برنامه نویسی CNC (PDF) - کتاب درسی کاردانش

‫برنامه نویسی ‪CNC‬‬ ‫شاخة‪ :‬کاردانش‬ ‫زمینة ‪ :‬صنعت‬ ‫گروه تحصیل مکانیک‬ ‫زیر گروه ساخت و تولید‬ ‫رشته‌های...

‫برنامه نویسی ‪CNC‬‬ ‫شاخة‪ :‬کاردانش‬ ‫زمینة ‪ :‬صنعت‬ ‫گروه تحصیل مکانیک‬ ‫زیر گروه ساخت و تولید‬ ‫رشته‌های مهارتی‪:‬فرزکاری ‪ ، CNC‬تراشکاری ‪CNC‬‬ ‫شماره رشته‌های مهارتی‪:‬‬ ‫‪1-12-102-322/1-12-102-324‬‬ ‫کد رایانه‌ای رشته‌های مهارتی‪6198-6200:‬‬ ‫نام استاندارد مهارتی مبنا‪ :‬برنامه نویس ‪ CNC‬درجه ‪2‬‬ ‫کد استاندارد متولی‪0-84/52/2/2 :‬‬ ‫شماره درس‪ 0194 :‬و ‪0195‬‬ ‫عنوان و نام پديدآور ‪:‬برنامه نویسی ‪ 1 CNC‬کتابهای درسی ] شاخه کاردانش زمینه صنعت گروه تحصیل‬ ‫مکانیک زیرگروه ساخت و تولید‪ /...‬برنامه‌ریز محتوا و نظارت بر تالیف دفتر برنامه‌ریزی و تالیف آموزش‌های‬ ‫فنی و حرفه‌ای و کاردانش؛ مجری انتشارات گویش نو؛ مولفان محمدحسین ثالثی ‪ ،‬محمد قنبری؛ [ برای ]‬ ‫وزارت آموزش و پرورش ‪ ،‬سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‪.‬‬ ‫‏مشخصات نشر‪:‬تهران‪ :‬گویش نو‪.۱۳۹۱ ،‬‬ ‫‏مشخصات ظاهری‪:‬‏‪۱۰۵‬ص‪ :.‬مصور‏؛ ‪۲۲×‎۲۹‬س‌م‪.‬‬ ‫‏شابک‪978-600-6382-24-1:‬‬ ‫‏وضعیت فهرست نویسی‪:‬فیپا‬ ‫‏موضوع‪:‬ماشین‌های افزار ‪ --‬کنترل عددی‪ --‬برنامه‌نویسی‪--‬‏راهنمای آموزشی (متوسطه)‏موضوع‪:‬ماشین‌های‬ ‫افزار ‪ --‬کنترل عددی ‪ --‬برنامه‌نویسی‬ ‫‏شناسه افزوده‪:‬ثالثی‪ ،‬محمدحسین‪- ۱۳۶۵ ،‬‏‬ ‫‏شناسه افزوده‪:‬قنبری‪ ،‬محمد‪،‬‏‪- ۱۳۳۸‬‏‬ ‫‏شناسه افزوده‪:‬سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‪.‬دفتر برنامه‌ریزی درسی آموزشهای فنی و حرفه‌ای و کار‬ ‫دانش‬ ‫‏شناسه افزوده‪:‬انتشارات گویش نو‬ ‫‏شناسه افزوده‪:‬‏سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‬ ‫‏رده بندی کنگره‪/TJ۱۱۸۹:‬ب‪۱۳۹۱ ۳۶‬‬ ‫‏رده بندی دیویی‪/۳۷۳:‬ک‪۲۱۳۷‬‬ ‫‏شماره کتابشناسی ملی‪۲۸۴۴۶۶۵:‬‬ ‫‪1391‬‬  ‫جمهوری اسالمی ایران‬ ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‬ ‫همكاران محترم و دانش‌آموزان عزيز‪:‬‬ ‫پيش نهادها و نظرهای خود را درباره‌ي محتواي اين كتاب به نش اني‬ ‫ته ران ـ صندوق پس تي ش ماره‌ي ‪ 4874/15‬دفتر برنامه‌ري زي و تأليف‬ ‫آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي و كاردانش‪ ،‬ارسال فرمايند‪.‬‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫پیام‌نگار (ایمیل)‬ ‫‪www.tvoccd.medu.ir‬‬ ‫وب‌گاه (وب‌سایت)‬ ‫برنامه‌ريزي محتوا و نظارت بر تأليف‪ :‬دفتر برنامه‌ریزی و تألیف آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش‬ ‫عنوان و کدكتاب‪ :‬برنامه نویسی ‪ CNC‬کد ‪609/63‬‬ ‫مجری‪ :‬انتشارات گویش نو‬ ‫اعضای کمیس یون ‪ :‬غالمحس ن پایگانه‪ -‬محمد مهرزادگان‪ -‬سید حسن س یدتقی زاده‪ -‬محمد سعید کافی‪ -‬حسن‬ ‫امینی‪ -‬حسن آقابابایی‪ -‬صادق جعفری‬ ‫مؤلفان‪ :‬محمد حسین ثالثی ‪ -‬محمد قنبری‬ ‫صفحـه‌آرا‪ :‬زهرا ضیایی خرم‬ ‫طراح جلد‪ :‬امیر رشیدی مقدم‬ ‫رسام‪ :‬محمد حسین ثالثی‬ ‫چاپ ‪1391 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران‬ ‫(ته ران ـ کیلومت ر ‪ 17‬جاده‌ی مخصوص کرج ـ خیابان ‪" 61‬داروپخش") تلف ن‪ 4 :‬ـ ‪ ، 66026241‬دورنگار‪ ، 66026240 :‬صندوق‬ ‫پستی‪13445/684 :‬‬ ‫نظارت بر چاپ و توزیع‪ :‬اداره‌ی کل چاپ و توزیع کتاب‌های درسی‪ ،‬سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی‬ ‫تهران ـ ایرانش هر شمالی ـ ساختمان ش ماره‌ی ‪ 4‬آموزش و پرورش (شهید موسوی) تلفن‪ 9 :‬ـ ‪ ، 88831161‬دورنگار‪، 88309266 :‬‬ ‫کد پستی‪1584747359 :‬‬ ‫وب‌سایت ‪www.chap.sch.ir‬‬ ‫ناشر‪:‬انتشاراتگویشنو (تهران‪:‬خیابانانقالب‪-‬خیابانفخررازی‪-‬خیاباننظریشرقی‪-‬پالک‪ 61‬تلفن‪)66484534،66956049- 50:‬‬ ‫وب‌سایت ‪www.bookgno.ir‬‬ ‫حق چاپ محفوظ است‪.‬‬ ‫‪ISBN: 978-600-6382-24-1‬‬ ‫شابک‪978-600-6382-24-1 :‬‬ ‫شما عزیزان کوشش کنید که از این وابستگی بیرون آیید و احتیاجات کشور‬ ‫خودتان را برآورده سازید‪ ،‬از نیروی انسانی ایمانی خودتان غافل نباشید و از‬ ‫اتکای به اجانب بپرهیزید‪.‬‬  ‫به نام آنكه هستي نام از او يافت‬ ‫کاروان فرهنگ و تمدن بشري‪ ،‬چنان در حال پيشرفت و رشد و تعالي است که لحظه​اي درنگ‪ ،‬رسيدن به اين‬ ‫قافله را نا​ممکن مي​سازد و از آنجايي که آينده هر جامعه بستگي به تعليم و تربيت کودکان و جوانان آن جامعه دارد‪.‬‬ ‫دفتر برنامه ​ريزي و تأليف آموزش​هاي فني و حرفه​اي و کاردانش سعي دارد با بهره​گيري از دست‌آوردهای دانش‬ ‫جهانی و آموزه​هاي اصيل اسالمي و ملي‪ ،‬تغيير و تحولي مبتني بر روش​هاي نوين علمي و تکنولوژي در کتاب​هاي‬ ‫درسي به​وجود آورد‪.‬‬ ‫در اين راستا انتشارات گويش نو افتخار تأليف و آماده​سازي تعدادي از اين کتاب​ها را بر عهده داشته و با همراهي‬ ‫استادان کوشا و نظارت دقيق و ارشادي کميسيون​هاي تخصصي و ورزيدة دفتر تأليف و برنامه​ريزي اين وظيفه​ي خطير‬ ‫را به انجام رسانده است‪.‬‬ ‫در پايان ضمن قدرداني از زحمات مولفان عزيز‪ ،‬خوشحال مي​شويم که مدرسان محترم ودانش پژوهان کوشا با ارائه‬ ‫پيشنهادها و انتقادات سازنده خود‪ ،‬ما را در غنا بخشيدن اين متون و باال بردن کيفيت چاپ​هاي بعدي ياري نمايند‪.‬‬ ‫‪Email: [email protected]‬‬ ‫‪www.bookgno.ir‬‬ ‫انتشارات گویش نو‬  ‫فهرست مطالب‬ ‫واحدکار ‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫پیش آزمون‬ ‫‪11‬‬ ‫مفهوم الگوریتم‬ ‫‪12‬‬ ‫کاربرد الگوریتم‬ ‫‪13‬‬ ‫اجزای اصلی الگوریتم‬ ‫‪16‬‬ ‫آزمون پایانی‬ ‫‪18‬‬ ‫پرسش‌های تشریحی‬ ‫‪19‬‬ ‫پیش آزمون‬ ‫‪20‬‬ ‫مقدمه‬ ‫‪20‬‬ ‫تعریف فلوچارت‬ ‫‪20‬‬ ‫کاربرد فلوچارت‬ ‫‪21‬‬ ‫اشکال موجود در فلوچارت‬ ‫‪26‬‬ ‫تبدیل یک الگوریتم به فلوچارت‬ ‫‪26‬‬ ‫مثا لهای حل شده‬ ‫‪27‬‬ ‫آزمون پایانی‬ ‫‪27‬‬ ‫پرسش‌های چهارگزینه‌ای‬ ‫‪28‬‬ ‫پرسش‌های تشریحی‬ ‫‪28‬‬ ‫خالصه‬ ‫واحدکار‪2‬‬ ‫‪30‬‬ ‫پیش آزمون‬ ‫‪31‬‬ ‫آشنایی با ماشین‌های کنترل عددی به کمک کامپیوتر‬ ‫‪32‬‬ ‫تاریخچه‌ی ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫‪33‬‬ ‫اجزای ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫‪34‬‬ ‫برنامه دستورهای‬ ‫‪34‬‬ ‫فرم برنامه‌ها‬ ‫‪34‬‬ ‫روش‌های انتقال برنامه به ماشین‬ ‫‪36‬‬ ‫واحد کنترل‬ ‫‪44‬‬ ‫ماشین ابزار‬ ‫‪37‬‬ ‫اجزای مکانیکی و برقی ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫‪39‬‬ ‫حرکت در جهت مختلف محورها‬ ‫‪39‬‬ ‫سیستم مختصات‬ ‫‪40‬‬ ‫قانون دست راست برای تعیین محورها‬ ‫‪40‬‬ ‫آشنایی با ماشین افزارهای ‪ CNC‬انواع و محورهای آن‌ها‬ ‫‪40‬‬ ‫ماشین‌های تراش‬ ‫‪41‬‬ ‫ماشین‌های فرز‬ ‫‪42‬‬ ‫ماشین‌های‪EDM‬‬ ‫‪42‬‬ ‫ماشین‌های پانچ‬ ‫‪43‬‬ ‫انواع روش‌های موقعیت‌یابی در برنامه‌نویسی‬ ‫‪43‬‬ ‫انواع سیستم‌های کنترل حرکت در ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫‪43‬‬ ‫کنترل حرکت نقطه به نقطه‬ ‫‪44‬‬ ‫کنترل حرکت مستقیم‬ ‫‪44‬‬ ‫کنترل حرکت پیوسته‬ ‫‪44‬‬ ‫انواع نقاط مبنا و مرجع در برنامه نویسی‬ ‫‪44‬‬ ‫نقطه صفر ماشین‬ ‫‪45‬‬ ‫نقطه صفر قطعه کار‬ ‫‪45‬‬ ‫نقطه صفر ابزارگیر‬ ‫‪45‬‬ ‫نقطه مرجع‬ ‫‪47‬‬ ‫توانایی تعیین مراحل کار و ابزار مناسب جهت انجام کار‬ ‫‪47‬‬ ‫اعمال الزم قبل از نوشتن برنامه ‪CNC‬‬ ‫‪49‬‬ ‫ابزار براده برداری‬ ‫‪51‬‬ ‫مایع روانکار‬ ‫‪51‬‬ ‫محاسبات مربوط به نرخ براده‌برداری و سرعت دوران‬ ‫‪55‬‬ ‫آزمون پایانی‬ ‫‪55‬‬ ‫پرسش‌های چهارگزینه‌ای‬ ‫‪57‬‬ ‫پرسش‌های تشریحی‬ ‫‪58‬‬ ‫خالصه‬ ‫واحدکار‪3‬‬ ‫‪60‬‬ ‫پیش آزمون‬ ‫‪61‬‬ ‫برنامه ‪CNC‬‬ ‫‪63‬‬ ‫انواع کنترلرها‬ ‫‪63‬‬ ‫ساختار برنامه‪CNC‬‬ ‫‪63‬‬ ‫نام برنامه‬ ‫‪64‬‬ ‫پایان برنامه‬ ‫‪64‬‬ ‫متن برنامه‬ ‫‪64‬‬ ‫ساختار بلوک‬ ‫‪68‬‬ ‫کدهای عملیاتی اصلی (‪ )G code‬ها‬ ‫‪69‬‬ ‫کد های عملیاتی فرعی (‪ )M cod‬ها‬ ‫‪70‬‬ ‫کدهای پایدار‬ ‫‪71‬‬ ‫کدهای ناپایدار‬ ‫‪71‬‬ ‫تعیین نقطه صفر قطعه کار‬ ‫‪72‬‬ ‫تشریح کدهای عملیاتی اصلی (‪ G‬کدها)‬ ‫‪72‬‬ ‫دستورهای اصلی برای تعریف صفحات کاری‬ ‫‪73‬‬ ‫دستورهای اصلی برای تعیین محدوده کاری‬ ‫‪74‬‬ ‫دستورهای اصلی برای تعریف سیستم اندازه گیری‬ ‫‪75‬‬ ‫دستورهای اصلی برای تعریف واحد سرعت پیشروی‬ ‫‪75‬‬ ‫دستورهای اصلی کنترل کننده سرعت های برشی و دوران‬ ‫‪76‬‬ ‫انتخاب ابزار و جبران طول ابزار‬ ‫‪77‬‬ ‫جبران شعاع تیغه فرز در فرزکاری‬ ‫‪80‬‬ ‫تشریح کدهای عملیاتی فرعی‬ ‫‪80‬‬ ‫دستورهای فرعی برای توقف شروع و پایان برنامه‬ ‫‪80‬‬ ‫دستورهای فرعی برای باز و بسته کردن سیستم خنک کاری‬ ‫‪82‬‬ ‫برنامه نویسی ماشینهای فرز‪CNC‬‬ ‫‪82‬‬ ‫حرکت خطی بدون براده برداری‬ ‫‪83‬‬ ‫حرکت خطی براده برداری با پیشروی معین‬ ‫‪88‬‬ ‫حرکت در مسیر دایره‌ای‬ ‫‪89‬‬ ‫سیکل های فرزکاری‬ ‫‪89‬‬ ‫سیکل سوراخ کاری یک مرحل های بدون مکث زمانی‬ ‫‪90‬‬ ‫سیکل سوراخ کاری یک مرحل های با مکث زمانی‬ ‫‪90‬‬ ‫سیکل سوراخ کاری عمیق‬ ‫‪90‬‬ ‫سیکل قالویز کاری‬ ‫‪91‬‬ ‫سیکل شیار تراشی‬ ‫‪93‬‬ ‫تمرینات عملی فرز‬ ‫‪96‬‬ ‫برنامه نویسی تراش‬ ‫‪99‬‬ ‫پیچ تراشی با گام ثابت‬ ‫‪100‬‬ ‫تمرینات عملی تراش‬ ‫‪101‬‬ ‫آزمون پایانی‬ ‫‪103‬‬ ‫پرسش‌های تشریحی‬ ‫‪104‬‬ ‫خالصه‬ ‫‪105‬‬ ‫منابع‬ ‫واحد کار ‪1‬‬ ‫هدف‌های رفتاری ‪:‬‬ ‫پس از آموزش این توانایی از فراگیر انتظار می‌رود‪:‬‬ ‫‪ -1‬مفهوم الگوریتم وکاربردهای آن را بیان کند‪.‬‬ ‫‪ -2‬اجزای اصلی الگوریتم را نام ببرد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اجزای اصلی الگوریتم را توضیح دهد‪.‬‬ ‫‪ -4‬انواع جمالت در الگوریتم را نام ببرد‪.‬‬ ‫‪ -5‬منظور از اجزایی یکی الگوریتم را بیان کند‪.‬‬ ‫‪ -6‬ویژگی‌های یک الگوریتم خوب را نام ببرد‪.‬‬ ‫‪ -7‬برای انجام مسائل مختلف‪ ،‬الگوریتم بنویسد‪.‬‬ ‫‪ -8‬مفهوم فلوچارت را بیان کرده‪.‬‬ ‫‪ -9‬کاربرد فلوچارت را شرح دهد‪.‬‬ ‫‪ -10‬اشکال موجود در فلوچارت را ترسیم کند‪.‬‬ ‫‪ -11‬کاربرد اشکال موجود در فلوچارت را شرح دهد‪.‬‬ ‫‪ -12‬یک الگوریتم را به فلوچارت تبدیل کند‪.‬‬ ‫‪ -13‬برای مسائل مختلف فلوچارت ترسیم کند‪.‬‬  ‫پیش آزمون‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ -1‬برای جمع دو عدد ‪ 10‬و ‪ 100‬معلومات مساله کدامند؟‬ ‫‪)4‬گزینه‌های ‪1‬و ‪3‬‬ ‫‪ )3‬اعداد ‪ 10‬و ‪100‬‬ ‫‪)2‬پاسخ مساله‬ ‫‪ )1‬عملیات جمع‬ ‫‪ -2‬برای به دست آوردن میانگین ‪ 100‬عدد از چه رابطه‌ای باید استفاده کرد؟‬ ‫‪ )4‬حاصل‌ضرب اعداد‬ ‫‪ )3‬حاصل ضرب اعداد‬ ‫‪ )2‬مجموع اعداد‬ ‫‪ )1‬مجموع اعداد‬ ‫تعداد اعداد‬ ‫تعداد اعداد‬ ‫‪ -3‬می‌خواهیم با داشتن ارتفاع و قاعده مثلثی مساحت آن را به دست آوریم‪.‬مجهول در مساله کدام است؟‬ ‫‪ )4‬مساحت مثلث‬ ‫‪ )3‬قاعده × ارتفاع‬ ‫‪ )2‬قاعده‬ ‫‪ )1‬ارتفاع‬ ‫‪ -4‬در مساله (‪ )3‬رابطه‌ی منطقی برای به دست آوردن مجهول مساله چیست؟‬ ‫‪ )4‬گزینه‌های ‪ 2‬و‪3‬‬ ‫‪ )3‬قاعده × ارتفاع ‪1‬‬ ‫‪ )2‬ارتفاع ‪ +‬قاعده‬ ‫‪ )1‬ارتفاع × قاعده‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ -5‬برای محاسبه مساحت دایره‌ای به شعاع ‪ ،R‬از چه رابطه‌ای باید استفاده کرد؟‬ ‫‪2πR )4‬‬ ‫‪2πR 2 )3‬‬ ‫‪πR 2 )2‬‬ ‫‪π2R )1‬‬ ‫‪ -6‬در مساله (‪ )5‬مجهول مساله کدام است؟‬ ‫‪ )4‬عدد پی‬ ‫‪ )3‬محیط‬ ‫‪ )2‬مساحت‬ ‫‪ )1‬مجوز شعاع‬ ‫‪ -7‬در مساله (‪ )5‬معلومات مساله کدامند؟‬ ‫‪)4‬گزینه‌های ‪ 1‬و ‪3‬‬ ‫‪ )3‬عدد پی‬ ‫‪ )2‬مساحت‬ ‫‪ )1‬شعاع‬  ‫پیش از آشنایی با مفهوم الگوریتم و کاربردهای آن بهتر است ابتدا با مسأله و جزئیات آن آشنا شویم سپس برای‬ ‫حل مسأله یک راه حل منطقی یا الگوریتمی بیابیم‪.‬‬ ‫منظور از شناخت مسأله‪،‬بررسی داده‌ها و یا معلومات (ورودی‌ها)‪،‬مجهوالت(خروجی‌ها) و یافتن ارتباط منطقی بین‬ ‫‪11‬‬ ‫داده‌ها و مجهوالت می‌باش د‪ ،‬مجهوالت مسأله مقادیری هستند که به دنبال جواب برای آن‌ها هستیم‪ ،‬ارتباط منطقی‬ ‫بین داده‌ها و مجهوالت نیز رابطه‌ای اس ت که توس ط آن می‌توان از داده‌های مس أله به مجهوالت دس ت یافت برای‬ ‫دستیابی به این رابطه می‌توان از قوانین و روش‌های ریاضی بهره جست‪ ،‬حال به ذکر چند مثال می‌پردازیم‪:‬‬ ‫مثال (‪)1‬‬ ‫* فرض کنید می‌خواهیم میانگین دو عدد ‪ 10‬و‪ 20‬را محاسبه کنیم‪،‬‬ ‫‪ -1‬داده‌ها (ورودی)‪ :‬دو عدد ‪ 10‬و‪20‬‬ ‫‪ -2‬مجهوالت (خروجی)‪ :‬میانگین دو عدد ‪ 10‬و‪20‬‬ ‫‪ -3‬رابطه منطقی‪ :‬روش محاسبه میانگین (مجموع اعداد تقسیم بر تعداد آن‌ها)‬ ‫مثال(‪)2‬‬ ‫* می‌خواهیم با داشتن قاعده و ارتفاع مثلث‪ ،‬مساحت آن را محاسبه کنیم‪،‬‬ ‫‪ -1‬داده‌ها (ورودی)‪ :‬قاعده و ارتفاع‬ ‫‪ -2‬مجهوالت (خروجی) ‪ :‬مساحت مثلث‬ ‫‪1‬‬ ‫)‬ ‫‪ -3‬رابطه منطقی‪ :‬روش محاسبه مساحت مثلث ( ارتفاع× قاعده ×‬ ‫‪2‬‬ ‫اغلب مس ائل دارای راه‌حل‌های گوناگون می‌باش ند‪ ،‬یافتن بهترین راه‌حل به ابتکار‪ ،‬تمرین و از همه مهم‌تر‬ ‫تجربه بستگی دارد‪ ،‬در این قسمت با مفاهیم و روش‌های منطقی و الگوریتمی آشنا می‌شویم‪:‬‬ ‫مفهوم الگوریتم‬ ‫به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها که با ترتیب معین و مشخص اجرا شده و موجب حل مسأله‌ای گردند الگوریتم‬ ‫گفته می‌شود‪.‬‬ ‫به عبارتی کامل‌تر الگوریتم به مجموعه دستورالعمل‌هایی گفته می‌شود که مراحل حل یک مسأله و یا مراحل‬ ‫مختل ف انجام کاری را با یک زمان واضح‪ ،‬روش ن و بدون ابهام و پیچیدگ ی با جزئیات کافی بیان کرده و در آن‬ ‫شروع و پایان عملیات و همچنین‪ ،‬ترتیب اجرای دستورالعمل‌ها‪،‬کام ً‬ ‫ال مشخص شده باشد‪.‬‬  ‫اکنون تعریفی از الگوریتم ارائه شد به تعریف مجری الگوریتم می‌پردازیم‪:‬‬ ‫الگوریتم‌ها به دو صورت می‌توانند اجرا شوند‪ :‬توسط انسان که در آن صورت‪ ،‬مجری الگوریتم انسان خواهد بود و‬ ‫یا اینکه توسط ماشین اجرا شوند که اگر منظور از ماشین همان کامپیوتر باشد مجری الگوریتم کامپیوتر خواهد بود‪،‬‬ ‫گاهی اوقات برای حصول اطمینان از عملکرد صحیح الگوریتم‪ ،‬بهتر است الگوریتم را به صورت دستی اجرا کنیم‬ ‫‪12‬‬ ‫یعنی خود‪ ،‬مجری الگوریتم باشیم‪.‬‬ ‫کاربرد الگوریتم‬ ‫هم ه م ا در طی روز ب رای کارهای روزمره‪ ،‬از روش الگوریتمی و یا منطقی اس تفاده می‌کنی م‪ ،‬مانند مطالعه‬ ‫یک کتاب‪ ،‬تعویض چرخ پنچر ش ده اتومبیل‪ ،‬تهیه غذا و غیره‪ ،‬در واقع برای انجام هر یک از کارهای ذکر ش ده‪،‬‬ ‫تعدادی دستورالعمل را باید به ترتیب اجرا کرد تا به نتیجه مطلوب دست یافت‪ ،‬این شیوه‪ ،‬همان شیوه الگوریتمی‬ ‫می‌باش د‪،‬کاربردهای الگوریتم را در قالب مثال بهتر می‌توان درک کرد; بدین منظور با تش ریح یک مثال‪ ،‬با نحوه‬ ‫نوشتن الگوریتم بیشتر آشنا می‌شویم‪،‬‬ ‫مثال(‪)3‬‬ ‫* ف رض کنی د کتابی داریم و می‌خواهیم آن را بخوانیم‪ ،‬برای مطالعه کت اب از ابتدا تا انتها باید مراحل زیر را‬ ‫اجرا کنیم‪:‬‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪-2‬کتاب را باز می‌کنیم‪.‬‬ ‫‪ -3‬از خط اول‪ ،‬شروع به خواندن می‌کنیم‪.‬‬ ‫‪ -4‬بررسی می‌کنیم که آیا تا انتهای صفحه خوانده شده است یا خیر؟‬ ‫‪ -5‬اگر به انتهای صفحه رسیده باشیم به مرحله بعدی می‌رویم و در غیر این صورت به مرحله ‪ 9‬می‌رویم‪،‬‬ ‫‪ -6‬بررسی می‌کنیم که آیا تا انتهای کتاب خوانده شده است یا خیر؟‬ ‫‪ -7‬اگر تا انتهای کتاب خوانده شده است به مرحله بعدی می‌رویم‪.‬‬ ‫‪ -8‬صفحه بعدی را باز کرده و به مرحله ‪ 3‬می‌رویم‪.‬‬ ‫‪ -9‬خواندن را ادامه می‌دهیم و به مرحله ‪ 4‬می‌رویم‪.‬‬ ‫‪ -10‬پایان‬  ‫اجزای اصلی الگوریتم‬ ‫هر مسأله راه‌حل و الگوریتم خاص خود را دارد‪ ،‬حتی گاهی می‌توان برای حل یک مسأله روش‌های گوناگونی را‬ ‫ارائه داد‪ ،‬با این وجود تمام الگوریتم‌ها از اجزای اصلی و مشترکی تشکیل شده‌اند که به شرح آن‌ها می‌پردازیم‪:‬‬ ‫‪13‬‬ ‫نقطه شروع‬ ‫منظور از نقطه ش روع الگوریتم این اس ت که حل مسأله از کجا آغاز گردد‪ ،‬این مرحله با کلمه «شروع» نشان‬ ‫داده می‌شود‪.‬‬ ‫نقطه پایان‬ ‫نقطه پایان الگوریتم‪ ،‬جایی است که مراحل حل مسأله پایان می‌پذیرد‪ ،‬در هر حال الگوریتم باید در یک نقطه‬ ‫خاتمه یابد‪ ،‬این مرحله با کلمه «پایان» نشان داده می‌شود‪.‬‬ ‫توجه‪:‬‬ ‫هر الگوریتم دارای یک نقطه شروع و حداقل یک نقطه پایان است‪،‬‬ ‫دستورالعمل‌ها یا جمالت اجرایی‬ ‫پس از مش خص شدن نقطه شروع الگوریتم‪ ،‬برای حل مسأله باید مراحل گوناگونی اجرا شوند‪ ،‬این مراحل در‬ ‫قالب یکسری دستورالعمل بیان می‌گردند‪ ،‬دستورالعمل‌ها فرمان‌هایی هستند که باید به ترتیب معینی اجرا شوند‬ ‫و در نهایت منجر به حل مسآله گردند‪ ،‬به دستورالعمل‌ها‪ ،‬جمالت اجرایی نیز می‌گویند‪ ،‬جمالت اجرایی را به سه‬ ‫صورت می‌توان بیان کرد‪:‬‬ ‫‪ -1‬به صورت جمالت معمولی و محاوره‌ای‬ ‫‪ -2‬به صورت گزاره‌ها و روابط ریاضی‬ ‫‪ -3‬با استفاده از اشکال هندسی استاندارد‬ ‫متغی ر‪ :‬ب ه خانه‌ای از حافظه که داده‌ها و اطالعات ورودی و خروجی را در خود نگه می‌دارد متغیر می‌گویند‪،‬‬ ‫توجه داشته باشید که مقدار متغیر در طول اجرای الگوریتم تغییر می‌کند‪.‬‬ ‫حال به الگوریتمی که با استفاده از جمالت معمولی نوشته شده توجه کنید‪.‬‬  ‫مثال (‪)4‬‬ ‫* الگوریتم محاسبه مجموع دو عدد ‪10‬و‪:20‬‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪ -2‬عدد ‪ 10‬را در خانه ‪ A‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪ -3‬عدد ‪ 20‬را در خانه ‪ B‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -4‬محتویات خانه‌های ‪ A،B‬را با هم جمع کن و حاصل را در خانه ‪ C‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -5‬محتویات خانه ‪ C‬را به عنوان نتیجه حاصل جمع‪ ،‬چاپ کن‪.‬‬ ‫‪ -6‬پایان‬ ‫به مثال دیگری توجه کنید‪.‬‬ ‫مثال(‪)5‬‬ ‫* الگوریتمی بنویسید که میانگین سه عدد ‪3،2‬و‪ 5‬را محاسبه و چاپ نماید‪.‬‬ ‫شکل معمولی‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪ -2‬عدد ‪2‬را در خانه ‪ A‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -3‬عدد ‪ 3‬را در خانه ‪ B‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -4‬عدد ‪ 5‬را در خانه ‪ C‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -5‬محتویات خانه‌های ‪ C،B،A‬را با هم جمع کن و حاصل را در خانه ‪ SUM‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -6‬محتویات خانه ‪SUM‬را بر ‪ 3‬تقسیم کن و حاصل را در خانه ‪ AVE‬قرار بده‪.‬‬ ‫‪ -7‬محتویات خانه ‪ AVE‬را به عنوان خروجی چاپ کن‪.‬‬ ‫‪ -8‬پایان‬ ‫شکل ریاضی‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪A2 -2‬‬ ‫‪B3 -3‬‬  ‫‪C5 -4‬‬ ‫‪SUM A+B+A -5‬‬ ‫‪SUM‬‬ ‫← ‪AVE‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ -7‬محتویات ‪ AVE‬را چاپ کن‪.‬‬ ‫‪ -8‬پایان‬ ‫همانطور که مالحظه می‌کنید در بعضی از دستورالعمل‌ها از عالمت ‪ ‬استفاده شده که به معنی جایگزینی است‪.‬‬ ‫ب رای مثال‪ ،‬برای ذخیره اعداد‪3،2‬و‪ 5‬در محل‌هایی از حافظ ه عالمت ‪ ‬را بکار می‌بریم‪ ،‬در حقیقت مقادیر‬ ‫اولیه را در محل‌هایی از حافظه ذخیره می‌کنیم‪ ،‬این کار را نه تنها برای ورودی‌ها‪ ،‬بلکه برای نتایج حاصل از برخی‬ ‫دستورالعمل‌ها نیز باید انجام داد برای درک بهتر به ذکر چند نمونه می‌پردازیم‪:‬‬ ‫‪ :A 3-1‬به این مفهوم است که عدد ‪ 3‬در خانه‌ای از حافظه به نام ‪ A‬قرار گیرد‪.‬‬ ‫‪ :B  )2×3(-5 -2‬یعنی نتیجه ‪)2×3(-5‬در خانه ای به نام ‪ B‬نوشته شود‪.‬‬ ‫‪ :B  A+1-3‬به معنی این اس ت که به محتویات خانه ‪ A‬یک واحد اضافه ش ده و حاصل در خانه‌ای به نام‬ ‫‪B‬ذخیره گردد‪.‬‬ ‫‪ :A A-1-4‬به این مفهوم است که از محتویات خانه ‪،A‬یک واحد کم شده و حاصل در همان خانه ذخیره گردد‪.‬‬ ‫اکنون که با کاربرد عالمت ‪ ‬آش نا ش دید بیان الگوریتم به فرم ریاضی آسان‌تر می‌شود‪ ،‬به بیان الگوریتم با‬ ‫استفاده از اشکال هندسی‪ ،‬فلوچارت یا نمودار گردشی می‌گویند‪.‬‬  ‫آزمون پایانی‬ ‫‪ -1‬الگوریتم زیر چه عملی انجام می‌دهد؟‬ ‫‪ )1‬شروع‬ ‫‪16‬‬ ‫‪ N )2‬را بخوان‬ ‫‪ 1 )3‬را در ‪ I‬قرار بده‬ ‫‪ X )4‬را بخوان‬ ‫‪X )5‬‬ ‫←‪D‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪R ← X − D × 2 )6‬‬ ‫‪ )7‬اگر ‪ R=0‬باشد آن گاه‌‪ X‬را چاپ کن‬ ‫‪I ← I + 1 )8‬‬ ‫است‪.‬سپس به مرحله ‪ 4‬برو‪.‬‬ ‫‪I⇐N‬‬ ‫‪ )9‬اگر‬ ‫‪ )10‬پایان‬ ‫‪ -1‬چاپ اعداد زوج از بین ‪ N‬عدد دریافتی از ورودی‬ ‫‪ -2‬چاپ اعداد زوج از ‪ 1‬تا ‪N‬‬ ‫‪ -3‬چاپ اعداد فرد از ‪ 1‬تا ‪N‬‬ ‫‪ -4‬چاپ ‪ N‬عدد فرد‬ ‫‪ -2‬الگوریتم زیر اعداد ‪ 10‬تا ‪ 20‬را روی صفحه نمایش می‌دهد‪ ،‬خط شماره ‪ 5‬آن با کدام گزینه تکمیل می‌شود؟‬ ‫‪ )1‬شروع‬ ‫‪ -1‬اگر ‪ I ⇐ 20‬است ‪ ،‬سپس به مرحله ‪ 3‬برو‪.‬‬ ‫‪I ← 9 )2‬‬ ‫‪ -2‬اگر ‪ I〈20‬است ‪ ،‬سپس به مرحله ‪ 3‬برو‪.‬‬ ‫‪I ← I + 1 )3‬‬ ‫‪ I )4‬را چاپ کن‬ ‫‪ -3‬اگر ‪ I〉 = 20‬است ‪ ،‬سپس به مرحله ‪ 3‬برو‪.‬‬ ‫‪ )5‬؟‬ ‫‪ I‬است ‪ ،‬سپس به مرحله ‪ 3‬برو‪.‬‬ ‫‪ -4‬اگر ‪= 20‬‬ ‫‪ )6‬پایان‬ ‫در الگوریت م زی ر ب ه جای ش ماره خط ‪ ،4‬کدام گزین ه را باید قرار داد ت ا مجموع زی ر در ‪ S‬ذخیره گردد؟‬ ‫‪S=99+...+5+3+1‬‬ ‫‪ )1‬شروع‬ ‫‪S ← 1 )2‬‬  I ← 1 )3 I ← I + 2 )4 I ⇐ 99 ‫) اگر‬5 17 ‫ را بنویس‬S)6 ‫) پایان‬7 ← SS←SS← I II -1 I← ← II←II← S←S SS -2 ← II←II← S←S++SSII++-3II ← SS←SS← S++SSII++-4II S←  ‫پرسش‌های تشریحی‬ ‫‪18‬‬ ‫‪ -1‬هدف از شناخت مساله را بیان کنید‪.‬‬ ‫‪ -2‬الگوریتم را تعریف کنید‪.‬‬ ‫‪ -3‬اجزای اصلی الگوریتم را نام برده و در مورد هر یک مختصرا توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ -4‬جمالت اجرایی در الگوریتم را تعریف کرده و انواع آن را نام ببرید‪.‬‬ ‫‪ -5‬ویژگی‌های یک الگوریتم خوب را نام ببرید‪.‬‬ ‫‪ -6‬منظور از حلقه‌های تکراری چیست؟ جواب خود را با ذکر مثالی بیان کنید‪.‬‬ ‫‪ -7‬منظور از الگوریتم‌های فرعی چیست توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ -8‬ترتیب اجرای جمالت در الگوریتم را بیان کنید‪.‬‬ ‫‪ -9‬چگونه می‌توان برای مسائل مختلف الگوریتم طراحی حکرد مراحل کار را توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ -10‬کاربردهای الگوریتم را بیان کنید‪.‬‬ ‫مسائل‬ ‫برای مسائل زیر الگوریتم بنویسید‪.‬‬ ‫‪ -1‬الگوریتمی بنویسید که چهار عدد ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬را به عنوان ورودی دریافت نماید واگر‪ a 2‬‬ ‫انجام شود‬ ‫بله‬ ‫بله‬ ‫همانگونه که در اش کال فوق مالحظه می‌کنید به یک لوزی یک فلش وارد می‌ش ود ولی ‪ 2‬الی ‪ 3‬فلش‪ ،‬بنا به‬ ‫شرط داخل آن می‌تواند از آن خارج شود‪.‬‬ ‫دستورهایی که در صورت برقراری شرط باید اجرا شوند‬ ‫‪A‬‬ ‫‪N0‬‬ ‫عدد ‪ N‬چه مقداری دارد؟‬ ‫‪N=0‬‬  ‫توجه‪:‬‬ ‫دایره (‪ )A‬نشان دهنده مراحل انجام پذیرفته قبل از شرط می‌باشد‪ ،‬شکل تصمیم‌گیری دارای نکاتی مهم است‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ 24‬که ذکر آن‌ها در این جا ضروری است‪.‬‬ ‫آیا شرط برقراراست؟‬ ‫دستور العمل‬ ‫دستور العمل‬ ‫‪A‬‬ ‫پایان‬ ‫آیا شرط برقراراست؟‬ ‫دستور العمل‬ ‫پایان‬ ‫توجه‪:‬‬ ‫گاهی برای این که عملی انجام ش ود باید ش رط و یا شروطی تحقق یابند‪ ،‬یعنی صحت و یا عدم صحت شرطی‬ ‫باعث اجرای عملی شده و یا عملیات را خاتمه می‌بخشد‪.‬‬ ‫توجه‪:‬‬ ‫گاهی اجرای مرحله‌ای به دفعات تکرار می‌شود تا زمانی که شرط خاصی تحقق یابد برای این منظور از حلقه‌ها‬ ‫استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫به تصاویر زیر نگاه کنید‪،‬‬  ‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬ ‫بله‬ ‫خیر‬ ‫آیا شرط برقراراست؟‬ ‫خیر‬ ‫خروج از حلقه‬ ‫آیا شرط برقراراست؟‬ ‫خروج از حلقه‬ ‫‪25‬‬ ‫بله‬ ‫دستور العمل‬ ‫دستور العمل‬ ‫شکل خروجی‬ ‫برای دستورهای خروجی و یا چاپ نتایج از اشکال زیر استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫اگر هدف تنها نمایش دادن اطالعات باشد‪ ،‬می‌توان از شکل متوازی االضالع هم استفاده کرد‪ ،‬به شکل‌های زیر‬ ‫توجه نمایید نحوه استفاده صحیح از خطوط رابط نشان داده شده است‪.‬‬ ‫صحیح‬ ‫غلط‬ ‫صحیح‬ ‫غلط‬  ‫تبدیل یک الگوریتم به فلوچارت‬ ‫برای رس م فلوچ ارت یک الگوریتم با در نظر گرفتن توالی و ترتیب دس تورالعمل‌ها بای د به این صورت عمل‬ ‫‪ 26‬کنید‪:‬‬ ‫‪ -1‬مراحل شروع و پایان الگوریتم را با استفاده از شکل بیضی نشان دهید‪.‬‬ ‫‪-2‬کلیه دستورهای ورودی را با استفاده از شکل متوازی االضالع نشان دهید‪.‬‬ ‫‪-3‬کلیه اعمال محاسباتی و دستورهای انتساب را با استفاده از شکل مستطیل نشان دهید‪.‬‬ ‫‪ -4‬دستورهای خروجی را با اشکال مربوط به چاپ نشان دهید‪.‬‬ ‫‪-5‬کلیه دستورهای شرطی و مقایسه‌ای را با لوزی نشان دهید‪.‬‬ ‫‪ -6‬مراحل اصلی کار را با استفاده از جهت‌های هدایت به هم ارتباط دهید‪.‬‬ ‫مثال‌های حل شده‬ ‫اینک می‌خواهیم با توجه به مطالبی که در مورد فلوچارت و رس م فلوچارت یک الگوریتم بیان ش ده‪ ،‬برای حل‬ ‫مسائل مختلف فلوچارت‌هایی را ترسیم کنیم‪.‬‬ ‫مثال(‪)1‬‬ ‫* فلوچارتی ترسیم کنید که اعداد زوج دو رقمی را چاپ نماید‪.‬‬ ‫فلوچارت‬ ‫‪1‬‬ ‫شروع‬ ‫الگوریتم‬ ‫‪2‬‬ ‫‪I 10‬‬ ‫‪ -1‬شروع‬ ‫‪I 10 -2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ I‬را چاپ کن‬ ‫‪ I -3‬را چاپ کن‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪II+2‬‬ ‫‪II+2 -4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ -5‬اگر‪ I >= 98‬است‪،‬سپس به مرحله ‪ 3‬برو‪.‬‬ ‫‪I>=98‬‬ ‫‪ -6‬پایان‬ ‫‪6‬‬ ‫پایان‬  ‫پرسش‌های چهارگزینه‌ای‬ ‫‪27‬‬ ‫‪ -1‬در فلو چارت‪ ،‬شکل زیر نشانه چیست؟‬ ‫‪)1‬دستورهای ورودی‬ ‫‪ )2‬دستورهای انتساب‬ ‫‪ )3‬دستورهای خروجی‬ ‫‪ )4‬گزینه‌های ‪ 1‬و ‪3‬‬ ‫‪ -2‬کدام یک از عبارات زیر نادرست است؟‬ ‫استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫‪ )1‬برای نمایش دستورهای ورودی از شکل‬ ‫استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫‪ )2‬برای نمایش دستورهای شرطی از‬ ‫‪ )3‬هر فلوچارت دارای چندین نقطه شروع می‌باشد‪.‬‬ ‫‪ )4‬برای نمایش دستورهای انتساب از شکل مستطیل استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫‪ -3‬کدام یک ازعبارات زیر درست است؟‬ ‫‪ )1‬در متوازی االضالع حداکثر یک فلش وارد و حداقل یک فلش از آن خارج می‌شود‪.‬‬ ‫‪ )2‬در متوازی االضالع حداکثر یک فلش خارج و حداقل یک فلش به آن وارد می‌شود‪.‬‬ ‫‪ )3‬در متوازی االضالح فقط یک فلش وارد و یک فلش از آن خارج می‌شود‪.‬‬ ‫شروع‬ ‫‪ )4‬در متوازی االضالع فقط یک فلش وارد‪ ،‬اما چند فلش از آن خارج می‌شود‪.‬‬ ‫‪ -4‬در فلوچارت نشان داده شده است‪ ،‬پنج خروجی اولیه کدامند؟‬ ‫‪x 0‬‬ ‫‪ 0 )1‬و ‪ 1‬و ‪0‬و ‪0‬و ‪1‬‬ ‫‪1 )2‬و ‪ 2‬و‪ 3‬و ‪ 5‬و ‪8‬‬ ‫‪y 1‬‬ ‫‪ 0 )3‬و ‪ 1‬و ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪3‬‬ ‫‪zx+y‬‬ ‫‪1 )4‬و ‪ 0‬و ‪ 1‬و ‪ 1‬و ‪0‬‬ ‫‪ z‬را بنویس‬ ‫‪x y‬‬ ‫‪y y‬‬  ‫پرسش‌های تشریح‬ ‫‪ -1‬مفهوم فلوچارت را توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ -2‬کاربردهای فلوچارت را با ذکر مثالی بیان کنید‪.‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪ -3‬هر یک از اشکال موجود در فلوچارت را رسم کرده و عملکرد آنها را بیان کنید‪.‬‬ ‫‪ -4‬نحوه رسم فلوچارت یک الگوریتم را بیان کنید‪.‬‬ ‫مسائل‬ ‫‪ -1‬فلوچارتی ترسیم کنید که چهار عدد ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬را به عنوان ورودی دریافت کند و اگر ‪ a > d+c‬بود‪،‬‬ ‫مقدار ‪ ac‬و در غیر این صورت مقدار ‪ bd‬را محاسبه و چاپ نماید‪.‬‬ ‫‪ -2‬حقوق کارگری ‪ A‬ریال است و هر ماه ‪ %10‬از حقوق وی بابت بیمه ‪ %50‬آن بابت حق مسکن و ‪ %10‬آن‬ ‫بابت مالیات کسر می‌گردد‪.‬فلوچارتی ترسیم کنید که حقوق یک کارگر را به عنوان ورودی دریافت کرده و حقوق‬ ‫خالص وی را با کسر بیمه و حق مسکن و مالیات محاسبه و چاپ نماید‪.‬‬ ‫فلوچارتی ترسیم کنید که یک عدد دو رقمی را بخواند و (‪ )10-99‬سپس عدد و مکعب آن را چاپ نماید‪.‬‬ ‫خالصه‬ ‫ منظور از شناخت مساله‪ ،‬بررسی داده‌ها‪ ،‬مجهوالت و یافتن ارتباط منطقی بین آن‌ها می‌باشد‪.‬‬ ‫مجهوالت مسأله مقادیری هستند که به دنبال جواب برای آن‌ها هستیم‪.‬‬ ‫ ‬ ‫به مجموعه‌ای از دس تورالعمل‌ها که با ترتیب معین و مش خص اجرا ش ده و موجب حل مسأله‌ای گردند‬ ‫ ‬ ‫الگوریتم گفته می‌شود‪.‬‬ ‫الگوریتم‌ها به دو صورت می‌توانند اجرا شوند‪ :‬توسط انسان که در آن صورت‪ ،‬مجری الگوریتم انسان خواهد بود‬ ‫ ‬ ‫ویا اینکه توسط ماشین اجرا شوند که اگر منظور از ماشین همان کامپیوتر باشد مجری الگوریتم کامپیوتر خواهد بود‪.‬‬ ‫دستورالعمل‌ها فرمان‌هایی هستند که باید به ترتیب معینی اجرا شوند و در نهایت منجر به حل مساله گردند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫بیان تصویری الگوریتم به کمک مجموعه‌ای استاندارد از اشکال ساده را فلوچارت یا نمودار گردشی می‌گویند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫واحد کار ‪2‬‬ ‫هدف‌های رفتاری ‪:‬‬ ‫توانایی راه‌اندازی ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫پس از آموزش این توانایی از فراگیر انتظار می‌رود‪:‬‬ ‫‪ -1‬سیستم‌های کنترل عددی و کنترل عددی به کمک رایانه را توضیح دهد‪.‬‬ ‫‪ -2‬اجزای ماشین‌های ‪ CNC‬را نام ببرد‪.‬‬ ‫‪ -3‬روش انتقال برنامه به ماشین شرح دهد‪.‬‬ ‫‪ -4‬عملکرد واحد کنترل ماشین‌های کنترل عددی بیان کند‪.‬‬ ‫‪ -5‬محورهای ماشین‌های ‪ CNC‬را توضیح دهد‪.‬‬ ‫‪ -6‬انواع ماشین افزارهای ‪ CNC‬را نام ببرد‪.‬‬ ‫‪ -7‬سیستم‌های مختصات و انواع نقاط در ماشین‌های کنترل عددی را شرح دهد‪.‬‬ ‫‪ -8‬مراحل کار و مسیر حرکت ابزار در ماشین‌های کنترل عددی را شرح دهد‪.‬‬ ‫‪ -9‬ابزار مناسب را انتخاب کند‪.‬‬ ‫‪ -10‬محاسبات مربوط به اندازه‌گیری شعاع نوک ابزار را انجام دهد‪.‬‬ ‫‪ -11‬تعویض ابزار به صورت دستی و اتومکانیک را انجام دهد‪.‬‬ ‫‪ -12‬تعداد دوران و پیشروی محاسبه نماید‪.‬‬  ‫پیش آزمون‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ -1‬ماشین ابزار چیست؟‬ ‫‪ -2‬چند نوع ماشین ابزار را نام ببرید؟‬ ‫‪ -3‬اجزای ماشین تراش را نام ببرید؟‬ ‫‪ -4‬اجزای ماشین فرز را نام ببرید؟‬ ‫‪ -5‬انواع سیستم‌های مختصات را بنویسید؟‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................................‬‬  ‫آشنایی با ماشین‌های کنترل عددی به کمک کامپیوتر‬ ‫فن آوری کنترل عددی ‪ )NC(1‬یکی از پیشرفت‌های اساسی در صنعت تولید در ‪ 50‬سال گذشته بوده است‪،‬‬ ‫توسط این فن‌آوری نه تنها در دیگر زمینه‌های علمی و صنعتی پیشرفت سریعی حاصل شده بلکه استفاده از این ‪31‬‬ ‫فن‌آوری باعث باال بردن کمیت و کیفیت قطعات تولیدی نیز گردیده است‪.‬‬ ‫کنترل عددی عبارت است از استفاده از کدهای رمزبندی شده اعداد‪ ،‬حروف و عالئم که قابل فهم برای واحد‬ ‫کنترل است و پس از رمزگشایی به پالس‌های الکتریکی جریان تبدیل شده و از این پالس‌ها برای روشن و خاموش‬ ‫کردن سیستم محرکه کالچ و تجهیزات ماشین استفاده می‌شود‪.‬فلسفه بوجود آمدن ماشین‌های کنترل عددی‬ ‫عالوه بر ضرورت توانایی ساخت قطعات پیچیده ایجاد خودکار سازی و اتوماسیون نیز می‌باشد‪.‬‬ ‫ماشین ابزار دستی‬ ‫ماشین ابزار کنترل عددی‬ ‫کنترل عددی توسط رایانه‪ )CNC (2‬شامل مراحل ساختی می‌شود که در آن ماشین کنترل عددی فرمان‌های‬ ‫الزم برای انجام کارهای مختلف بر روی یک قطعه کار را توسط برنامه رایانه‌ای نوشته توسط شخص برنامه‌نویس‬ ‫از رایانه دریافت می‌کند و به آن فرامین عمل می‌نماید‪ ،‬سرعت و انعطاف پذیری باالی ماشین‌های کنترل عددی‬ ‫‪1-Numerical Control‬‬ ‫‪2- Computer Numerical Control‬‬ ‫به کمک رایانه این شهامت را به تولیدکنندگان می‌دهد که آنچه را که در ذهن دارند در اسرع وقت بیازمایند و به‬ ‫ارتقای محصول خود بیندیشند و به سرعت نیازمندی‌های مشتریان خود را تامین نموده و در اسرع وقت خود را با‬ ‫نیازمندی‌های بازار هماهنگ نمایند‪.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫نمونه‌ای از یک دستگاه ‪CNC‬‬ ‫تاریخچه‌ی ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫پایه‌های ساخت و تولید توسط ماشین‌های ‪ NC‬از زمان انقالب صنعتی بنا گردید‪ ،‬در آن زمان کوشش‌های اولیه‬ ‫برای ساخت قطعات توسط ماشین‌های ‪ NC‬به قطعات اتومبیل از قبیل محور بادامک پولی و تسمه محدود بود‪.‬این‬ ‫کوشش‌ها بیشتر جنبه نمایشی داشت و به دلیل قیمت باالی این گونه ماشین‌ها از جنبه اقتصادی مقرون به صرفه نبود‪.‬‬ ‫در زمان جنگ جهانی دوم به صنعت‪ NC‬توجه بیشتری گردید زیرا در آن موقعیت زمانی خاص هم کیفیت و هم‬ ‫کمیت قطعات تولیدی برای جنگ افزارها اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده بود‪.‬در آن زمان تولیدات صنعتی از نظر‬ ‫کیفیت بسیار عالی بودند ولیکن از نظر کمیت جوابگوی مسائل جنگ جهانی نبودند به نحوی که هر چه کمیت زیادتر‬ ‫می‌شد کاالی تولیدی از نظر کیفیت افت شدیدی پیدا می‌کرد و این امر قطعا به خاطر عوامل انسانی و خستگی‌های‬ ‫ناشی از کار زیادتر بود‪ ،‬بنابراین الزم گردید که تکنولوژی جدیدی بوجود آید که در آن از خطاهای انسانی و خطرهای‬ ‫ناشی از کار زیاد خبری نباشد‪.‬در سال ‪ 1952‬اولین ماشین فرز ‪ NC‬با کنترل سه محوری ساخته شد‪.‬اکثر ماشین‌های‬ ‫اولیه ساخته در این سال‌ها احتیاج به کددهی بر روی نوارهای کاغذی داشتند‪.‬این کددهی توسط ایجاد سوراخ‌هایی‬ ‫به وسیله دستگاه پانچ بر روی نوارهای کاغذی صورت می‌گرفت‪.‬‬ ‫این روش کددهی ادامه داشت تا اینکه ایده کددهی و کنترل عددی توسط کامپیوتر ‪ CNC‬مطرح گردید‪ ،‬در این‬ ‫ایده یک کامپیوتر وظیفه کنترل ماشین و ابزار را بر عهده می‌گرفت‪ ،‬این مسئله تحولی بزرگ را در علم تولید بوجود‬ ‫آورد‪.‬به طوریکه امروزه بسیاری از قطعات پیچیده صنعتی بوسیله دستگاه‌های چند محوره ‪ CNC‬تولید می‌شود‪.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫نمونه‌ای از یک دستگاه فرز ‪CNC‬‬ ‫اجزای ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫اجزای اصلی یک سیستم ‪CNC‬عبارتند از ‪:‬‬ ‫‪ -1‬برنامه‬ ‫‪ -2‬واحد کنترل ماشین‬ ‫‪ -3‬ماشین ابزار‬ ‫چگونگی پردازش اطالعات در ‪CNC‬‬  ‫برنامه‪:‬‬ ‫برنامه مجموعه‌ای از دستورهایی است که به ماشین می‌گوید چه عملی را باید انجام دهد‪.‬این دستورها‬ ‫به صورت کدهای حرفی و عددی در آمده و توسط نوعی دستگاه ورودی به قسمت کنترل وارد می‌شود و در‬ ‫‪ 34‬آنجا دستورهایترجمه شده و به صورت حرکات منظم برای ماشین‌کاری یک قطعه خاص به ماشین ابزار منتقل‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫شکل برنامه‌ها‪:‬‬ ‫معموال برنامه‌ها در شکل‌های زیر تهیه و به بازار عرضه می‌شوند که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود‪:‬‬ ‫‪ -1‬کارت کامپیوتری‬ ‫‪ -2‬نوار کاغذی پانچ شده‬ ‫‪ -3‬نوار مغناسیطی‬ ‫‪ -4‬دیسک با عالئم الکترونیکی‬ ‫‪ -5‬کامپیوتر‬ ‫فرم های مختلف برنامه‬ ‫روش‌های انتقال برنامه به ماشین‬ ‫روش‌های انتقال برنامه به ماشین عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ -1‬به روش دستی و استفاده از طریق صفحه کلید ‪MDI‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ -2‬به روش اتصال مستقیم ‪ CNC‬به کامپیوتر مرکزی ‪DNC‬‬ ‫روش‌های مختلف انتقال برنامه ‪MDI-‬‬ ‫‪1- manual data input‬‬ ‫‪2- direct numerical control‬‬ ‫‪35‬‬ ‫روش‌های مختلف انتقال برنامه ‪DNC-‬‬  ‫واحد کنترل‪:1‬‬ ‫واحد کنترل از اجزا و قطعات الکترونیکی و سخت افزاری تشکیل شده است که برنامه دستورهای را خوانده و‬ ‫آن را به فرمان‌های الکتریکی تبدیل می‌کند‪.‬تقریبا تمام ماشین‌های ‪ NC‬امروزی با یک میکرو کامپیوتر همراهند‬ ‫‪ 36‬که به عنوان واحد کنترل ماشین به کار می‌روند و به این نوع ‪NC‬ها اصطالحا ‪ CNC‬می‌گویند‪،‬‬ ‫واحد کنترل از اجزا و قطعاتی تشکیل شده که شامل واسطه ورود اطالعات میکروپروسسور‪ CPU 1‬حافظه‌ها‬ ‫‪ PLC‬و بردهای کنترل مدار و ‪...‬می‌باشد که در سه واحد ورودی واحد پردازشگر و خروجی عمل می‌کند‪ ،‬عمل‬ ‫پردازش در واحد کنترل در ‪ 5‬مرحله انجام می‌شود‪.‬‬ ‫‪ -‬ورود اطالعات‬ ‫‪ -‬حفظ اطالعات‬ ‫‪ -‬پردازش اطالعات درحافظه واسطه‬ ‫‪ -‬پردازش اطالعات در حافظه اصلی‬ ‫‪ -‬خروج اطالعات‬ ‫واحد کنترل‬ ‫‪ -1‬مرحله ورود اطالعات ‪ :‬برنامه‌ها با توجه به نوع فرمت خاص خود توسط یک واسطه ورود اطالعات مانند‬ ‫کارت‌خوان و یا مستقیما به وسیله اپراتور از طریق صفحه کلید به سیستم وارد می‌شوند‪.‬‬ ‫‪ -2‬مرحله حفظ اطالعات ‪ :‬برنامه خوانده شده در یک حافظه اطالعات نگهداری می‌شود‪ ،‬در این حافظه عالوه‬ ‫بر برنامه اصطالحات هندسی الزم شامل نقاط مبنا و مرجع اطالعات ابزار و اطالعات ماشین نگهداری می‌شود‪.‬‬ ‫‪ -3‬مرحله پردازش در حافظه واسطه‪ :‬برنامه موجود در حافظه اطالعات باید قسمت به قسمت پردازش‬ ‫شده و برای ارسال به ماشین ارسال شود‪ ،‬هر لحظه ‪ 10‬بلوک از برنامه وارد این حافظه شده و پردازش می‌شود و‬ ‫خطاهای احتمالی کشف می‌شود‪ ،‬مقادیر جابجایی‌ها برای هر محور محاسبه می‌شوند و به حافظه اصلی ارسال‬ ‫می‌گردند‪ ،‬از این حافظه جهت جلوگیری از تاخیر اجرای برنامه در حین محاسبات عددی استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫‪1-Control Process Unit‬‬  ‫‪ -4‬مرحله پردازش در حافظه اصلی‪ :‬در این حافظه مقادیر ارسالی از حافظه واسطه به مقادیر ظریف‌تر تقسیم‬ ‫شده و توسط انترپالتورها اندازه‌های واقعی جابجایی هر محور محاسبه شده و به درایو مربوطه ارسال می‌گردد‪.‬‬ ‫‪ -5‬مرحله ارسال اطالعات‪ :‬مقادیر تنظیم شده از واحد کنترل به لوپ‌های کنترل موقعیت فرستاده می‌شوند‬ ‫‪37‬‬ ‫سرعت اسپیندل نیز توسط واحد کنترل ارسال می‌شود‪.‬‬ ‫ماشین ابزار‪:‬‬ ‫سومین قسمت اصلی یک سیستم ‪ CNC‬ماشین ابزار می‌باشد که کار اصلی فرایند یعنی براده‌برداری را انجام‬ ‫می‌دهد‪ ،‬این قسمت درحقیقت یک ماشین ابزار است که قسمت‌های مکانیکی و الکتریکی آن متفاوت می‌باشد‬ ‫ماشین‌های ابزار نیز خود به چند گروه تقسیم‌بندی می‌شود‪:‬‬ ‫‪ -1‬ماشین‌هایی که در آن قطعه کار حرکت دورانی و ابزار حرکت خطی دارد مانند تراش ‪CNC‬‬ ‫‪ -2‬ماشین‌هایی که در آن قطعه کار حرکت خطی و ابزار حرکت دورانی دارد‪ ،‬مانند فرز ‪CNC‬‬ ‫‪ -3‬ماشین‌هایی که به روش تخلیه الکتریکی براده‌برداری می‌کنند‪ ،‬مانند وایرکات ‪CNC‬‬ ‫‪ -4‬ماشین‌هایی که به روش سایش براده‌برداری می‌کنند‪ ،‬مانند سنگ ‪CNC‬‬ ‫اجزا مکانیکی و برقی ماشین‌های‬ ‫‪CNC‬‬ ‫این شامل اجزای مکانیکی و برقی‬ ‫می‌باشند که عبارتند از‪:‬‬ ‫بدنه ماشین‪:‬‬ ‫نمونه‌ای از اجزای مکانیکی و برقی ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫عضوی از ماشین است که سایر اجزا‬ ‫روی آن سوار می‌باشند لذا باید بسیار مستحکم و مقاوم در برابر ارتعاش و حرارت باشد تا بتواند ضربه‌ها و نیروها‬ ‫باال را تحمل نماید‪ ،‬عمدتا از چدن خاکستری سخت کاری شده و در بعضی از موارد از سرامیک و یا گرافیک ساخته‬ ‫می‌شود‪.‬‬  ‫صفحات لغزشی‪:‬‬ ‫صفحات صاف و سختی هستند که ابزارگیر یا میز روی‬ ‫آن‌ها به کمک رولبرینگ و سیستم روغن‌کاری می‌لغزند‬ ‫‪ 38‬برای کاهش اصطکاک اسالیدرها پوشش داده می‌شوند‬ ‫یا روی الیه نازکی از روغن یا بالشی از هوا نیز حرکت‬ ‫می‌کنند‪.‬‬ ‫نمونه‌ای از اسالیدرها‬ ‫موتور محور اصلی‪:‬‬ ‫موتور اصلی در دستگاه تراش قطعه کار و در فرز ابزار می‌چرخاند‪ ،‬در هر دو حالت موتور باید توان الزم برای‬ ‫برش قطعه کار را ایجاد نماید‪ ،‬موتور محور اصلی می‌تواند از نوع جریان مستقیم برای ماشین‌ها و ربات‌های کوچک‬ ‫و یا از نوع سه فاز جریان متناوب برای توان‌های باالتر باشد‪.‬‬ ‫موتورهای محرک محورها‪:‬‬ ‫در ماشین‌های ‪ CNC‬برای به حرکت درآوردن و پیشروی محورها از محرکه‌های الکتریکی مکانیکی و پنوماتیکی‬ ‫استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫پیچ‌های ساچمه‌ای‪:‬‬ ‫برای تامین حرکت پیشروی محورها (میز یا ابزارگیر) معموال از مکانیزم پیچ و مهرة ساچمه‌ای استفاده می‌شود‬ ‫‪،‬برای سهولت حرکت و به حداقل رساندن سایش و لقی از این نوع پیچ و مهره خاص استفاده می‌شود که فضای‬ ‫بین پیچ و مهره با ساچمه‌های بسیار دقیق پر شده است‪.‬‬ ‫به این ترتیب بین پیچ و مهره حرکت غلطش صورت می‌گیرد نه لغزش‪ ،‬با وجود ساچمه‌های دقیق لقی در هنگام‬ ‫معکوس شدن جهت حرکت به حداقل می‌رسد و حرکتی بسیار نرم و دقیق را حاصل می‌نماید‪ ،‬بر این اساس به‬ ‫راحتی می‌توان به یک ماشین ‪ CNC‬فرمان حرکتی معادل ‪0/001‬میلیمتر را داد و انتظار حرکت دقیق را هم داشت‪.‬‬  ‫سیستم‌های اندازه‌گیری موقعیت محورها‪:1‬‬ ‫به منظور کنترل موقعیت محورها از سیستم‌های مشابه‬ ‫(تصویر نشان داده شده) استفاده می‌شود‪ ،‬در این مکانیزم یک‬ ‫دیسک شیشه‌ای روی آن خطوط تاریکی و روشنی طراحی‬ ‫‪39‬‬ ‫شده‌اند را در امتداد محور قرار می‌دهند‪ ،‬یک منبع نوری در‬ ‫یک طرف صفحه و یک یا چند سنسور نوری (فتوسل در طرف‬ ‫دیگر) قرار گرفته‌اند که همواره با محور حرکت می‌کنند‪.‬در‬ ‫هنگام دوران محور مسیر نور توسط خطوط تاریک روی دیسک‬ ‫قطع و وصل شده و از سلول نوری ولتاژ خروجی را بر اساس‬ ‫شدت نور می‌دهد‪ ،‬و در نتیجه فتوسل یک نور سینوسی را‬ ‫ارسال می‌کند که این منبع به یک پالس تغییر شکل می‌دهد و‬ ‫پالس‌های خروجی شمرده می‌شوند و از روی آن میزان جابجایی محورها محاسبه می‌شود‪.‬معموال در این نوع‬ ‫از سیستم‌های اندازه‌گیری صفحه شیشه‌ای به شکل دایره بوده که به آن انکودرهای زاویه‌ای می‌گویند و روی‬ ‫محور پیچ‌های ساچمه‌ای سوار می‌شود و همراه آن دوران می‌کند‪.‬این انکودرها کوچکتر و نگهداری آن‌ها آسانتر‬ ‫است‪ ،‬عالوه بر این نوع انکودر از نوع خطی آن نیز استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫حرکت در جهت مختلف محورها‬ ‫سیستم مختصات‬ ‫در ریاضیات و ترسیمات هندسی به منظور تعریف و ترسیم اشکال مختلف هندسی اعم از نقطه خط منحنی‬ ‫صفحه و حجم به سیستم مختصات نیاز داریم‪.‬برای همین از مختصات دکارتی قطبی استوانه‌ای و کروی استفاده‬ ‫شده است و بدین ترتیب تمامی نقاط فضا را می‌توان شناسایی و تعریف کرد‪.‬در ماشین‌های ‪ CNC‬نیز باید تمامی‬ ‫نقاط فضای محدوده ماشین‌کاری برای ماشین شناخته شده باشد‪ ،‬تا مسیرحرکت ابزار بر روی قطعه کار به صورت‬ ‫مختصات شناخته شده‌ای (‪ )y،x،...‬قابل تعریف باشد‪،‬‬ ‫‪1- Encoder‬‬ ‫محور مختصات‬  ‫قانون دست راست برای تعیین مختصات‪:‬‬ ‫برای تعیین مختصات از قانون دست راست استفاده می‌شود‪ ،‬اگر سه انگشت میانی اشاره و شصت را به صورت‬ ‫عمود بر هم بگیریم‪ ،‬انگشت میانی محور‪ z‬انگشت اشاره محور‪ y‬و انگشت شصت محور‪ x‬را نشان می‌دهد‪ ،‬در این‬ ‫‪ 40‬حالت محل برخورد سه انگشت نشان دهنده مرجع مختصات می‌باشد‪ ،‬جهت هر انگشت در این حالت نشان دهنده‬ ‫جهت مثبت در محور مربوطه می‌باشد‪.‬‬ ‫قانون دست راست‬ ‫برای تعیین محورها روی دستگاه با استفاده از قانون دست راست باید دو شرط زیر را لحاظ کرد‪.‬‬ ‫‪ -1‬محور‪ z‬در راستای محور گردنده قرار گیرد‪.‬‬ ‫‪ -2‬جهت مثبت ‪ z‬از طرف قطعه کار به سمت ابزار باشد‪.‬‬ ‫آشنایی با ماشین افزارهای ‪ CNC‬انواع و محورهای آن‌ها‪:‬‬ ‫ماشین‌های تراش ‪CNC‬‬ ‫در ماشین‌های تراش ‪ CNC‬عموما در دو محور ‪ x،z‬استفاده می‌گردد‪ ،‬در این گونه ماشین‌ها محور ‪ z‬به عنوان‬ ‫محور اولیه (افقی) و محور ‪ x‬به عنوان محور ثانویه (عمودی) شناخته می‌شود‪.‬‬ ‫در نوع خاصی از این ماشین‌ها ‪ 2‬ابزارگیر مجزا وجود دارد که دو ابزار به صورت همزمان می‌توانند بر روی قطعه‬ ‫کار عملیات ماشین‌کاری را انجام دهند و در تولید سری از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشند‪ ،‬در این ماشین‌ها‬ ‫دو محور همزمان برای یک ابزار و دو محور همزمان برای ابزار دیگر به کار می‌روند و ماشین ‪ 2*2‬محور کنترل‬ ‫محسوب می‌گردد و نوعی دیگر از این ماشین‌ها دارای چهار محور ‪ c،z،y،x‬می‌باشند که با این ماشین‌ها می‌توان‬ ‫عملیات فرزکاری را نیز بر روی پیشانی و پیرامون قطعه کار انجام داد‪.‬‬ ‫ماشین‌های تراش ‪ CNC‬در دو نوع کلی از لحاظ بستر طراحی می‌شوند‪.‬‬ ‫‪ -1‬بستر افقی‬ ‫‪ -2‬بستر شیب‌دار‬ ‫در بستر افقی ابزار به صورت افقی قرار می‌گیرد اما در بستر شیب‌دار ابزار به صورت تقریبا قائم قرار گرفته و از‬ ‫سمت باال داخل کار نفوذ می‌کند‪.‬‬  ‫در بستر افقی مانند اکثر ماشین‌های تراش سنتی نیروهای وارده به راحتی به پایه‌ها منتقل می‌شوند و در‬ ‫بستر شیب‌دار باز و بسته نمودن ابزار و قطعه کار و انتقال براده‌ها به راحتی انجام می‌شود‪ ،‬در ماشین‌های ‪CNC‬‬ ‫به لحاظ سرعت باالی براده‌برداری و اهمیت سریع انتقال براده‌ها و تعویض سریع ابزار و قطعه نوع بستر شیب‌دار‬ ‫‪41‬‬ ‫ترجیح داده می‌شود‪،‬‬ ‫نمونه‌ای از ماشین تراش‬ ‫ماشین‌های فرز ‪CNC‬‬ ‫این ماشین‌ها بسیار متنوع می‌باشند و در انواع مختلفی ساخته می‌شوند‪ ،‬کنترل‪ CNC‬در فرزهای دروازه‌ای‬ ‫سنتر و بورینگ با محورهای مختلفی ساخته می‌شوند‪،‬‬ ‫نمونه‌ای از ماشین فرز‬