Colon & Rectal Cancer Overview (Persian) PDF

‫سرطان روده بزرگ (کولون و رکتوم)‬ ‫دکتر شبنم مخیری‬ ‫متخصص پزشکی اجتماعی‬ ‫تعریف بیماری و شکل بالینی‬  ‫تعریف بیماری و شکل بالینی‬ ‫روده ی بزرگ شامل بخش های سکوم (کور روده)‪ ،‬کولون صعودی‪ ،‬کولون عرضی‪،‬‬ ‫بخش نزولی‪ ،‬سیگموئید‪ ،‬رکتوم و کانال مقعدی می باشد‪.‬...

‫سرطان روده بزرگ (کولون و رکتوم)‬ ‫دکتر شبنم مخیری‬ ‫متخصص پزشکی اجتماعی‬ ‫تعریف بیماری و شکل بالینی‬  ‫تعریف بیماری و شکل بالینی‬ ‫روده ی بزرگ شامل بخش های سکوم (کور روده)‪ ،‬کولون صعودی‪ ،‬کولون عرضی‪،‬‬ ‫بخش نزولی‪ ،‬سیگموئید‪ ،‬رکتوم و کانال مقعدی می باشد‪.‬‬ ‫سرطان های روده بزرگ در طی یک فرایند ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۵‬ساله و اغلب به دنبال ایجاد و‬ ‫رشد پولیپ ها به وجود می آیند‪.‬‬ ‫بیش از ‪ %9۰‬آدنوکارسینوما‬ ‫سرطان کولون شایع تر از رکتوم است‪.‬‬  ‫نشانه های بیماری‬ ‫‪‬مهم ترین نشانه های بالینی ‪:‬‬ ‫خونریزی‪ ،‬کاهش وزن‪ ،‬درد شکم و تغییر اجابت مزاج‬ ‫خونریزی مقعدی و کاهش وزن تنها نشانه های بالینی که قدرت تشخیصی کافی برای‬ ‫این سرطان ها را دارند‪.‬‬ ‫‪‬مهم ترین نشانه های آزمایشگاهی ‪:‬‬ ‫وجود خون در مدفوع و کم خونی‬ ‫‪‬در صورت تشخیص خون در مدفوع (واضح یا با تست آزمایشگاهی) باید بررسی‬ ‫تکمیلی انجام شود‪.‬‬  ‫اپیدمیولوژی توصیفی و تحلیلی در سطح بین المللی‬ ‫روند زمانی‬ ‫مطالعه روند زمانی سرطان روده بزرگ در دو گروه سنی زیر ‪ ۵۰‬سال و باالی ‪۵۰‬‬ ‫سال نتایج متفاوتی را نشان می دهد‪.‬‬ ‫آمار قابل اطمینان بروز سرطان که مبتنی بر ثبت سرطان جمعیتی باشد در تمام‬ ‫کشورها موجود نیست‪.‬‬ ‫در سن زیر ‪ ۵۰‬سال‪ ،‬در ایران‪،‬تنها گزارش مربوط به روند تغییرات سرطان ها‬ ‫مربوط به استان گلستان است که برای ‪ ۱۰‬سال حدود ‪ %۵6‬افزایش بروز سرطان را‬ ‫تخمین زده است که نزدیک به میزان افزایش این سرطان در افراد باالی ‪ ۵۰‬سال‬ ‫هندوستان است‪.‬‬ ‫اپیدمیولوژی توصیفی و تحلیلی در سطح بین المللی‬ ‫انتشار جغرافیایی و میزان ابتال و مرگ‬ ‫‪ ‬بروز ‪:‬‬ ‫ در مردان ‪ :‬سومین سرطان مهم بعد از ریه و پروستات‬ ‫ در زنان ‪ :‬دومین سرطان مهم بعد از پستان‬ ‫‪‬کشندگی ‪:‬‬ ‫ در مردان ‪ :‬چهارمین سرطان کشنده بعد از ریه ‪ ،‬کبد و معده‬ ‫ در زنان ‪ :‬سومین سرطان کشنده بعد از پستان و ریه‬  ‫اپیدمیولوژی توصیفی و تحلیلی در سطح بین المللی‬ ‫بر اساس برنامه وزارت بهداشت توصیه می شود برنامه غربالگری و تشخیص‬ ‫زودهنگام سرطان کولورکتال از سن ‪ ۵۰‬سالگی در هر دو جنس شروع شود‪.‬‬  ‫اپیدمیولوژی توصیفی و تحلیلی در سطح بین المللی‬ ‫گروه های پرخطر‬ ‫با افزایش سن‪ ،‬خطر ابتال افزایش می یابد‪.‬‬ ‫با بروز بیشتر در مردان همراه است‪.‬این برتری در سرطان رکتوم نسبت به کولون بیشتر است‪.‬‬ ‫تفاوت جنسیتی بیشتر نشان دهنده تفاوت در مواجهه محیطی(مصرف سیگار) و نقش هورمون ها است‪.‬‬ ‫در سنین کمتر از ‪ 4۵‬سال‪ ،‬بروز در دوجنس با هم قابل مقایسه است‪.‬‬ ‫بروز و مرگ در سیاه پوستان بیشتر است‪(.‬تفاوت در متغیرهای اقنصادی‪ -‬اجتماعی با شیوع باالتر عوامل‬ ‫خطر و دسترسی کمتر به مراقبت)‬ ‫سابقه فامیلی مثبت‬ ‫سندروم های ژنتیکی خاص مثل ‪Lynch Syndrome‬‬  ‫عوامل خطر بیماری‬ ‫‪‬عوامل محیطی خارجی ‪:‬‬ ‫از طریق خارج از روده بزرگ وارد بدن می شوند و سلول های مخاط و بافت روده‬ ‫را تحت تأثیر قرار می دهند‪.‬‬ ‫‪‬مصرف رژیم غذایی ناسالم‪ ،‬دخانیات(سیگار و قلیان)‪ ،‬و الکل مهم ترین عوامل‬ ‫بیرونی هستند‪.‬‬ ‫‪‬عوامل محیطی داخل بدن ‪:‬‬ ‫عواملی که در داخل بدن به دلیل تغییرات هورمونی و متابولیسم سلول های روده‬ ‫بزرگ تأثیر می گذارند و منجر به ایجاد تومور در بدن می شوند‪.‬‬  ‫عوامل خطر بیماری‬ ‫‪‬افزایش وزن و چاقی ‪ :‬طبق مطالعه (افزایش بروز با افزایش ‪ ۵‬واحد در نمایه توده‬ ‫بدنی در هر دو جنس) ‪ ،‬در یک مطالعه بیشتر با افزایش دور کمر مرتبط بوده است‪.‬‬ ‫‪‬کم تحرکی و فعالیت فیزیکی کم ‪ :‬ارتباط با سرطان های جسم رحم‪ ،‬کولون‬ ‫و پستان به اثبات رسیده است‪.‬ولی با سرطان رکتوم ارتباط ندارد‪.‬‬ ‫سرطان کولون با تمام ابعاد فعالیت فیزیکی ارتباط دارد و این ارتباط مستقل از وزن است‪.‬‬ ‫‪‬رژیم غذایی ‪ :‬رژیم غذایی گوشت قرمز به علت ایجاد آمین های حلقوی شانس کانسر‬ ‫کولون را باال می برد برعکس ‪،‬میوه ‪،‬سبزی فیبر‪ ،‬ویتامین ‪D‬و کلسیم ریسک کانسر کولون را‬ ‫کاهش می دهند‪.‬‬  ‫عوامل خطر بیماری‬ ‫‪‬مصرف تنباکو و مواد مخدر‬ ‫‪‬ژنتیک‪ :‬سندروم لینچ ‪ ،‬پولیپوز فامیلی آدنوماتوز‪ ،‬پولیپوز مرتبط با موتاسیون ژن‪MUTYH‬‬ ‫‪ ‬ژن های عامل خطر نادرند و نفوذ باالیی هم ندارند و بیشتر در شرایط خاص و به دلیل برهم کنش‬ ‫با عوامل محیطی باعث سرطان روده بزرگ می شوند‪.‬‬ ‫دیابت‪ ،‬بیماری های التهابی روده شامل کرون و کولیت اولسرو‬ ‫‪‬بیماری های مزمن ‪:‬‬ ‫برای خطر روده بزرگ‬ ‫به ویژه ‪ HPV‬و سایتومگالوویروس با بروز سرطان کانال مقعدی‬ ‫‪‬عوامل عفونی‬  ‫عوامل خطر بیماری‬ ‫‪‬تفاوت های ناشی از شکاف اجتماعی ‪:‬‬ ‫در کشورهای پیشرفته بسیار باالتر از کم درآمد و درحال توسعه است‪.‬‬ ‫با بهبود وضعیت اقتصادی اجتماعی میزان بروز سرطان روده بزرگ افزایش می یابد‪.‬‬ ‫در ایران میزان بروز در استان های صنعتی و توسعه یافته مثل تهران بیش از سه برابر هرمزگان و‬ ‫سیستان و بلوچستان گزارش شده است‪.‬‬  ‫اپیدمیولوژی بیماری در ایران‬ ‫‪ ‬در ایران تفاوت ها نشان می دهد که سرطان کولورکتال بیماری است که بیشتر در شهرهای‬ ‫بزرگ و توسعه یافته به دلیل ‪:‬‬ ‫‪‬زندگی شهرنشینی و ماشینی‪،‬‬ ‫‪‬فعالیت فیزیکی کمتر و‬ ‫‪‬رژیم های غذایی نامناسب و‬ ‫‪‬شیوع چاقی‬ ‫بیشتر در حال افزایش است و در مناطق محروم تر هنوز بروز این نوع سرطان افزایش نیافته است‪.‬‬ ‫‪‬در کل مقایسه داده های بین المللی‪ ،‬نشان دهنده رشد سریع میزان بروز سرطان کولورکتال در‬ ‫ایران است‪.‬‬  ‫اقدامات پیشگیری‬ ‫‪‬برای کنترل سرطان باید رویکرد همه جانبه (برنامه جامع کنترل سرطان)داشته باشیم‬ ‫و برنامه های پیشگیری شامل ‪:‬‬ ‫‪‬پیشگیری سطح اول ‪ :‬کاهش عوامل خطر در سطح جمعیت‪ ،‬تغییر سبک و شیوه‬ ‫زندگی (افزایش فعالیت فیزیکی‪ ،‬استفاده از رژیم های غذایی سالم‪ ،‬عدم مصرف سیگار‬ ‫و الکل و ‪)...‬‬ ‫‪‬پیشگیری سطح دوم ‪ :‬غربالگری تشخیص زودهنگام بیماری‬ ‫‪‬پیشگیری سطح سوم ‪ :‬تشخیص و درمان مناسب بیماری و عوارض آن‬ ‫‪‬پیشگیری سطح چهارم ‪ :‬ارائه مراقبت های حمایتی و تسکینی و بازتوانی به بیماران‬ ‫مورد توجه و پیگیری مدیران اجرایی و سیاستگزاران قرار داشته باشد‪.‬‬ ‫نقش بسیار مهم اپیدمیولوژیست ها‬ ‫برنامه های تشخیص زودهنگام‬ ‫تشخیص به موقع و غربالگری‬ ‫در دو جنبه ‪:‬‬  ‫روش های رایج تشخیص‬ ‫تست مدفوع ‪ :‬شامل سه نوع تست است‪.‬‬ ‫تست خون مخفی مدفوع مبنی بر تست گایاک (کاهش ‪ %۱6‬مرگ ولی تأثیری بر کاهش میزان‬ ‫بروز این بیماری ندارد) – حساسیت آن پائین و زیر ‪ %7۰‬است‪.‬‬ ‫تست مدفوع ایمونوکمیکال (‪ )FIT‬و تست خون مخفی مدفوع مبتنی بر روش ایمونوکمیکال‬ ‫(‪ )FOBT‬با حساسیت ‪ %78‬و ویژگی ‪%9۰‬‬ ‫سیگموئیدوسکوپی ‪ :‬بررسی سمت چپ روده بزرگ (کشف زودرس بیش از ‪ %۵۰‬توده های‬ ‫رکتوم‬ ‫کولونوسکوپی کامل ‪ :‬بررسی تمام روده بزرگ و شناسایی توده های پیش سرطانی و‬ ‫سرطانی(مطابق دستورالعمل توصیه به انجام آن هر ‪ ۱۰‬سال در افراد باالی ‪ ۵۰‬سال)‬  ‫برنامه های تشخیص زودهنگام‬ ‫تشخیص به موقع ‪ :‬مراجعه بیمار بدون تأخیر با مشاهده نشانه های اولیه بیماری‬ ‫(آموزش نشانه های هشداردهنده بیماری به مردم و افزایش آگاهی و مهارت متخصصین و‬ ‫پرسنل بهداشتی درمانی و با در دسترس قرار دادن تجهیزات تشخیص و درمان )‬ ‫غربالگری ‪ :‬هدف تشخیص در مراحل اولیه یا ضایعات پیش سرطانی شامل پولیپ در افراد‬ ‫سالم جامعه است‪(.‬افراد در معرض خطر بدون نشانه های بیماری)‬ ‫غربالگری در جمعیت‬ ‫غربالگری فرصت طلبانه‬  ‫غربالگری‬ ‫مراحل غربالگری در جمعیت ‪:‬‬ ‫تعیین دقیق گروه هدف‬ ‫ارسال دعوت نامه برای مراجعه فرد‬ ‫ارسال دعوت نامه یادآور درصورت عدم مراجعه‬ ‫انجام به موقع تست غربالگری با کیفیت مناسب‬ ‫درصورت مثبت بودن مراحل تکمیلی تشخیص و درمان های الزم و پیگیری در قالب یک برنامه منظم‬ ‫وجود نظام پایش دقیق‬ ‫ثبت متمرکز داده های غربالگری در سامانه‬ ‫تحلیل نتایج به صورت منظم‬ ‫غربالگری موردی و بدون برنامه ریزی قبلی افرادی که به درمانگاه ها مراجعه می‬ ‫غربالگری فرصت طلبانه ‪:‬‬ ‫کنند‪(.‬هیچیک از موارد فوق انجام نمی شود)‬ ‫توصیه های غربالگری دفتر مدیترانه شرقی در سال ‪2016‬‬ ‫برنامه غربالگری سرطان روده بزرگ در کشورها ‪:‬‬ ‫در سنین ‪ ۵۰ – 69‬سالگی‬ ‫هر ‪ 2 – 3‬سال یک تست ایمونوکمیکال مدفوع برای گروه هدف‬ ‫کولونوسکوپی بیماران تست مثبت‬ ‫اجرای آزمایشی‬ ‫امکان سنجی برنامه‬ ‫پیاده سازی یک برنامه منظم و دائم‬ ‫پایش منظم نتایج برنامه‬