Chapter 4: Shares and Capital Increase (PDF)

‫فصل چهارم‬ ‫سهام و افزایش سرمایه‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪2‬‬ ‫شرکت سهامی‬ ‫بر طبق تعریف شرکت سهامی توسط ماده یک الیحه اصالحی قانون تجار...

‫فصل چهارم‬ ‫سهام و افزایش سرمایه‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪2‬‬ ‫شرکت سهامی‬ ‫بر طبق تعریف شرکت سهامی توسط ماده یک الیحه اصالحی قانون تجارت‪ ،‬شرکتی است که سرمایه آن‬ ‫به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است؛ لذا مسئولیت‬ ‫دارندگان سهام فقط محدود به سهام آنهاست‪.‬‬ ‫درواقع‪ ،‬شرکت سهامی‪ ،‬شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود‬ ‫به مبلغ اسمی سهام آنهاست‪.‬هنگام تأسیس این شرکتها‪ ،‬حداقل ‪ %۳۵‬از سرمایه ثبتی آن باید توسط‬ ‫مؤسسین پرداخت شود که به آن سرمایه پرداخت شده میگویند‪.‬‬ ‫مابقی این مبلغ را سرمایه تعهد شده مینامند که حداکثر ظرف ‪ ۵‬سال باید پرداخت شود‪.‬دقت شود که‬ ‫میزان سرمایه شرکت از منظر معاملهکنندگان با شرکت حائز اهمیت است‪.‬‬ ‫سهام عادی‬ ‫سهام عادی‪ ،‬یکی از رایجترین انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه است و مالکیت بخشی از سهام یک‬ ‫شرکت را بیان می کند‪.‬سهام عادی دارای دو ارزش اسمی و بازاری است‪.‬ارزش اسمی معادل ‪ ۱۰۰۰‬ریال‬ ‫است‪.‬ارزش بازاری اما عدد ثابتی ندارد؛ چراکه به عواملی مانند میزان عرضه و تقاضا‪ ،‬عملکرد‪ ،‬میزان‬ ‫محبوبیت و معامالت یک شرکت وابستگی دارد‪.‬ارزش بازاری در معامالت یک سهم به کار میرود‪.‬دارندگان‬ ‫سهام عادی در جلسات ساالنه و مجامع شرکت حضور دارند‪.‬همچنین در صورت تقسیم سود‪ ،‬بخشی هم‬ ‫به آنها میرسد‪.‬البته میزان حق رأی ‪ ،‬به میزان دارایی افراد از سهام شرکت مربوط است‪.‬به عبارت بهتر‪،‬‬ ‫هر سهمی که ممتاز نباشد و سودی از پیش برای آن مشخص نشده باشد‪ ،‬سهام عادی است‪.‬‬ ‫تعداد سهام منتشر شده شرکت برابر است با سرمایه ثبت شده شرکت تقسیم بر ارزش اسمی در نتیجه‬ ‫شرکتی با ‪ ۵۰۰‬میلیون ریال سرمایه دارای ‪ ۵۰۰‬هزار سهم است‪.‬‬ ‫شرکتهای پذیرفته شده در بورس از طریق عرضة اولیه سهام خود را به فروش میرسانند‪.‬توجه داشته‬ ‫باشید سرمایه شرکت باارزش آن برابر نیست‪.‬‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪3‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫سهامداران به نسبت تعداد سهام عادی خود‪ ،‬مالک شرکت هستند در نتیجه اگر کسی ‪ ۱‬میلیون سهم از‬ ‫ده میلیون سهم شرکتی را داشته باشد مالک ده درصد آن است‪.‬‬ ‫در قانون بورس ایران محدودیتهایی در مورد سقف مالکیت شرکت توسط افراد حقیقی و حقوقی وجود‬ ‫دارد‪.‬همچنین سهامدار به نسبت مالکیت خود در مجمععمومی شرکت دارای حق رأی است‪.‬دارندگان‬ ‫سهام عادی‪ ،‬مالکان اصلی شرکت بوده‪ ،‬و از حقوق و مزایای زیر برخوردارند‪:‬‬ ‫حق مالکیت‪ :‬بدین معنا که سهامدار مالک نهایی شرکت است‪ ،‬بیشترین ریسک سرمایهگذاری را وی باید‬ ‫بپذیرد و وی دارای اختیار واگذاری و یا فروش سهام عادی (بدون تأثیر قانونی و حقوقی بر موجودیت‬ ‫شرکت) را دارد‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪4‬‬ ‫حق دریافت سود سهام‪ :‬معموالً درصدی از سود شرکت بهصورت نقدی بین سهامداران توزیع میگردد‪.‬‬ ‫باید توجه شود که در صورت وجود سهام ممتاز‪ ،‬ابتدا سود سهامداران ممتاز پرداخت شده و پس از آن‬ ‫سود سهامداران عادی پرداخت میگردد؛ به بیان دیگر اولویت پرداخت سود به سهامداران ممتاز بیش از‬ ‫اولویت پرداخت سود به سهامداران عادی است‪.‬‬ ‫حق رأی در مجامع عمومی عادی و مجمع فوقالعاده‪ :‬سهامداران از حق انتخاب هیئتمدیره شرکت‬ ‫و همچنین امکان تأیید و یا رد اقدامات پیشنهادی شرکت (مثالً امکان ادغام شرکت در یک شرکت دیگر)‬ ‫با اکثریت آرا برخوردارند‪.‬‬ ‫حقتقدم در خرید سهام جدید‪ :‬این حق به سهامداران اجازه میدهد که هنگام افزایش سرمایه شرکت‪،‬‬ ‫بتوانند درصد مالکیت خود را حفظ نمایند‪(.‬عدم استفاده از این حق باعث میشود که پس از هر افزایش‬ ‫سرمایه‪ ،‬درصد مالکیت وی کاهش یابد‪).‬‬ ‫حق باقیمانده دارایی پس از انحالل شرکت‪ :‬بعد از آن که یک شرکت به طور کامل منحل شد‪ ،‬شاهد‬ ‫این هستیم که اموال و داراییهای آن در ابتدا بین افراد مقروض و بعد از آن بین سهامداران (شرکا) و افراد‬ ‫ذینفع باید تقسیم شود‪.‬‬ ‫حق اطالع از فعالیتهای شرکت و اعمالنظر از روشهای قانونی‪ :‬سهامداران میتوانند از طریق‬ ‫انتخاب اعضای هیئتمدیره بر امور شرکت تأثیرگذار باشند‪ ،‬در مورد مسائل خاص رأی دهند و دفاتر شرکت‬ ‫را مطابق با اختیارات در نظر گرفته شده برای عموم‪ ،‬بررسی نمایند‪.‬‬ ‫اکثر سهام شرکتها بهصورت سهام عادی است و به همین دلیل‪ ،‬معموالً صاحبان این نوع سهام‬ ‫کنترل و مدیریت شرکتها را در دست دارند‪.‬‬ ‫به طور خالصه‪ ،‬سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشاندهنده مالکیت در شرکت است‪.‬‬ ‫برخی از ویژگیهای سهام عادی عبارتاند از‪ :‬حق مالکیت‪ ،‬مسئولیت محدود سهامداران‪ ،‬حق‬ ‫رأی‪ ،‬کنترل شرکت و حقتقدم در خرید سهام جدید‪.‬‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪5‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫سهام ممتاز‬ ‫سهام ممتاز‪ ،‬نسبت به سهام عادی از امتیازاتی ویژه و ازپیشتعیینشده برخوردار است‪.‬در واقع این سهام‬ ‫نوعی گواهی مالکیت است که به صاحب آن حق و حقوقی مشخص و ثابت را از داراییهای شرکت تخصیص‬ ‫میدهد‪.‬این سهام قابلانتقال است‪.‬در واقع پرداخت سود‪ ،‬برای سهام ممتاز نسبت به سهام عادی اولویت‬ ‫دارد و باید کامل پرداخت شود‪.‬‬ ‫صاحبان سهام ممتاز باتوجهبه شرایط شرکت انتشاردهنده و قرارداد بین آنها که برای شرکتهای مختلف‪،‬‬ ‫متفاوت است‪ ،‬از مزایا و امتیازاتی بهرهمند میشوند‪.‬این مزایا شامل حق رأی بیشتر‪ ،‬حقتقدم برای سهم‬ ‫جدید‪ ،‬معامله سهم با مبلغی کمتر از ارزش اسمی‪ ،‬تخصیص درصدی مشخص از دارایی و سود و مواردی‬ ‫ازایندست میشود‪.‬خریدوفروش این نوع از سهام به قوانین شرکت وابسته است و شرایط مختلفی برای‬ ‫آن وجود دارد‪.‬‬ ‫تفاوتهای سهام عادی و ممتاز‬ ‫مهمترین تفاوتهای سهام عادی و ممتاز به شرح زیر هستند‪:‬‬ ‫اولویت دریافت سود در زمان پرداخت‪ ،‬با سهامداران ممتاز است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫در زمان انحالل و تسویهحساب شرکت‪ ،‬اولویت با سهامداران ممتاز است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫سود سهام ممتاز متفاوت و بیشتر از سهام عادی است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫سود سهام ممتاز تضمین شده است‪ ،‬به این معنی که اگر در سال اول سودی پرداخت نشد‪ ،‬در‬ ‫ ‬ ‫سال دوم ابتدا باید سود سال اول و دوم سهامداران ممتاز پرداخت شود‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪6‬‬ ‫مالکیت شرکت‬ ‫دارندگان هر دو نوع سهام عادی و ممتاز مالک شرکت هستند؛ ولی از آن جا که دارندگان سهام ممتاز‬ ‫نسبت به اصل سود و سرمایه شرکت حقتقدم دارند میتوان گفت دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت‬ ‫هستند و بهاصطالح باید پذیرای بیشترین ریسک سرمایهگذاری در شر کت باشند‪.‬‬ ‫اگر ریسکهای مالی و تجاری باعث افت شدید سود هر سهم گردیده و یا اگر شرکت با زیان مواجه شود؛‬ ‫قیمت بازار و ارزش ذاتی سهام عادی بهشدت کاهش خواهد یافت و اگر شرکت منحل شود پس از فروش‬ ‫داراییها و تسویه کل بدهیها و بازپرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز‪ ،‬آنچه باقی میماند به صاحبان‬ ‫سهام عادی میرسد و وقتی مالکیت سهام گسترده میشود که سهام آن به عموم مردم عرضه شود‪.‬‬ ‫شرکت با مسئولیت محدود‬ ‫یکی از مهمترین ویژگیهای سهام عادی‪ ،‬این است که صاحبان آن دارای مسئولیت محدود هستند‪.‬‬ ‫بهعنوانمثال‪ ،‬اگر شرکتی ورشکسته و فروخته شود و پول آن جوابگوی همة طلبکارها نباشد؛ بستانکاران‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪7‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫نمیتوانند صاحبان سهام عادی را تحت پیگرد قرار دهند و مسئولیت سهامداران صرفاً منحصر به سرمایهای‬ ‫است که در شرکت گذاشتهاند‪.‬‬ ‫کنترل شرکت‬ ‫یکی دیگر از ویژگیهای شرکتهای سهامی این است که سهام آن در دست افراد زیادی است و هیچ‬ ‫شخص بخصوصی نمیتواند کنترل فردی اعمال کند؛ پس اداره امور فعالیتهای شرکت در دست مدیران‬ ‫و دامنه اعمالنفوذ صاحبان سهام عادی تا آنجاست که در مورد مسائل خاصی رأی بدهند‪.‬‬ ‫حق رأی‬ ‫دارندگان سهام عادی عالوه بر اینکه حق انتخاب هیئتمدیره شرکت را دارند؛ با اکثریت آرا میتوانند‬ ‫اقدامات پیشنهادی شرکت را تأیید یا رد کنند و هر سهم یک حق رأی دارد‪.‬مانند پیشنهاد ادغام در یک‬ ‫شرکت دیگر و یا تغییر نمودار سازمانی شرکت گه با اکثریت آرا صورت میپذیرد‪.‬‬ ‫برای انتخاب اعضای هیئتمدیره‪ ،‬حق رأی به دو صورت ساده و تجمعی اعمال میشود‪.‬‬ ‫در رأیگیری ساده هر سهم یک رأی دارد‪.‬در این رأیگیری‪ ،‬سهامداران اقلیت نمیتوانند حتی یک عضو‬ ‫هیئتمدیره را انتخاب کنند و کلیه اعضای هیئتمدیره را سهامداران اکثریت برمیگزینند‪.‬برای حل این‬ ‫معضل‪ ،‬از روش رأیگیری تجمعی استفاده میشود‪.‬‬ ‫در این نوع رأیگیری‪ ،‬تعداد آرای هر رأیدهنده در تعداد مدیرانی که باید انتخاب شوند‪ ،‬ضرب شده و حق‬ ‫رأی برای هر رأیدهنده‪ ،‬برابر با حاصلضرب مذکور خواهد بود‪ ،‬در نتیجه رأیدهنده میتواند آرای خود را‬ ‫به یک نفر بدهد یا آن را بین چند نفر تقسیم کند‪.‬بدین ترتیب سهامداران اقلیت نیز میتوانند در چنین‬ ‫هیئتمدیرهای تأثیرگذار باشند و نمایندهای در هیئتمدیره داشته باشند‪.‬محاسبه حق رأی تجمعی طبق‬ ‫فرمول زیر انجام میگیرد‪:‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪8‬‬ ‫تعداد سهمی که فرد در شرکت دارد * تعداد اعضای هیئتمدیره شرکت = تعداد رأی یک صاحبسهم‬ ‫مثال‪ :‬اگر کسی ‪ ۸۰‬سهم دارد و اعضای هیئتمدیره ‪ ۵‬نفر بودند؛ آن شخص ‪ ۴۰۰‬رأی دارد؛ و میتواند به‬ ‫صالحدید خود به یک یا چند شخص رأی بدهد‪.‬در رأیگیری تجمعی حداقل تعداد رأی موردنیاز برای‬ ‫انتخاب یک عضو هیئتمدیره از فرمول زیر محاسبه میشود‪:‬‬ ‫)شرکت کل سهام تعداد × مدیره هیئت تعداد(‬ ‫𝟏‪+‬‬ ‫مدیره هیئت تعداد ‪𝟏 +‬‬ ‫انواع مجامع شرکتهای سهامی عام‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪9‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫مجمع‬ ‫به اجتماع تعداد مشخصی از سهامداران و مدیران یک شرکت سهامی پذیرفته شده در بورس که بهمنظور‬ ‫تعیین تکلیف برای فعالیتهای شرکت یا تصمیمگیریهای دیگر انجام میشود‪ ،‬یک مجمع بورسی گفته‬ ‫میشود‪.‬شرکت در مجامع بورسی برای سهامداران و خود شرکت منافعی را به دنبال دارد‪.‬بهطورکلی‪ ،‬انواع‬ ‫مجامع بورسی عبارتاند از‪:‬‬ ‫مجمععمومی مؤسسین‬ ‫▪‬ ‫مجمععمومی عادی سالیانه‬ ‫▪‬ ‫مجمععمومی فوقالعاده‬ ‫▪‬ ‫مجمععمومی عادی به طور فوقالعاده‬ ‫▪‬ ‫این مجامع بورسی با رسیدن تعداد سهامداران به حدنصاب تشکیل میشود و آگهی دعوت به مجمع و زمان‬ ‫برگزاری آن و تصمیماتی که قرار است اتخاذ شود‪ ،‬در سایت کدال اعالم میشود‪.‬هر شرکت باید زمان‪،‬‬ ‫تاریخ‪ ،‬محل تشکیل و دستور جلسه مجمع بورسی را حداقل ده روز قبل‪ ،‬روی سایت کدال قرار دهد‪.‬‬ ‫مجمععمومی مؤسسین‬ ‫به اولین اجتماع سهامداران و مؤسسین شرکت برای تصویب اساسنامه شرکت و تعیین مدیران و بازرسان‪،‬‬ ‫مجمععمومی مؤسس میگویند‪.‬این مجمع تنها یکبار تشکیل میشود و فقط وظیفه دارد کلیه مسائل‬ ‫مربوط به تأسیس شرکت را بررسی کرده و به رأی حاضرین جلسه گذاشته و تصویب کند‪.‬‬ ‫مجمععمومی عادی سالیانه‬ ‫این مجمع باید یکبار در سال برگزار شود‪.‬مسئولیت این مجمع بررسی و رسیدگی به صورتهای‬ ‫مالی شرکت‪ ،‬گزارش هیئتمدیره و بازرسان‪ ،‬تصمیمگیری درباره میزان سود نقدی که بین سهامداران‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪10‬‬ ‫تقسیم خواهد شد‪ ،‬انتخاب روزنامه کثیراالنتشاری که آگهیهای شرکت تا سال بعدی در آن چاپ میشود‪،‬‬ ‫انتخاب بازرسان شرکت و انتخاب هیئتمدیره شرکت برای یک دوره دوساله و‪...‬است‪.‬‬ ‫مجمععمومی عادی سالیانه‪ ،‬طبق مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار حداکثر باید چهار ماه بعد از‬ ‫پایان سال مالی شرکت برگزار شود‪.‬‬ ‫مجمععمومی فوقالعاده‬ ‫این مجمع شبیه مجمععمومی عادی سالیانه است؛ اما وظایف این مجمع متفاوت است‪.‬در این مجمع تغییر‬ ‫اساسنامه شرکت‪ ،‬کاهش یا افزایش سرمایه‪ ،‬انحالل شرکت و‪...‬بررسی میشود‪.‬‬ ‫درصورتیکه تصمیمات مجمع به افزایش سرمایه منجر شود‪ ،‬تعداد سهام شرکت و سهامداران و همچنین‬ ‫قیمت هر سهم در روز بازگشایی سهم بعد از مجمع‪ ،‬دستخوش تغییراتی میشود که در ادامه فصل به‬ ‫بررسی آن میپردازیم‪.‬‬ ‫مجمععمومی عادی به طور فوقالعاده‬ ‫در صورت لزوم‪ ،‬هیئتمدیره و همچنین بازرسان شرکت میتوانند مجمععمومی عادی سالیانه را بهصورت‬ ‫مجمععمومی عادی به طور فوقالعاده برگزار کنند‪.‬درصورتیکه الزم باشد این مجمع برگزار شود‪ ،‬باید‬ ‫صورتجلسه در آگهی شرکت ذکر شود‪.‬این مجمع زمانی برگزار میشود که مهلت تشکیل جلسه مجمع‬ ‫عادی سالیانه شرکت تمام شده باشد‪ ،‬اما باتوجهبه شرایط موجود الزم باشد جلسه تشکیل شود‪.‬‬ ‫بهعنوانمثال‪ ،‬اگر بعد از برگزاری مجمع عادی سالیانه شرکت و انتخاب افراد هیئتمدیره‪ ،‬مدیرعامل شرکت‬ ‫فوت کند و نیاز به انتخاب دوباره اعضای هیئتمدیره باشد‪ ،‬در این حالت این مجمع برگزار میشود‪.‬‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪11‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫حقتقدم خرید سهام‬ ‫اگر شرکتی به سهامداران خود حقتقدم خرید سهام بدهد؛ آنها میتوانند در صورت انتشار سهام جدید‬ ‫درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند‪.‬اگر سهامداران در مجمععمومی شرکت حقتقدم خرید سهام‬ ‫را از خود سلب نمایند؛ شرکت میتواند سهام عادی جدید را به قیمت عادالنه بین عموم مردم عرضه کند‪.‬‬ ‫در این صورت افراد جدیدی صاحب سهان شرکت شدهاند و درصد مالکیت سهامداران قبلی در شرکت‬ ‫کاهش مییابد‪.‬‬ ‫حق دریافت سود سهام‬ ‫پس از این که شرکت مالیات و سود سهام ممتاز خود را پرداخت کرد میتواند باقیمانده را بهعنوان سود‬ ‫سهام به صاحبان سهام عادی بپردازد‪.‬‬ ‫مقداری از این سود بهحساب سود انباشته منتقل میشود‪.‬سود انباشته یکی از مهمترین منابع تأمین مالی‬ ‫شرکت برای دورههای بلندمدت شرکت است‪.‬‬ ‫پرداخت سود سهام نوعی توزیع سود خالص بین سهامداران است و سود پرداختی هزینه قابلقبول مالیاتی‬ ‫تلقی نمیشود‪.‬سود سهام پرداختنی نمیتواند درآمد مشمول مالیات شرکت را کاهش دهد و امکان دارد‬ ‫سود سهام تقسیمی یک شرکت نسبت به سال قبل افزایش یابد‪ ،‬کاهش پیدا کند و یا پرداخت نگردد‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪12‬‬ ‫سایر حقوق‬ ‫سهامداران عادی میتوانند سهم خود را بفروشند یا به دیگری واگذار کنند‪.‬شرکت حق سلب این اختیار را‬ ‫ندارد و این نقلوانتقاالت بر موجودیت شرکت اثر قانونی و حقوقی ندارد‪.‬همچنین صاحبان سهام عادی‬ ‫حق دارند دفاتر شرکت را مورد بررسی قرار دهند؛ ولی محدود به اختیاراتی است که شرکت در اختیار‬ ‫عموم قرار میدهد‪.‬‬ ‫سررسید‬ ‫سهمهای عادی دارای سررسید مشخص نیستند و شرکت تا زمان انحالل بهصورت نامحدود به فعالتی خود‬ ‫ادامه میدهد‪.‬‬ ‫سهام مجاز و انتشاریافته‬ ‫تعداد سهامی که شرکت بدون تغییر اساسنامه یا اصالح اساسنامه حق دارد منتشر نماید سهام مجاز (ثبت‬ ‫شده) و آن تعداد از سهام مجاز را که منتشر میشود‪ ،‬سهام منتشر شده مینامند‪.‬امکان دارد‪ ،‬شرکت‬ ‫تعدادی از سهام منتشر شده خود را بازخرید کند در این صورت سهام بازخرید شده را سهام خزانه میگویند‪.‬‬ ‫به میزان سهام باقیمانده در دست مردم (منتشر شده منهای بازخرید شده)‪ ،‬سهام در دست سهامداران‬ ‫میگویند‪.‬‬ ‫بهعنوانمثال شرکت اجازه انتشار یک میلیون سهم را از سازمان بورس دریافت مینماید (سهام ثبت شده)‪.‬‬ ‫این شرکت اقدام به انتشار ‪ ۶۰۰‬هزار سهم نموده (سهام منتشر شده) و پس از مدتی ‪ ۱۰۰‬هزار سهم (سهام‬ ‫خزانه) را از بازار جمع آوری مینماید‪.‬تعداد ‪ ۵۰۰‬هزار سهم باقی مانده را سهام در دست مردم مینامند‪.‬‬ ‫برای محاسبات مربوط به سود هر سهم‪ ،‬تعداد سهام در دست مردم بهعنوان تعداد سهم در نظر گرفته‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪13‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫افزایش سرمایه‬ ‫معموالً پس از پیشنهاد هیئتمدیره و ارائه طرح توجیهی افزایش سرمایه و مشخص نمودن روش و محلی‬ ‫که مبلغ حاصل از افزایش سرمایه قرار است در آنجا سرمایهگذاری شود‪ ،‬این افزایش به میزان مشخص‪،‬‬ ‫(مثالً ‪ )% ۱۰۰‬به تصویب مجمع میرسد‪.‬پس از آن این افزایش سرمایه در اختیار هیئتمدیره قرار میگیرد‬ ‫و هیئتمدیره پس از طی مراحل قانونی و جلب رضایت سازمان بورس اقدام به ثبت این افزایش سرمایه‬ ‫مینماید‬ ‫اصوالً افزایش سرمایه به سه طریق امکانپذیر است که ابتدا آنها را نامبرده و سپس در قسمتهای بعدی‬ ‫توضیحات الزم را میآوریم‪:‬‬ ‫ افزایش سرمایه به روش جایزه‬ ‫ افزایش سرمایه از محل آورده نقدی‬ ‫ افزایش سرمایه به روش صرف سهام‬ ‫(از محل تجدید ارزیابی داراییها) (تورم باال)‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪14‬‬ ‫افزایش سرمایه به روش جایزه‬ ‫همانطور که میدانیم‪ ،‬معموالً شرکتها مقداری از سود سالیانه خود را در حساب اندوخته‪ ،‬ذخیره‬ ‫مینمایند و در زمان مقتضی با انتقال موجودی این حساب بهحساب سرمایه و انتشار اوراق سهام جدید‪،‬‬ ‫سرمایه اسمی شرکت را افزایش میدهند و سپس اوراق سهام جدید را به نسبت سهام قبلی بین سهامداران‬ ‫توزیع مینمایند‪.‬چون در این حالت سهامداران پولی بابت اوراق جدید پرداخت نمینمایند‪ ،‬اصطالحاً به آن‬ ‫افزایش سرمایه به روش جایزه میگویند‪.‬قیمت جدید سهم پس از افزایش سرمایه از روش زیر محاسبه‬ ‫میشود ‪:‬‬ ‫قدیم قیمت‬ ‫قیمت جدید=‬ ‫𝟏 ‪ +‬سرمایه افزایش نسبت‬ ‫افزایش سرمایه از محل آورده نقدی‬ ‫زمانی که شرکت اندوختهای جهت افزایش سرمایه در اختیار ندارد و جهت ایجاد نقدینگی قصد افزایش‬ ‫سرمایه را داشته باشد‪ ،‬میتواند از این روش برای افزایش سرمایه استفاده کند‪.‬توضیح این که گاهی‬ ‫شرکتها مقداری از مبلغ افزایش سرمایه را بهصورت اندوخته دارند‪.‬ولی این مقدار برای افزایش موردنظر‬ ‫کافی نیست‪ ،‬دز این حالت شرکت میتواند ‪ ،‬از روش اول و دوم هم زمان مبلغ افزایش سرمایه را تأمین‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫در این حالت شرکت به هر سهامدار به نسبت تعداد سهام قبلی امتیاز جهت خرید سهام جدید میدهد که‬ ‫اصطالحاً به آن حقتقدم میگویند‪.‬پس از ثبت افزایش به این روش برگههای حقتقدم به آدرس سهامداران‬ ‫ارسال میگردد‪(.‬البته امروزه این پروسه بهصورت تماماً آنالین انجام میشود)‪.‬سهامداران پس از دریافت‬ ‫برگههای حقتقدم در صورت تمایل‪ ،‬مبلغ اسمی سهام متعلقه (که تعداد آن در برگه حقتقدم مشخص‬ ‫میشود)‪ ،‬را در مهلت مقرر بهحساب شرکت واریز نموده و پس از مدتی (معموالً یک تا چهار ماه) برگههای‬ ‫سهام جدید به سهامداران داده میشود‪.‬‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪15‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫درصورتیکه سهامدار به هر علتی‪ ،‬مایل نباشد از امتیاز حقتقدم خویش استفاده کند‪ ،‬میتواند این امتیاز‬ ‫را به دیگری واگذار نماید‪.‬برای این کار میبایست با مراجعه به کارگزاری و تکمیل فرم درخواست فروش‪،‬‬ ‫تقاضای فروش حقتقدم خود را بنماید‪.‬‬ ‫خریداران برگههای حقتقدم‪ ،‬میبایست عالوه بر پرداخت مبلغی که بابت خرید حقتقدم به فروشنده‬ ‫میپردازند مبلغ اسمی تعداد حقتقدم خریداری شده را نیز بهحساب شرکت واریز و به انتظار دریافت‬ ‫برگههای سهام بمانند‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪16‬‬ ‫معموالً باتوجهبه اینکه تبدیل برگههای حقتقدم به برگه سهم‪ ،‬مدتی به طول میانجامد و در طول این‬ ‫مدت امکان خریدوفروش روی آن وجود ندارد و بهنوعی پول پرداختی بابت این سهام تا زمان تبدیلشدن‬ ‫به سهم بلوکه میگردد‪ ،‬تفاوت قیمت برگه حقتقدم باقیمت سهام شرکت در بازار کمی بیشتر از ‪۱۰۰۰‬‬ ‫ریال (مبلغ اسمی سهم) است‪.‬که این اختالف قیمت با انتظارات بازار نسبت به آینده سهم و سابقه شرکت‬ ‫در مدت زمان ارسال برگههای سهام جدید رابطه معکوس دارد و هرچه قدردید بازار نسبت به آینده شرکت‬ ‫و سابقه شرکت در ارسال برگههای سهم مثبت تر باشد‪ ،‬تقاضا برای خرید آن بیشتر و در نتیجه این اختالف‬ ‫قیمت کمتر میشود‪.‬‬ ‫در زمانی که به هر دلیلی سهامداری از حقتقدم خود استفاده ننماید‪ ،‬شرکت پس از فروش این برگهها در‬ ‫بازار وجه آن را در حساب سهامدار نزد شرکت نگهداری مینماید‪.‬‬ ‫فرمول کلی برای محاسبه حداقل قیمت سهم پس از افزایش بهصورت زیر است‪:‬‬ ‫قدیم قیمت‪ ×𝟏𝟎𝟎𝟎+‬سرمایه افزایش نسبت‬ ‫قیمت جدید =‬ ‫𝟏‪ +‬سرمایه افزایش نسبت‬ ‫فرض ًا اگر قیمت سهم شرکت قبل از مجمع ‪ ۳۰۰۰‬ریال باشد و شرکت ‪ %۵۰‬افزایش سرمایه بدهد‪،‬‬ ‫قیمت جدید سهم برابر باخواهد بود با حدود ‪ ۲۳۳۰‬ریال‪.‬‬ ‫افزایش سرمایه به روش صرف سهام‬ ‫در این روش‪ ،‬شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیرهنویسی بفروش رسانده‬ ‫و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را‪ ،‬بهحساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام‬ ‫جدید‪ ،‬به سهامداران قبلی میدهد‪.‬یکی از دالیلی که اخیراً این روش نسبت به روش افزایش از طریق‬ ‫آورده بیشتر موردتوجه شرکتها قرار گرفته‪ ،‬این است که در این روش شرکت مبلغ موردنظر برای افزایش‬ ‫سرمایه را در مدت کمتری از طریق پذیرهنویسی تأمین میکند‪.‬بر خالف روش آورده که معموالً تأمین‬ ‫مبلغ افزایش سرمایه تا آخرین روزهای پایان مهلت استفاده از حقتقدم و همچنین به فروش رساندن‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬ ‫‪17‬‬ ‫مدیریت مالی‬ ‫حقتقدمهای استفاده نشده‪ ،‬به طول میانجامد‪.‬در ایران گاهی شرکتها مبلغ موردنیاز برای افزایش سرمایه‬ ‫را از طریق فروش تعدادی برگه سهام به نرخی باالتر از قیمت اسمی تأمین نموده و مابقی سهام را بین‬ ‫سهامداران قبلی توزیع نمودهاند‪.‬‬ ‫بهعنوانمثال فرض کنید شرکتی ‪ ۱۰،۰۰۰‬میلیون ریال سرمایه دارد و تعداد برگههای سهام آن ‪۱۰‬‬ ‫میلیون است و هر سهم این شرکت در بازار‪ 9۰۰۰ ،‬ریال معامله میشود و این شرکت قصد دارد‪ ،‬سرمایه‬ ‫خود را به میزان ‪ % ۱۰۰‬و از طریق صرف سهام افزایش دهد‪.‬مبلغ موردنیاز برای افزایش سرمایه ‪۱۰،۰۰۰‬‬ ‫میلیون ریال است که معادل ‪ ۱۰‬میلیون برگه سهام جدید است‪.‬‬ ‫تذکر‪ :‬این محاسبه فقط یک مثال است و اینکه شرکت سهام خود را به چه قیمتی باید پذیرهنویسی کند‬ ‫خود مستلزم بحث مفصلی است‪ ،‬حال اگر فرضاً این شرکت سهام جدید را به مبلغ ‪ ۵۰۰۰‬ریال پذیرهنویسی‬ ‫کند‪ ،‬با فروش ‪ 2‬میلیون سهم مبلغ موردنیاز جهت افزایش سرمایه تأمین میگردد و شرکت مابقی سهام‬ ‫جدید یعنی ‪ ۸‬میلیون سهم را بین سهامداران قبلی تقسیم مینماید‪.‬به عبارتی به ازای هر‪ ۱۰‬سهم قبلی‪،‬‬ ‫‪ ۸‬سهم جدید (بدون پرداخت وجهی)‪ ،‬به سهامداران قبلی تعلق میگیرد‪.‬از نظر حسابداری شرکت پس از‬ ‫فروش ‪ 2‬میلیون سهم به قیمت ‪ ۵۰۰۰‬ریال اضافه مبلغ اسمی بر روی هر سهم یعنی ‪ ۴۰۰۰‬ریال که برای‬ ‫‪ 2‬میلیون سهم معادل ‪ ۸۰۰۰‬میلیون ریال میشود را بهحساب اندوخته منتقل و از محل این حساب‪،‬‬ ‫افزایش سرمایه ای به روش جایزه و به نفع سهامداران قبلی میدهد‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی ابوئی اردکان‬  ‫فصل چهارم – سهام و افزایش سرمایه‬ ‫‪18‬‬ ‫به طور خالصه‪:‬‬ ‫آورده نقدی‬ ‫نقدینگی وارد‬ ‫مطالبات سهامداران‬ ‫شرکت میشود‬ ‫سلب حق تقدم‬ ‫افزایش سرمایه‬ ‫سود انباشته‬ ‫نقدینگی‬ ‫اندوخته‬ ‫واردشرکت نمیشود‬ ‫تجدید ارزیابی‬ ‫دانشکده فنیومهندسی دانشگاه خوارزمی‬