Deel 1 - HW.pptx

Internationale Economie Farah Saerens Academiejaar 2023-2024 Hoorcollege Studiemateriaal en examen Studiemateriaal o o o Hoorcollege Powerpoints Extra artikels Examen o o o o Meerkeuzevragen Open Vragen Invuloefening Goede verdeling doorheen cursus Internationale economie: inhoud De historische evol...

Internationale Economie Farah Saerens Academiejaar 2023-2024 Hoorcollege Studiemateriaal en examen Studiemateriaal o o o Hoorcollege Powerpoints Extra artikels Examen o o o o Meerkeuzevragen Open Vragen Invuloefening Goede verdeling doorheen cursus Internationale economie: inhoud De historische evolutie en trends Evolutie voornaamste handelsstromen en tendensen Evolutie mondiale Buitenlandse Directe Investeringen Diverse theorieën van de internationale handel gekoppeld aan de werkelijkheid Internationale handelspolitiek met de verschillende technieken van handelsbelemmering en hun gevolgen Regionale economische integratie Handelsbeleid en internationale ontwikkeling Internationale economie: overzicht Deel 1: De internationale economie in vogelvlucht o H1: Introductie tot de internationale economie o H2: Internationale factorbewegingen Deel 2: De theorie van de internationale handel o H3: De klassieke theorie van de IH o H4: De neoklassieke theorie van de IH o H5: Klassieke en neoklassieke theorieën van de IH: empirische verificatie o H6: De neo-technologietheorieën: een alternatieve verklaring voor IH o H7: De moderne handelstheorie o H8: De nieuwe interactiemodellen Internationale economie: overzicht Deel 3: Internationale handelspolitiek o o o o o o o H9: De tarifaire handelsbelemmeringen H10: Niet-tarifaire belemmeringen (NTB) en het nieuw protectionisme H11: Maatregelen tegen onfaire handelspraktijken H12: De argumenten voor het behoud of invoeren van protectionisme H13: De vrijmaking van de IH: van GATT naar WTO H14: Regionale economische integratie H15: Handelsbeleid in de ontwikkelingslanden Deel 1 De internationale economie in vogelvlucht Hoofdstuk 1 Introductie tot internationale economie Waar gaat internationale economie over? De interactie tussen landen door handel in goederen en diensten, kapitaalstromen en investeringen. Het is een oud onderwerp maar de continue groei van de wereldhandel maakt internationale economie steeds belangrijker. De link Tussen internationale handel en BBP/economische groei Landen worden steeds meer afhankelijk van de internationale context en verliezen hun economische onafhankelijkheid. Waar gaat internationale economie over? Input productieproces productiefactoren arbeid (L) en kapitaal (K) Output goederen en diensten Exportbedrijven kopen intermediaire goederen en diensten bij niet-exportbedrijven K, L, goederen en diensten gaan over de grenzen maw zijn mobiel Internationale handel Internationale factormigratie (BDI’s (FDI’s) van kapitaal en (geschoolde en ongeschoolde) arbeid Waar gaat internationale economie over? Verklaring globaliseringspatroon handels- en investeringspatroon Oorzaken toenemende internationale handel Welvaartswinst & welvaartsverdeling van globalisering Winnaars maar ook verliezers Internationaal handelsbeleid Protectionisme, vrijhandel, … Handelspatronen: Wie verkoopt aan wie? Klimaat en grondstoffen zijn soms determinerend. Bij afgewerkte en intermediaire goederen/diensten is het patroon minder duidelijk Twee types van handel Interindustry trade steunt op verschillen tussen landen Intraindustry trade gebeurt tussen meer homogene landen Waar gaat internationale economie over? Verschillen in klimaat en grondstoffen kunnen verklaren waarom Brazilië koffie en Saoedi-Arabië olie exporteert. Maar waarom exporteert Japan auto’s en produceren wij vliegtuigen in Europa is niet zo eenvoudig te verklaren. Verschillen in arbeidsproductiviteit kunnen bepaalde patronen verklaren. Het relatieve gebruik van het aanwezige K,L en land in de productie van goederen/diensten kan de export soms verklaren. Waar gaat internationale economie over? Waar gaat internationale economie over? Waar gaat internationale economie over? Waar gaat internationale economie over? Waarom internationale handel? Verschillende “voordelen” Koper en verkoper verhandelen een product uit vrije keuze en maken winst Door handel hebben we in ons land andere producten De producent krijgt een inkomen die hij vrij kan besteden Landen kunnen hun beperkte hoeveelheid PF aanwenden om te produceren waar ze in vergelijking met andere productiemogelijkheden de hoogste productiviteit in hebben. Deze goederen/diensten kunnen ze verhandelen voor andere gewilde goederen/diensten. Waarom internationale handel? Handel zou de productie efficiënter maken. Exporteer goederen met de veel voorkomende PF en importeer de goederen waarvan PF in het land schaars zijn. Specialiseren kan tot schaaleconomieën leiden. Handel zou landen op zich te goed komen maar kan bepaalde groepen binnen het land schaden. IH kan de industrieën die moeten concurreren met de import beïnvloeden. IH kan effect hebben op de inkomensverdeling in een land. KT doelstellingen kunnen dit proces afremmen door lobbygroepen die hun “bedreigde industrie” verdedigen bij politieke overheden Ontstaan internationale handel Ontstaan internationale handel Vereenigde Oostindische Compagnie Ontstaan internationale handel Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes o 1492 (Columbus) – 1800: Globalisation 1.0 Kracht (wind, PK, stoom,…) Eerste integratie gebaseerd op imperialisme en religie Grondstoffen vanuit “kolonies” naar “moederland” Mondiale competitie Ontstaan internationale handel Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes o 1800-2000: Globalisation 2.0 Piekperiode 1870-1913 nog steeds gebaseerd op kolonialisme en handelsliberalisering Industriële revolutie Dalende transportkosten door stoommachine (schip) en spoorweg Dalende telecommunicatiekosten door telegraaf (vanaf 1866 Transatlantisch), telefoon, satelliet, draadloze radio communicatie en later PC en www. Multinationale ondernemingen Great Depression en WO I zorgen voor protectionisme 1929-WO II VK, Frankrijk en Nederland aanvankelijk maar vanaf WO I de VS °World Trade Organization (1995) Ontstaan internationale handel Ontstaan internationale handel Km spoorlijnen 1840-1900 Ontstaan internationale handel Container (°1956) o Gestandaardiseerde omvang en gemakkelijk te stapelen Twenty Foot Equivalent Unit (TEU) (20 ft lang op 8ft6 hoog op 8ft breed) Vandaag ook al Forty Foot Equivalent Unit (FEU) o o o o Lossen goedkoper dan andere transportvormen Veilig maar ook gemakkelijker voor illegale handel Veel ruimte en kosten in haven Flexibel in gebruik Kan diverse goederen bevatten o Schaaleconomische 20 maal goedkoper dan bulk transport Ontstaan internationale handel Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes o 2000-… : Globalisation 3.0 Meer individueel Flat playing field door digitalisering Integratie door afname handelsbelemmeringen Verschuiving van N-Amerika/Europa naar China (lid WTO sinds 2001) Flat world platform = convergentie van PC (iedere individu wordt auteur van zijn bijdrage) en optische vezel kabels (digitalisering van de wereld) met “work flow software” zodat we “placelessness” kunnen samenwerken The world is flat Thomas Friedman Toenemende technologie in “broadband” verbinden tussen alle delen van de wereld Computer wordt goedkoper en verspreiding neemt toe Email , fiber netwerk, search engines (google), telewerk,... “created a platform where intellectual work, intellectual capital, could be delivered from anywhere. It could be disaggregated, delivered, distributed, produced, and put back together again – and this gave a whole new degree of freedom to the way we do work, especially work of an intellectual nature….THE PLAYING FIELD IS BEEN LEVELLED” … The world is flat The world is flat Globaliseringsproces met intense relatie tussen ontwikkeling, productie, distributie en consumptie Wereld “lijkt” kleiner Transportkosten/tijd dalen Handelsbelemmeringen verminderen (tot recent) Informatie toegankelijker en sneller Ontstaan transnationaal productienetwerk = COMMODITY CHAIN “Globalisation is about growing worldwide interconnectivity” The world is flat The world is flat Mondiale submarien kabelnetwerk The world is flat The world is flat Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes o 2000-… : Globalisation 3.0 Activiteiten met lage TW reloceren meer en meer naar lageloonlanden Activiteiten met hoge TW vervangen activiteiten met lage TW maar hebben geschoolde L nodig Verdere uitbouw schaal-economische containertransport The world is flat The world is flat The world is flat Internationale handel Internationale handel 2019-2020 - Goederen -23% - Diensten -30% - Diensten zoals vluchten, vakantie, horeca en vrijetijdsactiviteiten hadden zwaarder te lijden dan goederen omdat de vraag naar essentiële goederen relatief constant bleef. Internationale handel Internationale handel Internationale handel Internationale handel Internationale handel Internationale handel Internationale handel Handel op wereldniveau Handel op wereldniveau The world is flat The world is flat The world is flat The world is flat The world is flat The world is flat The world is flat Klimaatverandering 2030 Noordpool in zomer grotendeels ijsvrij Gemiddelde temperatuur 3-5°C hoger dan ‘70 Ijszee halveert in omvang en wordt dunner Exploitatie neemt toe en natuur wordt verstoord Olie, gas, visserij Marginale ijszone verlegt zich = productieve overgangsgebied tussen zee-ijs en open oceaan The world is flat Maritiem Vaartijd China-Europa wordt gehalveerd Vervuiling ecosysteem Momenteel beperkt mogelijk wegens bescherming Ban vanaf 2024 maar eerder 2029 voor scheepvaart met zware stookolie Geopolitiek Land roven Rusland vlag op Lomonosov-rug als symbolische claim Poetin beschouwt nieuwe routes en de Noordelijke Ijszee als Russisch gebied The world is flat Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes o 2000-… : Globalisation 3.0 Aanvankelijk zorgt global race voor positief sum game maar vandaag ook verliezers (olifant van Milanovic) Druk op lonen in bepaalde sectoren in de westerse landen door concurrentie met lageloonlanden maw “competitiviteit argument” leidt tot “race to the bottom” Afbouw sociale welvaartstaat door internationale competitie leidt tot toenemende ongelijkheid binnen de landen Toenemende tewerkstelling in de dienstensector in de IL en minder in landbouw en industrie Positief voor “skilled” human capital Combinatie met T daling voor rijken creëert meer The world is flat Middenklasse in opkomende landen Rijksten van de wereld (vooral in het Westen) Deciel van ontevredenen: lagere middenklasse in rijke landen en postcommunistische landen The world is flat Toenemende ongelijkheid gelinkt aan opleidingsniveau Verschuiving naar hoog geschoolde dienstensector Jobs met lage scholing verdwijnen of staan onder druk om lonen te verlagen Mannen meer getroffen dan vrouwen Basisindustrie, autofabrieken, … Kennis georiënteerde technologische veranderingen Relocatie naar lagere loon landen Vrouwen meer in diensten (onderwijs, zorg,…) en hun “fabrieken” (textiel, elektronica,…) waren al eerder verhuisd Vrouwen hebben betere opleiding The world is flat sector TOTAAL Landbouw, bosbouw, visserij Nijverheid en energie Bouw Handel vervoer horeca Informatie en communicatie Financiële diensten Verhuur en handel in onroerend goed Zakelijke dienstverlening Overheid en onderwijs Gezondheidszorg en welzijn Cultuur, recreatie en overige diensten 2002 2022 verschil 4,174,800 5,051,300 +876,500 77,500 60,100 -17,400 692,800 570,000 -122,800 249,200 298,800 +49,600 988,700 98,700 142,900 20,100 563,400 716,500 422,500 202,300 1,025,900 138,800 112,100 32,300 1,034,400 876,200 679,800 223,000 +37,200 +40,100 -30,800 +12,200 +471,000 +159,700 +257,300 +20,700 Werkgelegenheid per sector in België 2002-2022 (bron NBB) The world is flat The world is flat De textielindustrie in België o IR - 1970 Belangrijke L-intensieve textielindustrie o Na 1970 Concurrentie uit lage loonlanden K (machines) gemakkelijk transporteerbaar België verliest strijd voor bulkproducten Tewerkstelling gaat verloren P producten daalt door goedkope import Consument en andere sectoren waar de consument zijn vrijgekomen budget gaat spenderen profiteren The world is flat Verlies van arbeidsplaatsen leidt tot PROTECTIONISME T (importheffing) op geïmporteerde textiel om eigen industrie te beschermen Werden later afgeschaft in kader van internationale handelsakkoorden Importheffing (importtarief of invoerbelasting) Een T die wordt geheven op een buitenlands goed op het moment dat dit goed het importland binnenkomt. The world is flat De textielindustrie in België o Importheffing niet efficiënt Jobverlies textiel 1960-90 ruimschoots gecompenseerd door toename tewerkstelling in andere industrieën Gezonde economie kent continue creatie nieuwe jobs Geen probleem geweest INDIEN DE MENSEN UIT TEXTIEL MASSAAL IN ANDERE SECTOREN AAN HET WERK GEZET ZOUDEN KUNNEN WORDEN o Vandaag textiel in ons land gespecialiseerd in marktniches Hoogtechnologische en kapitaalintensieve textielproducten TOP 10 LANDEN VAN NU: 2023 1. Verenigde Staten 2. China 3. Japan 4. Duitsland 5. India 6. Verenigd Koninkrijk 7. Frankrijk 8. Canada 9. Rusland 10. Italië 64 TOP 10 LANDEN IN 2075 1. China 2. India 3. Verenigde Staten 4. Indonesië 5. Nigeria 6. Pakistan 7. Egypte 8. Brazilië 9. Duitsland 10. Verenigd Koninkrijk Internationale handel Evolutie aandeel in wereldexport goederen 2021 25 20 15 10 5 0 1948 1953 1963 1973 VS Duitsland 1983 1993 Frankrijk 2003 VK 2008 Japan 2013 China 2019 2021 Internationale handel VS van 21,6% in 1948 naar 7,9% nu Verloor 1ste plaats in 2007/08 Zwaar handelsdeficit Duitsland Heropbouw na WO II 11,7% in 1973 naar 7,3% vandaag VK Van 11,3% in 1948 in een non stop dalende trend naar 2,1% vandaag Japan Heropbouw na WO II 9,8% in 1993 naar 3,4% vandaag Enkele data en situering in de wereld Top 15 oppervlakte en bevolking in de wereld (2020) Land Oppervlakte Land Bevolking (x 1.000 km²) (x 1 miljoen) Rusland 17.075,2 China 1.402 Canada 9.976,1 India 1.400 VS 9.629,1 VS 330 China 9.597,0 Indonesië 272 Brazilië 8.512,0 Pakistan 221 Australië 7.686,9 Brazilië 212 India 3.287,6 Nigeria 206 Argentinië 2.766,9 Bangladesh 170 Kazakstan 2.717,3 Rusland 147 Soedan 2.505,8 Mexico 128 Algerije 2.381,7 Japan 126 Congo (Dem Rep) 2.345,4 Ethiopië 115 Mexico 1.972,6 Filippijnen 110 Saoedi-Arabië 1.960,6 Egypte 101 Indonesië 1.919,4 Vietnam 96 Bron: Population Reference Bureau(2021) 2020 World Population data sheet, Washington DC; Enkele data en situering in de wereld Economische regios in 2008 geschat op basis van bijdrage aan wereld BNP W. Europa Noord Amerika Centraal en Oost Europa 3.5% 27.8% 33.0% MO 2.5% Afrika India 2.2% Azie Pacific 24.4% 1.7% Centraal en Zuid Amerika 4.9% Gebaseerd op 2006 wereld BNP $VS 46.7 triljard Enkele data en situering in de wereld Economische regios in 2028 geschat op basis van bijdrage aan wereld BNP Centraal en Oost Europa W. Europa Noord Amerika 11% 18% 17% India MO 5% Afrika Centraal en Zuid Amerika 2% 8% Azie Pacific 32% 7% Gebaseerd op extrapolatie van 2008 wereld BNP groei trends Enkele data en situering in de wereld Top BBP/cap Bron: WTO (2022), World development indicators database, februari 2022 Land BBP /capita ($) Monaco Liechtenstein GH Luxemburg Bermuda Zwitserland Isle of Man Ierland Cayman Isl Kanaal eilanden Noorwegen Faroer VS Denemarken Singapore Ijsland 190,513 175,814 116,015 107,080 87,097 86,482 85,268 85,083 74,459 67,340 64,225 63,414 61,063 59,798 59,270 BBP /capita ($) Groenland Nederland Zweden Australië Qatar Finland Oostenrijk San Marino Hong Kong Duitsland België Israel Canada Nieuw-Zeeland VK 53,041 52,397 52,274 51,693 50,124 48,773 48,587 47,731 46,314 46,208 45,159 44,169 43,258 41,442 41,125 Enkele data en situering in de wereld Gemiddelde economische welvaart is BBP/capita Oliestaten Belastingparadijzen/bankencentra Westerse landen Export Top exporteurs en importeurs goederen in de wereldhandel, 2021 China VS Duitsland Nederland Japan Hong Kong Zuid-Korea Italië Frankrijk (-3 tov 2019) België Canada Mexico Rusland VK (-3 tov 2019) Singapore Taïwan VAE India Spanje (-3 tov 2019) Zwitserland Australië Polen Vietnam Maleisië Brazilië Wereld Waarde (miljard $) Aandeel in Import wereldexport (in %) 3.361 1.754 1.632 837 756 670(650 re ex) 644 610 585 545 508 495 494 468 457 (re ex250) 448 425 395 383 380 345 338 336 299 281 15,1 7,9 7,3 3,7 3,4 3,0 2,9 2,7 2,6 2,4 2,3 2,2 2,2 2,1 2,0 2,0 1,9 1,8 1,7 1,7 1,5 1,5 1,5 1,3 1,3 22,328 100 VS China Duitsland Japan Nederland Frankrijk Hong Kong VK Z-Korea India Italië Mexico België Canada Spanje Singapore Taiwan VAE Polen Vietnam Zwitserland Rusland Turkije Thailand Australië Waarde Aandeel in (miljard $) wereldimport (in %) 2.935 2.689 1.420 769 758 714 712 694 615 573 558 522 510 504 418 406 382 348 338 332 324 304 271 267 261 13,0 11,9 6,3 3,4 3,4 3,2 3,2 3,1 2,7 2,5 2,5 2,3 2,3 2,2 1,9 1,8 1,7 1,5 1,5 1,5 1,4 1,3 1,2 1,2 1,2 22,587 100 Internationale handel Handel op wereldniveau Handel op wereldniveau Handel op wereldniveau Hoofdstuk 2 Internationale factorbewegingen Internationale factorbewegingen Internationale verplaatsing productiefactoren Menselijk kapitaal (human capital) Fysisch K of L Wij benaderen voornamelijk fysisch K Migratie fysische L eerder door armoede, problemen, … en soms niet echt gewenst door ontvangend land Human capital wel gewenst = BRAIN DRAIN o Meestal nefast voor bronland Internationale kapitaalbewegingen MEEST DYNAMISCH waarbij BUITENLANDSE DIRECTE INVESTERINGEN (FDI) voor ons het interessantst zijn Internationale factorbewegingen Outsourcing Productie in buitenland door lokaal bedrijf Buitenlandse Directe Investering (Foreign Direct Investment) Productie in buitenland door een overgenomen bedrijf of een zelf gebouwde productie-eenheid Buitenlandse Directe Investeringen Het oprichten, overnemen of verwerven van minimaal 10% van de aandelen van een bedrijf in het buitenland. De drempel van 10% eigendom wordt gebruikt om eigendom met bedoeling van medezeggenschap in een bedrijf te onderscheiden van een pure belegging. Internationale factorbewegingen FDI's (1980-2021) US Dollar 2500 2000 1500 1000 500 0 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 Internationale factorbewegingen Oorzaken zijn o.a. Liberalisering kapitaalverkeer sinds Bretton Woods maar vooral vanaf de jaren ‘80 Opkomst Nieuwe Industrie Landen (NIC’s) Meer liberale oriëntering OL G20 ipv G8 is voorbeeld multipolaire wereld 19 grootste nationale economieën + EU 90% wereld BBP en 80% wereldhandel grote” landen en kleine hoge inkomenslanden VS, VK en Frankrijk outflow > inflow Outflow: veel belastingsparadijzen (o.a. België) en banklanden China: inflow > outflow o Exportgeoriënteerde economie zoals Japan in jaren 70-80 Besluit (Historische) IL investeren in (historische) OL en IL investeren in andere IL