Nobela mula sa France (M1) PDF

HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan Nobela mula sa France (M1) 5. Mainam tingnan sa sumusunod ang pagsusuri ng panitikan NOBELA — akdang pampanitikang pang-aklat ang...

HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan Nobela mula sa France (M1) 5. Mainam tingnan sa sumusunod ang pagsusuri ng panitikan NOBELA — akdang pampanitikang pang-aklat ang (Pagkatao, Tema ng akda, Mga pagpapahalagang haba, binubuo ng mga kabanata at ang banghay ay pantao, Mga bagay na nakaiimpluwensiya sa pagkatao inilalahad sa pamamagitan ng mga tauhan at diyalogo. ng tauhan, Pamamaraan ng pagbibigay solusyon sa - naglalahad ng isang kawil ng mga problema) kawili-wiling pangyayari na hinabi sa isang mahusay na pagkakabalangkas. Paglalarawan - isang paraan upang maliwanag ang Ang tatlong elemento na karaniwang matatagpuan sa pakikipagtalastasan. Magiging madali ang isang mahusay na nobela ay pagkakaunawaan kung angkop ang mga salitang 1. Isang kwento o kasaysayan. ginagamit sa paglalarawan sa mga bagay-bagay na 2. Isang pag-aaral pinag-uusapan. 3. Paggamit ng malikhaing guni-guni. - Nilalayon ng pagpapahayag na ito na luminaw sa guniguni ng mambabasa o tagapakinig ang pagiging katangi-tangi ng isang tao, bagay, Pangunahing layunin ng nobela ay lumibang, pook, pangyayari, konsepto at isyu sa iba pang bagaman sa di-tahasang paraan, ito’y maaari ring kauri nito. magturo, magtaguyod ng isang pagbabago sa pamumuhay o sa lipunan, o magbigay ng isang aral. Pang-uri - ay mga salitang angkop na gamitin sa paglalarawan. Ito ay mga salitang naglalarawan sa tao, bagay, pook o pangyayari. DALAWANG URI NG TAUHAN: A. Tauhang Lapad - uri ng tauhang walang pagbabago sa katangian mula sa URI NG PAGLALARAWAN: pagpapakilala sa simula hanggang wakas. 1. Obhektibo o Karaniwang Paglalarawan - Tumutukoy sa karaniwang anyo ng paglalarawang B. Tauhang Bilog – uri ng tauhang nag-iiba ang naaayon sa nakikita. katangian sa mula sa pagpapakilala sa simula - Impormasyon lamang ukol sa inilalarawan ang at sa wakas. isinasaad, hindi ito nahahaluan ng anomang emosyon, saloobin at idea. Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Nobela 1. Ang mga tauhan ay hindi pinagagalaw ng Halimbawa: may-akda. a. Maganda ang lahat kay La Esmeralda, makinis Sila’y gumagalaw ng kusa – lumuluha, nalulugod, at maputi ang kaniyang balat, makintab ang nagtataksil, nagtatapat, nang-aapi, tumatangkilik – mahaba niyang buhok at kapag ngumiti, alinsunod sa angkin nilang lakas, mga hangarin at lumalabas ang kaniyang maputi at pantay na mga nakapaligid sa kanila. Ang mga kilos nila’y siyang mga ngipin. kilos na hinihingi ng katutubo nilang ugali at ng mga b. Si Frollo ay matanda na. pangyayaring inilalarawan ng kumatha. c. Huwad ang pag-ibig ni Phoebus. 2. Ang mga masasaklaw na simulain ng 2. Subhektibo o Masining na Paglalarawan pagsasalaysay. - Tumutukoy sa paglalarawang napalolooban ng Ang nobela ay dapat sumunod sa masasaklaw na damdamin at pananaw ng manunulat ukol sa kaniyang simulain ng pagsasalaysay. Ang nobela’y may pauna, inilalarawan. na tumutugon sa mga katanungang “Sino?”, “Ano?”, - Gumagamit ito ng mga salitang nagbibigay kulay, “Kailan?”, “Saan?”. tunog, galaw at matinding damdamin gaya ng mga tayutay at matatalinghagang salita. 3. Sa pagsusuri ng mga akda tulad ng nobela, isang mahalagang pamaraan ang Halimbawa: paglalapat ng pananaw. a. Tila isang diyosa si La Esmeralda sa Sa teoryang humanismo, itinatanghal ang buhay, kagandahan. dignidad, halaga, at karanasan ng bawat nilalang b. Si Frollo ay lipas na sa panahon. maging ang karapatan at tungkulin ng sinoman para c. Ang pag-ibig ni Phoebus ay mapagbalatkayo. linangin ang sariling talino at talento. 4. Pinaniniwalaan ng humanismo na ang tao Mga Dapat Tandaan sa Mahusay na Paglalarawan ay isang rasyonal na nilikha na may 1. Pumili ng paksa na nais mong ilarawan. kakayahang maging makatotohanan at Higit na mabisa ang paksang may kaalaman mabuti. ka. Halimbawa nito ay mga bagay na nakikita sa araw-araw. Sa madaling salita, ang humanismo ay naniniwala na 2. Bumuo ng isang pangunahing larawan na ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay, ang siyang unang makikintal sa isipan at damdamin. pinanggagalingan ng lahat. Halimbawa, ang kapangyarihan, karangyaan, HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan katahimikan, pagmamahal at iba pang uri ng - Ito ang nagbigay anyo sa mitolohiyang Norse. damdamin. - Ang madalas na tema ng mitolohiyang Norse ay ang 3. Pumili ng sariling pananaw sa paglalarawan. paglalakbay ng mga diyos at ang pakikipaglaban nila Mula sa iyong kinatatayuan o posisyon, sa mga higante na mahigpit na kalaban ng mga diyos. ilarawan mo ang isang bagay o pangyayari. Sa iyong pananaw, makikita ng mambabasa ang Ilan sa mga kilalang diyos ng mitolohiyang Norse: iyong layo o lapit sa paglalarawan. Halimbawa 1. Odin - ang pinuno ng mga diyos sa Asgard na ang mga naglalarong bata sa park o ang tahanan ng mga diyos at diyosa. Ang nagtuturong guro sa loob ng silid-aralan. pinakatanyag na diyos ng mitolohiyang Norse 4. Magkaroon ng kaisahan sa pagpili ng 2. Thor - ang diyos ng kidlat na siya ring bahaging nakikita lamang sa iyong pinakamalakas na diyos pananaw. Sapagkat nasa isang posisyon ka sa 3. Loki - ang mapanlinlang na diyos. paglalarawan, kailangan kung ano lamang ang iyong namamasid sa oras na iyon. Iwasan ang pag-iba-iba ng pananaw. Para matukoy ang pangunahing ideya o 5. Pumili ng mga detalyeng bubuo sa nais paksa ng isang usapan sa pagitan ng dalawang tao, ilarawan. Kung ang paksa ay tao, mga mahalagang matukoy ang tagapagpadala at katangian lamang ang ilarawan. Hindi ka tagatanggap ng mensahe. Bukod dito, mahalagang dapat manghusga, panlabas, man o panloob. malaman ang sitwasyong pinag-uusapan ng dalawang Walang kinalaman ang iyong kuro-kuro o tauhan. opinion sa paksang ilalarawan. Halimbawa: “Ako ang pinakamabilis kumain sa buong mundo at walang sinoman ang mas mabilis pa kaysa sa akin.” “Kung gayon, aking itatapat sa iyo ang aking alagad na pinakamabilis kumain sa aking kaharian.” Tinawag ni ​ Mito mula sa Iceland (M2) Utgard-Loki ang kaniyang alagad na si Logi. ICELAND Tagapagpadala-Loki - Matatagpuan sa Hilagang Europa. Tagatanggap-Utgard-Loki - Ang mga Eskandinaba ay mga lahing Nordic na nagsasalita ng Germanic Languages (Norse). - Ang pangunahing ideya ng usapan ng - Sweden, Norway, Denmark, Finland, Greenland, Faroe dalawang tauhan ay kung sino ang mas Island. mabilis sa larangan ng pagkain. Pinaniniwalaan na ang unang mga nanirahan sa Iceland noong ika-9 na siglo ay ang mga “Papar” o mga KOLOKASYON / collocation — ay ang pagsasama ng Irish monks. Nang umalis ang mga Papar, nag-iwan ang dalawang magkaibang salita upang makabuo ng mga ito ng mga libro na naging basehan ng mga bagong salita na may ibang kahulugan. akdang pampanitikan ng bansang Iceland. Sumunod na nanirahan ang mga Norse sa pangunguna ni Halimbawa: anak + araw = anak-araw (maputi ang balat) Naddador at tinawag itong “Snow land” dahil - tainga + kawali = taingang-kawali kasalukuyang may niyebe nang sila ay dumating. (nagbibingi-bingihan) - puso + mamon = pusong mamon - Ang pangalang Iceland ay ibinigay ng sumunod na (busilak ang kalooban) nanirahan sa isla na si Flóki Vilgerðarson, isang Viking. - nagdilim + paningin = nagdilim ang Pinangalanan niya itong Iceland dahil sa nakita niyang paningin (nagalit) mga iceberg o malalaking tipak ng yelo. Halimbawang pangungusap: Nagdilim ang paningin ni Thor sa sinabi ng pinuno ng mga higante. MITOLOHIYA — Isang tradisyunal na salaysay na NORSE isinilang mula sa sinapupunan ng kultura ng - mitolohiyang nagmula sa lahing Eskandinaba na tradisyong oral. nagsimula noong panahon ng mga Viking na nanirahan - Ang mitolohiya ay isang natatanging kwento na noon sa Iceland. kadalasang tumatalakay sa kultura, sa mga diyos o - Tulad ng ibang mitolohiya, hindi nailathala ng mga bathala at ang kanilang karanasan sa pakikisalamuha Viking ang kanilang mitolohiya dahil ito ay pasalitang sa mga tao. ipinapasa sa pamamagitan ng pagkukuwento lamang - Nakapaloob dito ang mga sinaunang paniniwalang kaya maraming bahagi ng mitolohiyang Norse ang panrelihiyon at kultura ng isang bansa at kapupulutan hindi nabigyang linaw. din ito ng aral. PROSE EDDA - Nilikha ni Snorri Sturluson - Mas kilala bilang Edda PANUNURI NG MITOLOHIYA - Kinapalolooban ng mga kuwento ng mga diyos at Pagsusuri - isang kasanayan na siyang diyosa. nagbibigay-buhay at diwa sa isang likhang sining. HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan - Suriin kung ano ang tema ng binasang - Sa panunuri ng isang akdang pampanitikan, mitolohiya batay sa naging tuon nito. naipakikita ang pagpapahalaga at pagbibigay puri sa - Bigyang paliwanag ang mga aral ng kuwento, maging akda at pamumuna sa kahinaan nito. ang mga hindi kanais-nais na mga pag-uugali ng mga - Sa pamamagitan ng panunuri, lumilitaw ang mga tauhan. mensahe na hindi gaanong lantad sa akda na siyang - Mainam na magbigay repleksyon sa bisa at makatutulong sa mga mambabasa upang mas kahalagahan ng mensahe at aral ng akda sa kung maunawaan ang akda, at mas mabigyang paano ito nakaapekto sa iyong sarili at lipunan. pagpapahalaga ang kultura ng lugar kung saan ito ​ nagmula. ​ - Kinakailangang maging patas sa panunuri upang mas lumitaw ang bisa, kagandahan, at kahinaan ng ​ isang akda na siyang magiging tulay sa mas malawak at komprehensibong pag-unawa sa nilalaman ng isang akdang pampanitikan. Mga Dapat Tandaan sa Panunuri ng Mitolohiya ​A. Tauhan - Sa mitolohiya ay kadalasang mga diyos at diyosa na kinikilala at sinasamba ng mga tao dahil sa taglay na kakaibang lakas at kapangyarihan. > Pangunahing Tauhan: Suriin batay sa kanyang pisikal na anyo, ugali, paraan ng pananalita, at kung paano siya nakisalamuha sa iba. > Pangunahing Ideya: Maaaring gawing batayan ang mga diyalogo ng mga tauhan upang malaman ang pangunahing ideya o paksa na nais iparating ng tauhan sa akda. - Bigyang pansin din ang tungkuling ginampanan ng tauhan sa kabuoan ng kuwento. - Bigyang-puna ang mga naging kalakasan at kahinaan ng tauhan na nakaapekto sa kaniyang suliranin sa kwento. > Tandaan: Ang ganda at bisa ng isang akda ay nakasalalay sa paglalarawan at pagbibigay-buhay sa mga karakter ng kwento. B. Tagpuan - Mahalagang maunawaan mo ang ginampanan ng tagpuan na nakaapekto sa kalagayan ng tauhan sa kuwento. - Ilarawan ang lugar batay sa pisikal na anyo nito, mga kilos at gawi ng mga tao o nilalang na naninirahan dito. (Alamin ang kultura ng binabasa upang malaman ang tagpuan sa kwento). - Bigyang-puna ang kasiningan ng paglalarawan ng may-akda sa tagpuan. C. Banghay - Alamin kung ano ang mga naging tuon ng mga pangyayari sa akda. Tukuyin ang pangunahing suliranin na siyang dinanas ng tauhan sa mitolohiya. - Suriin ito na may pagpapaliwanag sa naging kahalagahan ng pagkakaayos ng mga pangyayari sa kuwento. - Bigyang puna kung paano sinimulan at winakasan ang mitolohiya. D. Tema HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ DULA (M3) D. PARSA ang layunin ng dulang ito’y magpatawa sa pamamagitan ng kawili-wiling pangyayari at mga ​Etimolohiya - ay ang pag-aaral ng kasaysayan ng salita pananalitang lubhang katawa-tawa. at kung paano nag-iiba ang kanilang anyo at kahulugan sa paglipas ng panahon. Hango ang salitang E. SAYNETE etimolohiya sa salitang Griyego na etumologia na ang ang pinaka paksa ng uring ito ay mga karaniwang ibig sabihin ay may ibig sabihin o may kahulugan. ugali. Katulad ng parsa, ang dulang ito ay may layuning ​ magpatawa. ​Maaaring magbago ang anyo ng mga salita sa pamamagitan ng pagsasama ng mga salita – ​Mga Elemento ng Dula hampaslupa, bahaghari; hiram na mga salita (salitang ​1. Iskrip – ito ang pinakakaluluwa ng isang dula. Ang banyaga) – computer sa wikang Ingles at kompyuter sa lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula at wikang Filipino, economia sa wikang Kastila at nararapat na naaayon sa isang iskrip. ekonomiya naman sa wikang Filipino; at morpolohikal ​ na pinagmulan kung saan nagpapakita ito ng paglihis ​2. Gumaganap o Aktor – sila ang nagsasabuhay sa mula sa ugat ng salita. Tumutukoy din ito sa pag-aaral mga tauhan sa iskrip. Sila ang nagbibigay ng dayalogo, sa pagbabago ng anyo at istruktura ng mga salita gaya nagpapakita ng iba’t ibang damdamin at pinapanood ng salitang karimlan na ang salitang-ugat ay dilim. na tauhan sa dula. ​ ​ ​ ​3. Tanghalan – anomang pook na pinagpasyahang ​DULA pagtanghalan ng isang dula ay tinatawag na tanghalan. ​- Mula sa England, United Kingdom (Panitikang Tanghalan din ang tawag sa kalsadang Kanluranin) pinagtatanghalan ng isang dula o silid na - Dula ay hango sa salitang Griyego na “drama” na pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang klase. nangangahulugang gawain o kilos ​ ​- Ang dula ay isang akdang pampanitikang ang ​4. Tagadirehe o Direktor – siya ang nagpapakahulugan pinakalayunin ay itanghal. sa iskrip. Siya ang nagpapasya sa hitsura ng tagpuan, ​- Sinasabing ito ay paglalarawan sa madudulang ng damit ng mga tauhan, hanggang sa paraan ng bahagi ng buhay. pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay ​ dumedepende sa interpretasyon ng director sa iskrip. ​ Ayon kay Aristotle, ito ay isang sining ng ​ panggagaya o pag-iimita sa kalikasan ng buhay. ​5. Manonood – hindi maituturing na dula ang isang Ipinakikita nito ang realidad sa buhay ng tao gayundin binansagang pagtatanghal kung hindi ito mapapanood ang kaniyang mga iniisip, ikinikilos, at isinasaad. ng ibang tao. ​ APAT NA KLASE NG DULA: ​ 1. Dulang pantanghalan 2. Dulang panradyo 3. Dulang pangpelikula 4. Dulang pantelebisyon MGA GENRA NG DULA: A. TRAHEDYA - ay isang dulang ba ang bida ay hahantong sa kabiguan o malungkot na wakas. - Nagsimula ang ganitong uri ng drama mula sa sinaunang Gresya. - Kabilang sa mga maagang mga bantog na tagapagsulat ng trahedya sa Gresya ay sina Aeschylus, Sophocles, at Euripides. Halimbawa: Ang Romeo at Juliet ay isang dulang isinulat ni William Shakespeare B. KOMEDYA ang uring ito’y nagtatapos na masaya sapagkat ang mga tauhan ay nagkakasundo. Ang wakas ay kasiya-siya sa mga manonood. C. MELODRAMA ang dula ay nagwawakas na kasiya-siya sa mabubuting tauhan bagama’t ang uring ito’y may malulungkot na sangkap. Kung minsan ay labis ang pananalita at damdamin sa uring ito. HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ TULA (M4) bansa o anomang bagay na maaaring papurihan. ​Ang Awit ni Lira Halimbawa: ​Ang Aking Pag-ibig ni Alfonso O. Santiago (OG: Tumangis si Raquel Manggagawa ni Jose Corazon Elizabeth Barett Browning, English Title: How Do I de Jesus Love Thee-Sonnet) ​Ang Tinig ng Ligaw na Gansa ni Vilma C. Ambat 5. Awit – Karaniwang pinapaksa ng tulang ito ay pag-ibig, kabiguan, kalungkutan, pag-asa, ​Tula - tawag sa isang akdang pampanitikang may pangamba, poot at kaligayahan. Tinatawag din ​ matatalinghagang pagpapahayag ng isipan at itong kundiman na ayon kay Jose Villa ​ damdamin. Mababasa sa mga tula ang mga Panganiban ito ay awit tungkol sa pag-ibig. ​ kaisipang naglalarawan ng kagandahan, kariktan, Halimbawa: ​ at kadakilaan. May Isang Pangarap ni Teodoro Gener ​ - Maitutulad sa isang awit ang tula. Nagsisilbi rin Sa Dalampasigan ni Teodoro Agoncillo ​ itong pagpapagunita sa dapat na kaasalan ng mga ​ bata at kabataan at naglalayong maipahayag ang 6. Dalit – Ito ay katutubong tula na may apat na ​ karanasan, damdamin, pananaw, kabayanihan, at taludtod sa bawat saknong at may sukat na ​ ang maigting na pagmamahal sa sariling bansa. wawaluhin. Ito’y awiting patungkol sa ​ - Hanggang sa kasalukuyan, ang pagsulat at paglilingkod sa Diyos at pananampalataya na pagbigkas ng tula ay nananatiling tulay ng kaalaman may layuning dumakila at magparangal. sa mula sa kasaysayan ng kahapon patungo sa kasalukuyang kahulugan, masasabi na ring kasalukuyan. dalit ang isang tula kung ito’y may pagdarakila ​ - May apat na pangkalahatang uri ng tula: sa bayan. ​ Dalitsamba: patungkol sa Diyos ​ A. Tulang Pandamdamin o Tulang Liriko Dalitbayan: pagdakila sa bayan ​ - masidhing damdamin Halimbawa: Dalit kay Maria ​ ​ B. Tulang Pasalaysay Elemento ng Tula ​ - nagsasaad ng kwento 1. Persona - Tumutukoy ito sa nagsasalita sa ​ tula na nililikha ng makata. ​ C. Tulang Padula 2. Imahe – Tumutukoy ito sa larawang diwa na - drama; itinatanghal sa isang entablado nabubuo sa mambabasa. Pinagagalaw nito ang guniguni ng mambabasa. Nabubuo sa ​ D. Tulang Patnigan pamamagitan pag-uugnay ng mga bagay sa - pangangatwiran paligid o konsepto sa nais ipakahulugan. 3. Musikalidad – Nakapokus ito sa porma at Mga Uri ng Tulang Liriko paraan ng pagkakasulat ng tula. Nagtataglay 1. Soneto – Ang tulang ito ay may labing-apat ito ng angking melodiya o tonong na taludtod hinggil sa damdamin, kaisipan at nararamdaman sa indayog o ritmo. pananaw sa buhay ng tao. Naghahatid ng aral sa mambabasa. a. Sukat – Saklaw nito ang bilang ng Mga Halimbawa: pantig sa bawat linya o taludtod ng tula. Ang Soneto ng Buhay ni Fernando B. Monleon pangkaraniwang tula ay may pantig sa bawat Ang Aking Pag-ibig taludtod. 2. Pastoral – Hindi lamang tungkol sa buhay ng Halimbawa: Lalabindalawahing pantig isang pastol at pagpapastol. Ang tulang ito ay Ako’y magsasakang bayani ng bukid pumapaksa at naglalarawan ito ng simpleng Sandata’y araro matapang sa init paraan ng pamumuhay, pag-ibig, at iba pa. Hindi natatakot kahit na sa lamig Halimbawa: Sa buong maghapon gumagawang pilit Halika sa Bukirin ni Milagros B. Macaraig Ang Tinig ng Ligaw na Gansa b. Tugma – Ito ang pagkakasintunugan ng mga salita o 3. Elehiya – Ito ay tula ng pamamanglaw dahil sa pagkakapareho ng tunog ng mga huling pumapaksa ito sa kalungkutan, kamatayan at pantig sa bawat taludtod ng tula. Ito ay isang iba pa elemento ng tula na nagbibigay ng himig at Halimbawa: indayog Ang Pamana ni Jose Corazon de Jesus Elehiya para kay Ram ni Patrocinio V. Villafuerte Halimbawa: Sukat: a-a-a-a (magkakatugma lahat ng linya) 4. Oda – Ang tulang ito ay nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy o iba pang uri ng Sa aking lupain doon nagmumula damdamin. Karaniwang tungkol sa papuri Lahat ng pagkain nitong ating bansa tungkol sa mga nagawa ng dakilang tao, Ang lahat ng tao, mayaman o dukha Sila’y umaasa sa pawis ko’t gawa HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan Dalawang Uri Ng Tugma 2. Lahat na ng paksa ay naitampok na sa tula - Tugma sa patinig (Ganap) subalit nakasalalay pa rin sa makata ang - Halimbawa: pagiging orihinal ng akdang kaniyang Sa loob at labas ng bayan kong sawì, isinusulat. Nagiging bago ang lumang paksa Kaliluha’y siyang nangyayaring harì, sa pagbibigay ng makata ng bagong pananaw Kagalinga’t bait ay nilulugamî, tungkol dito. Ang pananaw na ito ay maaaring Ininis sa hukay ng dusa’t pighatî. batay sa sarili niyang karanasan, mga (Francisco Balagtas, Florante at Laura, 1838) namasid, o bunga lamang ng kaniyang makulay na imahinasyon. - Tugma sa katinig (Di-ganap) Sa karaniwang tugmang katinig, inuri ni Jose 3. Ang tula ay siksik at nag-uumapaw sa Rizal noong 1887 sa dalawang pangkat ng mga mensahe na ipinahahayag sa kakaunting tunog ang mga katinig: malakas at mahina. salita lamang. Magiging busog sa kahulugan at malikhain ang pagpapahayag ng kaisipan Malakas ang tunog kung ang salita ay kung gagamitan ng tayutay (sinadyang nagtatapos sa b, k, d, g, p, s, t. Halimbawa: paglayo sa karaniwang paraan ng Ang laki sa layaw karaniwa’y hubád, Sa bait sa pagpapahayag ng kaisipan) at muni’t sa hatol ay salát Masaklap na bunga ng matatalinghagang pananalita. maling paglingáp, Habag ng magulang sa irog na anák. (Francisco Balagtas, Florante at Laura, 4. Kailangang maging mapagparanas ang isang 1838) tula upang mag-iwan ng kakintalan sa mambabasa. Mapagparanas ang isang tula Mahina ang tunog kung ang salita ay kung ipinakikita at ipinadarama (nalalasahan, nagtatapos sa katinig na l, m, n, ng, r, w, y. naaamoy, naririnig) ng makata ang mensahe Ang wikang Tagalog tulad din sa Látin, Sa ng kaniyang akda hindi lamang niya ito Ingles, Kastila, at salitang ánghel, Sapagkat sinasabi. ang Poong maalam tumíngin Ang siyang nagbigay, naggawad sa átin. (Jose Rizal, "Sa Matatalinghagang Pananalita Aking Mga Kabata," 1869) ang tawag sa mga salita o pahayag na hindi tuwirang inihahayag ang literal na kahulugan ng isang salita. c. Tono o Indayog – Ipinababatid nito Sa madaling sabi, ito ay mga salita o pahayag na ang paraan ng pagbigkas ng bawat taludtod nagtataglay ng malalim na kahulugan. ng tula. Ito ay karaniwang pataas o pababa. Karaniwan itong ginagamitan ng paghahambing ng 4. Wika – Tumutukoy ito sa paggamit ng salita – mga bagay na nagpapataas ng pandama ng mga maaaring lantad o di-lantad ang mga salita. mambabasa. Nag-uugnay sa mga karanasan, pangyayari at 5. Kaisipan o Bagong Pagtingin sa/ng Tula – bagay-bagay na alam ng taumbayan. tumutukoy ito sa kung paano nagkaroon ng Nagsisilbing larawan ng kamalayan ng manunulat. bagong pagtingin sa isang bagay na palasak. Isa sa madalas na gamiting talinghaga ang pagpapahayag na patayutay o tayutay. a. Talinghaga – tumutukoy ito sa matayog na diwang ipinahihiwatig ng makata. Tayutay – Ito ay tumutukoy sa mga salita o pahayag na Dito kinakailangang gumamit ng tayutay at ginagamit upang maging maganda at kaakit-akit ang matatalinghagang mga pahayag o salita isang pahayag. Tumutukoy rin ito sa sadyang paglayo upang pukawin ang damdamin ng mga sa karaniwang paggamit ng mga salita, kung kaya’t mambabasa. magiging malalim at piling-pili ang mga salita rito. Tinatawag ding palamuti ng tula ang tayutay dahil ito Halimbawa: ang nagpapaganda sa isang tula. Nahuli sa pain, umiyak Ako’y hawak ng iyong pag-ibig Hindi ako makaalpas Mga Uri ng Tayutay 1. Pagtutulad (Simile) – Isang paghahambing b. Kariktan – Tumutukoy ito sa ng dalawang bagay na magkaiba sa malinaw at di-malilimutang impresyong pangkalahatang anyo subalit may mga nakikintal sa isipan ng mambabasa. Ito ang magkatulad na katangian. Ito’y ginagamitan pagtataglay ng mga salitang umaakit o ng mga salita’t pariralang tulad ng, katulad ng, pumupukaw sa damdamin ng mga bumabasa. parang, kawangis ng, anaki’y, animo’y, tila, kasing-, magkasing- at iba pa. Mga Paraan sa Pagsulat ng Tula 1. 1Magmasid sa paligid, paglakbayin ang Halimbawa: imahinasyon, at magbasa ng mga halimbawa Kasingkintab ng diyamante ang iyong mga ng tula. Sa ganitong paraan, detalyado at luha. malinaw na mailalarawan ng makata ang Ang iyong labi ay tila rosas sa pula. kaisipang nais niyang palutangin sa tula. HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan 2. Pagwawangis (Metapora) – Tiyakang ​Ang Aking Pag-ibig ni Alfonso O. Santiago naghahambing ng dalawang bagay ngunit ​(OG: Elizabeth Barett Browning, English Title: How Do tuwiran ang ginagawang paghahambing. I Love Thee-Sonnet) Hindi na ito ginagamitan ng mga salitang Ibig mong mabatid, ibig mong malaman tulad ng ginagamit sa Simile. Kung paano kita pinakamamahal? Tuturan kong lahat ang mga paraan, Halimbawa: Iisa-isahin, ikaw ang bumilang. Leon sa bagsik ang ama ni David. Ang mga nangangalaga ng kalikasan ay mga Iniibig kita nang buong taimtim, anghel ng kagubatan. Sa tayog at saklaw ay walang kahambing, Lipad ng kaluluwang ibig na marating 3. Pagmamalabis (Hyperbole) – Pilit na Ang dulo ng hindi maubos-isipin. pinalalabis sa normal na katangian, kalagayan o katayuan ng isang tao, bagay, pook o Yaring pag-ibig ko’y katugon, kabagay pangyayari upang bigyang kaigtingan ang nais Ng kailangan mong kaliit-liitan, ipahayag. Tinatawag din itong eksaherasyon. Laging nakahandang pag-utus-utusan, Maging sa liwanag, maging sa karimlan. Halimbawa: Nalulunod na siya sa kaniyang luha. Kasinlaya ito ng mga lalaking Hanggang tainga ang aking ngiti nang siya’y Dahil sa katwira’y hindi paaapi, aking nakilala. Kasingwagas ito ng mga bayaning Marunong umingos sa mga papuri. 4. Pagtatao (Personipikasyon) – Ito’y mga pahayag ng paglilipat ng katangian, gawi, at Pag-ibig ko’y isang matinding damdamin, talino ng isang tao sa mga karaniwang bagay Tulad ng lumbay kong di makayang bathin na walang buhay. Ginagamitan ito ng pandiwa. Noong ako’y isang musmos pa sa turing Tinatawag din itong Pagbibigay-katauhan. Na ang pananalig ay di masusupil. Halimbawa: Yaring pag-ibig ko, ang nakakabagay Ang buwan ay nagmagandang gabi sa lahat. Ay ang pag-ibig ko sa maraming banal, Matindi ang unos sa paghagulgol ng langit. Na nang mangawala ay parang nanamlay Sa pagkabigo ko at panghihinayang. 5. Pagtawag (Apostrophe) – Ito ay isang panawagan o pakiusap nang may masidhing Yaring pag-ibig ko ay siyang lahat na, damdamin sa isang bagay na tila ito ay isang Ngiti, luha, buhay at aking hininga! tao o kaya tao na animo’y kaharap ang kausap. At kung sa Diyos naman na ipagtalaga Malibing ma’y lalong iibigin kita. Halimbawa: O tukso, layuan mo ako! Ang Tinig ng Ligaw na Gansa Pag-ibig, bigyan mo ng kulay ang aking buhay. (Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat) Ang tinig ng ligaw na gansa ​ Nahuli sa pain, umiyak Ako’y hawak ng ‘yong pag-ibig, ​ Hindi ako makaaalpas. ​ ​ Lambat ko aking itatabi, ​ Subalit kay ina’y anong masasabi? ​ Sa araw-araw ako’y umuuwi, ​ Karge ang aking mga huli ​ ‘Di ko inilagay ang bitag ​ Sapagkat sa pag-ibig mo’y nabihag. ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ Maikling Kwento (M4). indibidwal ang ginagampanan niya sa lipunan. The Gift of Magi ni O. Henry (William Sydney Porter) Maligayang Pasko ni Eros. S. Atalia 2. Pumili ng isang magandang pangalan. Ang pangalan ay dapat ding isaalang-alang dahil Ang Aginaldo ng mga Mago ay kaugnay ng salaysay sa kailangang bumagay ang kanyang pangalan Bibliya hinggil sa tatlong haring mago na matatagpuan sa kanyang personalidad. sa Ebanghelyo ni Mateo (Mateo 2: 1-12). Kanilang nakita ang bituin sa Silangan at tumungo sa Belen 3. Bumuo ng background ng karakter. Ano ang upang sambahin ang sanggol na si Hesus. Bilang kanyang layunin sa paggawa ng mga parangal, nag-alay ang mga mago ng mga handog kay bagay-bagay. Ang kapaligiran at ang mga Hesus na ginto, kamanyang at mira (gold, frankincense, pangyayari ay nakatutulong sa paghubog ng myrrh). Ayon sa paniniwala, sa kanila nagsimula ang personalidad ng isang tao. kaugaliang pagbibigayan ng regalo lalo na sa pagsapit ng Pasko. 4. Gumawa ng isang mas maunlad na personalidad. Paano nakaaapekto ang Melchor, Gaspar, Baltazar - tatlong hari na nagbigay ng kanyang background sa kanyang ginto, frankincense/kamanyang, at myrrh/mira personalidad? Nawalan ba siya ng mahal sa respectively. buhay kaya may ganoon siyang pag-uugali? Ang nagbigay ng utos upang hanapin ang sanggol na si 5. Ilagay ang karakter sa isang banghay. Mag-isip Jesus ay ang masamang hari na si King Herod, nais ng simula at wakas ng isang kuwento. niyang patayin ang sanggol subalit sa kanyang Gumawa pa ng mas maraming karakter upang paniniwala ay hindi tama ang pagkakaroon ng bagong higit na mahubog ang personaldad ng iyong hari. karakter. Maikling kwento o maikling katha Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Maikling - ang tawag sa isang uri ng kuwentong ang higit Kuwento na binibigyang halaga o diin ay ang kilos o 1. Mag-isip ng kawili-wili at kapana-panabik na galaw, ang pananalita at pangungusap at pamagat ng kuwento. kaisipan ng isang tauhan. 2. Gawing kawili-wili ang mga unang pangungusap ng kuwento. Laging magsimula Katangiang ng maikling kwento: sa aksiyon. a. Iisang kakintalan 3. Linangin at paunlarin ang karakterisasyon. b. May isang pangunahing tauhan lina mayroong Isa-alang ang mga gabay sa mabuting pagbuo suliraning kailangang lutasin ng katauhan ng karakter. Ipakilala sila sa c. Tumatalakay sa madulang buhay iyong kuwento sa pamamagitan ng pagbibigay d. May mahahalagahang tagpo ng mahahalagang detalye tungkol sa kanila. e. May mabilis na pagtaas ng kawilihan hanggang sa kasukdulan na madaling sinusundan ng wakas Pagbuo ng Mabuting Katauhan ng Karakter 1. Sumulat ng makabuluhang usapan / diyalogo. Elemento ng Maikling Kwento Bigyan ng sariling talata ang bawat 1. Tauhan nagsasalita. Huwag nang ipaliwanag ang ilang 2. Tagpuan/Panahon detalye upang sa gayon ay mahamon mo ang 3. Saglit na Kasiglahan mambabasa na makapagbigay ng sariling 4. Suliranin hinuha sa kuwento 5. Tunggalian 2. Pumili ng angkop na pananaw. 6. Kasukdulan 3. Gumamit ng angkop na tagpuan at konteksto. 7. Kakalasan Maglagay ng malinaw na detalye sa tagpuan. 8. Wakas 4. Isaayos ang banghay o mga pangyayari sa kuwento. Piliin ang eksenang tiyak na Pagbuo ng Mabuting Katauhan ng Karakter magiging kapana-panabik sa mambabasa. 1. Umpisahan sa pagbuo ng isang payak na Lumikha ng tunggalian at tensiyon. profayl – pangalan, edad, kasarian at trabaho. 5. Linangin ang Krisis o Kasukdulan. Sikaping Ang mga nabanggit ay makaaapekto sa iyong ang kasukdulan ay magaganap sa tamang karakter. sandali. a. Pisikal na Profayl – ito ang pisikal na 6. Humanap ng kalutasan sa suliranin at gawing katangian at kaanyuan kawili-wili rin ang wakas. b. Sikolohikal na Profayl – tumutukoy ito sa kung paano siya mag-isip, ano ang Paghihinuha (inferencing) laman ng pag iisip, pandama, Ang tawag sa pahayag ng mga inaakalang dumama at iba pa. mangyayari batay sa sitwasyon o kondisyon. c. Sosyal na Profayl – ito ang katayuan niya sa lipunan: anong papel bilang Ito’y ang pag-intindi ng mga bagay mula sa pahiwatig o mga ebidensya/ clue nito. Halimbawa sa HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan isang kuwento o napanood, aalamin mo ang wakas ayon sa mga pangyayari. Sa tulong din ng pag-unawa sa pamagat ng kuwento o napanood magkakaroon ng hinuha batay sa iyong sariling karanasan, sa mga nangyayari sa paligid at sa mga ebidensya na nakalap. Halimbawa: Ang Kuwintas mula sa kanyang pamagat makapagbibigay ka na ng iyong hinuha sa paksa o tema ng babasahin o panonooring video. Maaari rin makatulong sa paghihinuha ang dating kaalaman, katangian o anyo ng materyal at iba pang elemento. Mahalaga ang pagkakaroon ng malawak na talasalitaan, kakayahang magpakahulugan sa mga pahayag at katalasan ng isip sa mga pahiwatig. Kung ang bawat pahiwatig at implikasyong ibinigay ay uunawaing mabuti at buhat dito ay makakayanang bumuo ng isang makabuluhang hinuha, ganap ang naging pag-unawa niya sa nabasa. Sa hinuhang ito, makabubuo ng prediksyon o paghuhula. Sa pagbuo ng hinuha maaring gamitin ang mga pantulong na gawain sa paghihinuha tulad ng mga sumusunod: 1. Paghihinuha sa pansuportang detalye 2. Paghihinuha sa pangunahing ideya 3. Paghihinuha sa pagkakasunod-sunod 4. Paghihinuha sa paghahambing 5. Paghihinuha sa sanhi at bunga 6. Paghihinuha sa katangian ng tauhan 7. Paghihinuha sa kalalabasan Mga halimbawa ng mga salita o pahayag sa paghihihuha: baka, tila, wari, marahil, siguro, yata, sa/ang tingin ko ay, hindi malayo, sa palagay ko, sa aking sapantaha at iba pa. Maligayang Pasko ni Eros S. Atalia Pinatay na niya ang sauce. Luto na rin ang noodles ng spaghetti. Sinilip niya ang oven. Paluto na ang lechon de leche. Nagniningning sa mantika ang hamon, hotdog at bacon. Nasa gitna na ng mesa ang mansanas, ubas, kahel at peras. Hiwa na rin ang keso de bola. Timplado na rin ang juice. Inilagay na niya sa mesa ang morcon, lechon manok, embutido, paella at pinasingaw na sugpo. Naglagay siya ng tatlong pinggan, baso, kutsara at tinidor sa mesa. Pati na rin ang napkin.Maya-maya, bitbit na niya ang isang supot. Sa loob nito ay may ilang nakabalot na ulam. Lumabas na siya ng bahay. Tinahak na niya ang nagniningning na lansangan. Habang naglalakad, sinilip niya ang laman ng supot. May apat na balot. Hindi niya maaninag kung ano-ano ang laman ng mga ito. Pero tamang-tama sa anim niyang anak at sa kanilang mag-asawa ang bitbit na pabaong Noche Buena.Bukas, araw ng Pasko, maaga siyang babalik upang maghugas ng pinagkainan. -Halaw Mula sa Wag Lang Di Makaraos (Atalia, 2011) HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ Nobela (M5). Sa pagsusuri o rebyu, inaalam at sinusuri natin ang nilalaman at kaisipan ng isang akda. Sa pagsasagawa Ang Matanda at ang Dagat nito, maaaring gamitin ang dalawang paraan: Tata Selo ni Rogelio R. Sikat (1) patalatang pagsusuri - paragraph (2) pabalangkas na pagsusuri - bullet form Nobela ay itinuturing na makulay, mayaman, at makabuluhang anyo ng panitikang tuluyan. Binubuo I. Panimula ito ng mga yugtong nagsasalaysay ng mga Pamagat kawing-kawing na pangyayari sa buhay ng mga tao na May-akda bukod sa nagbibigay-aliw ay nagpapakilos at Uri ng Panitikan pumupukaw sa damdamin at kamalayan ng mga Bansang Pinagmulan mambabasa. Layunin ng Akda Sa nobela, maraming pangyayari ang inilalahad, II. Pagsusuring Pangnilalaman samakatuwid isa itong mahabang akda, samantalang Tema o Paksa ng akda sa maikling kuwento, iisang pangyayari lamang ang Mga Tauhan sa Akda inilalahad. Tagpuan / Panahon Balangkas ng mga Pangyayari Iisa ang balangkas ng nobela at maikling kuwento Kulturang Masasalamin sa Akda ngunit nagkakaiba lamang ito sa nilalaman dahil ang mga pangyayaring sa nobela ay may kaugnayan sa III. Pagsusuring Pangkaisipan lipunang ginagalawan ng mamamayan at naglalarawan Mga Kaisipan / Ideyang Taglay ng Akda / Mensahe ng kultura ng bawat bansang pinanggalingan nito. Estilo ng Pagkakasulat ng Akda o Bisa sa Isip – tumutukoy sa kung paano Ang nobela ay nagtataglay ng mas maraming tauhan naiimpluwensiyahan ang pag-iisip o utak. samantalang kakaunti sa maikling kuwento. o Bisa sa Damdamin – tumutukoy sa kung ano Sa kabilang dako, magkapareho naman ang nobela ang nadama at paano naantig ang emosyon ng at maikling kuwento sa sumusunod: (1) parehong mambabasa. salaysay na tuluyan (prosa), (2) parehong nagtataglay ng tema, (3) parehong may kasukdulan. o Bisa sa Kaasalan – tumutukoy sa kung anong pag- uugali,asal o aral ang naikintal na Elemento ng Nobela impresyon sa mambabasa. - Banghay - Damdamin IV. Buod - Pamamaraan Paalala: Hindi kailangang ibuod nang mahaba ang - Pananalita akda. Ang pagbanggit sa mga mahahalagang detalye - Pananaw ang bigyang-tuon. - Tatlong uri ng panauhan : - unang panauhan V. Teoryang Pampanitikan - ikalawang panauhan Mahalaga ring masuri ang tiyak na teoryang - ikatlong panauhan pampanitikan na lumutang sa nasabing akda. Sa - Simbolismo teoryang ginamit, madalas nakikitarin ang - Tagpuan kahalagahan ng panitikan sa lipunan lalo na kung ang - Tauhan teksto ay nasulat sa isang mahalagang panahon ng - Tema kasaysayan. (Kapansin-pansing ito ang naidagdag na bahagi ng pagsusuri mula sa napag-aralan mo noong Katangiang Dapat Taglayin ng Nobela unang markahan) Naglalarawan ito ng iisang kakintalan sa taong inilalarawan o pinapaksa. Teoryang Pampanitikan - tawag sa sistematikong Maliwanag at maayos na pagsulat ng mga tagpo at pag-aaral at ang mga paraan sa pag-aaral ng panitikan. kaisipan. Nakasalalay rito kung paano napahuhusay ang Pagsaalang-alang sa kailangang kaasalan pagtatalakay at napalalalim ang pagsusuri ng isang Kawili-wili at pumupukaw ng damdamin. akda. Pumupuna sa lahat ng larangan sa buhay at sa mga aspekto ng lipunan tulad ng pamahalaan at relihiyon 1. Realismo – Matapat na pagsasalamin ng atbp. realidad ang ginagawa ng panitikan para higit Malikhain at dapat may maguni-guning paglalahad. nitong mapaunlad ang lipunan. Layunin nitong Nag-iiwan ng kakintalan. ipakita ang karanasan ng tao at lipunan sa isang katotohanang pamamaraan. Itinatakwil Suring-pampelikula – Ito ay isang pagsusuri o rebyu nito ang ideal na paghuhulma at pananaw sa ng pinanood na pelikula. buhay. Halimbawa: Noli Me Tangere Suring-pantelebisyon – Ito ay isang pagsusuri o rebyu (Nagsasaad ng kaapihan ng mga Pilipino) ng pinanood na programang naisatelebisyon. HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan 2. Humanismo – kung mas binigyang-diin ang Tata Selo (Buod) ni Rogelio R. Sikat tungkol sa pagiging marangal ng tauhan. Layunin nitong ipakita na ang tao ang sentro Nagsimula ang kuwento sa istaked na kung saan ng mundo at bibibigyang-tuon ang kalakasan, pinagkakaguluhan ng mga tao si Tata Selo sa kakayahan, at mabubuting katangian ng tao. kadahilanang napatay nito si Kabesang Tano na Halimbawa: Kabanata 10: Ang Titser ni nagmamay-ari sa lupang kaniyang sinasaka. Ayon sa Liwayway Arceo (Banta ng panganib.) kaniya, pag-aari niya ito noon subalit naisanla niya at naembargo. Nataga at napatay ni Tata Selo ang Kabesa 3. Eksistensiyalismo – layuning ipakita na ang sa kadahilanang pinaaalis ito sa kaniyang lupang tao ay may kalayaang pumili o magdesisyon sinasaka, subalit tumanggi at pinagpilitan ni Tata Selo para sa kapakanan ng marami. Ipinakikita at na malakas pa siya at kaya pa niyang magsaka, subalit mas lumulutang sa teoryang ito ang naganap tinungkod ito nang tinungkod ng Kabesa sa noo. sa buhay ng tauhan, mga pangyayari na bunga Ipinaliwanag ni Tata Selo sa binatang anak ng ng kaniyang sariling pagpili dahil naniniwala pinakamayamang propitaryo, sa Alkalde at maging sa siya na ang isang dahilan ng existence ng tao Hepe na nagmalupit sa kaniya sa loob ng istaked na sa mundo ay hubugin ang sarili niyang pawang kakilala ng Kabesa. kapalaran. Halimbawa: Ako ang Daigdig ni Alejandro G. Nang makalawang araw, dumalaw ang anak niyang si Abadilla (Pagmamahal sa Daigdig at Kalikasan Saling na dati’y nakatira at nanilbihan sa Kabesa, nito) subalit umuwi siya dahil nagkasakit ito makalawang araw bago ang insidente. Nahabag si Tata Selo nang a. Pang-abay na Panang-ayon – nagsasaad ng maisipan na lang nitong pauwiin si Saling sapagkat pagsang-ayon (Konsesyon) sa isang bagay o wala na silang magagawa. Ipinatawag si Saling ng pangyayari. Halimbawa: Oo, opo, tunay, totoo, sadya, Alkalde sa kaniyang tanggapan at pinuntahan niya iyon talaga, sige, tiyak, walang duda, sigurado, siyempre, at hindi nakinig sa ama nito. Dumating muli ang bata siyanga atbp. Oo, asahan mo ang aking tulong. na dumalaw sa kaniya at inutusan upang pumunta sa Talagang mabilis ang pag-unlad ng bayan. Totoo tanggapan ng alkalde subalit hindi siya pinapasok. namang kakaunti na ang puno sa kabundukan. Hindi ito inalintana ni Tata Selo at sinabi na lang nitong Sadyang malaki ang ipinagbago mo. Ang mga salitang inagaw na sa kaniya ang lahat. nakadiin na Oo, Talagang, Totoo, at Sadya ay mga salitang nagsasaad ng pagsang-ayon o Konsesyon. Mabilis na kumalat ang usapan sa pagpatay ni Tata Selo sa Kabesa. Ito’y naging mainit na usapan ng mga b. Pang-abay na Pananggi – nagsasaad ng pagtanggi o tao at karamihan ay hindi makapaniwalang nagawa pagtutol o counter assertion sa kilos na ginawa, niya ito, dahil halos lahat ng tao sa kanilang lugar ay ginagawa o gagawin pa lamang. Halimbawa: Hindi/di, kilala siya bilang isang mabait na tao. Siya ay kinausap wala, ayaw, huwag Hindi mabuti ang mag-aksaya ng ng Presidente habang siya ay nasa likod ng mga rehas panahon. Huwag tularan ang mga taong lumalabag sa at tinanong kung bakit niya nagawa ito. Palaging batas. Walang maidudulot na mabuti ang pagbibisyo. isinasagot ni Tata Selo na tinungkod siya ng Kabesa. Ayaw niyang makinig sa mga payo ng pamahalaan. Ang Sinubukan niyang makiusap na huwag siyang mga salitang nakadiin na Hindi, Huwag, Walang at tanggalin sa pagsasaka dahil ito lamang ang tanging Ayaw ay mga salitang nagsasaad ng pagtanggi o ikinabubuhay ng kaniyang pamilya. Sinabi ng binatang pagtutol o Kawnter-asersiyon. anak ng pinakamayamang propitaryo sa San Roque na hindi iyon sapat na katuwiran. Hindi siya nauunawaan 2. Pangatnig sa Pagbibigay ng Opinyon – nag-uugnay ng mga tao kung ano ang rason kung bakit niya ng mga pangungusap at sugnay. Ang mga pangatnig nagawa ang nasabing krimen. May isang lalaking na ngunit, subalit, pero ay maaaring nagpapabatid ng lumapit sa kaniya at nagtanong kung paano na ang pagsang-ayon na may pasubali o pagtutol. Halimbawa: kaniyang anak na si Saling na naninilbihan sa Kabesa. Totoong maganda siya pero magaspang naman ang Ayaw niyang masali ang kaniyang anak sa nangyayari ugali. Talagang matalino siya ngunit mas matalino ang dahil ayon sa kaniya ay may sakit si Saling at mas kaniyang kalaban. Hindi man maganda ang nakabubuti sa kaniya ang magpahinga at mapalayo sa tono ng kaniyang pananalita subalit marami kapahamakan. Matapos ang buong araw na pagsusuri, naman siyang nagawang pagbabago para sa bansa. habang nakakapit sa rehas at nakatingin sa labas, Ang mga salitang nakadiin na pero, ngunit at subalit ay siya’y napahandusay sa sahig. Sinasabi pa rin ni Tata mga pangatnig o pang -ugnay na nagsasaad ng Selo na lahat ay kinuha na sa kaniya, wala nang natira. pagtutol. Bukod kasi na nasa bilangguan siya, nawalan pa siya ng ikinabubuhay at may sakit pa ang kaniyang anak. Istaked - kulungan Naembargo - nailit; naforfeit HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ Talumpati (M6). 1970 - Nakulong dahil sa kaniyang pakikipaglaban sa diktaturyal. > Nakaranas ng electric shocks habang nasa kulungan. Talumpati - ito ay kabuuan ng mga kaisipang nais ipahayag ng isang mananalumpati sa harap ng 1977 - Natapos ang kaniyang pag-aaral at pumasok sa publiko. lokal na politika bilang kasapi ng Democratic Labor Party. - Maaaring magmula sa pananaliksik, > 20 years served as consultant at naging mahusay na pagbabasa, pakikipanayam, pagmamasid at tagapamahala ng partido mga karanasan. - May paksang pinagtutuunan ng pansin at 2002 - Kinuha si Rousseff bilang consultant ng isinasaaalang-alang din ang tagapakinig nito pangulong Luis “Lula” de Silva. o bumabasa, pook, pagdiriwag at iba pa. > Hinirang siya bilang Minister ng Enerhiya. *Extemporaneous - maaari rin na biglaan o isinasaulo ang nilalaman. 2005 - dahil sa kahusayan ni Dilma Rousseff, siya ay naging Chief of Staff. Pagsusulat ng mabisang talumpati: 1. Tumutugon sa layunin — naisasagawa ang 2010 - Napagdesisyunan niyang tumakbo sa eleksiyon pagtatalumpati dahil sa sumusunod na bilang kahalili ni “Lula”. layunin: - Magturo - Pumuri Enero 1, 2011 - naging kauna-unahang babaeng pangulo - Magpabatid - Pumuna ng Brazil. (4 years) - Manghikayat - Bumatikos - Manlibang May 12, 2016 - planong pag-impeach kay Dilma 2. Napapanahon — ang paksa ng talumpati ay Rousseff. (Dahil sa kaniyang pagdesisyon ng mag-isa napapanahon kung may kaugnayan sa para sa distribution of funds / itinago mula sa okasyong ipinagdiriwag. kabinete). - Boto ay 55-22 - Paglabag sa fiscal laws kaugnay sa paggamit niya ng kanilang federal budget. Paano naiiba ang talumpati sa iba pang uri ng sanaysay? - Temporary president: VP Michel Temer. Ano ba ang editoryal? Ito ay isang mapanuring Agosto 10, 2016 - Napagkasunduan na ihain ang pagpapakahulugan ng kahalagahan ng isang impeachment kay Dilma. napapanahong pangyayari upang magbigay ng kaalaman, makapagpaniwala o makalibang sa Agosto 25, 2016 - Inumpisahan ang impeachment. mambabasa. Agosto 31, 2016 - Nadesisyunan ang pagpapatalsik kay Ang lathalain naman ay isang sanaysay batay sa tunay Dilma bilang pangulo na pangyayari na nagtataglay ng mga pagpapaliwanag, - Boto ay 61-20 sanligan at impresiyon ng sumulat. Hindi ito - Hindi siya pwedeng tumakbo sa eleksyon sa loob ng kathang-isip lamang. Bilang isang. karaniwang walong taon. sanaysay, nagtataglay ito ng madamdamin, personal o mapagpatawang ideya o mga pananaw. Pangunahing layunin nito na manlibang kahit maaari ring magpabatid o makipagtalo. Ang tatlong uri na nabanggit: talumpati, editoryal, at lathalain ay naglalayon na magbigay-kaalaman sa mga mambabasa. Ang tanging pagkakaiba ay nasa priyoridad na rin ng bawat uri. Tandaan lamang na ang talumpati ay isinulat upang bigkasin ng mananalumpati sa harap ng publiko sa paraang masining, madaling masundan, at maunawaan ng mga tagapakinig. DILMA ROUSSEFF - Ipinanganak noong Disyembre 14, 1947 sa Belo, Horizonte, Brazil. - Estudyante palang ay naugnay sa isang militanteng sosyalistang grupo - Carlos Araujo - pangalawang asawa HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan ​ Social Media (M7). “Ang talino talaga niya sa klase, Lodi!” - idol “Sa kabila ng lahat ng ginawa ko, friendzone pa rin ​Social Media ay tumutukoy sa sistema ng ako.” - pakikipag-ugnayan sa mga tao na kung saan sila ay “Pabebe naman itong babaeng ito!” - pababy/pacute lumilikha, nagbabahagi, at nakikipagpalitan ng “Hala Friend, ang ganda-ganda mo naman ngayon. impormasyon at mga idea sa isang virtual na Charot!” - pabiro komunidad at mga network. ​Ito rin ay itinuturing na isang pangkat ng mga Anyo ng panitikan na mababasa sa social media Internet-based na mga aplikasyon na bumubuo ng 1. Blog – Ito ang modernong pamamaraan ng ideolohikal at teknolohikal na pundasyon ng Web 2.0 na pagsusulat kung saan nagbibigay ng nagbibigay-daan sa paglikha at pakikipagpalitan ng impormasyon sa pamamagitan ng internet sa nilalaman na binuo ng gumagamit. mukha ng mga artikulo na may iba’t ibang mga partikular na paksa. Halimbawa ng social media 2. Hugot lines – Pangungusap na nabuo mula sa 1. Facebook – Ito ay isang libreng social network paghihinuha ng mga sariling karanasang na nagbibigay-daan sa mga gumagamit na kadalasang tungkol sa pag-ibig. magkaugnay- ugnay sa pamamagitan ng pagpapadala ng mensahe, pagbabahagi ng “Minsan may mga taong iniiwasan mong kanilang larawan at mga sariling sanaysay pansinin pero ang puso mo gustong-gusto upang ipagbigay alam sa kanilang mga siyang kumustahin.” kaibigan ang tungkol sa kanilang sarili. 3. Pick-up lines/Banat – Tumutukoy sa magiliw 2. Twitter – Ito ay tawag sa microblogging na na paggamit ng paghahambing upang serbisyong nagbibigay-kakayahan sa makatawag atensiyon sa taong gumagamit nito na magpadala at basahin ang pinatutungkulan nito. mga mensahe na kilala bilang tweets. Ito rin ay isang real-time na pandaigdigang network ng Pwede mo ba akong samahan pumunta sa impormasyon na nagbibigay kakayahan sa sementeryo? mga gumagamit upang agad na makagawa at Bakit? makapagbahagi ng mga ideya at Bibisitahin lang natin iyong puso kong patay impormasyon para mabigyang-daan ang na patay sa iyo. pag-uusap-usap ng publiko. 3. Instagram – Ito ay isang uri ng social media Anyo ng panitikan na napapanood sa social media na may serbisyong magbahagi ng kanilang 1. Vlog – Isang uri ng blog na ginagamit ang larawan at video. Pinapayagan ang mga video bilang medium. Ito ay tinatawag na web gumagamit na mag-edit at mag-upload ng television. Ang mga vlog ay kadalasang mga larawan at maiikling video sa napanonood sa YouTube. pamamagitan ng isang mobile app. Ang mga 2. Fliptop – Pagsasagutan ng dalawang gumagamit ay maaring magdagdag ng isang magkalabang panig sa pamamagitan ng rap o caption sa bawat isa sa kanilang mga post. mabilis na pananalita. Tinatawag din itong 4. YouTube – Ito ay isang website na nagbabahagi makabagong balagtasan ng mga kabataan. ng iba-ibang video. Ang mga gumagamit nito 3. Spoken word poetry – Isang anyo ng tula na ay maaring manood at magbahagi rin ng may malikhaing pagsasaad ng kuwento o kanilang sariling video. Ang mga video na ito pagsasalaysay. Ito ay malikhaing inilalahad ng ay maaaring bigyang reaksiyon; ang dami ng patula sa mga madla. husga o likes at ng mga nakapanood ay parehong nakalathala. Maaari ring mag-iwan Dagli ay isang anyong pampanitikang maituturing na ng komento ang mga manonood sa karamihan maikling maikling kuwento. ng video. 5. Wattpad – Ito ay isang website o app para sa Ang dagli ay isang napakaikling kuwento na mga mambabasa at manunulat na maglathala nakapokus sa isang karanasan o pangyayari sa buhay ng mga bagong kuwento na nilikha ng ng isang tauhan. Mapapansing gahol ito sa banghay at gumagamit sa iba’t ibang genre. Nilalayon walang aksiyong umuunlad kaya mga paglalarawan nitong lumikha ng mga pamayanang lamang sa mga sitwasyon. panlipunan sa pamamagitan ng mga kuwento Ito ay isang anyo ng Panitikang Filipino na para sa mga baguhan at batikang manunulat. nagsasalaysay ng iba’t ibang paksa sa buhay ng isang tao. Nagsasalaysay nang lantaran at walang-timping Mga salita ang nabubuo na palaging ginagamit at nangangaral, namumuna, nanunudyo o kaya’y nakikita sa social media. nagpapasaring. Sa kasalukuyang panahon, ang dagli ang nauusong “Ang ganda ng suot ko, mag-selfie nga ako.” - estilo ng maikling kuwento. Mga kuwentong pawang pagpicture ng sarili sitwasyon lamang, plotless wika nga sa Ingles. Ito rin ay napagkakamalang katumbas ng flash fiction o “Flex ko lang itong bagong cellphone ko.” - ipagmalaki sudden fiction sa Ingles. or ipagmayabang HIRAYA FIL Q2 Lecturer: Chanel Belicario, Kezia Acub & JD Cunanan Maraming mga tanyag na manunulat ngayon ang salita, parirala, at pangugusap ay mapagsasama-sama naglathala ng kani-kanilang aklat na naglalaman ng o mapag-uugnay-ugnay upang makabuo ng maayos na mga dagli. Isa na rito si Eros Atalia na naging kilala sa usapan, sanaysay,talumpati, e-mail, artikulo at iba pa. kaniyang aklat na “Wag Lang Di Makaraos” kung saan ito ay kalipunan ng isang daang mga dagli taong 2011 na Ako Po’y Pitong Taong Gulang (Dagli) hanggang ngayon ay patuloy pa rin itong binabasa ng Mula sa Filipino 2 Pagbasa at Pagsulat Tungo sa mga kabataang tulad mo. Iba’t ibang paksa at layunin Pananaliksik. 2011. Lorimar Publica ang kaniyang mga dagli maaaring nagpapatawa, nagpapasaring, nagbubukas ng kamalayan at Hello. Ang pangalan ko po ay Amelia at nakatira ako sa nag-iiwan ng isang makahulugang mensahe o aral. isang isla sa Caribbean. Ako po’y pitong taong gulang. Mapapansin ang paglaganap ng dagli sa social Noon po’y ibinigay ako ng aking mahihirap na media, maaring ito ay napapanood o nababasa sa iba’t magulang sa isang mayamang pamilya na nakatira sa ibang aplikasyon. lungsod. Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Dagli (Ayon kay Ngayon pong araw na ito, gaya ng ginagawa ko Eros Atalia) araw-araw, gumigising po ako ng alasingko ng umaga. Magbigay tuon lamang sa isa: tauhan, banghay, Umiigib ako ng tubig sa isang balon na malapit sa tunggalian, diyalogo, paglalarawan ng matinding amin. Napakahirap pong balansehin ang mabibigatna damdamin o tagpo. banga sa aking ulo. Pagkatapos po ay naghahanda na Magsimula lagi sa aksiyon. ako ng almusal at inihain kopo iyon sa pamilyang Sikaping magkaroon ng twist o punchline sa dulo pinaglilingkuran. Medyo nahuli nga po ako ng Magpakita ng kuwento, huwag ikuwento ang paghahain ng almusal, kaya pinalo po ako ng aking kuwento (can use first person perspective as if you’re amo ng sinturon. the character) Gawing double blade ang pamagat (hali. Maligayang Pagkatapos po ay inihatid ko sa paaralan ang kanilang Pasko) limang taong gulang na anak na lalaki. Sumunod po, tumutulong po ako sa paghahanda at paghahain ng Kakayahang Gramatikal tanghalian ng pamilya. Kung hindi pa po oras ng Ito ay tumutukoy sa kakayahang makabuo at pagkain, kailangan ko pong mamiling pagkain sa makaunawa nang maayos at makabuluhang palengke at gawin ang mga utos nila, asikasuhin ang pangungusap na naayon sa tuntunin ng gramatika. apuyan, walisan ang bakuran, labhan ang mga damit at Mahalagang mabatid ang mga tuntuning hugasan ang pinagkainan at linisin ang pang-gramatika dahil magagamit ang mga ito sa kusina.Hinuhugasan ko rin po ang mga paa ng amo epektibong pagbuo ng salita, pangungusap, tamang kong babae. Galit na galit siya ngayong araw na ito at pagbigkas,pagbaybay at maging sa pagbibigay sinampal niya po ako dahil sa galit. Sana’y hindi na po kahulugan sa salita. siya galit bukas. Magagamit mo ang kahusayan sa gramatikal sa Ipinakain po sa akin ang kanilang tirang pagkain, mas pagsulat mo ng iyong sariling dagli sa pamamagitan mabuti na po ito kaysa sa giniling na mais na kinain ko ng pagsunod sa wastong gamit ng balarilang Filipino. kahapon. Gula-gulanit po ang aking damit at wala po Nagagamit mo nang wasto ang sampung bahagi akong sapatos. Hindi po ako kailanman pinayagan ng (parts of speech) ng panalita sa pagbuo ng mga aking mga amo na ipaligo ang tubig na inigib ko para pangungusap. sa pamilya. Kagabi po ay sa labas ako natulog, kung Natitiyak ang wastong baybay o ortograpiya ng wikang minsan po ay pinatutulog nila ako sa sahig sa loob ng Filipino sa paggamit ng mga salita. bahay. Nakalulungkot pong isipin na hindi ako ang Nabibigyang-pansin ang tuntunin hinggil sa paggamit mismong sumulat nito. Ayaw po nila kasi akong ng: payagang mag-aral. Maging maayos po sana ang araw - Ng - nagbibigay-turing ninyo, - Nang - pagbibigay ng panahon - raw/rin - pag nagtatapos sa patinig ang salita Amelia bago ng raw/rin - daw/din - pag nagtatapos sa katinig ang salita bago ng daw/din ​ ​ Nagagamit nang wasto ang gamit ng mga bantas (punctuation). Natitiyak ang wastong estruktura ng pangungusap. Kakayahang Diskorsal Ito ay ang komponent na nagbibigay-kakayahang magamit ang isang tiyak nawika sa makabuluhang paraan. Dito binibigyan ng wastong interpretasyon ang salita, pangugusap o pahayag upang makabuo ng isang mas malawak at na kahulugan. Tinuturo ng paraang diskorsal kung sa paanongparaang ang mga