Embryologie: Zenuwstelsel en Zintuigen (Universiteit Gent) PDF

lOMoARcPSD|51093614 Embryologie Zenuwstelsel en zintuigen (Universiteit Gent) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Julie Annaart (annaartjulie@gma...

lOMoARcPSD|51093614 Embryologie Zenuwstelsel en zintuigen (Universiteit Gent) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 Embryologie 1. Neurulatie - Structurele indeling o CZS: hersenen en ruggenmerg o PZS: hersenzenuwen, ganglia, ruggenmergzenuwen, autonome zenuwen, enterisch zenuwstelsel - Functionele indeling o Somatisch zs: huid en meeste skeletspieren – sens. En mot. Componenten o Visceraal zs: ingewanden, glad spierweefsel, klieren * visceraal systeem= autonoom ZS (OS en PS) - Bestemmingen van ectoderm: neurulatie – dag 19-22 o Dag 17-19: Regressie primitieve streep o Dag 19: verdikte neurale plaat in ectoderm, craniaal tov primitieve knoop Vorming neurale plaat door chorda dorsalis = notochord (kenmerkend voor gewervelde dieren) Bron middellijnsignalen  omliggende weefsels ordenen o Neurale inductie  ectodermale cellen diff in dikke plaat neuro- epitheliale cellen (neuroectoderm) o Neurale plaat aan craniale einde  differentieert vn craniaal  caudaal o 4e week: neurale buis vormen (voorloper CZS) o Laterale randen: neurale kamcellen  los tijdens vorming van neurale buis - Secundaire neurulatie: (na 8 weken) o Vorming neurale buis uit staartknop = secundaire neurulatie o Caudale niveaus van neurale buis, neurale lijstcellen, somieten  vanuit staartknop ontwikkelen o Verdichting van centrale staartknopcellen tot vaste massa= medullaire koord o Medullaire koord  cavitatie om lumen te vormen (smelt samen met neuraalkanaal van craniale neurale buis) o Laterale staartknopcellen ondergaan segmentatie  vormen caudale somieten o Caudaal uiteinde groeit in sacrale, coccygeale en staartregio’s uit 2. Ontwikkeling van hersenblaasjes en hersenbuigingen - D 28: toekomstige hersenen uit 3 primaire hersenblaasjes: 3 belangrijke indelingen: o Prosencephalon (voorhersenen) Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o Mesencephalon (middenhersenen) o Rhombencephalon (achterhersenen) - Tijdens 5e week: vergroot mesencephalon, prosen- en rhombencephalon in 2 delen  3 primaire hersenblaasjes omgezet in 5 secundaire hersenblaasjes (D35) - Procencephalon: o Craniaal telencephalon (eindhersenen) o Caudaal diencephalon (tussenhersenen) - Rhobencephalon: (D 90)  hersenhelften verschijnen en breiden uit o Craniaal metencephalon(achterhersenen) o Caudaal myelencephalon (medulla-hersenen) - Binnen elk hersenblaasje: neuraalkanaal uitgebreid tot holte = primitieve ventrikel o Primitieve ventrikels:  def ventrikels van volwassen hersenen worden - Vorming hersenbuigingen: o 4e- 8e week: hersenbuis vouwt op 3 plaatsen:  Mesencefalische buiging: gecentreerd in middenhersengebied  Cervicale buiging: nabij overgang myelencephalon en ruggenmerg  Pontiene buiging: dorsale concave buiging (thv pons)  tegen 8e week: pontiene flexuur met metencephalon teruggevouwen op myelencephalon  cytodifferentieatie: begint in rhombencefale gebied (craniaal en caudaal uitbreiden) 3. Cytodifferentiatie van neurale buis en differentiatie van ruggengraad - Neuro-epitheelcellen: o Ondergaan proliferatie o Neurale en gliale celvoorlopers voortbrengen o In ventriculaire laag van differentiërende neurale buis - Eerste golf in ventriculaire laag: o Postmitotische jonge neuronen  Naar buiten om 2e laag cellichamen te vormen -- buiten ventriculaire laag  = mantellaag  Vormt grijze stof in CZS - Neurale uitlopers (axonen) onstaan id mantellaag o Groeien nr buiten om 3e laag te vormen o = marginale laag o Geen neurale cellichamen bevatten o Vormt witte stof in CZS - Witte stof: o Door vetachtige myelinescheden Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o CZS: gevormd door oligodendrocyten o PZS: uit neurale kamcellen (afgeleide Schwanncellen) - Marginale laag bevat CZS binnengaan en verlaten + axonbanen die naar hogere/lagere niveaus verlopen - Uitlopers van ependym  plexus choroideus vormen o Productie hersenvocht o Hersenventrikels, centraal kanaal, subarachnoidale ruimten vormen o Vloeistoflaag die hersenen beschermt en ondersteunt - Differentiatie van ruggenmerg: o Einde 4e week: neuronen in mantellaag in 4 platen  Dorsale/alaire platen  Ventrale/basale platen o Laterale grenzen : sulcus limitans o Dorsaal en ventraal: verbonden door niet-neurogene structuren = dak- en vloerplaat o Ventrale kolommen: somatische motorneuronen worden  Inn. Somatische motorstructuren (willekeurige spieren) o Dorsale kolommen: associatieneuronen: synapsen van afferente vezels  Sensorische neuronen van dorsale wortelganglia o Associatieneuron synaps met motorneuronen aan dezelfde of tegenovergestelde zijde  Reflexboog vormen o Uitgaande motorneuronen verlaten ruggenmerg via ventrale wortels - In meeste niveaus van ruggenmerg: o Scheiden neuronen in dorsale regio’s van ventrale kolommen  intermediolaterale celkolommen vormen o Thoracale en lumbale intermedialaterale celkolommen bevatten viscerale motorneuronen  centrale autonome motorneuronen van sympatisch stelsel vormen o Intermediolaterale kolommen in sacrale gebied  viscerale motorneuronen bevatten  centrale autonome motorneuronen van parasympatisch stelsel vormen o Motorneuronen vormen zich VOOR sensorische elementen - Spinale zenuw: o Dorsale wortel  Cellichamen in dorsale wortelganglion o Ventrale wortel  Cellichamen in grijze stof van ventrale ruggenmerg o Viscerale wortel (waar intermediolaterale celkolommen aanwezig zijn)  Preganglionaire autonome neuronale cellichamen in ruggenmerg verbinden met postganglionaire autonome cellichamen in periferie  gebied waar samenkomen: spinale zenuw  neuronen van spinale ganglia ontstaan uit crista neuralis Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 4. Differentiatie van de hersenen - Fundamentele patroon van alaire en basale kolommen, dorsale sensorische wortels en vertrale motorische wortels  ook id hersenstam - Patroon gewijzigd  sommige groepen neuronen migreren weg van oorsprong om elders kern te vormen - Georganiseerde hersenstam: o Ventriculaire zone (prolifererende neuro-epitheelcellen – neuronen en glioblasten vormen) o Mantellaag o Marginale zone - Alle hersenzenuwen behalve 1 en 2: kernen id hersenstam - Basale en alaire hersenzenuwkernen: in 7 kolommen o 6 functies: 3 motorische, 3 sensorische Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 5. Hersenstam- organisatie van kolommen - Organisatie van kolommen: o Somatisch efferente neuronen:  Uitwendige oogspieren en tong o Branchiaal efferente neuronen (= speciale viscerale efferente)  Gestreepte spieren van kieuwbogen  Omgeven door bindweefsel afkomstig van craniale neurale kamcellen  Motorische kern van N. Accessorius: branchiaal efferent Trapezius en SCM inn Afgeleid van kieuwboogmesoderm en bindweefsel van craniale neurale kamcellen o Viscerale efferente (algemene viscerale)  PS banen innerveren  Sfincter pupillae  Ciliaire spieren vd ogen  Gladde spierweefsel  Klieren van thoracale, abdominale en bekkenorganen o Visceraal afferente  impulsen via N. vagus  sensorische receptoren van thoracale, abdominale en bekkenviscera o speciale afferente neuronen:  speciale zintuigen  speciale viscerale afferentie  smaak  speciale smatische afferente  gehoor en evenwicht o algemene afferente  ondersteunen ‘algemene sensatie’  over hoofd, nek, slijmvlies van mond, neus en keel 6. Rhombencephalon - Wanden neurale buis splijten dorsaal open  dakplaat uitgerekt en verbreed  3 zijden van achterhersenen in stompe hoek - Door dakplaat bedekte opening heeft in dorsaal aanzicht vorm van ruit o Breedste punt: pontiene flexuur o Dorsale wand van vleugelplaat, grenzend aan uitgebreide dakplaat = rhombische lip - Dakplaat in rombencefale gebied o Breed, transparant membraan over 4e ventrikel - Basale en alaire kolommen Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o Motorische en associatienuclei o Uitbreiding van alaire kolommen migreren ventraal om pontiene en olivaire nuclei te vormen - Dunne dekplaat o Ependyma o Bedekt door pia mater (tela choroidea) - Pia en ependyma vormen zone van kleine, vingervormige structuren o Steken uit in 4e ventrikel o = plexus choroideus o Afscheiding van CSV o 7. Myelencephalon: medulla oblongata - Myelencehalon  medulla oblongata vormen - Relaiscentrum tussen ruggenmerg en hogere hersencentra o Bevat fylogenetisch oude zenuwnetwerken  adem, hartslag, reflex regulere 8. Metencephalon: pons, cerebellum en afwijkingen - Vorming: o Pons:  Signalen doorgeven die zowel ruggenmerg als hersenschors met cerebellum verbinden  Massieve axonale banen  uit marginale laag van basale kolommen van metencephalon o Cerebellum:  Centrum balans en houdingscontrole  Ventraal gelegen pontiene kernen geven input cerebrum door aan cerebellum  Afkomstig van alarplaten en rhombische lippen (aanleiding tot cerebellaire granulecellen  bijdragen aan diepe cerebellaire kernen)  Rudiment: verdikte cerebellaire primordia  2e maand: craniale delen van cerebellaire platen over middellijn  primordium ontstaat  4e ventrikel bedekken (puilt enkel in 4e ventrikel uit en steekt niet dorsaal uit)  3e maand: groeiende cerebellum puilt dorsaal uit  haltervormige zwelling aan craniale uiteinde rhombencephalon  cerebellum gescheiden in craniale en caudale delen door transversale groeve =posterolaterale fissuur  Caudaal deel: flocculonodulaire lobben (meest primitieve deel)  Craniaal deel: smalle mediane zwelling  vermis  Cerebellaire hemisferen verbinden  groeit sneller dan floccunodulaire lobben  dominante deel  Primaire fissuur: verdeelt vermis en hemisferen in voorste lob en caudale, middelste lob  Craniale voorste en caudale middelste: verdeeld door ontwikkeling extra transversale fissuren  Bladvormige transversale gyri: folia  Gaat door in foetale en vroege postnatale leven  vergroten opp Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o 2 soorten grijze stof:  Interne, diepe cerebellaire kernen  Externe cerebellaire cortex o Aan elke kant 4 kernen gevormd:  Dentate  Globose  Emboliforme  Fastigiale  alle output van cerebellaire cortex via deze kernen doorgegeven  Cerebellaire cortex heeft zeer regelmatige cytoarchitectuur die overal in cerebellum vergelijkbaar is – celtypen van cortex gerangschikt in lagen - Misvormingen en disfunctie van cerebellum o Hypoplasieën: onderontwikkeling o Dysplasieën: abnormale ontwikkeling o Heteroropieën: verplaatste cellen  veroorzaakt door zowel omgevingsgifstoffen als genetische afwijkingen  rol cerebellum: motorische coordinatie, ew en houding  aandoeningen resulteren vaak in ataxieën o Subtiele ontwikkelingsdefecten  grondslag aan veelheid van andere aandoeningen Bv. cerebellaire defecten: consistente anomalie gekoppeld aan stoornissen in autismespectrum 9. Mesencephalon en afwijkingen - Witte stof  enorme banen die voorhersenen verbinden met achterhersenen en ruggenmerg - Middenbrein: neuronale centra  4 kernen van craniale zenuwen o Occulumotorius o Trochlearis o Trigeminus - Colliculi superior en inferior: Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o 4 prominente zwellingen op dorsale opp van middenbrein o Superior: axonen van retinae en bemiddelen oogreflexen o Inferior: perceptuele route  info van cochlea doorgestuurd naar auditieve gebieden van hersenhelften gevormd door mesencephale alarplaten (vermenigvuldigen en migreren naar binnen) - W6-12: Ondiepe longitudinale groef  op dorsale opp van mesencephalon  corpora bigemina - Mesencefale alarplaten: o Gestratificeerde nucleaire lagen van colliculi o Periaqueductale grijze stof o Substantia nigra - Hydrocefalus (waterhoofd) o Hersenvocht stroomt normaal door aqueductus van sylvius o Geblokkeerd:  Obstructie van CSV  hydrocefalus 3e en laterale ventrikels gewollen met vloeistof Ventrikels zetten uit  hersenschors abnormaal dun o Schedelnaden uit elkaar geduwd o Niet gecorrigeerd  shunt CSV uit ventrikels en druk verlichten  schedel kan extreem vergroten 10. Prosencephalon – diecephalon (thalamus, epithalamus, hypothalamus) 10.1 Vorming procencephalon: - Voorbrein/prosencephalon: o Diencephalon o Telencephalon - Wanden van diencephalon differentieren om aantal neuronale centra en banen te vormen - Dakplaat, vloerplaat en ependyma van diencephalon  verschillende gespecialiseerde structuren - Dunne dorsale telencephalon o Hersenhelften en commisuren en andere structuren die ze verbinden - Reukbollen en reukbanen o Samen met reukcentra en banen an hersenhelften die rhinencephalon vormen - Dikkere ventraal deel telencephalon = subpallium o Puilt uit in neurale kanaal o Ganglion eminences vormen (later basale ganglia) 10.2 Vorming diencephalon - Alarplaten vormen 3 onderverdelingen beschreven als neuromeren o Rostrale neuromeer  prethalamus en hypothalamus o Middelste neuromeer thalamus en epithalamus o Caudaal neuromeer  pretectum Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 - Thalamus en hypothalamus o Thalamus: relaiscentrum voor cerebrale cortex  ontvangt info van subcorticale structen  doorgeven aan juiste corticale gebeid  Gezichtsvermogen  laterale geniculate nucleus  Gehoor  mediale geniculate nucleus  Algemene somatosensatie  ventrale posterieure kernen o Hypothalamus:  Endocriene activiteit  Autonome reacties  Limbisch systeem (emotie)  Niveau van opwinding in hersenen e - Einde 5 week: thalamus en hypothalamus eichtbaar o = zwelling op binnenopp van diencefale neurale kanaal o Gescheiden door hypothalamische sulcus - Na 7e week: thalamus groeit onevenredig o Wordt grootste element diencephalon - Thalamie fuseren over 3e ventrikel  interthalamische adhesie - 5e week: thalaums en hypothalamus afgebakend door hypothalamische sulcus - Eind 6e week: thalamus duidelijk te onderscheiden van dorsale epithalamus door ondiepe groef  sulcus dorsalis - 10 weken: specialisaties o Mammilaire lichaam o Pijnappelklier o Achterste kwab hypofyse - Optische sulci, achterste en habenulaire commisucen, geniculate lichamen (specialisaties van diencephalon) 11. Hypofyse - 3e week  infundibulum in bodem van 3 e ventrikel o Groeit ventraal naar stomodeum - Ectodermale placode in dak somodeum o Divertikel vormen = zakje van Rathke Dorsaal naar infundibulum groeien - Zakje van Rathke o Verliest verbinding met somodeum o Vormt zak die tegen craniaal opp van infundibulum ligt - Zakj differentieert om adenohypofyse te vormen - Distale deel van infundibulum diff om achterkwab van hypofyse te vormen (neurohypofyse) - Neurohypofyse: o Oxytocine en vasopressine afgeven o Reactie op neurale stimulatie - Adenohypofyse: o Peptidehormoon (uit hypothalamus) o Regulator groei, homeostase, metabole functies, voortplanting Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 12. Prosencephalon – telencephalon - D32: hersenhelften verschijnen o Belvormige uitgroeiingen - Na 16 weken: snelgroeiende hemisferen ovaal o Naar achteren uitgebreid om diencephalon te bedekken 12.1 Telencephalon - Vloer: dikker en bevat neuronale agregaties o Ganglionaire eminenties  aanleiding ot basale ganglia componenten = corpus striatum en globus pallidus - Interne capsule (door striatum lopen) o Axonen van thalamus naar hersenschors (en omgekeerd) o Van hersenschors naar lagere delen van hersenen en ruggenmerg - Lateraal ventrikel in elk hemisfeer communiceert met 3 e vertrikel o Via foramen van monro - Choroide fissuur (over lengte van elk lateraal ventrikel lopen) o Bevat plexus choroideus (CSV produceren) - Thalami o Relairscentrum o Info verwerken bestemd voor hersenhelften - Groeiende thalami ontmoeten elkaar over 3e ventrikel  interthalamische adhesie 12.2 Vorming thelencephalon: groei en vouwen hersenhelften tijdens foetale leven - Hersenhelften hebben glad opp - Hersenschors voutwt in complex patroon o Gyri en sulci e - 4 maand beginnen  vorming kleine inkeping (= laterale hersenfossa) - Caudale uiteinde: buigt ventraal en groeit naar voren uit fossa o Temoraalkwab gevormd o Fossa omgezet in diepe spleet: laterale hersengroef - Insula: o Oorspronkelijk mediale vloer van fossa vormen o Bedekt door temporale kwab e - 6 maand: o Centrale sulcus o Frontale en parietale kwabben o Occipitale sulcus Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 13. Hersenventrikels - Elke hersenhelft bevat diventrikel van telecefale primitieve ventrikel = laterale ventrikel - Lateraal ventrikel  grootste velume hemisfeer o Vernauwd door verdikking van de cortex - Hersenwand: niet dikker  blijft dun en epitheliaal o Longitudinale groef in ventrikel o Choroide fissuur - Choroide plexus ontwikkeld langs choroide fissuur 14. Commisuren, cytodifferentiatie en laminatie van neocortex 14.1 Vorming van commissuren - Thelencephalon  aanleiding tot commissurale banen Activiteit L en R hersenhelften integreren - Anterieure, hippocampale commisuren en corpus callosum - Kleine posterieure en habenulaire commisuren o Uit epithalamus ontstaan 14.2 Cytodifferentiatie en laminatie van neocortex - Neuro-epitheel van hersenhelften lijkt op dat van de neurale buis - Unieke proliferatie, migratie en differentiatie waarmee cortex w geproduceerd - Verschillende cellagen - Ruggenmerg: o Witte stof (axonen) vormt zich buiten grijze stof neurale cellichamen)  Is omgekeerd is hersenschors - Hersenschors: o Axonen komen binnen en vertrekken via tussenliggende zone die dieper ligt dan grijze stof Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614  Binnenvlak van hersenen vormen 15. Stoornissen in ontwikkeling centraal zenuwstelsel 15.1 Hydrocefalus (Waterhoofd) 15.2 Dysrafisme (afwijkingen in de sluiting van neurale buis) - Defect in sluiting van neurale buis - Neurale groeven niet differentieren, invagineren of komen los van ectoderm 15.3 Stoornissen in celmigratie - Stoornis in vorming cerebrale cortex 15.4 Stofwisselingsstoornissen - Opstapeling toxische metabolieten thv hersenen of deficientie van essentiele bestanddelen 15.5 Neurale buisdefecten - Neurulatie niet normaal verlopen - Tijden week 3-4 o Open  ernstig  varieren van totaal dysrafisme (craniorachischisis)  gehele lengte neurale buis open = cranioschisis of anencefalie (functionele voorhersenen missen)  lokaal dysrafisme o Myeloshcisis (dysrafisme van ruggenmerg)  Meestal op lumbosacraal niveau  Enkel onderste deel van ruggenmerg is open  Vorm van spina bifida aperta (aperta wijst erop dat ruggenmerg open is)  nt iedereen met spina bifida aperta hebben dysrafische ruggenmerg  Alle membranen knn uit wervelkanaal steken = menigocele (dura en arachnoidea bevatten, geen ruggenmerg) Gedownload door Julie Annaart ([email protected])  lOMoARcPSD|51093614 o Meningomyelocele of myelomeninggocele:  Als het intact ruggenmerg omvat - Encefalocele o Huidbedekte afwijkingen van neurale buis o Op niveau van hersenen en ruggenmerg o Encefalocele: uitstulpingen van hersenweefsel door opening in schedel o Neurologische functie beinvloeden - Spina bifida occulta o Huidbedekte gesloten neurale buisafwijkingen  spina bifida occulta o Locatie gemarkeerd door:  Plukje haar  Gepigmenteerde naevus  Angioma  Lipoom - Detectie: o Serum alfa-fetoproteine screening  na 12 weken ZS o Nog 2 extra testen:  Echografisch  Vruchtwaterpuntie o Alfa-fetoproteine:  Geproduceerd door foetale lever  Uitgescheiden door foetale nieren in vruchtwaten  Geabsorbeerd in moederlijke bloedbaan  Verhoogd bij ZS getroffen door NTD (verlaagd bij syndroom van Down) - Foliumzuur: incidentie van NTD met 75% verminderen Gedownload door Julie Annaart ([email protected])