Examen Januari Biomedische Wetenschappen PDF

Biomedische wetenschappen **Neuroanatomie** **Anatomische vlakken** **Terminologie:** - **Anterior**: voorzijde - **Posterior**: achterzijde - **Superior**: boven - **Inferior**: onder - **Mediaal**: naar midden toe - **Lateraal**: naar buiten toe - **Ipsilateraal**: aan deze...

Biomedische wetenschappen **Neuroanatomie** **Anatomische vlakken** **Terminologie:** - **Anterior**: voorzijde - **Posterior**: achterzijde - **Superior**: boven - **Inferior**: onder - **Mediaal**: naar midden toe - **Lateraal**: naar buiten toe - **Ipsilateraal**: aan dezelfde kant - **Contralateraal aan de andere kant**: linker hersenhelft werkt voor het rechter lichaamsdeel - **Craniaal**: richting de hersenen - **Caudaal**: richting de voeten **Afgelegde weg van een prikkel** **Hersenen**: Grote hersenen (cerebrum) Kleine hersenen (cerebellum) **Doorsneden bij de hersenen** Afbeelding met ongewerveld dier, papiernautilus, zwart-wit Automatisch gegenereerde beschrijving Horizontale doorsnede sagittale doorsnede frontale doorsnede **Overzicht van het zenuwstelsel** **De indeling van het zenuwstelstel (ZS)** - [Onwillekeurig zenuwstelsel (autonoom: zelfbesturing)] - Regelt de inwendige organen - Regelt de vitale lichaamsfuncties: hartslag, - [Willekeurige zenuwstelsel]: - Centraal zenuwstelsel - Hersenen (schedel) - Ruggenmerg (wervelkolom) - Perifeer zenuwstelsel - Spinale zenuwen \> ruggenmerg - Craniale zenuwen \> hersenstam **Willekeurig ZS: centraal zenuwstelsel** - Grote hersenen (cerebrum) - Cortex (hersenschors) - Subcortex (dieper gelegen structuren, - Hersenstam (truncus cerebri) - Mesencephalon (middenhersenen) - Pons (brug) - Medulla oblongata (verlengde merg) - Kleine hersenen (cerebellum) - Ruggenmerg (medulla spinalis) - **Cerebrale cortex** - 2 hemisferen (hersenhelften: links, rechts) - De buitenste laag (oppervlakige laag ) van de grote hersen, de hersenschors (cortex) bestaat uit grijze stof, die gevormd wordt door zenuwcellen en dendrieten: de functie is het verwerken van informatie. - Gyrus (winding) tussen de gyrus - Sulcus (groeve) - Fissuur (diepe groeve) - 4 kwabben of lobben: frontale kwab, pariëtale kwab, temporale kwab, occipitale kwab: - **Frontaal kwab (de voorhoofdskwab)** - **Temporaal kwab (slaapkwab)** *lateraal zicht*  *Mediaal zicht* - **Pariëtaal kwab (wandbeenkwab)** - **Occipitaal kwab (achterhoofdskwab)** - **Subcorticale structuren (onder de cortex gelegen)**  - De onderdelen van **Basale ganglia:**  Functies: - **Caudate** **nucleus**: het regelen van de [houding] van het lichaam, armen en benen. - **Putamen**: leren en motorische controle van [spraak], zoals spraakarticulatie - **Globus pallidus (bleke bol)**: reguleert motorische functies, beïnvloedt [leerfuncties] en maakt daarbij gebruik van dopamine dat in de zwarte kern (substantia nigra) gemaakt wordt. - **Capsula interna**  Functie: - Capsula interna: verbindingen voor de [bewegingen] (motorische zenuwbanen) - **Het limbisch systeem** Functie: - Geur, emotie, gedrag (geheugenproblemen zorgen voor veranderingen in het gedrag bv: ineens heel agressief), recent geheugen - Corticaal én subcorticaal gelegen - **Thalamus**  Functie: - Thalamus: Ontvangt gevoelsinformatie en stuurt door naar de cortex voor verwerking - **Hypothalamus**  - **Hersenstam** - Mesencephalon (1) - tussen cerebrum en (2) - contact pons - Pons (2) - contact cerebellum - tussen (1) en (3) - Medulla oblongata (3) - Tussen (2) en ruggenmerg  Functie: - Het bepaald hoe wakker je bent, als er schade is aan de formatio reticularis dan kan je in een coma belanden of zelf overleiden. - **Cerebellum (kleine hersenen)** - 2 hemisferen + cortex Functie: - coördinatie van spieren, evenwicht en spraak - Alcohol wordt als eerste verwerkt door de kleine hersenen: je vergiftigd de kleine hersen (zeker bij te veel gebruik) - Dronkenmansspraak, dronkenmansgang bij vergiftiging - **Ruggenmerg** **Lateralisatie en corpus callosum** - Lateralisatie - Hemisfeerdominantie: één hersenhelft is meer gespecialiseerd Anatomische verschillen: **Linker hemisfeer/ hersenhelft** **Rechter hemisfeer/ hersenhelft** ----------------------------------- ------------------------------------ **Verbale functies:** **Ruimtelijke functies:** Analytisch Holistisch Sequentieel Parallel Vnl. linguïstisch Vnl. spatieel Routine en regels Exploratie  - Corpus callosum (hersenbalk) - Hersenbalk: zorgt ervoor dat informatie makkelijk kan worden doorgegeven  **Neuronen** - **Het neuroon**  - Axon - **Synaps** = contactplaats axon met dendriet - **Motorische eindplaat** = contactplaats axon met spiercel - **Neurotransmitters**: maken de overdracht mogelijk (doorgeven door middel van chemische stoffen) - **Functie axon**: geleidt zenuwimpulsen weg van het cellichaam naar dendrieten van andere neuronen of naar spier -- of kliercellen - **EEG**: een electroëncephalografie: een gevoelig instrument die ionenstroom kan meten - het cellichaam van de neuronen in onze dikke teen ligt in het ruggenmerg - Neurotransmissie - Rond een axon zit een vethoudende witte substantie myeline - **Functie van de myeline**: noodzakelijk om de impulsen op een goede manier door te geleiden - Een voorover gebogen rug, kleine pasjes maken, kleine bewegingen in het spreken = **een probleem in neurotransmissie** - Synaptische spleet: hierin veroorzaakt de aankomst van een elektrisch impuls, de loslating van de neurotransmitters - Myeline  **Klachten bij MS (multiple sclerose) patiënten**: ze voelen minder, motorische problemen (ook te zien bij pasgeboren baby's/kinderen) = ontwikkeling van myeline (zorgt voor een gemakkelijke geleidingsoverdracht) myeline is beschadigd **Handvoorkeur** - Aangeboren voorkeur - Gedwongen rechtshandigen: kinderen waren linkshandig, maar de schoolse vaardigheden (schrijven, knippen,...) voeren ze rechts uit. - Gradatie bepalen - Meetinstrumenten - Vragenlijsten: de grootste groep os rechtshandig en scoren op een vragenlijst tussen +8 en +10, maar alle gradaties komen voor (helemaal, een beetje, tweehandig) Linker hersenhelft is 'dominant' voor taal: dus bij 95% van de rechtshandigen is de linker helft belangrijker. - De kans (in %) dat je taal in je rechter hersenhelft zit kan je berekenen door: 15% - de totaalscore van de handvoorkeurstest (in %) - **Helemaal rechtshandig** = 5% kans dat je taal in je rechter hersenhelft zit (onwaarschijnlijk) - **Tweehandig** = 5% kans dat je taal in je rechter hersenhelft zit - **Linkshandig** = 25% kans dat je taal in je rechter hersenhelft zit - **Besluit**: taal zit zowel bij [recht -- als linkshandigen] meestal in de [linkerhersenhelft], maar [linkshandigen hebben 5x] zoveel kans dat hun taal in de [rechterhersenhelft] zit. **Meningen (hersenvliezen) en cerebrospinaal vocht** - De meningen (hersenvliezen) - **Dura mater** - Stevigste van de meningeale lagen - Bescherming - Tussen de dura mater en de schedel: - Tussen de dura mater en de arachnoïdea : - **Arachnoïdea** - Spinnenwebachtig hersenvlies - Bloedvaten: die de hersenen van bloed voorzien - Tussen de arachnoïdea en de Pia mater: - **Pia mater** - Ligt op hersenschors/ruggenmerg - Bescherming van de hersenen  - 4 hersenholten of ventrikels die allemaal gevuld zijn met [cerebrospinaal vocht] WAT ? - Cerebrospinaal vocht: een heldere vloeistof. FUNCTIE? - Het vocht dient als stootkussen voor het centrale zenuwstelsel, het vocht voert voedingstoffen aan en afvalstoffen af. - Uiteindelijk bereikt het vocht de subarachnoïdale ruime, van hieruit wordt het terug in de bloedbaan opgenomen. WAAR? - Het wordt geproduceerd ter hoogte van de plexus choreoïdus in de hersenventrikels, holten. - Een centrale holte in het ruggenmerg (canalis centralis) wordt gevuld met cerebrospinaal vocht. - Terug te vinden in de subarachnoïdale ruimte van de meningen - Al de ventrikels bevatten: **Plexus choroideus, bloedvatkluwens** waar [cerebrospinaal vocht wordt gemaakt] door de filtratie van bloed.  - Hersenschors systematisch **Laterale ventrikels**  **Ruggenmerg en spinale zenuwen** - Het ruggenmerg - Grijze stof - 2 achterhoornen - 2 voorhoornen - Canalis centralis - Witte stof - Opstijgende (sensibele) vezels - Dalende (motorische) vezels - 3 meningen rond ruggenmerg - De bescherming van het ruggenmerg Het ruggenmerg wordt omgeven [door meningen (dura mater, de archoidea, de pia mater)] Cerebrospinaal vocht in de subarachnoidale ruimte en de canalis centralis zorgt voor een hydraulisch kussen = ze bieden een beenderige bescherming. - **De wervelkolom** - 7 cervicale wervels - 12 thoracale wervels - 5 lumbale wervels - Het heiligbeen - Het staartbeen - Indeling van het ruggenmerg  - Reflexboog: een boodschap van de sensibele vezels via een associatieneuronen doorgegeven aan motorische vezels  **Celtypes** - Motorische neuronen - In grijze stof - Baan komt van contralaterale cortex - Verlaten ruggenmerg via voorste wortel - Deze spinale zenuwen maken contact met spieren (= motorische eindplaat) - Synoniem: perifeer motorisch neuron - Associatieneuronen - In grijze stof - Verbinden achterhoornen met voorhoornen - Synoniem = interneuronen - Sensibele neuronen - Gelegen ter hoogte van spinale ganglia - Via spinale zenuwen contact met receptorcellen (vb. pijn) - Baan stijgt op naar contralaterale thalamus, dan naar pariëtale hersenschors - **Spinale zenuwen** \ GEMENGD: **Onwillekeurig zenuwstelsel of Autonoom zenuwstelsel** - [(Ortho)sympatisch] = energieverbruikend systeem (vecht en vlucht) - [Parasympatisch] = energiesparend systeem (rust) WAAR? - Verspreid over hele lichaam - Regelende centra - Hypothalamus - De 'orkestmeester' - Regelt ook hormonaal stelsel - Formatio Reticularis - in hersenstam - onder meer ademhaling, bloeddruk - Neuronen - Slikact - Onder controle van willekeurig én onwillekeurig zenuwstelsel - Mondfase: willekeurig\ vb. start/stop kauwen - Slokdarmfase: onwillekeurig\ vb. automatische start peristaltiek **De craniale zenuwen** - 12 paar - Sommige komen uit de hersenstam - Sensorisch, motorisch of beide - 7 zenuwen - Spraak - Slikken - Gehoor - 5 zenuwen - Geur - Zicht  I. **Nervus olfactorius** - Reukzenuw - Puur [sensorisch] = gaat prikkels verwerken in de sensorische cortex - Receptorcellen in neusslijmvlies - Geurinformatie via zenuw naar thalamus (in temporaalkwab) II. **Nervus opticus** - Gezichtszenuw - Puur [sensorische] zenuw - Visuele informatie vanuit netvlies via de nervus opticus en de tractus (= baan) opticus naar de occipitaal kwab III. **Nervus oculomotorius** - [Motorische] zenuw - Alle oogbolbeweging-en behalve naar lateraal en naar mediaal-onder - Constrictie (vernauwing) van pupil IV. **Nervus trochlearis (linker uitval)** - [Motorische] zenuw - Oogbeweging naar mediaal-onder V. **Nervus trigeminus** - Gemengde zenuw - Motorisch: kaak, weke verhemelte en trommelvlies bewegen - Sensorisch: 3 delen (hoofd, kaak en aangezicht) VI. **Nervus abducens (rechteruitval)** - [Motorische] zenuw - Laterale oogbewegingen VII. **Nervus facialis** - [Gemengde] zenuw - Motorisch: spieren gelaatsuitdrukking en musculus stapedius - Sensorisch: smaak voorste 2/3 tong VIII. **Nervus vestibulocochlearis** - [Sensorische] zenuw - 2 takken: - Nervus vestibularis (\> evenwichtsorgaan) - Nervus cochlearis (\> slakkenhuis) IX. **Nervus glossopharyngeus** - [Gemengde] zenuw - Motorisch: farynxspieren - Sensorisch: achterste 1/3 tong, weke verhemelte en farynx X. **Nervus vagus** - [Gemengde] zenuw - Motorisch: ingewanden, stem (intrinsieke spieren) verhemelte - Sensorisch: larynx, farynx, longen slokdarm, gehoorgang... XI. **Nervus accessorius** - [Motorische] zenuw XII. **Nervus hypoglossus** - [Motorische] zenuw - Tongbewegingen onder meer protrusie (uitsteken) **sensibiliteit** **Receptorcellen** WAT? - Vangen info op, geven die door aan sensibele neuronen die doorgeven naar CZS - Gespecialiseerd in waarnemen van 1 specifieke prikkel - Functioneel en anatomisch verschillend Smaakvermogen  - Smaakpapillen aan rand en achteraan - 4 delen - Nervus VII: voorste 2/3 - Nervus IX: achterste 1/3 - Bewustwording in cortex - Plaats op de tong is ook belangrijk Tastzin - Receptoren in huid: zorgen voor de waarneming van: - Pijn - Temperatuur - Druk - Receptoren in spieren, pezen en gewrichten - Proprioceptie\ (stand van de ledematen in de ruimte) - Vb: met je ogen dicht het puntje van je neus aanwijzen 2 systemen reflexboog én corticale baan  Dermatomen: delen in de huid die pijn en temperatuur doorgeven aan de achterhoorn van het ruggenmerg Reukzin - In dak van neusholte: reukcellen - Nervus olfactorius verloopt naar thalamus en dan naar temporaalkwab Visus (zicht) **Delen van het oog:** - [Buitenste rok (stevigheid)] - Cornea (hoornvlies) - Sclera - [Middelste rok (bloedvaten)] - Iris (regenboogvlies): pupil (autonoom ZS) - Choroidea - [Binnenste rok (lichtgevoelige receptoren)] - Retina (netvlies) - Vertrek nervus opticus (blinde vlek) het beeld komt omgekeerd binnen op het netvlies  **Geen problemen:**  **Problemen**:     **Visuele projectie** Gehoor - Haarcellen in cochlea - Primaire auditieve cortex (area 41 en 42) - Cortex ontvangt prikkels van beide oren Evenwicht - Receptoren in kanalen - Kernen in hersenstam (connectie cerebellum) **Motoriek** - Motorisch systeem - piramidaal = gewilde bewegingen - extrapiramidaal = automatische bewegingen - Centraal / perifeer motorisch neuron - Motorische neuronen - Piramidebaan  - Tractus corticospinalis Hersenletsel boven de Kruising: contralaterale hemiparese  - Linker en rechter tractus corticobulbaris  - Extrapiramidaal systeem - Corticaal en subcorticaal (kernen vb. basale ganglia) - Kruisen alvorens naar perifeer MN te gaan - Verbindingen met cerebellum - Functie - Automatische bewegingen - Lichaamshouding - Spiertonus (spanning) - Cerebellum: **ligging** - Cerebellum: kleine hersenen - Achter pons (1) en medulla oblongata (2) - 2 hemisferen - Cellichamen: cortex en kernen - Zenuwuitlopers: merg - **Rol** van het cerebellum - Coördinatie van spieractiviteit - Evenwicht - Spiertonus - Initieert zelf geen bewegingen geen verlamming bij een letsel - Informatie **input** 1. **Spiertonus informatie** (van ruggenmerg via hersenstam naar cerebellum) 2. **Evenwichtsinformatie Proprioceptieve** en (vanuit vestibulaire kernen in hersenstam) 3. **Bevelen van cortex** (van primair motorische zone naar cerebellum = kopie van bevel) - Integratie van 3 inputkanalen - Door middel van feedback: automatisch en onbewust regelen en controleren van - Coördinatie - Evenwicht - Spiertonus - Feedback door banen naar cortex, vestibulaire kernen in hersenstam en perifere zenuwen Cortex Hersenstam (vestibulaire kernen) proprioceptie/tonus - **Functie** van cerebellum in **taal** - Voornamelijk rechter cerebellum belangrijk - Symptomen - Verminderde verbale vlotheid - Woordvindingsproblemen - Grammaticale problemen - Werkgeheugenproblemen - **Symptomen** cerebellaire dysfunctie - Spiertonus: hypotonie - Evenwicht: dronkemansgang - Coördinatie: ataxie - Dysmetrie (intentietremor & 'overshoot') - Dysdiadochokinese - Dysartrie **hersenschors** - Corpus callosum  - Area's van Brodmann: indeling cortex Frontaalkwab - Meest vooraan gelegen kwab - Begrensd door sulcus centralis & fissura lateralis - Functies: - Oordelen en redeneren (meest anterieur deel = prefrontaal kwab) - Gewilde bewegingen: - Spraakbewegingen - Slikbewegingen - Ledematen -... - Area 44 - Area van Broca - Enkel in taaldominante hemisfeer - Neuronen genereren motorische programma's voor spraak en syntax - Letsel geeft niet-vloeiende taalstoornis: 'afasie van Broca'  - Area 4 - [Gyrus precentralis]: primair motorische schors - Vlak voor sulcus centralis - Centraal motorische neuronen betrokken bij controle gewilde bewegingen - Neuronuitlopers vormen pyramidebaan - Area 4: somatotopie - Organisatie van neuronen - Geordend per spiergroep - Grafisch-didactische voorstelling: motorische homunculus ('mannetje') - Lichaam omgekeerd weergegeven op gyrus - Oppervlakte in verhouding met omvang + motorische controle - Vb. mond en hand \>\> been - Area 6 - [Premotorische gyrus]: motorische associatie cortex - Zorgt voor extrapyramidale motorische programma's - (behalve spraak = Broca!)  - Area 8 - [Frontale blikcentra]: bewuste exploratief zoeken met ogen Pariëtaal kwab - Achter sulcus centralis - Geen duidelijke afgrenzing met de occipitaalkwab - Begrensd van temporaalkwab door laterale fissuur - Functies: - Gevoelswaarneming - Schrijven en lezen - Area 3, 1 & 2 - [Gyrus postcentralis]: primair sensorische area - Vlak achter sulcus centralis - Ontvangt sensibele informatie (pijn, temperatuur, tast,...) van het lichaam - Somatotopie: sensorische homunculus - Stuurt info door naar sensibele associatiecortex - Sensorische homunculus ↔ motorische homunculus - Vb. groot gebied voor lippen - Area 5 & 7 - [Sensibele associatiecortex] - Staat in voor meer gedetailleerde analyse en fijnere discriminatie  - vb. hoe koud of warm ipv koud OF warm - Area 39 - [Gyrus angularis] - Betrokken bij herkennen van visuele symbolen - lezen en schrijven! - Area 40 - [Gyrus supramarginalis] - Rol bij taalverwerking - **Overige functies** pariëtaal (klankaspect van de taal) - Aandacht - Geheugen - Handelen (praxis) - Herkenning (gnosis) - Taal (fonologisch aspect = klanken) - Oriëntatie in tijd en ruimte - Inzicht in eigen lichaam - Rekenen - \... Temporaalkwab - Beneden laterale fissuur en voor occipitaalkwab - Functies: - Waarneming geluid - Waarneming geur (mediale zijde) - Semantiek (= woordbetekenis) - Area 41 en 42 - Primaire auditieve cortex - Gehoorsbanen komen hier toe en geluiden worden waargenomen - Iedere (links en rechts) hemisfeer krijgt info van beide oren - Tonotopie: geluiden van bepaalde frequentie komen toe in bepaalde gebieden van de cortex - Area 21 & 22 - **Auditieve associatiecortex**: gaat betekenis geven aan een geluid - (ziektebeeld: **auditieve agnosie**): hoort geluid maar kan geen betekenis meer aan geven. - **Area 22: gebied van Wernicke** - in de dominante hemisfeer - vermogen om spraak te verstaan en betekenisvolle spraak voort te brengen - letsel: '**afasie van Wernicke'**: taalstoornis, ze uiten taal maar je kan er niets meer uit opmaken. Occipitaal kwab - Achteraan de hersenen - Functie: visuele waarneming - **Area 17:** primair visuele cortex (stuurt info door naar area 18&19) - **Area 18 & 19**: visuele associatiecortex (integreert visuele informatie) - Als er een primair is dan is er ook een associatie - Overige functies occipitaal kwab - Geheugen - Oriëntatie - Lezen en schrijven -.... Verbindingsvezels - Verbindingsvezels: er moeten routes zijn van het ene gebied naar het andere gebied  Bloedvoorziening van de hersenen - Storing in de hersen kan te maken hebben met de bloedvoorziening Bloedvoorziening: - **Aanvoer** - Arteriën (slagaders) - Zuurstof en voedingstoffen: ¼ van de zuurstof gaat naar de hersenen want ze moeten veel werk verrichtten - **Afvoer** - Venen (aders) - Afvalstoffen Arteriën: - **2 vertebrale arteriën** - komen samen en vormen arteria basilaris die splitst in 2 a. cerebri posteriores - **2 halsslagaders (carotiden)** - Elk twee takken: a.cerebri anteriores en a. cerebri mediae - Ontspringen allen vanuit aorta\ (\> hart)  Arteriële bloedvoorziening:  Circulus van Willis:  Stoornis in bevloeiing: - vb. herseninfarct/ CVA (cerebro vasculair accident) Normaal bloeddoorstroming: foute bloeddoorstroming:  Arteria certebri: - **AC Anterior** - In fissura longitudinalis medialis - Vnl. mediale zijde - **AC Media :** veel uitval bij een stoornis - In sulcus lateralis (Sylvius) - Vnl. Laterale zijde - **AC Posterior** - Vnl. Achterzijde Arteria cerebri media: - symptomen 1: - **Motoriek** - Onderbreking tractus corticospinalis = Contralaterale hemiparese (krachtsverlies of verlamming) - Onderbreking tractus corticobulbaris = geen groot probleem want bilateraal bezenuwd behalve: - N XII (contralaterale zijde tongprotrusie) - onderste deel N. VII (mondhoek contralateraal) - symptomen 2: - **Sensibiliteit** - Contralaterale gevoelsuitval als de arteria verstopt is - **Taal** - indien dominante hemisfeer (meestal links) - type afasie afhankelijk van specifieke lokalisatie (Broca en/of Wernicke gebied) FAST-test Neuroanatomie en --fysiologie van taal, spraak en gehoor Neuroanatomie en --fysiologie van **taal**  - Overige gebieden die belangrijk zijn bij **taal** - Prefrontale cortex - Initiëren taal - Vloeiendheid - Taal in sociale context, verstaan: van de taal in sociale contect: het Benoemen van voorwerpen - Rechterhemisfeer - Taal gebruiken wordt moeilijk: 'Spreken goed, communiceren slecht' - Weinig oogcontact, problemen met beurtname en dubbele betekenis (figuurlijk en letterlijk), te veel details geven, aprosodie (monotoon spreken),...  - Cerebellum (kleine hersenen) - Veel gekruiste verbindingen met prefrontaalkwab (vloeiend maken van de taal,....) - Na een **rechterletsel**: - Verminderde vlotheid en woordvinding - Grammaticale stoornissen - Werkgeheugenproblemen - Problemen taaldynamiek (initiatief) - Basale ganglia en thalamus: linkerletsel geeft taalproblemen - Verminderd initiatief - Allerhande taalfouten vb. semantische fouten : Neuroanatomie en --fysiologie **spraak** - Ademhaling - Ademhalingsbewegingen = grotendeels onbewust (onwillekeurig zenuwstelsel) - Ademhalingscentrum in medulla oblongata - Inspiratoire neuronen - Expiratoire neuronen - input van 3 stimuli - CO2 gehalte in bloed - Chemoreceptoren (samenstelling van bloed) N X, IX - Proprioceptieve stimuli in uitademingsspieren en longen - Mimische musculatuur - N. Facialis (VII) - Aangezichtsspieren (hier geen details kennen) - ook sensibele functie: smaak voorste 2/3 - de tong - N. Hypoglossus (XII): intrinsieke en extrinsieke tongspieren - N. Vagus (X): musculus palatoglossus - N. VII, IX en X: sensibele bezenuwing tongspieren - Smaakzin: - N. VII (voorste 2/3) - N. IX (achterste 1/3) - N. X (tongwortel) - De kauwspieren (voor te slikken) - N. mandibularis (= onderste tak van de N. V) - motoriek kauwspieren - Sensibiliteit ondertanden en aangrenzende structuren - N. Mandibularis (N. V)& N. Hypoglossus (N. XII) - Bezenuwing spieren die mond doen dalen/openen - Het zachte verhemelte - N. Mandibularis (\> N. V) - N. Vagus: musculus uvulae Zachte verhemelte kan naar boven gebracht worden waardoor de neus weg afgesloten wordt - De keelholte - N. Vagus (N. X) - N. Vagus (N. X) & N. Glossopharyngeus (N. IX): keelsnoerders - N. Glossopharyngeus (N. IX): sensibiliteit keelregio - Kelige klanken,.... - De larynx - N. Trigeminus, N. Facialis en N. Hypoglossus: extrinsieke larynxspieren - N. Vagus (3 takken): intrinsieke larynxspieren - **N. pharyngealis: ** - Sensibel: slijmvlies luchtpijp, slokdarm, epiglottis - Motorisch: spieren zachte verhemelte en keel - **N. laryngeus superior** - Motorisch: m. cricothyroideus (ramus externus) - Sensibel: slijmvlies larynx boven de ware stembanden (ramus internus)  - **N. laryngeus recurrens** - Motorisch: intrinsieke larynxspieren (niet m. cricothyroideus) - Sensibel: slijmvlies larynx onder de ware stembanden  Neuroanatomie en --fysiologie **gehoor** - Perifeer gehoororgaan -\> cortex = centraal auditieve banen - Afferente banen - Efferente banen - **Afferente auditieve banen** - Nervus VIII (bestaat uit 2 zenuwen) - Nervus vestibularis - Nervus cochlearis - N VIII loopt samen met N. VII door meatus acusticus internus naar de cortex - Tonotopie over de gehele auditieve banen - **Efferente auditieve banen** - Dalende banen - Innervatie van de uitwendige haarcellen - **Doel**: inhiberende (remmende) werking op de bewegingen van de haarcellen - Centrale auditieve verwerking - Gyri van Heschl (temporaal kwab) - Analyse van frequentie (tonotopie), luidheid, vergelijking van input linkeroor en rechteroor Positieve effecten van binauraal horen, gebaseerd op interaurale vergelijking en fusie: - Sommatie-effect: zie volgende dia - Lokalisatie - Beter spraakverstaan in ruis - Sommatie-effect - 1 oor versus 2 oren: +3 dB (Met 2 oren hoor je 3dB meer als met 1 oor) - Lokalisatie - Input links versus input rechts - Vergelijken van verschillen van tijd en intensiteitµ - Spraak verstaan in ruis - Storende geluiden (ruis) hebben andere akoestische eigenschappen en geluidsbron bevindt zich elders - Het is bruikbaar om je eens af te zonderen, maar ons centraal systeem wordt minder effectief **Neuropathologie** Aandoeningen**:** - Ruggenmergsyndromen 15% van de kinderen en jongeren hebben een NAH problematiek **Inleiding:** - Het ruggenmerg is spinaal gelegen - De hersenstam ligt boven het ruggenmerg: letsels onder het niveau van de hersenstam - Ze zorgen NIET voor de motoriek van de spraak (dat zijn de craniale zenuwen: die zitten net boven het ruggenmerg, vertrekkend vanuit de hersenstam) = geen dysartrie of afasie - Reflexboog treedt in actie: bv kloppen op de knie knie gaat omhoog **Wanneer heb je een letsel van het ruggenmerg:** - Ontstaan bij verkeersongevallen - Na een duikongeval in ondiep water - Ontstaan door een schot-of steekwonde - Door beschadiging bij een operatie - Door een ziekte: ontsteking, gezwel, bloeding/infarct (want de doorbloeding stopt en het ruggenmerg sterft af) **Welke uitval kan je krijgen:** - [Motorische uitval]: gevolgen zijn ernstig omdat een beschadigd ruggenmerg niet geneest (rode banen in de afbeelding) - **Parese**: gedeeltelijke verlamming - **Paralyse/ plegie**: totale verlamming - Bv: **Hemi**[parese]: **halfzijdige (links of rechts)**, [gedeeltelijke] verlamming - Bv: **Hemi**[plegie]: **halfzijdige**, [totale] verlamming - Letsel is bilateraal = dwarslaesie: kan er een paraparese \ quadriparese/tetraparese (synoniemen) ontstaan - Para: lage dwarslaesie, 2 ledematen vallen uit (de benen) - quadriparese/tetraparese: 4 ledematen zijn uitgevallen geen dwarslaesie = hemi.... Afhankelijk van de plaats van het letsel, krijg je een ander beeld te zien op vlak van motorische uitval: Beschadiging 1^ste^ motorische neuron/ hoger motorisch neuron (HMN) - parese in rust: gedeeltelijke verlamming - hyperreflexie (overmatig reageren op het uitlokken van een reflex) - spasticiteit: te veel aan spanning, verkramping van de spieren combinatie van de bovenste 3 symptomen kunnen wijzen op een letsel in het HMN Voorhoornsyndroom/ lage motorische neuron (LMN) = letsel van de perifere zenuw - parese/ paralyse: de spieren zijn slap - hypotomie: te weinig aan basisspanning in de spieren - areflexie: geen reflex uitlokken - atrofie: spierweefsel gaat afsterven als ze niet genoeg bebloed worden - (fasciculaties/fibrillaties): opp samentrekkingen van spieren waardoor je kronkelige spieren krijgt in rust Onder het niveau van de kruising, eenzijdig een uitval dan zal je aan dezelfde zijde verlamd geraken. - [Sensorische uitval]: sensibele informatie hogerop doorgestuurd worden naar de hersenschors/ pariëtale kwab (blauwe banen in de afbeelding) - Dwarslaesies, volledige beschadiging uitval ter hoogte van de benen, blaas, darmen en de geslachtorganen - Beschadiging ter hoogte van de nek hogelaisie: arm enhandfunctie zijn gestoord - Gevolgen: Problemen met de ademhaling en de bloeddruk - Een zeer hoog letsel kan tot de dood leiden - **CVA** = CerebroVasculair Accident : beroerte, stroke **Cerebraal :** de hersenen **Vasculair :** het heeft iets te maken met de bloedvaten **Accident:** iets plots wat zich voordoet **Wat is een CVA:** Het is een onderbreking van de bloedvoorziening naar een gedeelte van de hersenen waardoor je een bepaald functieverlies krijgt of een blijvende uitval. Belangrijk om een goed zicht te krijgen op de bloedvoorziening van de hersenen circulus van willis = 1 van de belangrijkste circus van de bloedvoorziening in de herenen - CVA is 1 van de belangrijkste oorzaken van [afasie: taalstoornis die optreed na een hersenletsel] Symptomen gaan zich ook voordoen bij de spraakspieren **Symptomen:** - Duizelig - Mond begint scheef te staan - Je kan niets meer zeggen, je komt niet op de woorden, foute woorden gebruiken (afasie) - Je voelt je plots niet lekker - Je kan 1 arm moeilijk bewegen Functie van de voorhoornkernen vervangen door de kern van de craniale zenuwen in de hersenenstam **Indeling van CVA:** - Infarct: ischemie zal zorgen voor een spraakuitval - [Embolisch]: er is een klonter ergens anders in het lichaam gevormd en die wordt meegevoerd tot aan de bloedvaten van de hersenen - [Trombotisch]: lokale afsluiting in de (slag)aderen van de hersenen - [Hemodynamisch]: drukvermindering: minder toevoer naar de hersenen - Bloeding: hemorragie - [Intracerebraal:] bloeding binnen in de hersenen =\> niet traumatische bloeding - [Subarachnoïdaal:] slagaderlijke bloeding in de ruimte tussen de hersenen en de schedel =\> niet traumatische bloeding - [Subduraal:] bloed onder de dura mater, harde hersenvlies =\> komt voor na een trauma - [Epiduraal:] bloed boven de dura mater, harde hersenvlies =\> komt voor na een trauma **Infarct:** - [TIA]: focaal neurologisch deficit minder den 24 uur recupereert (mensen met een tijdelijke verlamming) - [Complited stroke]: symptomen zijn blijvend - [Silent stroke]: zonder symptomen **Ontstaan van een verstopping, atheromateuze plaque:** aderen gaan dichtslibben Afbeelding met tekst, software, schermopname, Webpagina Automatisch gegenereerde beschrijving **Oorzaken van CVA** Er wordt heel veel onderzoek naar gedaan na een CVA kunnen er psychologische en psychiatrische complicaties kunnen optreden want het heeft een grote impact op het leven **Risicofactoren**: - Last van hypertensie (verhoogde bloeddruk) - Nicotineabusus: mensen die roken - Vetstofwisselingsstoornis (te veel cholesterol in het bloed) - Obesitas (overgewicht) - Diabetes mellitus **Embolie en trombose**  **Voorkamerfibrillatie** Kunnen stollingsproblemen hebben waardoor er klonters ontstaan in het bloed (Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat ze lijden aan voorkamerfibrillatie) **Hoe kan je het opsporen:** Voel aan je pols klopt je hard onregelmatig ga naar de dokter **Hemodynamisch infarct** Te lage doorbloeding in de hersenen **Gevolg**: - algemene cerebrale ischemie - lokale uitval: waterscheidingsinfarcten: door een te lage druk te krijgen in het arterieel systeem krijg je in het meest distaal (ver weg) gelegen deel van dat bevloeiing gebied krijgt onvoldoende zuurstof of bloedtoevoer **oorzaak**: - hartinfarct die een bloeddrukval geeft en de uiteinden van de bevloeiingsgebieden die komen een korte tijd zonder bloed te zitten - verstopping van een groot bloedvat **neuro vasculaire syndromen:** afhankelijk van waar er iets fout loopt krijg je andere symptomen - syndroom van arteria carotis interna: - geeft als uitval een TIA: door een vernauwing krijg je een korte onderbreking die mogelijk weer oplost, lost het niet op = complited stroke - syndroom van arteria cerebri media: - temporale en pariëtale uitval in de hersenen - typische uitval = hemiplegie contralateraal letsel (links een letsel, rechts een hemiplegie: motoriek en gevoel kan geraakt zijn, links=taaluitval/ rechts= spraakstoornis, dysartrie) - syndroom van arteria vertebralis - atactisch beeld, dronkenmansgang - dysartrie: spraakstoornis - dysgrafie: schrijven verloopt niet meer zo gecoördineerd - syndroom van arteria basilaris: - geen dubbele bescherming dus als er in die zijtakken iets gebeurt - uitval van de craniale zenuwen: waardoor de spraak gestoord wordt - de dood tot gevolg - status lacunaris/ multi-infarct syndroom - kleine infracten : lacunair - eerst geen uitval - zo vaak een kleine uitval: diffuse uitval (vasculaire dementie op lange termijn) - wallenberg syndroom - uitval van de arteria vertebralis of arteria cerebellaris posterior inferior **symptomen**: - ipsilateraal uitval van nervus facialis - contralateraal sensorische uitval - ipsilateraal cerebellaire symptomen - ipsilateraal neuro-ophthalmologische stoornissen - [ipsilateraal nucleus ambiguus]: verzameling van kernen, verzamelpunt voor een deel van de motorische bezenuwing in de hersenstam en die krijgt commando's van de corticobulbaire banen die doorgaan naar de nucleus 9 en 10 **Belangrijkste uitval voor logo's:** - dysartrie (spraakstoornis) en dysfagie (slikstoornis) Kenmerkt zich specifiek door een zwakte die optreed: - plataal: ter hoogte van het verhemelte - pharyngeaal - laryngeaal - faciaal **behandeling van infarcten:** - [trombolyse uitvoeren]: massale bloedverdunners in de bloedbaan met een bakster gaat toedienen - je mag niet te oud zijn grotere kan op het ontstaan van een bloeding - je mag de symptomen nog niet te lang vertonen, het infarct mag nog niet lang bezig zijn andere mogelijkheden: - cholesterolgehalte in het bloed: toedienen van medicatie - interventieradiologie: via de lies gaat men een katheter inbrengen om zo verder door te gaan naar de plaats van de verstopping en daar de trombus, klonter te gaan weghalen - operatie: cartisendarterectomie: waarbij de carotis stenose ontstaat en ze daar de trombus gaan wegsnijden - revalidatie op starten door een kinesist, ogopedist,... **prognose** - afhankelijk van oorzaak, omvang,... - bv: tia = goede prognose - complited store= blijvende gevolgen - status lacunaris: klein infarct= slechte prognose bij meerdere kleine infarcten - prognostische waarde van het herstel eerste 2-6 weken - tussen 2 tot 6 weken een gunstige evolutie= een goede prognose - totaal geen evolutie, totale verlamming = slechte prognose **bloeding** - primaire intracerebrale bloeding/ hypertensieve bloeding **oorzaken**: - hypertensie: te hoge bloeddruk kan zorgen dat er barsten komen in de arteriolen in het gebied van de hersenstam - atherosclerose: vaatwandveranderingen je krijgt een plotse uitval en een toename van de symptomen binnen de 24 uren bij grote bloedingen= grote mortaliteit= overleiden omdat de druk te groot wordt in de hersenen - aneurismaruptuur anurisma = vanaf de geboorte zijn er minder stevige wanden va de bloedvaten als daar een te hoge bloeddruk ontstaat een verwijding van de bloedwand anurismaruptuur = als het anurisma barst **hoe kan het voorkomen:** - subarachnoïdaal: met beeldvorming of een punctie kan dit in kaart worden gebracht je zal weinig uitval zien omdat het bloed rondom de hersenen zit - parenchymateus: in de hersenen je gaat uitval zien, inklemming kan voorkomen **Behandeling:** - clipping: gaat het aneurisma afsnoeren - coiling: spiraal wordt ingebracht in het aneurisma waardoor die gevuld wordt en niet meer verder kan bloeden gebeurt via de lies - AVM Arteriën brengen zuurstof van de slagaders naar de haarvaten en dan naar de venen Te zien via een angiografie: AVM ligt op doordat er contractvloeistof is toegediend AVM [≠]{.math.inline} cavernoom = een vaatmisvorming die ze niet inbeeld kunnen brengen aan de hand van een angiografie, maar wel via een NMR **Handelen bij een CVA** - Tumoren Afhankelijk van de cel waaruit een tumor groeit zal het een andere naam krijgen - Primaire tumoren: kunnen goed of kwaadaardig zijn - [Gliomen]: tumor die groeit vanuit de **hersenen** zelf - [Angiomen]: tumoren die groeien vanuit de **bloedvaten** - [Meningeomen]: tumoren die groeien vanuit de **hersenvliezen** - [Adenomen]: vertrekt vanuit de **hypofyse** - [Neurinomen]: tumor die vertrekt vanuit een **zenuw** - Secundaire tumoren/ metastasen : uitzaaiingen vanuit de primaire maligne tumoren van ergens anders uit het lichaam of uitzonderlijk vanuit de hersenen Meestal borst, long of huid tumoren De schedel bestaat uit **3 substanties:** - Liquor - Hersenweefsel - Bloed Bij een tumor kan het zijn dat de intracraniële druk te groot wordt = intracraniële overdruk Ontstaat door de aanwezigheid van oedeem of vochtopstapeling **Symptomen van personen die een hersentumor ontwikkelen:** - [Epilepsie] - [Hoofdpijn] (een van de meest voorkomende want de hersenvliezen worden uitgetrokken) - [Druk op de hersenstam] (medulla oblongata) dan ontstaat er projectielbraken: braken zonder dat je eerst misselijk was - [Bewustzijnsstoornissen] (suf, slaperig) - [Psychisch disfunctioneren]: prikkelbaar of ze vertonen interesseverlies/ empathisch - [Visusproblemen]: wazig zicht dat kan leiden tot volledige blindheid (nervus 6= laterale oogbewegingen zijn gestoord)(nervus 2 aangedaan =wazig zicht blindheid) - Inklemming: drukken hersenweefsel naar een ander compartiment van de hersenen - [Lokalisatie specifieke symptomen]: bv een tumor in een talige zone = taaluitval **2 grote compartimenten in de hersenen:**  **De behandeling voor een tumor:** Hoe vroeger je start met de behandeling hoe beter - Ze kunnen de tumor in zijn geheel verwijderen: heelkunde aangevuld met chemotherapie/ radiotherapie/ immunotherapie - De oedeem behandelen: met corticosteroïden (medicijn) Specifieke tumor: - **Acousticus neurinoom** = een tumor die ontstaat vanuit de schwanncellen: cellen die in de zenuwschedel (omhulsel rond de zenuw zitten) bepaald de akoestisch zenuw/ nervus 8 - Goedaardige tumor, maar is levensbedreigend omdat hij op de foute plaats zit - Als de tumor verder doorgroeit: - Dan krijg je in het [begin] slechthorendheid aan 1 kant met evenwichtsproblemen en oorsuizen - [Nervus trigeminus] raakt betrokken = Pijnlijke gevoelsstoornissen in het aangezicht - [nervus facialis] raakt betrokken = verlammingsverschijnselen ter hoogte van het aangezicht - Epilepsie Vroeger noemde het de "vallende ziekte" omdat mensen te val kwamen met een shockend lichaam, schuimende mond maar niet iedereen vertoont die symptomen Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel, gekenmerkt door paroxismale symptomen: gaat zich uiten in aanvallen **Voorkomen**: Diagnose epilepsie na 2 geregistreerde aanvallen hebt doorgemaakt (0,5-1%) - Treedt het meeste op tijdens de eerste levensjaren en het minst als we volwassen zijn - De kans wordt groter als je ouder bent dat je het krijgt dat komt omdat oudere mensen al eens een CVA doormaken waarna ze meer kans hebben op epilepsie **Internationale classificatie**: - Gegeneraliseerde aanval/ veralgemeende aanvallen (30%) Aanval waarbij de beide hersenhelften onmiddellijk betrokken zijn bij het epileptische gebeuren **Vormen**: - Tonisch-clonisch (grand mall) - 3 fasen: 1. **Aura**: persoon gaat zijn hoofd draaien of een luide schreeuw uiten, er treedt 2. **Tonische fase**: patiënt gaat de benen strekken, de armen in endorotatie en mogelijks een tongbeet door het opspannen van de kauwspieren, soms krijgen patiënten een blauwe kleur, duurt 10-15 seconden 3. **Clonische fase**: de patiënt trekkingen met de 4 ledematen kan maken, verlies van urine en stoelgang, ademhaling kan sjokkend verlopen, patiënten beginnen te zweten, einde van grand mall, duurt 30 seconden tot een aantal minuten (mag niet langer dan 5 minuten duren) erna voelen ze zich uitgeput, moe, verward **Wat te doen bij een tonisch-clonische aanval**: - Draai de persoon op de zij: om kwetsuren te voorkomen - Steek nooit iets in de persoon zijn mond om de tongbeet de voorkomen - Geef de persoon geen eten of drinken: tegen verslikking **Wanneer 112 bellen:** - Als de ene aanval wordt opgevolgd door een andere aanval zonder dat de persoon bij bewustzijn komt - Als de aanval langer dan 10-15 minuten duurt  roze kaart of SOS kenteken: zo weten wij dat het gaat om epilepsie **Behandeling**: [Acuut]: - Wachten - Met medicatie de epilepsie doorbreken - Na de aanval: verbaal kalmeren Chronisch: - Medicatie om de frequentie van de aanvallen te verminderen: medicatie heeft bijwerkingen - Neurochirurgie in geval dat er een tumor aanwezig is - Moeilijk controleerbare epilepsie = Stimulator inplannen in de hersenen gaat de aanvallen controleren Bij kinderen is epilepsie te herkennen door een helm zodat ze zich geen pijn doen - Absence (petit mall) **Kenmerken**: - Zeer korte periodes van afwezig zijn, duurt 2-10 seconden - Komt meestal voor bij kinderen tussen 4-14 jaar - [Problemen]: leerachterstand, leerproblemen door in de klas te vaak een afwezigheid (absence) te krijgen - Kleine bij bewegingen: lipsmakken het valt vaak niet op dat kinderen de aanval hebben, het wordt verward met dromerigheid of afwezigheid - Tonische aanval - gedurende 20 seconden - komt vaak tijdens de slaap voor - Strekken van het hele lichaam - bilateraal: Bilateraal unilateraal - Myoclone/ clonische aanval Kortdurende spierschokken met korte bewustzijnsstoornissen kan enkelvoudig of in reeksen voorkomen - Atone aanval - Komt vooral voor bij kinderen - Valaanvallen met tonisch verlies, spierverslapping (dingen laten vallen, zelf vallen, hoofd laten hangen, ogen dicht laten vallen) - Partiele aanval (60%) Partiele betrokkenheid van de hersenen, niet de beide hersenhelften EEG gaat wijzen op een focaal begin in een bepaald gebied in de hersencortex - Secundair gegeneraliseerde aanval (10%) - Overige 2 speciale vormen - Status epilepticus - De aanval duurt 2-10 minuten of als er meerdere aanvallen na elkaar opvolgen zonder volledig bij bewustzijn te komen - Partieel of gegeneraliseerde aanvallen die kunnen evolueren tot status epilepticus - Je moet actie ondernemen want het kan levensbedreigend zijn, er treedt hersenschade op door hypoxie (onvoldoende zuurstof in een deel of volledig in het lichaam), hypothermie (onderkoeling) , metabole verandering - Koortsconvultsies - Aanvallen bij kinderen tussen de 5 maanden - 5 jaar bij koortsopstoten, stuipen: duurt het langer dan 5 minuten dan is er kans op schade - Oplossing: zorg op tijd voor frisse lucht, steek het kind in een lauw bad, paracetamol - Stuipen verbeteren niet: grijp verder in **Oorzaken voor epilepsie:** - [Aangeboren afwijking]: tekort in het aanmaken van neurotransmitters (remmend effect) - [Gevolg van lokale hersenaandoeningen] oorzaak: CVA, tumor partiele aanvallen zijn het gevolg - [Dervingsinsult] bij - bv: ethylabusus (alcoholmisbruik): je drinkt en plots stop je met drinken reden tot epilepsie - rum fit: men dronk niet en plots gaat men beginnen drinken **diagnose**: door een EEG: monitoren en aan de hand van de golven zien ze of er afwijkende patronen optreden zien ze op de EEG afwijkingen wat is de onderliggende oorzaak: kan je weten via CT, NMR als mensen een epilepsie aanval hebben steek dan niets in hun mond ze kunnen een stuk van hun **tand afbijten** (waarin ze kunnen **stikken**) of kunnen het **voorwerp inslikken** de aanval gaat meestal vanzelf over - Trauma De meeste trauma's ontstaan na een sportongeval, verkeersongeval of na een geweldpleging (mishandeling) Schedelbeschadiging [≠]{.math.inline} hersenbeschadiging Hersenbeschadiging [≠]{.math.inline} schedelbeschadiging er kan schade van de hersenen zijn zonder dat er schade van de schedel is  **Indeling in de schedelfracturen:** 1. [Schedel-basis fracturen] - de schedelbasis gaat de sinusholten en de mastoïden begrenzen als er een scheur in de schedel-basis komt = kan er lucht binnenin de schedel - bij het scheuren van de hersenvliezen kan er subarachnoïdaal vocht naar buiten komen (bv: uit de neus of uit de oren) - maar bacteriën kunnen ook naar binnen komen = gevaar voor hersenvliesontsteking 2. [Impressie fracturen] - Indeukingsfracturen 3. [Penetratie van voorwerp] - Bv: een Amerikaanse man werkte bij de spoorwegen en hij heeft een explosie meegemaakt op dat moment ging er een metalen staaf doorheen zijn hoofd met gevolg dat hij heel wat functies is verloren **Traumatische hersenschade** in alle gevallen hebben ze wel last van **retrograde amnesie:** feiten die zich net voor het ongeval hebben voorgedaan kunnen ze zich niet meer herinneren **PTA: posttraumatische amnesie**: geheugenverlies, inprentingstoornis die men heeft na het ongeval = niet meer instaat zijn om nieuwe herinneringen op te bouwen **Lokale hersenschade** 1. [Epiduraal hematoom:] een bloeding net onder het schedeldak komt door geweld of een slag op het hoofd - Kort na het trauma ben je even bewusteloos - Later wordt je opnieuw bewusteloos of ga je in een coma: doordat de druk van de bloeding gaat toenemen 2. [Subduraal hematoom:] tussen de dura en de arachnoïdea komt vaker voor bij ouderen komt vaker voor dan een epiduraal hematoom komt vaak voor bij patiënten die vallen komt vaker voor bij patiënten die al bloedverdunners nemen 1. Acuut: in een **paar uren** gaan er symptomen optreden 2. Subacuut: na **een paar dagen** gaan er symptomen optreden 3. Chronisch: in de loop van **een aantal weken** gaan er symptomen optreden 3. [Intracerebraal hematoom:] bloeding van een bloedvat in de hersenen (fronto-temporaal) - Het lichaam gaat die bloeding vanzelf oplossen - **Trepanatie** [Uitleg]: Men maakt een bot luik maakt een botopening in de schedel: bij het openen van de schedel ziet de chirurg meteen de stolsels die de dura mater en de ondergelegen hersenen naar binnen hebben gedrukt. De stolsels gaat de chirurg verwijderen en de bloedende slagader wordt opgespoord en dicht genaaid - **Boorgaten** [Uitleg]: Via een klein sneetje in de hoofdhuid dat er 1 of enkele boorgaten worden gemaakt net boven de plaats waar het hematoom zich bevindt. Via het boorgat wordt er een gaatje in het buitenste hersenvlies gemaakt door die opening wordt er dan een slangetje in het hematoom gebracht, waarlangs het hematoom wordt weggespoeld slangetje is aangesloten aan een reservoir dat het overtollige bloed en vocht kan opvangen - **Ventrikeldrain** Bedoeld om constant de intracraniële druk te meten zodat men weet wanneer ze verder moeten ingrijpen **Complicaties, gevolgen:** - [Lokalisatie]: alles hangt af van waar het letsel gelokaliseerd is - Letsel in de buurt van de hersenstam of geeft het druk op de hersenstam = stoornissen kunnen krijgen in het bewustzijn - [Gebied]: **aras systeem** (Het Asecnderend Retculair Activerend Systeem) = staat in voor het bewustzijn **Stoornissen in het bewustzijn:** - [Somnolentie]: men is slaperig, maar normaal wek baar en reageert adequaat (zoals nodig) - [Delier]: bewustzijn is licht verminderd, maar we zien afwijkend gedrag - Patiënten zijn gedesoriënteerd, snel afgeleid, onrustig en ze gaan moeilijker nieuwe informatie opnemen - [Coma]: on-fysiologische prikkels zijn nodig om de patiënt te gaan wekken en de reacties zijn niet adequaat diepere coma: sterkere prikkels zijn nodig om de patiënt te kunnen wekken, motorische en verbale reacties zijn meer gestoord Een coma kan je weergeven op de: **glasgow coma scale (EMW)** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | E: Ogen openen (eye) | 4: spontaan | | | | | | 3: op aanspreken | | | | | | 2: op pijn | | | | | | 1: niet | +===================================+===================================+ | M: motorische reactie | 6: volgt opdracht op | | | | | | 5: lokaliseert pijnprikkels | | | | | | 4: trekt terug op pijn | | | | | | 3: buigt abnormaal op pijn | | | | | | 2: strekt op pijn | | | | | | 1: geen reactie op pijn | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | V: verbale reacties | 5: helder en georiënteerd | | | | | | 4: verwarde conversatie, | | | gedesoriënteerd | | | | | | 3: spreekt inadequaat (niet | | | voldoende goed) | | | | | | 2: geeft alleen geluid | | | | | | 1: geeft geen geluid | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Een persoon die in coma is dan moet de EMV-score lager of gelijk aan de pijnprikkel die wordt gebruikt is een stevige druk van een stomp voorwerp op het nagelbed of een stevige druk op de orbitarand  of duwen met de nagel op de lunula van de duimnagel van de client - Infecties - Meningitis: Kan door een virus of een bacterie worden veroorzaakt die de hersenen gaat binnendringen via: - **de bloedbaan** bv: na een longinfectie - **Rechtstreeks** bv: na een trauma [Klinisch onderzoek] voor het uitsluiten van een meningitis en eventueel een [lumbaal] [punctie] doen Klinisch onderzoek: ze gaan opzoek naar een aantal tekenen die kunnen wijzen op meningitis Lumbaal punctie: gaat men lumbaal vocht aftappen om te kijken of er een verhoogd aantal ontstekingscellen inzit - Verlaagd glucosegehalte en een gestegen aantal eiwitten aanwezig **= bacterieel infectie** - Geen glucose of eiwitten in het lumbaal vocht **= virale infectie** **Symptoom van meningitis:** - Nekstijfheid: kindje van het hoofd bewegen gaat niet met gestrekte benen = brudzinski sign/ teken - Benen gestrekt naar boven toe te brengen: de benen gaan gebogen naar boven en het doet pijn (hersenvlies dat je gaat laten stekken staat ontstoken) = kernig sign/ teken **Behandeling:** - Antibiotica bacterie - Vaccin virale meningitis - Hersenabces Niet virale infectie, ontsteking van de hersenen (etterbuil) in een niet gepreformeerde ruimte pusvorming in de hersenen **Oorzaak:** - Vanuit een infectie uit mastoid of de sinussen - Via de bloedbaan en ergens in het lichaam terecht komen - Door een penetrerend hoofdtrauma - Oorzaak kan niet achterhalen worden **Gevolgen**: - Hoofdpijn - Insulten focaal/ gegeneraliseerd - Verlaagd bewustzijn - Focale neurologische symptomen - Koorts (bij de helft van de mensen) **Wordt het chronisch**: ruimte innemend proces (naam) **behandeling** **Acuut**: antibiotica **Chronisch**: geheelkundig verwijderd worden, aspireren + hoge dosis antibiotica - Herpes Zoster (Gordelroos) Virale infectie **Populatie**: bij oudere mensen **Wat**: het is een ontsteking, inflammatie en aftakeling, degeneratie van de neuronen van de sensibele ganglia ( daar ligt de oorzaak) **Gevolg**: - [Acuut]: vorming van blaasjes (windpokken), hypo esthesie zone (verminderd gevoel), pijn en jeuk - [Later:] Huidletsels verdwijnen snel maar pijn blijft aanhouden - [Nervus trigeminus aangetast]: herpes blaasjes ter hoogte van het gelaat en oog, oogspierparese en mydriase: verwijderen van de oogpupil - [herpes zoster oticus]: uitval van de nervus facialis en soms ook uitval van de andere hersenzenuwen **complicatie** van herpes zoster oticus: ontstaan van meningitis of myelitis waarbij een dwarslaesie kan ontstaan behandeling met corticoïden **contra indicatie**: bij kankerpatiënten met een verminderd immuunsysteem, geen corticoïden geven - encefalitis/ hersenontsteking acuut: maken koorts, vertonen soms nekstijfheid, voelen zich misselijk - **cerebrale beschadiging** = er zijn verschillende vormen van uitvallen mogelijk (delirium: verwardheid, bewustzijnsdaling tot comateuze toestanden, taal kan geraakt zijn =afasie, spraak =dysartrie) meest voorkomende vorm: **herpes simplex encefalitis** de infectie gaat zich terugtrekken in het ganglion van de nervus trigeminus en rechtstreeks in de temporale kwab binnendringen en aanleiding gaat geven tot encefalitis **symptomen**: - koorts - onwelzijn - temporale symptomen: smaak en geur veranderingen, gedragswijzigingen encefalitis is dodelijk **Behandeling:** medicatie - Syndroom van Guillain-Barré Acute auto-immuun polyneuropathie ziekte die meestal start 1-3 weken na het doormaken van een virale of andere infectie Het is een ziekte van de perifere zenuw, het myeline omhulsel van de zenuw wordt daarbij getroffen - **Begin**: Demyelinistatie - **Later**: Verdere aftakeling kan lijden tot afsterven van kernen of axonen herstel is niet meer mogelijk **Symptomen**: - [Milde gevoelsklachten]: tintelingen in voeten, handen en rugpijn - [Wordt gevolg door]: progressieve verlammingsverschijnselen [Begin]: onderste ledenmaten en stijgt naar de bovenste ledenmaten (spieren van het gelaat: tong, keel worden aangetast) - Zwakte van de ademhalingsspieren: intubatie en kunstmatige beademing is nodig - Respiratoire en bulbaire betrokkenheid **Voorkomen**: 2/100 000 mensen per jaar **Problemen**: - Faciale (50%) en respiratoire (40%) zwakte - Tracheostomie/ ventilatie kunstmatige beademing (20%) - Dysartrie (spraakstoornis) en dysfagie (slikstoornis) **Prognose**: - Fataal bij 4-15% - Herstel kan snel gaan in een aantal weken of langzaam in 2 jaar - Sommige mensen herstellen voor 100% - Beperkte groep behoudt 10% restsymptomen (spierzwakte, algemene vermoeidheid) - Hoofdpijn = één van de meest frequente klachten waarmee mensen zich aanmelden bij de huisarts en neuroloog **2 vormen van hoofdpijn:** - **Migraine** Komt voor bij 6% van de mannen Komt voor bij 18% van de vrouwen  Vaak familiaal Uitlokkende factoren: stress, onreglmatig eten, te weinig/te lang slapen - Trigeminusneuralgie - Synoniem = tic douloureux - Idiopathisch (kan een op zich zelf staande stoornis zijn): voornamelijk bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar of het is een gevolg van een aandoening (kan voorkomen bij mensen met MS, posterieure tumor,...) - Een enkele seconden durende, zich herhalende, schietende pijn in het traject van de zenuw (voelt aan als elektrische stoten) - Unilaterale aangezichtspijn over het verloop van één van de 3-takzenuw - Oftalmische tak: naar het oog - Maxillaire tak: naar de bovenkaak - Mandibulaire tak: naar de onderkaak - Triggerpunt (kan men de pijnscheuten gaan uitlokken) of wordt het uitgelokt door bv: te kauwen, tanden te poetsen, te spreken  Behandeling met medicatie, als die niet werkt kan het zijn dat heelkunde nodig is en gaan ze de afwijking van de slagader die drukt op het ganglion van de trigeminus weghalen = Janetta procedure - progressief degeneratief Progressieve aandoeningen: een selectieve aantasting van bepaalde anatomische en fysiologische systemen afhankelijk van andere plaatsen krijg je een ander ziektebeeld degeneratieve aandoeningen hebben een trager verloop waarbij er gradueel toename is van de symptomen **syndromen**: dementieel syndroom: Volgens de definitie van de DSM staat geheugen als onderdeel van: - multiple cognitieve stoornissen: - er is sprake van een geheugenstoornis - één of meer van volgende cognitieve stoornissen - afasie: stoornissen in taalgebruik - apraxie: stoornissen in handelen - agnosie: stoornissen in herkennen - stoornissen in de executieve functies - ten gevolge van die cognitieve stoornis een significante beperking ziet in het sociaal of beroepsmatig functioneren - significante beperking ten opzichte van het vroegere niveau van functioneren: syndroom van down, kunnen zij dementie ontwikkelen - de stoornissen niet als gevolg van delirium, depressie,... = het kan wel samen voorkomen fysiologisch gezien treedt er bij een dementieel syndroom cel verlies op **2 vormen van dementie:** Dementie van het alzheimertype/ corticale dementie corticaal atrofie treedt op: 1. mediaal-temporaal vanuit de hippocampus vertrekt het 2. breidt zich langzaam uit naar temporaal 3. en dan pariëtaal 4. en later frontaal een tweede type van dementie: **frontotemporale lobaire degeneratie** = de fronto-temporale kwabben gaan aftakelen Er kunnen dan **3 types dementie ontstaan:** - Frontotemporale dementie (FTD) **kenmerken**: - gedrag en persoonlijkheidsveranderingen - in het begin is het geheugen tamelijk goed - apathie - ontremd zijn: moeite om zijn gedrag en impulsen te controleren,( seksuele ontremming, ongecontroleerde gelduitgaven,...) - vertraagd mentaal tempo hebben - semantische dementie (SD): bilateraal-temporaal zien we de atrofie **kenmerken**: - persoon spreekt vloeiend, maar met lege taal (de betekenis klopt niet) - mensen gaan in Jargon spreken, een taaltje dat totaal niet klopt - ernstige begripsproblemen - primair progressieve afasie (PPA) **kenmerken**: - asymmetrische fronto-temporale atrofie - spreken gaat omvloeiend zijn - een anomische beeld/ afasie vertonen: mensen spreken niet vloeiend, woord vinding problemen: ze begrijpen nog tamelijk goed laatste type van dementie: **vasculaire dementie** na alzheimer is dit de grootste oorzaak van dementie (20%) - multiple incidenten tussen de 60-80 jaar **typische uitval :** - inprentingsstoornis : moeite om waargenomen info te onthouden - verlies aan psychische draagkracht - niet goed kunnen beheersen van emoties - evenwichtsstoornissen multiple infarcten in de cortex (hersenschors) als je een beeldvorming doet zie je in de witte stof multiple plaatsen waar uitval te zien is (verlies van neuronaal weefsel) hypertensie is vaak de oorzaak De MMSE (Mini-mental state examination)= een screeingsinstrument dat logopedisten kunnen gebruiken om een screening te doen naar dementie aan de score kan je zien of iemand wel/niet tekenen van dementie vertoond Scores: - 0-9 punten: ernstig cognitief gestoord - 10-20 punten: matig cognitief gestoord - 21- 27: licht cognitief gestoord - 28-30 punten: normaal **Cerebellair aangetast:** dysartrie, kleine pasjes beginnen maken, starre motoriek, pathologische voedsel reflexen, niet meer instaat zijn om te lezen,... niet omkeerbaar, maar verder schade kan beperkt worden door een beperkte behandeling - neurologisch onderzoek **algemene observatie**: is iemand alert, kan de persoon praten, is de persoon gedesoriënteerd, verlammingsverschijnselen in het aangezicht **klinisch neurologisch onderzoek:** het testen van sensorische of motorische systeem, perifeer en centraal, bv: door de vinger-neus proef te laten uitvoeren **autopsie**: lokalisatie en de ernst van het letsel na het overleiden, bv: plotse onverwachte overlijdens of moordzaken instrumentele onderzoeken: - [angiografie/arteriografie]: radiologische onderzoeken waarbij men werkt doormiddel van een contractinjectie en waarna men foto's maakt om vasculaire afwijkingen in kaart te brengen - angiografie: gaat over afwijkingen aan bloedvaten, inspuiting via arm - arteriografie: gaat over afwijken aan slagaders, via de lies een katheter inbrengen - [EEG]: registratie van elektrische activiteit van de hersenen via registratie elektroden op de hoofdhuid, ze gaan potentiaal verschillen meten in de hersenen na een hersenpathologie bv epilepsie zie je afwijkende golven, piekgolven die bij epilepsie voorkomen kan je op een EEG zien. Elk gebied in de hersenen heeft bepaalde activiteit, afhankelijk van de bewustheidtoestand van de patiënt - Bv: bij een coma of hersendode personen **Onderzoek naar ERP**: metingen die ze doen van de hersenrespons die het directe resultaat is van specifieke sensorische cognitieve of motorische stimulus - [CT]: ze gaan de patiënt door een koker schuiven en ze gaan op verschillende niveaus foto's nemen aan de ene kant werken ze met een roterende röntgen bron, stralingsbron die door de client en alle weefsels passeert en als die passeert dan verzwakt de straling aan de andere kant heb je een detector, registratie van de overblijvende straling = dit wordt meerdere malen herhaalt - Contract tussen verschillende weefsels in het lichaam te vergroten: contrastvloeistof gebruiken Andere dichtheid van het weefsel = een andere grijswaarde - Bv: bot is weinig doorlaatbaar = wit - Lucht is maximaal doorlaatbaar = zwart - Hersenweefsel moet overal de zelfde kleur hebben, anders een infarct = verweking: een verminderde dichtheid, een donkerdere kleur - Pas opgetreden bloeding: een vermeerderde dichtheid - Acute fase van een infarct: niet veel te zien op de foto een verweking zie je pas na 24 uur = dan een verschil in grijswaarde - NMR (nucleaire Magnetische Resonantie) /MRI (Magnetic Resonance Imaging): **Kernspinresonantie**: De patiënt wordt in een magnetisch veld geschoven magnetische golven draaien de [watermolecule] in het menselijke lichaam - **Watermolecule**: willen zich terug richten en geven zo een [radiogolf] uit - **Radiogolf** wordt gemeten door antennes vlak bij het te scannen weefsel te gaan brengen - Bv: NMR van de schedels: antennes aan het hoofd NMR kan geen longen of botstructuren in beeld brengen - **Voordelen** : bezorgt een driedimensionaal beeld (3D), het beeld is veel gedetailleerder dan een CT - **Nadeel**: patiënten mogen geen metalen voorwerpen in hun lichaam hebben door de magneet (geen pacemaker, kunsthartklep,...) - Bot wordt weergegeven door zwart - FMRI (functionele MRI): MRI techniek Gebaseerd op de kernspinresonantie en werkt met een magnetisch veld **Verschil:** - Verhoogde activiteit kan worden weergegeven in bepaalde hersengebieden verhoogde activiteit = een sterkere doorbloeding = verandering in het magnetisch veld Beeld van de hersenen in een actieve toestand op een niet invasieve manier Veelgebruikte techniek in een onderzoek om kennis op te doen over welke gebieden betrokken zijn bij complexere taken (motoriek, cognitie, geheugen en taal) Astrocytoom = een tumor - Links frontaal: expressie van de taal functies lokaliseren **Toepassing**: - Lateralisatie van taal - Links of rechts dominantie (belangrijk om te weten bij het verwijderen van de tumor) - PET-scan (positron emissie tomografie) : Spuiten een radioactieve stof in zo krijgen ze 3 dimensionele beelden te zien **Wat is er te zien:** Stofwisseling/Metabolisme en de veranderingen in de stofwisseling van de hersenen (bv: kanker: kankercellen hebben een sneller metabolisme)  - SPECT (single photon emissie computer tomografie) Radioactieve stof wordt ingespoten **Nadeel**: meer ruis, minder nauwkeurigheid dan PET **Voordeel**: je krijgt heel snel een beeld, veel sneller nagaan of het om een bloeding gaat of een afsluiting belangrijk in de eerste paar uren voor de behandeling - WADA-test Test waarbij de lateralisatie van taal wordt bepaald door een natrium amytal injectie in de linker, rechter carotis toe te dienen = één hersenhelft wordt voor een korte tijd lam gelegd **Wat wordt er dan gedaan:** - Taaltaken worden aangeboden - Mensen laten tellen - Voorwerpen laten benoemen - Dagen van de week laten opnoemen Linkshandige client met hersentumor in de rechter hemisfeer: operatie belangrijk om te weten of de taal in de rechterhemisfeer tegenwoordig is Ja: minder radicale ingreep, minder omringend hersenweefsel wordt weggenomen: kans op een ernstige afasie wordt verkleind achteraf meer bestraling **Nog toepassingen:** Bij epilepsie patiënten - Lumbaalpunctie Neurologisch onderzoek waarbij hersenvocht uit het lichaam wordt gehaald door een dunne holle naald tussen de lendenwervels in te brengen en daardoor in de liquorruimte hersenvocht af te tappen - Diffusion tensor imaging (DTI): Vorm van DMRI (diffuse MRI) Het diffusieproces van moleculen (water) wordt in kaart gebracht Moleculaire diffusie weerspiegeld de interactie tussen de waterstofmoleculen en bv vezels, membranen,... Diffusiepatronen kunnen microscopische details geven over de al dan niet verstoorde weefselarchitectuur DTI kan afwijken onthullen in de witte stof structuur ,biedt de mogelijkheid om anatomische verbindingen te visualiseren tussen de verschillende delen van de hersenen Diffuse functionele MRI: neuronale activiteit van het brein kan worden gevisualiseerd en gevoelig om de doorbloeding in de hersenen in kaart te brengen - Transcraniële magnetische stimulatie: Zowel als onderzoek, als behandelingsstrategie Niet invasieve methode om depolarisatie of hyperpolarisatie in de neuronen van de herenen te veroorzaken Er wordt gebruik gemaakt van elektromagnetische inductie waarbij zwakke elektrische stroompjes worden uitgelokt door gebruik te maken van een snel veranderend magnetisch veld daardoor krijg je activiteit in specifieke of in algemene delen van de hersenen zonder dat je de patiënt daarbij ongemak geeft Zo kunnen ze de werking en de onderlinge verbindingen in de hersenen bestuderen (bv: bij een CVA, welke schade is al aanwezig; MS, ALS, aandoeningen van het ruggenmerg,...)