روانشناسی زن و خانواده (PDF)

‫روانشناسی زن و خانواده‬ ‫دکتر صدیقه عبداله پور‬ ‫دکترای تخصصی بهداشت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد‬ Sedigheh Abdollahpour...

‫روانشناسی زن و خانواده‬ ‫دکتر صدیقه عبداله پور‬ ‫دکترای تخصصی بهداشت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد‬ Sedigheh Abdollahpour ‫کارشناسی ارشد مشاوره در مامایی‬ Assistant Professor in Reproductive Health, Nursing and Midwifery Care Research Center, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran ‫فهرست مطالب‬ ‫روانشناسی دوران بلوغ دختران‬ ‫تفاوتهای روانی و رفتاری دختران و پسران‬ ‫نظریه های روانشناسی درباره خانواده‬ ‫مفهوم دلبستگی مادر و نوزاد‬ ‫سالمت روانی جنسی زنان‬ ‫روابط زوج‬ ‫طالق‪ ،‬ازدواج مجدد و خانواده تک سرپرست‬ ‫وابستگی مواد و اعتیاد در زنان‬  ‫روانشناسی دوران بلوغ دختران‬ ‫تفاوتهای روانی و رفتاری دختران و پسران‬  ‫‪.‬‬ ‫بلوغ مرحله ای بحرانی است که در گذر از این دوره‪ ،‬زیربنای زندگی بزرگسالی فرد پیریزی میشود‪.‬در همة مناطق جهان‪ ،‬با در‬ ‫نظر گرفتن شرایط طبیعی و اجتماعی‪ ،‬دختران زودتر به بلوغ طبیعی میرسند‪ ،‬لذا بین دختران و پسران در آغاز بلوغ تفاوت‬ ‫چشمگیری به چشم میخورد‪.‬شناخت تغییرات جنسی‪ ،‬روانی و اجتماعی این برهة حساس از زندگی دختران حائز اهمیت است‪.‬‬ ‫در روانشناسی‪ ،‬منظور از بحران دورة بلوغ‪ ،‬پذیرش ضمنی ویژگی ها و شرایطی است که از جمله آن تغییرات ناگهانی و مهم در‬ ‫عالئق؛ نگرش و احساس؛ ارتباط با دیگران و به طور خالصه بروز تغییرات در تــمامی نمــودهای رفتاری میباشد که موجب بروز‬ ‫مشکالت جدیدی میشود که عدم سازگاری نوجوان با محیط را به دنبال دارد‪.‬‬ ‫این شرایط‪ ،‬مرحله حاد و مشکل زای رشد را تشکیل میدهد که به طور مشخص از مراحل دیگر‪ ،‬مجزاست‪.‬‬ ‫دوران بلوغ از پویاترین مراحل زندگی یک فرد میباشد‪.‬در این دوران‪ ،‬همزمان با تغییرات جسمانی‪،‬‬ ‫تغییرات روانی و رفتاری ویژهای نیز بهطور طبیعی بروز میکند‪.‬از جمله این تغییرات میتوان به تغییرات‬ ‫خلق و خوی؛ اختالل خواب؛ بروز احساسات عاطفی؛ حس استقاللطلبی؛ سرگردانی و بارور شدن برخی‬ ‫از استعدادها و خالقیتهای ویژه؛ حس کنجکاوی نسبت به جنس مخالف و شکلگیری ارزش ها و‬ ‫باورهای فکری و اعتقادی اشاره نمود‪.‬‬  ‫‪.‬‬ ‫روانشناسانی چون استانلی هال‪ ،‬بلوغ را تولد جدید و مرحله انتقال دانستهاند؛ زیرا فرد از دوران کودکی به دوران بزرگسالی انتقال‬ ‫مییابد و در این راستا تمایالت و ذوق های او تغییر میکند‪ ،‬بهطوری که نوجوان وارد دنیایی میشود که در آن تکامل یافتهترین‬ ‫خصایص انسانی ظاهر میشود‪.‬‬ ‫از آنجا که فرد در این مرحله حیات‪ ،‬شور و هیجان بسیاری را احساس میکند‪ ،‬برخی آن را «دوران واسطهای» نامیدهاند؛ به این‬ ‫معنا که این دوران واسطه بین کودکی و جوانی است‪.‬دختران در دوران نوجوانی کیفیت خاصی را در حیات خویش پذیرا‬ ‫میگردند و این احساس به آنها دست میدهد که خانمی کاملند‪.‬‬ ‫دوران بلوغ به گفته «موریس دبس» دوران هیجان و آشفتگی است‪.‬یکی از مشکالتی که در‬ ‫این سن برای دختران بوجود میآید مشکل تطبیق است‪.‬آنهایی که آمادگی الزم را برای ورود‬ ‫به این مرحله نیافتهاند‪ ،‬نمیدانند چگونه باید زندگی کنند تا دیگران درباره آنها تصور کودکی‬ ‫ننمایند‪.‬لذا کمتر افرادی هستند که بتوانند به آسانی و بدون راهنمایی والدین و مربیان‪ ،‬خود را‬ ‫با محیط خانواده و جامعه سازگار نمایند‪.‬‬  ‫‪.‬‬ ‫همچنین بیداری غریزه های همچون مادر شدن یا همسر بودن در مواردی ممکن است نوعی بهت زدگی و‬ ‫گیجی را برای دختران پدید آورد که آنان را دچار اضطراب و ناامنی کند و این خود عامل دیگری برای‬ ‫دشواری در تطبیق است‪.‬‬ ‫به گفته صاحب نظران روانشناسی‪ ،‬نخستین قاعدگی‪ ،‬کیفیتی است که ناگهان دختر را با مسائل زنانگی‬ ‫روبرو میکند‪.‬پذیرش یا رد این کیفیت‪ ،‬موضوعی است که به چگونگی رشد فعلی و درک مفهوم زن بودن‬ ‫در ذهن او بستگی دارد‪.‬همچنین در مواردی نوع واکنشهای فرد از زندگی با ابهاماتی همراه میگردد که در‬ ‫نتیجه آن‪ ،‬شخص قادر به تمیز واقعیت از توهم نیست‪.‬لذا زندگی خود را بر مـبنای ایدهآل ها و آرزوها پایه‬ ‫گذاری میکند و ممکن است شرایطی برای خود ایجاد نماید که دشوار باشد‪.‬‬ ‫نکته حائز اهمیت این دوران این است که سرعت رشد در تمام ابعاد هماهنگ نیست‪.‬به عنوان مثال‪ ،‬ممکن‬ ‫است تحول ذهنی ـ عاطفی فرد با سرعت رشد جنسی وی همگام نباشد و حتی برعکس‪.‬رشد عاطفی ـ‬ ‫ذهنی برخی از دختران نوجوان نیز در این دوران دچار وقفه و اشکال میشود‪.‬ناهماهنگی میان سرعت رشد‬ ‫جنسی و جسمانی و کندی رشد عاطفی ـ ذهنی و عقلی‪ ،‬عدم تعادل خطرناکی را به وجود میآورد که‬ ‫تعارضها‪ ،‬کردارهای خالف اجتماع و بهطور کلی واکنشهای نوجوانان بزهکار از پیامدهای آن میباشد‪.‬از‬ ‫آنجاییکه دختران‪ ،‬در مسیر رشد و تکامل خود بعد از گذر از دوران کودکی و طی دوران بلوغ در تالطم‬ ‫انواع نگرانیهای فردی و اجتماعی و مشکالت جسمی خاص قرار میگیرند؛ عدم حمایت و راهنمایی آنها‬ ‫ضربههای جبران ناپذیری را به آنان وارد خواهد نمود‪.‬‬  ‫تغییر شناسی بلوغ دختران‬ ‫تغییرات روانی‬ ‫تغییرات جسمی‬ ‫تغییرات اجتماعی‬  ‫تغییرشناسی بلوغ دختران‬ ‫تغییرات جسمی‬ ‫بلوغ جسمی‪ ،‬فرآیند شگفتی است مشتمل بر یک رشته تغییرات هورمونی در بدن و مغز نوجوان‪.‬اگرچه بسیاری از مردم‪ ،‬بلوغ را‬ ‫دورهای میشناسند که با اولین قاعدگی دختر شروع میشود‪ ،‬ولی این واژه با کل توالی رشد شامل بلوغ جنسیتی ارتباط دارد‪.‬‬ ‫نشانگان فیزیکی بلوغ دختران افزایش رشد؛ بزرگ شدن سینه و رشد موهای زیر بغل و بخشهای دیگر بدن است که در نتیجه‬ ‫فعال شدن غدد برون ریز در آن مناطق ظاهر میشود‪.‬اولین قاعدگی در پایان این فرآیند صورت میگیرد‪.‬کل این توالی حدود‬ ‫چهار سال یا چهار سال و نیم طول میکشد‪ ،‬اگرچه بعضی از دختران خیلی زودتر به بلوغ میرسند‪.‬‬ ‫در سن یازده سالگی‪ ،‬سطح دو هورمون به نام گنادوتروپینها ‪ ،LH‬هورمون جسم زرد و ‪ FSH‬هورمون محـرک فولیکول که‬ ‫تخمدانها را تحریک میکنند‪ ،‬افزایش می یابد و منجر به تولید استروژن و تستوسترون میشود‪.‬استروژن موجب رشد سینه‪،‬‬ ‫استخوان و توزیع چربی در جنس مؤنث میشود و تستوسترون سبب تحریک جنسی و افزایش ترشح غدد میگردد‪.‬‬ ‫مدتی طول میکشد تا تخمکگذاری به طور منظم صورت گیرد‪.‬در این زمان‪ ،‬عادات ماهیانه دختر‪ ،‬معموالً بدون تخمکگذاری‬ ‫است و میتواند غیرمنظم و شدید باشد‪25.‬تا ‪ 50‬درصد دختران برای ‪ 4‬سال اول قاعدگی‪ ،‬دورههای بدون تخمکگذاری دارند‪.‬‬ ‫عوامل گوناگونی در عملکرد غده هیپوفیز و هیپوتاالموس و در نتیجه زمان شروع قاعدگی تأثیر میگذارند‪.‬این عوامل میتوانند‬ ‫هیجانات و باورهای قوی‪ ،‬ساختار بدن‪ ،‬رژیم غذایی‪ ،‬پویایی خانوادگی و ضمناً ساختار ژنتیکی باشند‪.‬شروع دوران بلوغ در دختران‬ ‫بسیار متفاوت است‪ ،‬در بعضی افراد بسیار زودتر و در برخی دیرتر است‪.‬‬  ‫تغییرات روانی‬ ‫تغییرات روانی در دورة نوجوانی هستة اصلی رفتارهای دوران بلوغ است‪«.‬ایان دوکیستامبرگ» این دگرگونیها را‬ ‫تحت عنوان «هویت» و «همانندسازی» به بحث گذاشته و نقش آنها را در بازسازی شخصیت نوجوان مدلّل ساخته‬ ‫است‪.‬او نشان میدهد که دگرگون شدن درون از اشکاالتی ناشی میشود که نوجوان با خود و با دیگران‪ ,‬به خصوص از‬ ‫لحاظ هضم و تثبیت درونی تصاویر والدین‪ ،‬پیدا میکند‪.‬‬ ‫رفتارهای سنین بلوغ را با توجه به مقیاسهای روانی خاص‪ ،‬تحت عناوین مختلف نامـگذاری نمودهاند‪.‬به عنوان‬ ‫مثال‪ ،‬دورة نوجوانی به ترتیب به «سن تضادها»‪« ،‬سن تخیل و رؤیا» و «سن مشکالت و مسائل» تقسیم شده است‪.‬‬  ‫تغییرات روانی‬ ‫براساس نظریة «دبس» میتوان دو دوره را در تحوالت نوجوانی مشخص نمود‪:‬‬ ‫دورة اوّل با طغیان و عصیان علیه محیط خانوادگی و بهطور کلی قدرت بزرگساالن آشکار میشود‪.‬در طی این دوره‪،‬‬ ‫نوجوان با توسل به نفی‪ ،‬طرد ارزش ها و با نشان دادن تعارض و پرخاشجویی و با یک نوع خودنمایی چشمگیر‪،‬‬ ‫موجودیت خود را به اثبات میرساند‪.‬‬ ‫در جریان دورة دوّم‪ ،‬این تحوالت و طغیانها شکل میگیرند و مقدمة نظم و ترتیب بعدی میشوند‪.‬به همین طریق‬ ‫نیز از حدود ‪ 16‬سالگی به بعد‪ ،‬زمان تعمق و تفکر و پرورانیدن وجود درونی فرا میرسد و خودنگری در این هنـگام‬ ‫شـدت بیـشتـری پیـدا میکند‪.‬‬  ‫تغییرات روانی‬ ‫در این دوران‪ ،‬دختر به دنبال هویتی است که خود را در مقابل آن متعهد سازد‪.‬همانگونه که مغز به دنبال‬ ‫الگوهایی است که بتواند خود را به قبول آن متعهد نماید؛ دختر نیز آگاهانه یا ناآگاهانه‪ ،‬خود را برای انتخابهای‬ ‫مهم در بزرگسالی آماده میکند‪.‬همسر یا شغلی انتخاب میکند که بازتاب کسی است که او میخواهد باشد یا‬ ‫در آینده بشود‪.‬دختری که آزادی نسبی و امکانات تقریباً نامحدود دوران کودکی را پشت سر میگذارد‪ ،‬ممکن‬ ‫است این فرآیند را قدری هراسناک بیابد‪ ،‬چون ناگزیر باید انتخاب نماید و مسئولیت باالتری را در مقابل آنها به‬ ‫عهده گیرد‪.‬هر چند در این دوره‪ ،‬تحمل درد و رنج و نوسان خلقی امری طبیعی است؛ ولی میزان این درد و‬ ‫ناراحتی بستگی به خلقوخو و در دسترس بودن الگوهایی دارد که میتوانند از شخصیت جدید او حمایت کنند‪.‬‬  ‫تغییرات روانی‬ ‫بنابراین‪ ،‬اگر به هیجانات دختر اعتبار داده نشود و در مسیر مشخصی هدایت نگردد‪ ،‬ممکن است نومیدی‪ ،‬خشم و اضطراب‬ ‫او بر حسب خلقیاتی که دارد به راه های زیر کشانده شود‪:‬‬ ‫‪ -‬افسردگی‪ ،‬بدخلقی‪ ،‬بیماری جسمی و؛‬ ‫‪ -‬رفتارهای خود مخرب نظیر استفاده از مواد مخدر و ‪...‬؛‬ ‫‪ -‬عناد و دشمنی نسبت به والدین‪ ،‬دوستان و‪....‬‬ ‫البته اکثر دختران به نقطه هیجانی ثابتی میرسند و در اواسط یا اواخر نوجوانی آرام میشوند‪.‬‬  ‫تغییرات اجتماعی‬ ‫اریکسون»‪ ،‬روانشناس معروف‪ ،‬معتقد است؛ عمدهترین تکلیف یک نوجوان‪ ،‬حل بحران هویت در برابر سردرگمی‬ ‫نقش است‪.‬نوجوان برای رسیدن به هویتی کم و بیش با ثبات‪ ،‬باید نیازها‪ ،‬آرزوها و تواناییهای خود را به شکل‬ ‫تازهای سازماندهی کند تا از این طریق بتواند خود را با انتظارات موجود در جامعه وفق دهد‪.‬لذا یکی از شیوههای‬ ‫اجتناب از سردرگمی و ابهام هویت‪ ،‬پیوستن به گـروهها یا «دار و دستههای» همسن است‪.‬او همچنین معتقد است‬ ‫که دختران زودتر میتوانند با دیگران روابط صمیمی و عاطفی برقرار کنند‪ ،‬در حالی که پسران دیرتر به این قابلیت‬ ‫دست مییابند‪.‬‬ ‫بنابراین مرحله بلوغ اجتماعی دختران از سنین ‪ 13‬و‪ 14‬سالگی آغاز میشود‪.‬‬ ‫آنان عمالً وارد دنیای روابط و معاشرتها میشوند و حساسیتشان در رابطه با داشتن دوستان باعث میشود خود را با‬ ‫ذوق و سلیقه گروه هماهنگ کنند و به تقلید از آنان بپردازند‪.‬نوجوان در این مرحله‪ ،‬دوست دارد زندگی گروهی‬ ‫داشته باشد اما در کنار آن سعی دارد افراد همرنگ و همراز را بیابد تا بتواند به طور کامل با آنها روابط دوستی و‬ ‫محبت برقرار کند‪.‬بدین ترتیب‪ ،‬زندگی اجتماعی او گسترش مییابد‪.‬‬ ‫هم چنین او در شرایطی است که میتواند موضع اجتماعی خود را تغییر دهد و اگر اعتراض و انتقادی نسبت به‬ ‫جمع و شرایط آن داشته باشد آن را به صورت فاصله گرفتن نشان دهد یا در مواردی از بیاعتنایی نسبت به دیگران‬ ‫سر در آورده و با آن مقابله کند‪.‬‬  ‫نقش خانواده و اجتماع‬ ‫آموزش همگانی و عمومی خانوادهها‬ ‫درخصوص نحوة برخورد با دختران‬ ‫نوجوان؛‬ ‫شــناخت و درک خصوصــیات و شــرایط‬ ‫زیســتی و فیزیولوژیــک بلــوغ دختــران و‬ ‫دادن آگاهی‬ ‫دادن شخصیت به نوجـوان تـا نیـازی بـه‬ ‫کمک به تقویت اعتماد بـه نفـس و عـزت‬ ‫نشــان دادن خــود از طریــق رفتارهــای‬ ‫نفس و تصویر بدنی‬ ‫پرخطر و ماجراجویانه نداشته باشد‬ ‫برنامهریزی برای مشارکت نسـل نوجـوان‬ ‫آموزش شهامت «نه» گفتن و نه شنیدن‬ ‫در امور اجتماعی و مسئولیتپذیری آنان‬  ‫بلوغ در پسران‬ ‫ویژگیهای روانی ‪ -‬اجتماعی نوجوانان پسر‪:‬‬ ‫این ویژگیها با رفتارهایی مانند اختالل در توجه‪ ،‬مخالفت با والدین و بزرگساالن‪ ،‬اختالل در خلق و خو و سلوک و رفتار‪ ،‬اضطراب‬ ‫و نگرانی‪ ،‬اختالل در درک مسائل‪ ،‬سردرگمی‪ ،‬اختالل خواب‪ ،‬بیاشتهایی یا پراشتهایی روانی‪ ،‬افسردگی و پرخاشگری‪ ،‬کنجکاوی و‬ ‫تمایل نسبت به جنس مخالف و مشکالت ناشی از رشد جنسی نوجوانان و ‪...‬نمایان میشود‪.‬‬ ‫نوجوان‪ ،‬از نظر رشد شناختی‪ ،‬دورههای حسی حرکتی‪ ،‬عملیات عینی را پشت سر میگذارد و به شناخت انتزاعی دست مییابد‪،‬‬ ‫یعنی کودک دیروز که شناختهایش مبتنی بر دریافتهای حسی بود و اگر اسباب بازیاش را مخفی میکردند‪ ،‬دیگر به دنبال آن‬ ‫نمیگشت و آن را غیرموجود تلقی میکرد‪ ،‬تبدیل به نوجوان امروز شده است و با تکیه به اندوختههای حسی قبلی و چه بسا فارغ‬ ‫از حواس فعلی خود‪ ،‬دست به تفکر انتزاعی میزند و به طور مرتب‪ ،‬هر روز و هر ساعت‪ ،‬با سؤالهای مختلف و کنجکاویهای‬ ‫متعدد درونی و بیرونی در همه جهات‪ ،‬رو به رو میشود‪.‬‬  ‫بلوغ در پسران‬ ‫تغییرات بیولوژیک و فیزیولوژیک موجب ظهور و بروز عالیم ثانویه جنسی میشود‪.‬تغییر صدا در پسران و روییدن مو‪ ،‬رشد‬ ‫سریعتر بدنی‪ ،‬آشکار شدن میل جنسی‪ ،‬از پیامدها و نشانههای دوره بلوغ است و همه این تغییرات با وضعیت روحی فرد و‬ ‫آموزشهای محیطی او در تعامل است و وضعیت خاصی را برای هر فرد ایجاد کرده‪ ،‬این طبقه سنی را از طبقات قبل و‬ ‫بعد‪ ،‬کامال جدا میکند‪.‬‬  ‫بلوغ در پسران‬ ‫بلوغ معموال به سه مرحله تقسیم میشود‪:‬‬ ‫بلوغ جسمی‪ :‬از ‪ 12-10‬سالگی بلوغ جسمی آغاز می شود ‪.‬‬ ‫بلوغ روانی‪ :‬تقریباً ‪ 4‬تا ‪ 2‬سال بعداز بلوغ جسمی بلوغ روانی به وجود می آید‪.‬‬ ‫بلوغ اجتماعی‪ :‬دو سال بعداز بلوغ روانی‪ ،‬بلوغ اجتماعی ایجاد میشود‬  ‫بلوغ در پسران‬ ‫مهمترین نکات قابل توجه در زمینه بهداشت روان عبارتند از ‪:‬‬ ‫ترس یکی ازحالت هیجانی درنوجوان است که تخیلی است و باید آن را با یاد گرفتن مهارتهای اجتماعی ‪ ،‬دریافت‬ ‫راهنمایی های تحصیلی ویاشغلی مناسب ازافراد شایسته وآگاه ازجمله والدین ‪ ،‬مربیان واولیاءمدارس با تجربه های مثبت‬ ‫وموفقیتها جایگزین نمود‪.‬‬ ‫خشم یکی دیگرازحالت روانی است که بیشتر بدنبال برخورد با والدین ‪ ،‬مربیان درزمینه وظایف وتکالیف مدرسه‬ ‫وفعالیتهای اجتماعی بوجود می آید که با شناخت وآگاهی بیشتروصحبت ومشورت با افراد آگاه ومطمئن مانند یک‬ ‫روانشناس می توان آن را برطرف کرد ورزش ومطالعه یکی از راههای دیگر بدست آوردن آرامش است‪.‬‬ ‫حسادت مشکل دیگری است که درنتیجه تبعیض والدین ومربیان ممکن است اتفاق بیفتد که با مشاوره وصحبت کردن باید آن‬ ‫را اصالح نمود‪.‬‬  ‫بلوغ در پسران‬ ‫افسردگی ‪،‬گوشه گیری و خودارضائی ممکن است دربعضی ازنوجوانان بوجود آید که با برنامه ریزی روزانه یا هفتگی‬ ‫فعالیتهای هنری‪ ،‬ورزشی وشرکت درگروهها می توان پیشگیری نمود‪.‬‬ ‫اختالل درخواب واشتها (بی اشتهایی روانی) ممکن است درنتیجه اضطراب و ترسهای دوران نوجوانی بروز کند‪.‬‬ ‫چند توصیه به نوجوانان‪:‬‬ ‫معاشرت با دوستان خوب ‪ ،‬در رشد اجتماعی شما بسیار موثر است ‪.‬مشکالتی از قبیل خجالت ‪ ،‬کمرویی و گوشه گیری‬ ‫و‪.......‬با رفت و آمد و معاشرت با دوستان خوب و شایسته کم شده و یا برطرف می شود ‪.‬ولی شما نباید فراموش کنید که‬ ‫نظر والدین در انتخاب دوست خیلی اهمیت دارد و توجه به نظرات و راهنمایی های آنان از بروز اختالفات احتمالی جلو‬ ‫گیری می کند‪.‬‬ ‫روابط صمیمانه و گرم با خانواده داشته باشید‪.‬زیرا مطمئن ترین راهنما برای شما والدین و خانواده هستند ‪.‬حتی اگر در‬ ‫بعضی موارد نتوانند راهنمایی مناسبی بکنند‪.‬ولی چون دلسوز واقعی هستند می توانند افراد مناسب دیگری را برای‬ ‫راهنمایی به شما معرفی کنند ‪.‬‬ ‫با تشکر از شما عزیزان‬ ‫جلسه دوم‬ ‫دلبستگی‬ ‫دلبستگی در واقع پیوند عاطفی عمیقی است که با افراد خاص در زندگی خود برقرار می کنیم‪ ،‬به گونه ای که تعامل با آنان به‬ ‫احساس نشاط و شعف می انجامد و هنگام استرس‪ ،‬از این که آن ها را در کنار خود داریم احساس آرامش می کنیم‪.‬‬ ‫دلبستگی در روانشناسی رشد‪ ،‬به پیوند هیجانی‪-‬عاطفی که بین شیرخوار و مادر‪ ،‬یا یک شخص بالغ دیگر پدید میآید‪ ،‬اطالق میشود‪.‬‬ ‫پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد‪ ،‬دلبستگی نامیده می شود‪.‬‬  ‫نظریه دلبستگی‪ ،‬توسط روانشناس بریتانیایی جان بالبی در دهه ‪ 1970‬تدوین شد‪.‬‬ ‫طبق نظر وی‪ ،‬دلبستگی زمانی به وجود میآید که‪ ،‬رابطه گرم‪ ،‬صمیمانه‪ ،‬و پایا‪ ،‬بین کودک و مراقب‪ ،‬که برای هر دو رضایت بخش و مایه‬ ‫ ‬ ‫خوشی است‪ ،‬وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫بر اساس نظریه دلبستگی‪ ،‬فعالیت سیستم دلبستگی‪ ،‬محدود به دوران کودکی نبوده و در تمام طول زندگی و پیوندهای عاطفی دیگری چون‬ ‫دوستی ها‪ ،‬ازدواج‪ ،‬روابط خویشاوندی و غیره فعال باقی میماند‪.‬‬ ‫به نظر بالبی‪ ،‬برای تامین سالمت روانی و رشد هیجانی ‪ -‬عاطفی مطلوب کودک‪ ،‬برقراری ارتباط صمیمی‪ ،‬گرم‪ ،‬دائمی و رضایت بخش‪،‬‬ ‫ ‬ ‫بین او و مادرش‪ ،‬یا کسی که به طور شایسته ای بتواند جانشین وی شود‪ ،‬ضروری است‪.‬‬ ‫متعاقب تحقیقات دلبستگی‪ ،‬که عمدتا بر پایه دلبستگی کودک به والد متمرکز بوده است‪ ،‬پژوهشگران به وجود نوع خاصی از دلبستگی‪ ،‬در‬ ‫ ‬ ‫والدین نسبت به کودک پی برده که مدت ها قبل از تولد کودک و طی دوران بارداری به وجود میآید و آن هم‪ ،‬دلبستگی والدین به جنین‬ ‫نامیده شد ‪.‬‬ ‫ تحقیقات در رابطه با دلبستگی مادر به جنین‪ ،‬برای اولین بار به وسیله دوچ در سال ‪ 1945‬در امریکا انجام و به دنبال آن سایر پژوهشگران‪،‬‬ ‫مطالعات دیگری را در این زمینه آغاز نمودند‪ ،‬البته در مطالعات اولیه مستقیما به واژه دلبستگی به جنین اشاره ای نشده بود‬ ‫شروع این رابطه‪ ،‬قبل از تولد اتفاق میافتد و با احساس حرکات جنین توسط مادر افزایش و بعد از تولد‪ ،‬شدت مییابد‪.‬‬ ‫ ‬  ‫از نظر بالبی دلبستگی ارتباط بین دونفر است‪.‬‬ ‫بالبی دلبستگی را این چنین تعریف کرده است”ارتباط روانی پایدار‬ ‫ ‬ ‫بین دو انسان”‬ ‫ ‬ ‫به نظر بالبی پیوندهای اولیه بین کودک و مراقبش‪ ،‬تاثیر فوق العاده ای‬ ‫دارد و در طول زندگی ادامه می یابد‬ ‫دلبستگی باعث نزدیک نگاه داشتن فرزند به مادر می شود و بدین‬ ‫ ‬ ‫ترتیب‪،‬احتمال بقای کودک را افزایش می دهد‬  ‫محور اصلی نظریه ی دلبستگی‪:‬‬ ‫مادرانی که در دسترس فرزندان بوده و نیازهای کودکانشان را به موقع برآورده می کنند‪،‬‬ ‫والدینی که دارای ثبات رفتاری‪ ،‬هیجانی و روانی هستند‪ ،‬نوعی احساس امنیت را در فرزند خود به وجود‬ ‫می آورند‪.‬‬ ‫ ‬  ‫خانواده اولین نهاد و جایگاهی است که شخصیت و ارزش های کودکان را بر عهده دارد و نقش مهمی در دلبستگی‬ ‫ایمن‪ ،‬تعیین آینده و شیوه زندگی کودک دارد‪.‬‬ ‫ همانطور که کودک رشد می کند‪ ،‬شرایط محیطی و خانوادگی نیز می تواند باعث رشد بیشتر و بهتر کودکان شود‬ ‫و یا از رشد کودک جلوگیری کند‪.‬‬ ‫ارتباط والدین با کودک یکی از مهمترین عوامل زندگی اجتماعی است و نقش مهمی در سالمت روان کودکان دارد‪.‬‬ ‫ ‬  ‫عوامل مشکل ساز در دلبستگی‬ ‫ برخی عوامل میتوانند زمینه تشکیل دلبستگی ایمن را دشوارتر کنند‪.‬‬ ‫ تولد زودرس‪ ،‬عوارض زایمان و بیماری نوزاد‪ ،‬بیماری های مادر‪ ،‬افسردگی پس زایمان‪ ،‬فقدان حضور پدر‪ ،‬اختالفات والدین‬ ‫و…‬ ‫ توصیه میگردد قبل از تصمیم به بچه دار شدن‪ ،‬باید زمینه و شرایط الزم جهت بر عهده گرفتن نقش مهم والدینی را کسب‬ ‫نمود و سپس اقدام به این کار کرد‪.‬‬  ‫انواع سبک های دلبستگی در کودکی‬ ‫ سبک های دلبستگی معموال در چند ماه اول زندگی ایجاد می شوند و بر نحوه ارتباط فرد با دیگران در زندگی آتی اش تاثیر می گذارند‪.‬‬ ‫ چهار سبک دلبستگی در کودکان وجود دارد؛ شامل‪:‬‬ ‫ ایمن‬ ‫ اجتنابی‬ ‫ دوسوگرا‬ ‫ آشفته‬  ‫دلبستگی ایمن‬ ‫ دلبستگی ایمن زمانی شکل می گیرد که کودک اطمینان یابد برای تامین نیازهایش می تواند به مراقبان خود اعتماد کند‪.‬‬ ‫ در آزمایش موقعیت ناآشنا‪ ،‬کودک ایمن وقتی از مراقبانش جدا می شود‪ ،‬نشان ههایی از ناراحتی و گریه‪ ،‬و هنگام بازگشت او‬ ‫عالیمی از شادمانی را نشان می دهد‪.‬‬ ‫ روابط دلبستگی ایمن‪ ،‬محیط بهین های را برای رشد مغز نوزاد فراهم می کند‪.‬‬ ‫حساس ترین دوره برای تشکیل دلبستگی ایمن یعنی تولد تا ‪ 1‬سالگی و اساس این دلبستگی در این‬ ‫دوران پایه ریزی میشود‪.‬‬ ‫ نقش دوران بعدی تکمیل کننده و تایید کننده این دلبستگی است و بر کمیت آن اثر میگذارد‪.‬‬ ‫ این دلبستگی از نوزادی تا بزرگسالی ادامه می یابد و همیشه همراه فرد خواهد بود‪.‬‬ ‫ " سبک های دلبستگی " رفتارهای مادر در قبال نوزاد وکودک می تواند را در نوزاد ایجاد کند‪.‬‬  ‫نشانه های دلبستگی ایمن در کودکان‬ ‫ ویژگی های سبک دلبستگی ایمن در کودکان عبارتند از‪:‬‬ ‫ کودک ایمن هنگام جدا شدن از مراقب خود‪ ،‬عالیم پریشانی و در بازگشت او‪ ،‬عالیم شادمانی را نشان می دهد‪.‬‬ ‫ آنها اطمینان دارند که مراقب شان بزرگسالی قابل اعتمادی است و می توان برای رفع نیازهای خود به او اعتماد کرد‪.‬‬ ‫ آنها با کاوش در محیط اطراف خود احساس راحتی می کنند و می دانند که در صورت نیاز به تسکین یا کمک می توانند به سمت مراقبان‬ ‫خود بازگردند‪ ،‬زیرا آنها پایگاهی امن هستند‪.‬‬  ‫چگونه دلبستگی ایمن ایجاد می شود؟‬ ‫ تحقیقات نشان می دهد که حتی ظریف ترین تغییر در رفتار والدین می تواند بر دلبستگی کودک تاثیر بگذارد‪.‬‬ ‫ والدین کودکان دارای دلبستگی ایمن‪ ،‬معموال‪:‬‬ ‫نسبت به نیازهای فرزندشان حساس و پاسخگو هستند‪.‬‬ ‫هنگام دستور دادن‪ ،‬از لحن محبت آمیز استفاده می کنند‪.‬‬ ‫از طریق زبان بدنی آرامش بخش‪ ،‬ارتباط دیداری و جسمی راحتی با فرزندشان برقرار می سازند‪.‬‬ ‫کودک در زمان تولد در ابتدا خود و مادر و دنیا را واحد می بیند و با گذر زمان کم کم متوجه جدا بودن خود از مادر و دنیا‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫ در بازه زمانی شش تا هشت ماهگی کودک دچار اضطراب جدایی و نیازمند همدلی و حضور دائمی مراقب اصلی خود یعنی‬ ‫مادر و در درجه بعدی پدر می شود‪.‬‬ ‫ در همین زمان رفتار والدین می تواند نوع دلبستگی کودک را تعیین کند‪.‬‬  ‫کودک که با گریه به مادر پیغام می فرستد‪ ،‬اگر از مادر به موقع پاسخ بگیرد‪ ،‬دلبستگی اش به مادر ایمن می شود و احساس امنیت می کند و عزت نفس در‬ ‫او شکل می گرد‪.‬‬ ‫ برعکس نوزادی که مادر دیر به او پاسخ می دهد‪ ،‬دیر او را در آغوش می گیرد‪ ،‬دیر به او شیر می دهد و او انتظاری همراه با ناراحتی زیادی را متحمل می‬ ‫شود‪ ،‬در آینده احساس ترس از تنهایی ورها شدگی و اضطراب خواهد داشت‪.‬‬ ‫در همین دوران نوزادی تا یکسالگی کودک بر حسب رفتار والدین یا به دنیا اعتماد خواهد کرد و عزت نفس و اطمینان خاطر پیدا می کند‪ ،‬یا به تمام دنیا‬ ‫بدبین خواهد بود‪ ،‬مضطرب و همواره بی اعتماد و آسیب دیده به زندگی ادامه خواهد داد‪.‬‬ ‫در خانه احساسات مثبت بیشترمشاهده میشود‪.‬‬ ‫ تشویق فرزندان بیشتر تشویق می شوند‪.‬‬ ‫ فرزندان در سطح باالیی از پذیرش قرار دارند‪.‬‬ ‫ در طبقه بندی سبک فرزندپروری بامریند‪ ،‬طبق تحقیقات‪ ،‬سبک فرزندپروری مقتدر بهترین نوع است و ویژگیهای آن با الزامات ایجاد دلبستگی ایمن‬ ‫هماهنگی دارد‪.‬‬ ‫ برای کودکانی که در گذشته مورد بدرفتاری قرار گرفته اند‪ ،‬استفاده از زبان همدالنه‪ ،‬تماس چشمی دقیق و حالت بدنی حمایت کننده بسیار مهم است‪.‬‬  ‫دلبستگی ناایمن‬ ‫ این سبک دلبستگی به دلیل عدم توانایی مادر در برآورده کردن نیازهای اولیه ی فرزندش‬ ‫شکل می گیرد‪.‬‬ ‫ در این سبک دلبستگی‪ ،‬فرد توانایی اعتماد به دنیا و انسانها را ندارد و احساس ناامنی در سرتاسر افکارش نقش می بندد‪.‬‬ ‫ این احساس ناامنی و ترس به اشکال گوناگون در رفتار فرد ظاهر می شود‪:‬‬  ‫دلبستگی نا ایمن اجتنابی‬ ‫ زمانیکه مادر از نظر عاطفی در دسترس نبوده و یا در ابراز عالقه و محبت ناتوان و غافل است‪ ،‬فرد به سبک دلبستگی ناایمن‬ ‫اجتنابی دچار می شود‪.‬‬ ‫ اگرچه اینگونه افراد در ظاهر افرادی خودکفا و مستقل هستند‪ ،‬از برقراری ارتباط گرم و صمیمانه با دیگران اجتناب می کنند‪ ،‬ولی‬ ‫بهتر است بدانیم که این رفتار پوششی بر روی درون ناامن و عزت نفس پایین آنها می باشد‪.‬‬ ‫ آنها در جمع معموال قلدرمآب و کنترل گر هستند و با زورگویی به دنبال کسب عزت نفس گمشده شان می گردند‪.‬‬  ‫آنها بر این اعتقادند که همگان غیر قابل اعتمادند مگر اینکه خالفش ثابت شود‪.‬‬ ‫در هنگام جدا شدن از یک رابطه ی عاطفی آنها به ظاهر بهم نمی ریزند اما در باطن آشفته میشوند‪.‬‬ ‫ عالوه بر پیوند عاطفی ناامن کودکی‪ ،‬افسردگی‪ ،‬وقایع ناگوار و شکست ارتباطی نیز میتواند عامل به وجود آمدن این‬ ‫سبک دلبستگی باشد‪.‬‬ ‫ یعنی ممکن است افرادی باشند که در کودکی دلبستگی ایمن داشته اند اما به خاطر یک شوک عظیم دچار این‬ ‫سبک ارتباطی شده باشند‪.‬‬ ‫ البته معموال باز هم این احساس ناامنی ریشه هایی در کودکی آنها دارد‪.‬‬  ‫دلبستگی ناایمن دوسوگرا‬ ‫ زمانیکه مادر در برقراری پیوند عاطفی با فرزندش رفتاری غیر ثابت دارد‪ ،‬فرزند او دچار دلبستگی ناایمن‬ ‫دوسوگرا می شود‪.‬‬ ‫او همان الگوی دوسوگرایی با مادرش را با دیگر افراد اجرا می کند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ این دسته از افراد از عدم حضور فرد مقابلشان ابراز نارضایتی شدید می کنند اما وقتی به او می رسند باز هم‬ ‫ابراز نارضایتی می کنند‪.‬‬ ‫در واقع آنها هیچگاه نمی توانند از بودن با معشوق خود لذت ببرند‪.‬‬ ‫ این افراد در روابط خود به دیگران اعتماد ندارند اما به امید برآورده شدن نیازهایشان‪ ،‬فردی بسیار وابسته‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫نیاز شدید آنها دوست داشته شدن توسط فرد مقابل می باشد و آنها به امید کسب این آرزو هرکاری می کنند‪.‬‬ ‫حسادت شدید (ترس از دست دادن همسر) و کنترل کنندگی‪ ،‬شکاک بودن‪ ،‬خرده گیری کردن‪ ،‬انتقادگری و جر و‬ ‫بحث زیاد بر سر مسائل بیهوده در روابط از نشانه های اینگونه افراد می باشد‪.‬‬ ‫ رفتار وابستگی در اینگونه افراد بیش از دیگر سبکهای دلبستگی دیده می شود‪.‬طرفداران نظریه یادگیری‪،‬‬ ‫وابستگی را شکلی از درماندگی می دانند‪.‬‬ ‫ به عقیده ی آن ها کودک وابسته نه تنها درصدد جستجوی تماس با مادرش است‪ ،‬بلکه دائما در صدد کسب‬ ‫تایید و پذیرش از جانب اوست‪.‬‬ ‫ این سبک فکری در بزرگسالی نسبت به افراد دیگر تکرار می شود و فرد دائما در صدد کسب تایید و پذیرش از‬ ‫سوی دیگران می ماند‪.‬‬  ‫دلبستگی ناایمن آشفته‬ ‫ زمانی که نیازهای کودک نادیده گرفته شود‪ ،‬فرد دچار سبک دلبستگی ناایمن آشفته می شود‪.‬‬ ‫ اینگونه از افراد دارای مجموعه ای از ویژگیهای افراد اجتنابی و دوسوگرا هستند‪.‬‬ ‫این الگوی دلبستگی آشفته اغلب در کودکانی که در معرض مشکالت بالینی قرار دارند یا کودکانی که تجربه ضربه‬ ‫درونی مثل از دست دادن والدین‪ ،‬جدایی از والدین یا مورد سوء استفاده قرار گرفته شدن را دارند مشاهده میشود‪.‬‬ ‫ نکته ی بسیار جالب درباره ی انسانهای ناایمن اینجاست که اگرچه میزان رضایت زناشویی در ناایمن ها کمتر است‪ ،‬اما‬ ‫میزان طالق در ‪ 4‬سال اول ازدواج در میان ناایمن ها کمتر است‪.‬‬ ‫علت اصلی این مسئله آنست که آنها خود را مستحق زندگی آرام نمی دانند و تا حد مرگ مشکالت و سختی ها را‬ ‫تحمل می کنند و حتی جان خودشان را نیز به خطر می اندازند‪.‬‬ ‫تمام رفتارهای عاشقانه ی آنها از سر نیاز سیری ناپذیر آنها در جلب محبت معشوق می باشد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ نکته ی قابل توجه دیگر آنست که احتمال بی وفایی در این دسته از افراد بیشتر از دیگران است‪.‬‬ ‫ اینگونه از افراد به علت ترس شدید از خیانت‪ ،‬ممکن است در انجام آن پیش دستی کنند‪.‬‬ ‫منطق غلط فکری بعضی از آنها اینست که اگرخیانت نکنی‪ ،‬خیانت می بینی‪.‬‬ ‫نظریه های روانشناسی درباره خانواده‬  ‫‪.‬‬ ‫خانواده به عنوان یک سیستم اجتماعی فرهنگی تلقی می شود که در کنار همه ی خصوصیات دیگرش‪ ،‬دارای مجموعه ای از قواعد است و هر‬ ‫یک از اعضایش نیز نقش خاصی دارند‪.‬‬ ‫این سیستم دارای یک ساختار قدرت است که هر وسیله ی آن‪ ،‬اشکال مختلفی از ارتباط را بروز می دهد‪.‬هر خانواده‬ ‫روش خاصی برای مواجهه با مشکالت دارد‪.‬اعضای این سیستم با هم رابطه ای عمیق و چند الیه ای دارند‪.‬همچنین‬ ‫اعضای خانواده تا حدود زیادی پیشینه ی مشترک‪ ،‬ادراکات درونی شده ی مشترک‪ ،‬مفروضات و دیدگاههای درباره ی‬ ‫دنیا و برداشت مشترکی از اهداف زندگی دارند‪.‬‬ ‫در چنین نظامی‪ ،‬افراد به وسیله عالیق و دلبستگی های عاطفی نیرومند‪ ،‬و متقابل به یکدیگر متصل شده اند‪.‬ممکن‬ ‫است از شدت و حدت این عالیق و دلبستگی ها در طی زمان کاسته شود‪ ،‬لیکن باز هم عالیق مزبور در سراسر زندگی‬ ‫خانوادگی به بقای خود ادامه خواهد داد‪.‬‬ ‫اعضای خانواده در حین رشد به هویت اختصاصی و یکتای خود دست می یابند‪.‬اما باز هم به گروه خانوادگی دلبستگی‬ ‫دارند و لذا هویت یا تصویر جمعی خاص خود را حفظ خواهد کرد‪.‬این اعضا در انزوا زندگی نمی کنند‪ ،‬بلکه به یکدیگر‬ ‫وابسته اند آن هم نه فقط به خاطر پول‪ ،‬غذا‪ ،‬و سر پناه بلکه به خاطر نیاز به عشق و محبت‪ ،‬همکاری و همیاری‪ ،‬جامعه‬ ‫پذیری و سایر نیاز های ملموس‪.‬‬ ‫این افراد برای دستیابی به کارکرد موفق باید خود را با نیاز های و خواسته های متغیر سایر اعضا و همچنین انتظارات‬ ‫متغیر شبکه خویشاوندی بزرگتر‪ ،‬محله‪ ،‬ودر نهایت کل جامعه منطبق سازد‬ ‫مهم ترین کارکردهای خانواده عبارتند از ‪:‬‬ ‫کارکرد زیستی‬ ‫❑‬ ‫کارکرد تربیتی‬ ‫❑‬ ‫کارکرد فرهنگی‬ ‫❑‬ ‫کارکرد اجتماعی‬ ‫❑‬ ‫کارکرد اقتصادی‬ ‫❑‬ ‫الف) کارکرد زیستی ‪ :‬عملکرد خانواده در جهت حفظ و ارتقای بـهداشت و سـالمت جـسمانی و نیز فراهم کردن شرایط الزم برای‬ ‫رفع نیازهای بدنی اعـضا‪ ،‬کارکرد زیـستی خانواده نامیده میشود‪.‬بررسی ابعاد این کارکرد و توجه به بدکارکردیهای خانواده در این‬ ‫زمینه‪ ،‬میتواند خانوادهها را در جهت ارتقای این نوع کارکرد یـاری کـند‪.‬‬ ‫مهمترین ابـعاد این کارکرد عبارتاند از‬ ‫‪.1‬رفع نیازهای بدنی‬ ‫‪.2‬تأمین سالمت جسمانی‬ ‫‪.3‬تأمین رشد بهنجار جسمانی‬ ‫‪.4‬پیشگیری از بروز بیماریها و نـاهنجاریهای رشد‬ ‫‪.5‬اعتدال در تأمین نیازمندیهای جسمانی و فراهم آوردن شرایط الزم برای پرداختن به سایر ابعاد شخصیتی انسان‪.‬‬ ‫ب) کارکرد فرهنگی ‪ -‬تربیتی ‪ :‬خانواده خانواده نقشی اساسی در تربیت فرزندان یک جامعه دارد‪.‬این ترتیب از طریق‬ ‫انـتقال فـرهنگ جامعه به آنان انجام میگیرد‪.‬به عبارت دیگر از طریق انتقال فرهنگ به کودک و نوجوان مـیتوان بـه‬ ‫رشـد همه جانبهی شخصیت او کمک کرد‪.‬در تعریف تربیت میتوان گفت‪:‬‬ ‫تربیت عبارت است از برنامهریزی در جهت رشد همه جـانبهی شـخصیت کودک و نوجوان در ابعاد بدنی‪ ،‬شناختی‪،‬‬ ‫عاطفی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬هنری و اخالقی‪ ،‬در جهت وصول به اهداف متعالی اجتماعی‪.‬‬ ‫تربیت از منظری دیگر‪ ،‬انتقال فرهنگ به کودک اسـت‪.‬این عـمل در خـانواده پایهریزی شده‪ ،‬با پشتیبانیهای آن‪،‬‬ ‫استمرار مییابد‪.‬‬ ‫انتقال فرهنگ بر اساس کارکرد وضعی خانواده‪ ،‬بدون برنامهریزی و در فرایندی جاری به انجام میرسد‪.‬‬ ‫وقتی خـانواده بـرای انتقال فرهنگ جامعه به کودک و نوجوان‪ ،‬برنامهریزی خاصی میکند و در انتقال محتویات‬ ‫فرهنگی‪ ،‬برنامهی ویژهای را به اجرا در میآورد‪ ،‬دست بـه انـتقال فـرهنگی برنامهریزی شده میزند‪.‬‬ ‫ج) کارکرد اجتماعی ‪ :‬عملکرد خانواده در زمینهی حفظ‪ ،‬اصالح و ارتقای ساختارها و فرایندهای اجتماعی در سطوح قومی‪ ،‬منطقهای و‬ ‫جهانی‪،‬کارکرد اجتماعی خـانواده نـام دارد‪.‬‬ ‫د) کارکرد اقتصادی ‪ :‬خانواده عملکرد خانواده در جهت تـولید کـارآمد‪ ،‬انباشت مناسب و مصرف بهینهی سختافزاری و‬ ‫نرمافزاری سرمایهها و امکانات اقتصادی جامعه‪،‬کارکرد اقتصادی خانواده را تشکیل مـیدهد‪.‬در گـذشته و نیز در برخی از‬ ‫خانوادههای روستایی یا در بـرخی از خـانوادهها در جوامعی چـون چـین‪ ،‬نقش اقـتصادی خانواده به شکل جامعتری جریان دارد‪.‬‬ ‫خـانوادهای روسـتایی که در آن تمامی مراحل تولید کشاورزی به عنوان یک وظیفهی خانوادگی تلقی میشود و تـمامی اعـضا از‬ ‫مرحلهی تولید تا مصرف کاالهای کـشاورزی‪ ،‬نقش ایفا میکنند‪ ،‬نمودی از کارکرد جامع اقـتصادی را بـه نمایش میگذارد‪.‬‬  ‫برای درک مفهوم کارکرد خانواده نیاز به ارائه تعاریفی از خانوادههای کارآمد و ناکارآمد میباشد‪.‬‬ ‫در الگوی ساختاری ‪ ،‬خانواده دارای کارکرد سالم را اینگونه تعریف کردهاند‪ « :‬خانوادهای که در آن بین اعضا صمیمت وجود دارد‪ ،‬از ویژگیهای‬ ‫دیگر این خانواده‪ ،‬بـرونسازی مـتقابل اعضا بـا نیازهای یکدیگر‪ ،‬مرزهای روشن و منعطف‪ ،‬قدرت حل تعارض و ایجاد تغییر مناسب با چرخه‬ ‫حیات خانوده است»‬ ‫خانواده ناکارآمد‪ ،‬خانوادهای است که در مواجهه با موقعیتهای استرسزا بـه جـای مـنعطف ساختن الگوهای انتقالی و کاهش‬ ‫مرزها‪ ،‬انعطاف ناپذیری و مرزها را افزایش میدهد و مانع کشف راهحلهای جدید برای برخورد بـا شـرایط استرسزای جدید‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫خانوادهای که قادر به تأمین نیازهای تکاملی اعضا و مـقابله بـا فشارهایی مثل تغییرات ناشی از مراحل تکاملی خانواده‪ ،‬که‬ ‫مستلزم قبول یا از دست دادن عضو باشد‪ ،‬نیست‪.‬مرزهای بین اعضا نامشخص است و لذا حمایت و همکاری رخ نمیدهد و در‬ ‫مقابل‪ ،‬خانواده بهنجار در مقابله با استرسهای گریزناپذیر زندگی‪ ،‬ضمن حـفظ انـسجام خـانواده‪ ،‬قادر است به منظور تجدید‬ ‫ساختار خود‪ ،‬انعطافپذیری الزم را نشان دهد‪.‬‬  ‫خصوصیات خانواده متعادل‬ ‫فرد متعادل از توانایی های خود آگاهی دارد‪.‬‬ ‫میان خواسته ها و داشته های فرد متعادل نوعی تناسب برقرار است به این مفهوم که شعاع خواسته ها و انتظارات فرد از خویش بر اساس توانایی‬ ‫هایش حد می خورد و تنظیم می شود‪.‬‬ ‫فرد متعادل روابط خود را با دیگران بر اساس توازن در تعادل برقرار می نماید و از افراط و تفریط به دور است‪.‬‬ ‫نوعی هماهنگی و هم خوانی در کلیه رفتارها و عناصر شخصیتی فرد متعادل مشاهده می شود یعنی نه تنها رابطه منطقی میان گفتار و کردار وی وجود‬ ‫دارد بلکه اجزای گفتاری وی از یک نوع وحدت و هماهنگی آکنده است و در عملکرد هایش نیز تضاد وجود ندارد‪.‬‬ ‫انواع خانواده ها از نظر تربیت‬ ‫الف ‪ -‬خانواده خشک و سخت گیر ( والدین سخت گیر و مستبد )‬ ‫ب ‪ -‬خانواده سهل گیر و آسان گیر‬ ‫ج ‪ -‬خانواده گسسته ( خانواده پریشان )‬ ‫د ‪ -‬خانواده دمکرات ( خانواده سالم )‬  ‫‪.‬‬ ‫الف‪ :‬خانواده خشک و سخت گیر‬ ‫‪ -1‬در این گروه از خانواده ها‪ ،‬والدین به گونه ای با فرزندان رفتار می کنند که پدر و مادر خود رفتار کرده اند‪.‬‬ ‫‪ -2‬تصمیم گیری کل امور به عهده یکی از والدین به ویژه پدر است‪.‬در اغلب موارد پدر خانواده بر نحوه رفتار و اعمال فرزندان نظارت می کند و بقیه اعضا خانواده حق اظهارنظر‬ ‫ندارند‪.‬‬ ‫‪ -3‬رفتار پدر و مادر به گونه ای است که فرزندان یاد می گیرند که در هیچ موردی حق حرف زدن ندارند‪.‬‬ ‫‪ -4‬در صورتی که والدین متوجه شوند‪ ،‬فرزندان آن ها به حرف آنها اعتنایی نکرده اند‪ ،‬به شدت ناراحت و عصبانی می شوند‪.‬‬ ‫‪ -5‬فرزندان فاقد جسارت برای مطرح کردن سوال از والدین درباره انجام دادن یا انجام ندادن کارهای خود هستند‪.‬‬ ‫‪ -6‬در این گروه‪ ،‬پدر و مادرها تمام رفتار و کارهای فرزندان خود را به شدت کنترل کرده و تمام تصمیمات را شخصاً می گیرند‪.‬‬ ‫‪ -7‬والدین هیچ توضیحی برای دستوراتی که می دهند به فرزندان خود نداده و از آنها اطاعت محض این دستورات را انتظار دارند‪.‬‬ ‫‪ -8‬در این گروه نظم و انضباط اهمیت ویژه داشته و والدین قادر نیستند که هیچ بی نظمی از سمت فرزندان خود بپذیرند‪.‬‬ ‫‪ -9‬والدین به سخنان فرزندان خود گوش نداده و زمانی نیز سخن آن ها را می شنوند که با آن مخالفت کنند‪.‬‬ ‫‪ -10‬در اکثر مواقع بدون هیچ دلیل خاصی فرزندان را نصیحت کرده و یا مانع انجام کارهای آن ها می شوند‪.‬‬ ‫‪ -11‬والدین نسبت به تصمیمات فرزندان خود هیچ احترامی قائل نمی شوند‪.‬‬ ‫‪ -12‬پدر و مادر ها اعتقاد دارند به دلیل سن‪ ،‬تجربه و علم بیشتری که نسبت به فرزندان دارند‪ ،‬می توانند در تمام امور حتی کارهای خصوصی آن ها دخالت کنند‪.‬‬ ‫‪ -13‬نسبت به فرزندان خود‪ ،‬رفتار احترام آمیز بروز نداده و حتی در موارد بسیاری فرزندان خود را نیز در مقابل دیگران تحقیر می کنند‪.‬‬ ‫‪ -14‬در بسیاری از موارد‪ ،‬نیازهای عاطفی کودکان رفع نمی شود‪.‬‬ ‫‪ -15‬در صورتی که در برابر رفتار نا مناسب یکی از والدین‪ ،‬دیگری با کودک خود همدردی کند‪ ،‬ارزش و احترام هر دو پدر و مادر نزد کودک پایین می آید‪.‬‬ ‫‪ -16‬فرزندان این گروه از خانواده ها معموال به گروه های بیرون جذب شده و به دلیل عزت نفس کمی که دارند به بزهکاری روی می آورند‪.‬‬ ‫‪ -17‬بیشتر والدین به شدت کمال گرا بوده و فرزندان خود را تحت فشار می گذارند و برای آن ها برنامه های سخت تنظیم می کنند‪.‬‬ ‫‪ -18‬کودکان در این خانواده ها به دلیل ترس از تنبیه و سرزنش به دروغ گویی و ریا کاری روی می آورند‪.‬‬ ‫‪ -19‬این کودکان معموال خالق نیستند‪ ،‬به دلیل اینکه بیشتر مواقع مورد تحقیر و سرزنش قرار گرفته و برای انجام کارهای آن ها‪ ،‬دیگران تصمیم گرفته اند‪.‬ولی به دلیل سخت‬ ‫گیری بسیاری که والدین داشته اند از تعدادی از مهارت ها را به خوبی آموخته اند‪.‬‬ ‫‪ -20‬از جمله مشکالت روانی کودکان این خانواده ها می توان به استرس‪ ،‬اضطراب‪ ،‬افسردگی‪ ،‬ناامیدی‪ ،‬وسواس و کمال گرایی اشاره کرد‪.‬‬ ‫‪ -21‬اگرچه پدر و مادرهای این گروه از نظر خود بسیار منطقی بوده و برای هر کاری‪ ،‬علتی پیدا می کنند ولی رفتارهای مستبدانه آن ها موجب می شود که فرزندان از دستورات‬ ‫آنها سرپیچی کنند‪.‬‬  ‫ب‪ :‬خانواده های سهل گیر و آسان گیر ‪.‬‬ ‫‪ -1‬در این گروه‪ ،‬والدین عموماً به فکر نیازهای رفع نشده و دل مشغولی های شخصی خود هستند‪.‬‬ ‫‪ -2‬کودکان این گروه بسیار پر توقع هستند‪.‬به دلیل اینکه والدین به شدت امور را ساده گرفته و به مسائل تربیتی و نیازهای جسمی و روانی کودک‬ ‫چندان توجه نمی کنند و در زمان درخواست برای خاموش کردن صدای بچه‪ ،‬هرچه بخواهد‪ ،‬والدین رعایت می کنند‪.‬‬ ‫‪ -3‬والدین برای تعلیم و تربیت کودکان‪ ،‬از فلسفه یا دیدگاه خاصی پیروی نمی کنند‪.‬‬ ‫‪ -4‬هیچ گونه نظارتی روی رفتار فرزندان صورت نگرفته و آن ها به شدت آزاد هستند تا روش و راه زندگی خود را انتخاب کنند‪.‬‬ ‫‪ -5‬والدین نسبت به فرزندان خود هیچ انتظار و توقعی نداشته و فرزندان نیز یاد می گیرند که این امری طبیعی است و آن ها حق هیچ انتظاری را‬ ‫ندارند‪.‬‬ ‫‪ -6‬در واکنش به رفتار کودکان خود بی تفاوت بوده و هیچ توجهی نسبت به آزار آن ها نمی کنند‪.‬‬ ‫‪ -7‬والدین نسبت به عدم پیروی از دستورات توسط فرزندان احساس ناراحتی نمی کنند و آن را امری طبیعی و عادی جلوه می دهند‪.‬‬ ‫‪ -8‬پاداش دادن برای رفتار پسندیده فرزندان و تنبیه جهت رفع رفتارهای مناسب در این خانواده ها مرسوم نیست‪.‬‬ ‫‪ -9‬والدین به نحوی رفتار می کنند که فرزندان نسبت به آنان‪ ،‬اعتماد الزم را ندارند‪.‬‬ ‫‪ -10‬در این گروه پدر و مادر ها‪ ،‬توجهی به تکالیف و فعالیت های درسی کودکان خود نشان نداده و حتی مایل به همکاری با معلمین و مسئولین‬ ‫مدرسه نیز نیستند‪.‬‬ ‫‪ -11‬در تهیه لوازم مورد نیاز‪ ،‬سلیقه فرزندان ارجحیت دارد و والدین در آن دخالت نمی کنند‪.‬‬ ‫‪ -12‬نسبت به استقالل فرزندان توجه خاصی ندارند و حتی در مواردی که یکی از فرزندان دچار وابستگی شدید شده کار خاصی انجام نمی دهند‪.‬‬ ‫‪ -13‬والدین نسبت به رعایت نظم و ترتیب در محیط خانواده واکنش خاصی نشان نمی دهند و در این مورد از اعضا خانواده انتظار خاصی ندارند‪.‬‬ ‫‪ -14‬فرزندان این خانواده ها برای انجام هر کاری آزاد هستند و والدین در هیچ کاری حتی در مواردی که نیز نیاز است نیز نظر نمی دهند‪.‬‬ ‫‪ -15‬کودکان این خانواده ها به شدت شکننده هستند و به دلیل اینکه در زندگی با چالش خاصی روبه رو نبوده و همچنین عدم تجربه کافی‪ ،‬سریع‬ ‫جا می زنند‪.‬‬  ‫‪.‬‬ ‫ج‪ -‬خانواده گسسته یا خانواده پریشان‬ ‫‪ -1‬در این گروه از خانواده ها پدر و مادر در اکثر مواقع در حالت قهر و آشتی هستند که بر روحیه فرزندان اثر منفی دارد‪.‬‬ ‫‪ -2‬در این گروه خانواده ها‪ ،‬کودکان در برخی موارد نقش قاضی به عهده گرفته و گاهی نیز به عنوان قربانی یکی از والدین مطرح هستند‪.‬‬ ‫‪ -3‬نیازهای جسمی و روانی این کودکان نه تنها رفع نمی شود بلکه با گذشت زمان الگوهای پرخاشگری را نیز یاد می گیرند‪.‬‬ ‫‪ -4‬در این خانواده ها‪ ،‬اعضا ارزش و احترام بسیار کمی برای خود قائل هستند‪.‬‬ ‫‪ -5‬حالت چهره اعضا این گروه از خانواده ها در اغلب موارد عصبانی‪ ،‬گرفتار‪ ،‬افسرده و فاقد احساس است‪.‬‬ ‫‪ -6‬به خاسته های یک دیگر چندان توجهی نمی شود و در هنگام صحبت با یکدیگر‪ ،‬عموماً صدای افراد بلند و گوش خراش بوده و یا به قدری آرام است که قابل شنیدن نیست‪.‬‬ ‫‪ -7‬اعضا خانواده نسبت به یک دیگر عطوفت و مهر چندانی ندارند و در اکثر مواقع حتی از احوال یک دیگر نیز اطالعی ندارند‪.‬‬ ‫‪ -8‬اعضا این گروه از خانواده ها‪ ،‬با یک دیگر شوخی های نامناسب‪ ،‬بی رحمانه و گزنده انجام می دهند‪.‬‬ ‫‪ -9‬والدین در اکثر مواقع در حال نصیحت و دستور دادن هستند به طور مثال والدین نسبت به ویژگی های شخصیتی فرزندان اطالع چندانی ندارند‪.‬‬ ‫‪ -10‬در این خانواده ها والدین کمتر رفتار انسان های بالغ‪ ،‬باشعور‪ ،‬اصیل و دوست داشتنی را بروز می دهند‪.‬‬ ‫‪ -11‬والدین برای دوری و اعتراض نسبت به رفتار یک دیگر بیشتر وقت خود را در محیط بیرون از خانه سپری می کنند‪.‬‬ ‫‪ -12‬اعضا خانواده عموماً با احساس تنهایی‪ ،‬بی چارگی‪ ،‬بدبختی و درماندگی مواجه هستند‪.‬‬ ‫‪ -13‬رفتار خشونت آمیز و غیرانسانی در این خانواده ها به دلیل عصبانیت‪ ،‬احساس گناه و یا مورد ظلم قرار گرفتن بسیار شایع است‪.‬‬ ‫‪ -14‬برای انجام کارهای غیرممکن اعضا خانواده تالش فراوانی می کنند و در اکثر موارد نیز‪ ،‬متوجه غیر ممکن بودن انجام بعضی خاسته ها نمی شوند‪.‬‬ ‫‪ -15‬مشکل کمال طلبی در این خانواده ها شایع بوده که باعث فشارهای روانی بر خود و دیگر اعضای خانواده می شود‪.‬‬ ‫‪ -16‬نهایت گری در افراد خانواده قابل مشاهده است از دید آن ها تمام پدیده های عالم در حد یک طیف قرار گرفته اند و هر چیزی در عالم‪ ،‬سپید بوده یا سیاه‪ ،‬بد بوده یا خوب‪ ،‬سودآور بوده یا‬ ‫زیان آور‪ ،‬از دید آن ها حد وسطی برای هیچ پدیده‪ ،‬شی و ‪...‬وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪ -17‬وابستگی ناسالم در اعضا خانواده وجود داشته و در مواردی توجه چندانی به احساسات‪ ،‬خواسته ها‪ ،‬و نیازهای خود نمی کنند و یا خود را محو عالم هستی می بینند و به شدت رفتارهای‬ ‫خود خواهانه بروز می دهند‪.‬‬ ‫‪ -18‬استدالل و بروز رفتار منطقی در این خانواده ها به چشم نمی آید به دلیل تعصب بی جایی که نسبت به یک موضوع یا اتفاق نشان می دهند‪.‬‬ ‫‪ -19‬رقابت ناسالم بین افراد خانواده به ویژه فرزندان شیوع زیادی داشته و زمانی که یکی از اعضا در یک زمینه خاص به موفقیت دست پیدا کنند‪ ،‬دیگر اعضا احساس نگرانی‪ ،‬اضطراب و حسادت‬ ‫نسبت به او بروز می دهند‪.‬‬ ‫‪ -20‬انکار مشکالت و مسائل در این خانواده ها امری طبیعی بوده و به همین دلیل این مشکالت حل نشده باقی مانده و در رفتار آن ها نیز متجلی می شود‪.‬‬ ‫‪ -21‬رفتارهای مانند غیبت و بدگوئی از دیگران در بین اعضا خانواده بسیار دیده شده که ناشی از داوری ها و قضاوت های نا به جایی است که انجام می دهند‪.‬‬ ‫‪ -22‬افراد این خانواده برای جلوگیری از درگیری و دعوا های مداوم به شدت به یک دیگر دروغ می گویند‪.‬‬  ‫‪.‬‬ ‫د‪ :‬خانواده سالم یا خانواده دموکرات‬ ‫‪ -1‬در رفتار اعضا این خانواده احساس سرزندگی و محبت دیده می شود‪.‬‬ ‫‪ -2‬بیان احساساتی مانند رنج و ناراحتی و همدردی در بین افراد خانواده‪ ،‬امری رایج است‪.‬‬ ‫‪ -3‬رفتارهای مانند ریسک معقول و سنجیده بین اعضا شایع بوده و از اشتباهات شخصی برای رشد و کسب تجربه استقبال می کنند‪.‬‬ ‫‪ -4‬ارزش و احترام زیادی در بین اعضا خانواده وجود داشته و به شدت به یک دیگر احساس دوست داشتن و عشق می ورزند‪.‬‬ ‫‪ -5‬روابط بسیار مطلوبی بین افراد خانواده برقرار است و با یک دیگر به روشنی حرف می زنند‪.‬‬ ‫‪ -6‬در مواقعی که سکوت در خانواده وجود دارد از جنس آرامش بوده و نه بر پایه ترس و یا احتیاط‪.‬‬ ‫‪ -7‬سر و صدا در این خانواده ها ناشی از انجام فعالیت های با معنی بوده و نه به دلیل خفه کردن صدای سایرین‬ ‫‪ -8‬در بین اعضا روابط به صورتی است که هر شخص می تواند بدون ترس و تحمل‪ ،‬حرف خود را به گوش دیگران برساند‪.‬‬ ‫‪ -9‬کم توجهی نسبت به صحبت یکدیگر‪ ،‬در بین اعضا وجود نداشته و عموماً دلیل نشنیدن حرف ها‪ ،‬نبود وقت کافی است‪.‬‬ ‫‪ -10‬رفتارهای مانند در آغوش گرفتن و نوازش در بین والدین و فرزندان امری رایج بوده و ناشی از عشق و محبت خانوادگی است‪.‬‬ ‫‪ -11‬افراد خانواده در زمان حرف زدن به شدت صادق بوده و نسبت به شنیدن سخنان یک دیگر عالقه زیادی نشان می دهند‪.‬‬ ‫‪ -12‬درد دل و صحبت درباره موضوعاتی همچون ترس ها‪ ،‬ناکامی ها‪ ،‬خشم‪ ،‬اتفاقات خوب بین اعضا خانواده همواره صورت می گیرد‪.‬‬ ‫‪ -13‬برنامه ریزی در بین اعضا همواره انجام می گیرد ولی در صورت بروز مشکل با این برنامه ها‪ ،‬افراد خود را با آن تطبیق می دهند که باعث حل مشکالت زندگی بدون‬ ‫ترس می شود‪.‬‬ ‫‪ -14‬نحوه زندگی و بروز احساسات در این خانواده ها بسیار مهم بوده و اهمیت ویژه ای دارد‪.‬‬ ‫‪ -15‬والدین مدیر یا رهبر خانواده هستند و نه رئیس خانواده و با انجام رفتارهای مناسب در موقعیت های مختلف به اعضا خانواده می آموزند که یک انسان شریف باشند‪.‬‬ ‫‪ -16‬صحبت کردن راجع به اشتباهات شخصی در زمینه های رفتاری‪ ،‬قضاوت های نا درست‪ ،‬اشتباهات و ‪.....‬بسیار آسان بوده و در بین اعضا رایج است‪.‬‬ ‫‪ -17‬صداقت زیادی در بروز رفتار والدین با آنچه که به اعضا خانواده می گویند‪ ،‬وجود دارد و از این نظر تطبیق کامل دارند‪.‬‬ ‫‪ -18‬والدین همچون سایر رهبران موفق حساسیت زیادی نسبت به زمان دارند و از هر فرصتی جهت حرف زدن و برقراری ارتباط با فرزندان خود بهره می برند‪.‬‬ ‫‪ -19‬چنان چه یکی از اعضا خانواده اشتباهی انجام داد و باعث بروز خسارت شد‪ ،‬والدین از او حمایت الزم را به عمل می آورند‪.‬انجام چنین رفتاری مانع بروز رفتارهای مانند ترس یا گناه در فرزندان‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ -20‬از دید والدین خانواده‪ ،‬فرزندان عمداً مرتکب اشتباه نمی شوند و علت آن را سوء تفاهم یا کاهش احساس ارزش فردی تلقی می کنند و برای رفع آن‪ ،‬راه حلی پیدا می کنند‪.‬‬ ‫سبکهای فرزند پروری‬  ‫فرزند پروری مقتدرانه‬ ‫والدینی که برای تربیت و پرورش فرزندان خود از این روش فرزند پروری استفاده می‬ ‫کنند والدینی هستند که به نیاز فرزندان خود تا حد باالیی پاسخ مناسب می دهند و از‬ ‫طرفی انتظاراتی را هم از فرزند خود دارند‪.‬والدینی که مقتدر هستند متوجه نیاز های‬ ‫عاطفی کودک خود هستند و به نیاز آنها پاسخ خوبی می دهند اما محدودیت هایی نیز‬ ‫تعیین می کنند‪.‬این والدین مرزهایی را برای کودک مشخص می کنند که در مورد این‬ ‫مرزها و قوانین با فرزند خود صحبت کرده و دلیلش را به او توضیح می دهند‪.‬‬  ‫فرزند پروری مستبدانه‬ ‫در این روش فرزند پروری‪ ،‬والدین از فرزند خود انتظارات بسیاری دارند و از طرفی نیز پاسخگوی نیاز‬ ‫فرزند خود نیستند‪.‬این والدین نسبت به آنچه فرزندشان از نظر عاطفی الزم دارد بی توجه اند و حتی اگر‬ ‫کودک هم تالش کند که به انتظارات والدین پاسخ دهد غالبا با بازخورد منفی والدین یا بی توجهی‬ ‫والدین مواجه می شود‪.‬این والدین از تنبیه های نامناسب برای کودکان استفاده می کنند‪.‬‬  ‫فرزند پروری سهل انگارانه‬ ‫این نوع فرزند پروری والدین پاسخگویی زیادی دارند و انتظار آنها از کودک کم است‪.‬این والدین‬ ‫غالبا بسیار به کودک آسان می گیرند و مهربان هستند و قوانین چندانی نیز وضع نمی کنند و‬ ‫بیشتر از اینکه شبیه والدین باشند شبیه دوست هستند‪.‬چون این والدین قوانین و انتظارات‬ ‫کمی دارند کودکان آنها عالقه دارند که کنترل همه چیز را در دست خود داشته باشند‪.‬‬ ‫در فرزند پروری سهل گیرانه والدین هیچ محدودیتی برای فرزند خود قرار نمی دهند و برای‬ ‫اینکه کودکشان کاری را انجام دهد به رشوه دادن متوسل می شوند و به زور اسباب بازی و‬ ‫خوراکی و پول و هر وعده ی دیگر متوسل می شوند‪.‬در این سبک فرزند پروری کودک هر‬ ‫کاری دوست داشته باشد انجام می دهد و والدین به جای اینکه به کودک آموزش دهند که‬ ‫چگونه رفتار کند و او را مسئولیت پذیر بار آورند به کودک اختیار محض می دهند‪.‬‬  ‫فرزند پروری طرد کننده‬ ‫مشخصه والدین با این سبک فرزند پروری پاسخگویی کم به نیاز های کودک و داشتن‬ ‫توقع کم از کودک است‪.‬این والدین دلبستگی و نزدیکی عاطفی چندانی با کودک خود‬ ‫ندارند و تنها نیاز های اولیه فرزند مانند محل زندگی و غذا را تامین می کنند و به دیگر‬ ‫مسایل زندگی کودک بی توجه اند‪.‬والدین طرد کننده گرما و مهربانی به فرزندان خود‬ ‫نشان نمی دهند‪ ،‬نظارتی بر کودک ندارند‪ ،‬خواسته و انتظاری نیز از فرزندشان ندارند و‬ ‫کامال او را به حال خود رها کرده اند‪.‬‬ ‫آموزش مهارت های زندگی در خانواده‬ ‫مهارت رفتار جرات مندانه‬  ‫مهارت رفتار جرات مندانه‬ ‫تعریف جرات مندی‬ ‫سبک های رفتاری سالم و ناسالم برقراری ارتباط‬ ‫سبک پرخاشگرانه‬ ‫سبک منفعالنه‬ ‫سبک جرات مندانه‬ ‫اهمیت رفتار جرات مندانه‬ ‫برادرتان از شما درخواست کرده است که اتومبیلتان را برای سفر به شمال در اختیارش‬ ‫بگذارید‪.‬برادرتان قبال نیز اتومبیل شما را قرض گرفته بود ولی هر بار به علت بی دقتی‬ ‫او مشکالتی پیش آمده بود‪.‬شما مایل نیستید اتومبیلتان را در اختیار برادرتان قرار‬ ‫دهید‪.‬ولی میترسید که باعث رنجش او شوید‪.‬چه میکنید؟‬ ‫مدیر عامل شرکت از دفتر کارش بیرون آمده و گزارش کاری که برایش زحمت زیادی کشیده بودید‬ ‫روی میز کوبیده و می گوید آشغالِ ‪.‬شما معتقدید که این کار اشکال زیادی ندارد‪.‬چه کار میکنید؟‬ ‫در صف بانک ایستاده اید و درست در زمانی که نوبتتان می شود یک نفر جلو آمده و جلوی باجه‬ ‫می رود و می گوید فقط یک سوال کوچک دارم‪.‬چه میکنید؟‬ ‫درست در لحظه ای که میخواهید به پرسشی که دوستتان از شما پرسیده جواب دهید‪ ،‬برادرتان به‬ ‫جای شما جواب میدهد‪.‬او از زمانی که شما بچه بودید تاکنون این کار را انجام داده است‪.‬شما‬ ‫میخواهید خودتان از طرف خودتان صحبت کنید و نه کس دیگر‪ ،‬چه واکنشی نشان میدهید؟‬ ‫دوستتان میبیند که دارید میروید خرید‪.‬به شما میگوید حاال که داری میروی خرید ممکن است‬ ‫لطفا لباسهای من را هم از خشکشویی بگیری؟ مسیر شما از طرف خشکشویی نیست و آنجا جای‬ ‫پارک هم نیست‪.‬به همین خاطر نمیخواهید این درخواست را قبول کنید‪.‬چه میگویید؟‬ ‫یکی از اقوام قصد دارد شب به خانه شما بیاید ولی شما آمادگی ندارید‪.‬زنگ میزند و میگوید‪:‬‬ ‫میخواستم ببینم هستید تا شب خدمتتان برسیم؟ پاسختان چیست؟‬ ‫تعریف رفتار جرات مندانه‬  ‫تعریف رفتار جرات مندانه‬ ‫رفتار جرات مندانه عبارت است از بیان مناسب هر احساسی به غیر از اضطراب‬ ‫یک رفتار بین فردی است که شامل ابراز صادقانه و نسبتا صریح افکار و احساسات است به نحوی‬ ‫که از نظر اجتماعی مناسب بوده و احساسات و آسایش دیگران نیز مد نظر باشد‬ ‫همچنین جرات مندی شامل دفاع فرد از حقوق خود‪ ،‬به شکلی که حقوق دیگران پایمال نشود‪.‬‬  ‫سبک های رفتاری‬ ‫مهارتهای ارتباطی خوب مستلزم داشتن سطوح باالیی از خودآگاهی است‪.‬آگاه بودن از سبک ارتباطی‬ ‫‬ ‫خویش میتواند به برقراری ارتباطی کارآمد و مستمر با دیگران منجر شود‪.‬اگر فرد بداند که چه اثری روی‬ ‫دیگران میگذارد‪ ،‬آنگاه میتواند تصمیم بگیرد که آیا این واقعا همان ارتباطی است که او مایل به برقراری آن‬ ‫بوده است یا خیر؟‬ ‫پرخاشگرانه‪ :‬فرد با تهدید کردن‪ ،‬تضییع حق دیگران و توهین آمیز برخورد کردن با دیگران ارتباط‬ ‫‬ ‫میگیرد و از این راه میخواد به اهداف خود برسد‪.‬‬ ‫منفعالنه‪ :‬فرد با عذرخواهی افراطی و کوچک انگاری خود تمامی افکار‪ ،‬احساسات و حقوق شخصی خود را‬ ‫‬ ‫به نفع طرف مقابل نادیده میگیرد‪.‬‬ ‫جرات مندانه‪ :‬هر احساسی به جز اضطراب ابراز شده و نتیجه آن حرکت به سمت اهداف و مقاصد شخصی‬ ‫‬ ‫بدون ضایع کردن حق دیگران است‪.‬‬