINATIBONG PANITIKAN modelo. 1. Pantasya 2. Mito 3 DOMINYO NG PAGKATUTO 3. Alamat 1. Kakayahang Kognitibo (Cognitive) 4. Kuwentong Bayan 2. Kakayahang Pandamdamin 5. Siyentipikong Piksyon (Affective) 3. Kakayahang Pampisikal (Psychomotor) 8 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) PAGGAMIT NG SINTIDO KUMON ANAPORA Ang pinakakaraniwang paraan ng Panghalip na ginagamit sa hulihan ng pag-iisip at pangangatwiran. pangungusap upang ihalili sa Kadalasa’y ginagamit ang kutob, pangngalang nasa unahan. pakiramdam, at hinuha sa ganitong uri ng pag-iisip. KATAPORA Panghalip na ginagamit sa unahan ng LOHIKAL NA PAG-IISIP pangungusap upang ihalili sa 1. Lohika ayon sa Pangangatwiran/ pangngalang nasa hulihan. Argumento 2. Lohika ayon sa MAINAM NG PAGGAMIT NG Pagkakasunodsunod PANGATNIG 3. Lohika ayon sa Analisis Panghalip na ginagamit sa unahan ng ○ Hinuhang Pangkalahatan pangungusap upang ihalili sa ○ Hinuhang Pambatayan pangngalang nasa hulihan. KRITIKAL NA PAG-IISIP PAGGAMIT NG PANANDANG SALITA O 1. Masusing pagtukoy sa kaligiran ng PARIRALA suliranin. Panghalip na ginagamit sa unahan ng 2. Pagsusuri, pag-uuri, at pagpuna. pangungusap upang ihalili sa 3. Paglalatag ng alternatibo. pangngalang nasa hulihan. MAUGNAYANG PAG-IISIP Repleksiyon Kritika Interpretasyon Pananaliksik sa Multidisplinaryo Mayroon ng sining at panitikan ang Pananaliksik na Interdisiplinaryo mga Pilipino bago dumating ang mga Kastilla. Pinatunayan ni Padre Chirino ang kalinangan ng Pilipinas sa kaniyang Relacion de las Islas Filipinas (1604). May sariling pamahalaan (barangay), batas, sining, panitikan, at wika ang mga katutubo noon. Nakita rin may sistema rin ng pagnenegosyo ang ating mga ninuno noon. 9 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) Ang ginagamit nilang panulat ay Ang palatitikang ito ang naging ang dulo ng matutulis na bakal batayan ng ABAKADANG Tagalog (lanseta). na binuo ni Lope K. Santos nang Dahil dito, nag-aral ang mga kaniyang isulat ang Balarila ng misyonero ng wikang katutubo at Wikang Pambansa noong 1940. nagkaroon ng pangangailangang Mula sa 17 na orihinal na titik ng ilimbag ang kauna-unahang aklat baybayin ay idinagdag ang titik R sa bansa, ang Doctrina at ginawang lima ang patinig (A, Christiana sa paraang baybayin. E, I, O, U). Ang teksto ay sinasabing inilimbag sa parehong wikang Espanyol at Tagalog gamit ang alpabetong Romano, kasama na rin ang salin Sa panahong ito ay namulat ang nito sa baybayin (Komisyon sa isipan at damdaming makabayan Wikang Filipino, 2013). ng mga Pilipino. Pawang mga akdang nagsasaad ng pagiging makabayan, masisidhing damdamin laban sa Ipinag-utos ng Hari ng Espanya na mga kastila ang pangunahing turuan ang mga katutubo ng paksa ng kanilang isinulat. (Dr. wikang Kastila ngunit hindi nila Jose Rizal, Graciano Lopez nasunod ang utos ng hari bagkus Jaena, Antonio Luna, Marcelo H. sila ang nag-aral sa wikang Del Pilar). katutubo sa tatlong dahilan: Dito naitatag ang “Kartilya ng ○ Ayaw nilang mahihigitan Katipunan“ na nakasulat sa ang kanilang talino ng mga wikang Tagalog. katutubo. Sa pamamagitan ng Saligang ○ Natatakot sila baka Batas ng Biak na Bato (1897), maghimagsik ang mga nakasaad na ang wikang Tagalog katutubo laban sa kanila. ang siyang magiging wikang ○ Nangangambang baka opisyal ng Pilipinas. magsumbong sa hari ng Espanya ang mga katutubo tungkol sa kabalbalang ginawa ng mga Kastila sa Pilipinas. Sa panahon rin ng Espanyol nagsimulang mapalitan ng Alpabetong Romano ang mga sinaunang paraan ng pagsulat ng mga Filipino. Ang mga prayle ang mga unang nagsulat ng mga diksyunaryo ng iba’t ibang wika ng Pilipinas. 10 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) SALIGANG BATAS NG 1935 ARTIKULO XIV, SEKSYON 3 Dahil sa pagsisikap ni Kongresta Wenceslao Vinzon, nagkaroon ng probosyon sa batas na ito na nag-aatas THOMASITES sa kongreso na gumawa ng mga 368 lalaki at 141 babae. kinakailangan para magkaroon ng wikang Lulan ng US Army Transport pambansa ang Pilipinas na ibinabantay sa Thomas. mga wikang mayroon sa Pilipinas. Mahigit 4000 na estudyante ang naghihintay sa kanila sa 29 na BATAS KOMONWELT BLG. 184 paaralan. Sa utos na rin ng Pangulong Quezon, Ito ang pinaniniwalaang simula ng pinangunahan ni Kgg. Norberto paaralang publiko. Romuladez ang pagkakatatag ng ngayo’y Komisyon ng Wikang Filipino. BATAS BLG. 74 Mabilis na ipinatupad ng Philippine SURIAN NG WIKANG PAMBANSA Commission ang Batas Blg. 74 na nag-aatas ng paggamit ng Ingles bilang Wikang Panturo. Ingles at Espanyol ang naging opisyal na wika ng bansa ng mga panahon na ito. MONROE EDUCATIONAL SURVEY COMMISSION 1925 Layunin ito na malaman ang estado ng Paano Nila Ito Pipiliin? edukasyon ng mga kabataang Pilipino dito Ginagamit ng mga nakararaming sa Pilipinas. Pilipino sa kalakalan. Ginagamit sa pagsulat ng pinakadakilang panitikan ng lahi. Madaling matutunan ng mga Pilipino. Inilabas noong taong 1931 na nagtatagubilin sa paggamit ng mga wikang bernakular bilang wikang pantulong sa pagtuturo sa buong kapulungan simula sa Taong Akademiko na 1932-1933. 11 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP 263 Abril 1, 1940 nang pormal na nag-aatas sa pagkakalimbag ng Diksyunaryong Tagalog-Ingles at nailimbag ang 1946 kauna-unahang Balarilang Pilipino na Ang wikang pambansa ay tatawaging siyang bunga ng walang pagod na “Wikang Pambansang Pilipino.” pagsusumikap at pagmamalasakit sa wika ni G. Lope K. Santos na kinikilalang PROKLAMASYON BLG. 13 NOONG “Ama ng Balarilang Pilipino.” MARSO 26, 1954 Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay ang tungkol sa pagdiriwang ng Linggo ng Wika tuwing Marso 29- Sumiklab ang ikalawang digmaang Abril 4 bilang pagpupugay kay Gat. pandaigdig at nasarado ang mga Francisco Balagtas. paaralan. Pagkatapos ng digmaan ay PROKLAMASYON BLG. 186 NOONG binuksan muli ang mga paaralan at SETYEMBRE 23, 1955 ipinagamit ang wikang katutubo Nagsasabing inilipat ang petsa ng bilang wikang panturo at pagdiriwang ng Linggo ng Wika sa pinakalimutan ang wikang Ingles. Agosto 13-19 na kung saan itinapat ang Naging maunlad sa panitikan ang huling araw ng pagdiriwang sa kaarawan Pilipinas. ni Pangulong Manuel L. Quezon na Inalis ang kurikulum na may binigyang karangalan “Ama ng Wikang wikang Ingles at sapilitang Pambansa.” ipinaturo ang wikang pambansa at wikang Nihonggo. RESOLUSYON BLG. 70 (1970) Binigyang-diin ang Nihonggo sa Nagsasabing ang wikang pambansa ay mga paaralan at Institusyon. magiging wikang panturo sa antas elementarya. NOBYEMBRE 30, 1943 Nilagdaan ni Pangulong Jose P. Laurel MEMORANDUM SIRKULAR 488, ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. HULYO 29, 1971 10 na nagtakda ng ilang repormang Humiling sa lahat ng tanggapan ng pang-edukasyon, isa sa mga iyon ay ang pamahalaan na magdaos ng palatuntunan pagtuturo ng wikang pambansa sa lahat sa pagdiriwang ng linggo ng Wikang ng publiko at pribadong paaralan ng Pambansa tuwing Agosto 13-19. hayskul ,kolehiyo at unibersidad. RESOLUSYON BLG. 73 (1973) ENERO 3, 1944 Iniluwal ang patakarang bilingguwal. Ito Binuksan ang isang Surian ng Tagalog ay ang paggamit ng wikang Ingles at na tulad ng Surian ng Nihonggo upang Pilipino bilang midyum ng pagtuturo sa ituro ang mga Tagalog sa mga gurong mga tiyak na aralin at bilang hiwalay na di-Tagalog. asignatura sa kurikulum mula unang 12 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) baitang ng mababang paaralan hanggang Kolehiyo sa lahat ng paaralan. NOONG 1974-1975 OKTUBRE 12, 1986 Ay sinimulang ipatupad ang patakarang Pinagtibay ang implementasyon ng Edukasyong Bilinggwal. paggamit ng Filipino bilang pambansang wika, gaya ng isinasaad sa 1987 pinalabas ang mga aklat ng “Mga Konstitusyon ng Pilipinas (Artikulo 14 Katawagang sa Edukasyong Seksyon 6). “Ang wikang pambansa ng Bilingguwal“ noong 1975 upang mabilis Pilipinas ay Filipino. Samantalang na maipalaganap ang bilingguwalismo. nililinang ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa MEMORANDUM SIRKULAR 77 (1977) Pilipinas at iba pang wika.” Pagsasanay ng mga pinuno at kawani ng mga pamahalaang lokal sa paggamit ng KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP wikang Pilipino sa mga transaksyon, BLG. 117 (ENERO 1987) komunikasyon at korespondensya. Ang dating Surian ng Wikang Pambansa ng (SWP) ay pinalitan ng Linangan ng Lumabas ang Kautusang Pangministri mga Wika sa Pilipinas (LWP) Blg. 22 (1978) na nag uutos ng pagkakaroon ng 6 na yunit na Pilipino sa KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. lahat ng kurso sa tersyarya at 12 yunit sa 84 (1988) mga kursong pang-edukasyon. Nag-aatas sa lahat ng opisyal sa DECS na isakatuparan ang Kautusang KAUTUSANG PANGMINISTRI BLG. 40 tagapagpaganap Blg. 335 na nag-uutos (1979) na gamitin ang Filipino sa lahat ng Ang mga estudyante sa medisina, komunikasyon at transakyon ng dentista, abogasya at paaralang pamahalaan. gradwado ay magkaroon na rin ng asignaturang Pilipino pati na rin ang mga MARSO 19, 1989 estudyanteng dayuhan. Ipinalabas ng kalihim Isidro Carino ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang MEMORANDUM SIRKULAR BLG. 80-86 Kautusang Pangkagawaran Blg. 21 na (NOBYEMBRE 1980) nagtagubilin na gamitin ang Filipino sa Nag-aatas sa lahat ng mga gobernador at pagbigkas ng panunumpa ng katapatan mayor ng Pilipinas sa isa-Pilipino ang mga sa Saligang Batas at sa bayan natin. Sagisagopisyal. BATAS REPUBLIKA BLG. 7104 KAUTUSANG PANGMINISTRI BLG. 102 (AGOSTO 14, 1991) Nagtatakda ng mga Sentro sa Nilikha ang Komisyon Sa Wikang Filipino Pagsasanay ng mga guro sa Pilipino (KWF) bilang alinsunod sa Artikulo XIV, bilang midyum ng pagtuturo sa antas Seksyon 9 ng 1987 Konstitusyon. tersyarya. 13 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) HULYO 15, 1997 1987 – Filipino na ang ngalan ng Nilagdaan at ipinalabas ni Pangulong wikang pambansa, alinsunod sa Fidel V. Ramos ang Proklamasyon Blg. Konstitusyon na nagtatadhanang 1041 na nagpapahayag ng taunang “ang wikang pambansa ng pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pilipinas ay Filipino.” Ito ay hindi Pambansa mula Agosto 1-31 na dating pinaghalu-halong sangkap mula sa Linggo ng Wika. iba’t ibang katutubong wika; bagkus, ito ay may nucleus, ang Pilipino o Tagalog. DISYEMBRE 30, 1937 – Iprinoklama na ang wikang Tagalog ang magiging batayan ng Wikang Pambansa. Magkakabisa ILAN ANG WIKA SA PILIPINAS? ang proklamasyong ito dalawang Ayon sa kanyang isinagawang pag-aaral, taon matapos itong mapagtibay. may mahigit kumulang 100+ na Wikang 1940 – ipinag-utos ang pagtuturo Umiiral sa Pilipinas. (McFarland, 2004) ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon sa lahat ng pampubliko at Ayon sa kanyang isinagawang pag-aaral, pribadong paaralan at sa mga sinasabi na mayroong 170+ o 170- na pribadong institusyong Wika ang Pilipinas. (Nolasco, 2008) pasanayang pangguro sa buong bansa. HUNYO 4, 1946 – nagkabisa ang Batas Komonwelt Blg. 570 na pinagtibay ng Pambansang Asambleya noong Hunyo 7, 1940 na nagproklama na ang Wikang Pambansa na tatawaging Wikang Pambansang Pilipino ay isa nang wikang opisyal. 1959 – ibinaba ng Kalihim Jose B. Romero ng Edukasyon ang TATANDAAN! Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 Ang mga sitwasyon o isyu na nasa ibaba nanagsasaad na ang Wikang ay nakasalig sa sitwasyong pangwika na Pambansa ay tatawaging Pilipino ito: upang mailagan na ang mahabang katawagang “Wikang Pagkakaroon ng mga halo-halong Pambansang Pilipino” o “Wikang wika sa bansa tulad ng Filish, Pambansa Batay sa Tagalog.” Taglish at Iloco-Filipino. Pagkakaroon ng Pangunahin at Mayoryang Wika. 14 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) Paghahango ng Wikang Pambansa na Filipino sa mga iba pang wika. BATAS EKSEKYUTIBO BLG. 210 Ipinatupad ng pamahalaan ang Executive Order (EO) No. 210 noong Marso 17, Ayon sa mga datos, ang 2003 na muling nagtatakda sa wikang pinakagamitin pa rin ay ang Ingles bilang pangalawang wika sa wikang Ingles at itinatanghal itong pagtuturo sa mga pribado at wikang primarya sa paaralan, pampublikong paaralan. Paunlarin pa ang pamahalaan at trabaho kasanayan ng mga estudyanteng Pilipino samantalang ang Filipino naman sa wikang Ingles. ay sa lokal lamang at impormal na pag-uusap. PANUKALANG BATAS SA KONGRESO Sinasabing ang wika ay hindi BLG. 4701 lamang instrumento sa Naging mandato ang paggamit ng wikang komunikasyon kundi maging sa Ingles bilang wikang panturo. paghahari ng isang kapangyarihan sa tiyak na CHED MEMORANDUM BLG. 20, SERYE lipunan. NG 2013 Hindi Ingles ang susi sa pag-unlad Ang asignaturang Filipino ay hindi na dahil sa mga bansang maunlad ituturo sa mga estudyante pagkatungtong tulad ng Japan, Timog Korea, nila ng kolehiyo kapag naipatupad na ang Thailand, Indonesia at Malaysia K-12 na programa. ay mas tanyag at gamitin ang sarili at pambansang wika nila TATANDAAN! kaysa sa Ingles. Ang mga sitwasyon o isyu na nasa ibaba ay nakasalig sa sitwasyong pangwika na TATANDAAN! ito: Ang mga sitwasyon o isyu na nasa ibaba ay nakasalig sa sitwasyong pangwika na Pagkakaroon ng makabansa at ito: makatayong prinsipyo at mga polisiya para sa edukasyon. Pagsulong upang gawing tiyak at Isinusulong na dapat mas maging itinadhana ng batas na bihasa ang mga mag-aaral sa Pambansang Lingua Franca ng Wikang Pambansa na Filipino bansa ang Filipino sa halip na kaysa sa wikang banyaga na Ingles. Ingles. Paglaban sa karapatan ng Wikang Ano mang may kaugnayan sa wika Filipino sa pamahalaan bilang at edukasyon. Tulad ng lehitimong wika ng bansa. pagkakaroon ng mga batas at polisiyang Bilinggwal atbp. 15 FILIPINO KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO (CO1–CO3) wikang Filipino sa kanilang mga social media accounts. TATANDAAN! Ang mga sitwasyon o isyu na nasa ibaba ay nakasalig sa sitwasyong pangwika na ito: Pagiging kilala ng wikang Filipino sa labas ng bansa. Pagtanghal sa Filipino bilang isa sa mga gamiting ikalawang wika sa iba’t ibang bahagi ng mundo tulad ng America. Pagtatanghal sa Wikang Filipino bilang isang bata ngunit palabang wika dahil lubos na gamitin sa buong mundo. Pagkakaroon ng mga kurso at asignaturang Filipino sa ibang bansa na mas tinatangkilik ng mga guro at eksperto sa Filipino dahil mas nabibigyan ng importansya ang ating wika ng mga banyaga. TATANDAAN! Ang mga sitwasyon o isyu na nasa ibaba ay nakasalig sa sitwasyong pangwika na ito: Ang mga sitwasyon o isyu na nagtatanghal sa bansang Pilipinas bilang Social Media Capital of the World. Pagiging kilala ng wikang Filipino at gamitin dahil laging may trending at patok na mga salita o hashtag man sa social media na ang wikang gamit ay Filipino. Pagiging laganap ng wikang Filipino dahil sa mga taong banyaga man o ating kalahi ng 16