دانش فنی تخصصی (رشته صنایع دستی ـ فرش) ـ 212568 - PDF

‫دانش فنی تخصصی‬ ‫رشتۀ صنایع دستی ـ فرش‬ ‫گروه هنر‬ ‫شاخۀ فنی و حرفه ای‬ ‫پایۀ دوازدهم دورۀ دوم متوسطه‬  ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه​ريزي آموزشي‬...

‫دانش فنی تخصصی‬ ‫رشتۀ صنایع دستی ـ فرش‬ ‫گروه هنر‬ ‫شاخۀ فنی و حرفه ای‬ ‫پایۀ دوازدهم دورۀ دوم متوسطه‬  ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه​ريزي آموزشي‬ ‫دانش فنی تخصصی (رشته صنایع دستی ـ فرش) ـ ‪212568‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬ ‫دفتر تأليف کتاب هاي درسي فنی و حرفه ای وکاردانش‬ ‫مدیریت برنامه ریزی درسی و تألیف‪:‬‬ ‫یوسف صمدی بهرامی‪ ،‬نصراهلل تسلیمی(عضو هیئت علمی)‪ ،‬عبدالرضا جمالی فرد‪ ،‬رضا صفری‪،‬‬ ‫شناسه افزوده برنامه ریزی وتألیف‪:‬‬ ‫بشری گل بخش‪ ،‬رحیم فروهر‪ ،‬سهیال عبدلی (اعضای شورای برنامه ریزی)‬ ‫بشری گلبخش‪ ،‬یوسف صمدی بهرامی‪ ،‬نصـراهلل تسلیمی(عضو هیئت علمی)‪ ،‬وجیـهه معصوم‬ ‫(مؤلف پودمان ‪( )5‬اعضای گروه تألیف)‬ ‫کل نظارت بر نشر و توزيع مواد آموزشی‬ ‫ادارۀ ّ‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬ ‫صبا کاظمی دوانی (طراح جلد ) ـ محبوبه ابراهیمیان (صفحه آرا) ـ پیمان فروهر‪ ،‬یوسف صمدی‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬ ‫بهرامی (عکاس)‬ ‫تهران‪ :‬خيابان ايرانشهر شمالي ـ ساختمان شمارۀ ‪ 4‬آموزش و پرورش (شهيدموسوي)‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬ ‫تلفن  ‪ 9 :‬ـ ‪ ،    88831161‬دورنگار  ‪ ، 88309266 :‬کد پستي   ‪1584747359 :‬‬ ‫ وب گاه‪ www.chap.sch.ir :‬و ‪www.irtextbook.ir‬‬ ‫شرکت چاپ   و   نشرکتاب هاي  درسي ايران ‪ :‬تهران ـ کيلومتر ‪ 17‬جادۀ مخصوص کرج   ـ‬ ‫ناشر ‪:‬‬ ‫خيابان‪( 61‬دارو پخش) تلفن ‪ 5:‬ـ ‪    ،44985161‬دورنگار‪44985160 :‬‬ ‫صندوق پستي‪139 :‬ـ ‪37515‬‬ ‫شرکت چاپ ونشر کتاب هاي درسي ايران «سهامي خاص»‬ ‫چاپخانه‪:‬‬ ‫چاپ دوم ‪1398‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬ ‫کلیه حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت‬ ‫آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و‬ ‫ارائه در پایگاه های مجازی‪ ،‬نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪،‬‬ ‫تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع بدون کسب مجوز از این سازمان‪ ،‬ممنوع است و متخلفان‬ ‫تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬ ‫‪ISBN 978 - 964 - 05 - 3208-9‬‬ ‫شابک ‪978 - 964 - 05 - 3208 -9‬‬ ‫ملت شریف ما اگر در این انقالب بخواهد پیروز شود باید دست از آستین‬ ‫برآرد و به کار بپردازد‪.‬از متن دانشگاه ها تا بازارها و کارخانه ها و مزارع و‬ ‫باغستان ها تا آنجا که خودکفا شود و روی پای خود بایستد‪.‬‬ ‫امام خمینى « ُق ِّد َ‬ ‫س سِ ُّر ُه»‬  ‫فهرست‬ ‫پودمان ‪ - 1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫واحد یادگیری ‪ :1‬سنجش کیفیت مواد اولیه تولید فرش‪13...................................................................................‬‬ ‫واحد یادگیری ‪ :2‬تحلیل تغییرات در ابزار و تجهیزات فرش‪26..............................................................................................‬‬ ‫پودمان ‪ - 2‬تحلیل قوانین و مقررات مؤثر در تولید فرش‬ ‫واحد یادگیری ‪ :1‬تحلیل قوانین و مقررات مؤثر در تولید فرش ‪40.......................................................................‬‬ ‫واحد یادگیری ‪ :2‬بررسی مقررات گمرکی‪ ،‬بیمه و حمل و نقل‪47.........................................................................‬‬ ‫پودمان ‪ - 3‬تحلیل عوامل اقتصادی تولید فرش‬ ‫واحد یادگیری ‪ :1‬تحلیل بازار داخلی در تولید فرش‪54.........................................................................................‬‬ ‫واحد یادگیری ‪ :2‬تحلیل اقتصادی در تولید فرش ‪64...........................................................................................‬‬  ‫پودمان ‪ - 4‬تحلیل راهبردهای فرهنگی مؤثر در تولید فرش‬ ‫واحد یادگیری ‪ :1‬تحلیل راهبردهای فرهنگی تولید فرش‪74................................................................................‬‬ ‫واحد یادگیری ‪ :2‬تحلیل راهبردهای فرهنگی عرضه فرش‪82..............................................................................‬‬ ‫پودمان ‪ - 5‬معرفی و عرضه اطالعات فنی فرش‬ ‫واحد یادگیری ‪ :1‬توانایی درک مطلب در زمینه کیفیت و شناسنامه فرش‪90...................................................‬‬ ‫واحد یادگیری ‪ :2‬توانایی درک مطلب ویژگیهای فرهنگی و عرضه فرش‪134................................................‬‬  ‫سخني با هنرجویان عزیز‬ ‫سخني با هنرجويان‬ ‫شرايط در حال تغيير دنياي كار در مشاغل گوناگون‪ ،‬توسعه فناوري‌ها و تحقق توسعه پايدار‪ ،‬ما را بر آن‬ ‫داشت تا برنامه‌هاي درسي و محتواي كتاب‌هاي درسي را در ادامه تغييرات پايه‌هاي قبلي براساس نياز كشور‬ ‫و مطابق با رويكرد سند تحول بنيادين آموزش و پرورش و برنامه درسي ملي جمهوري اسالمي ايران در نظام‬ ‫جديد آموزشي طراحي و تأليف كنيم‪.‬مهم‌ترين تغيير در كتاب‌های درسی تغییر رویکرد اموزشی‪ ،‬آموزش و‬ ‫ارزشيابي مبتني بر شايستگي است‪.‬شايستگي‪ ،‬توانايي انجام كاردر محیط واقعي بر اساس استاندارد عملکرد‬ ‫تعريف شده است‪.‬توانايي شامل دانش‪ ،‬مهارت و نگرش مي‌شود‪.‬در رشته تحصيلي ‪ -‬حرفه اي شما‪ ،‬چهار‬ ‫دسته شايستگي در نظر گرفته شده است‪:‬‬ ‫‪.1‬شايستگي‌هاي فني براي جذب در بازار كار مانند کمک ارزیاب مواد اولیه فرش‪ ،‬کمک تحلیلگر بازارهای‬ ‫فرش‪ ،‬دستیار تهیه کننده طرح توجیهی تولید فرش و ‪.......‬‬ ‫‪.2‬شايستگي‌هاي غير فني براي پيشرفت و موفقيت در آينده مانند مسئولیت پذیری‪ ،‬نوآوری و مصرف‬ ‫بهینه انرژی‬ ‫‪.3‬شايستگي‌هاي فناوري اطالعات و ارتباطات مانند كار با نرم افزارها و انواع شبیه سازها‬ ‫‪.4‬شايستگي‌هاي مربوط به يادگيري مادام‌العمر مانند كسب اطالعات از منابع ديگر‬ ‫بر اين اساس دفتر تأليف كتاب‌هاي درسي فني و حرفه‌اي و كاردانش مبتني بر اسناد باالدستي و با مشاركت‬ ‫متخصصان برنامه‌ريزي درسي فني و حرفه‌اي و خبرگان دنياي كار مجموعه اسناد برنامه درسي رشته‌هاي‬ ‫شاخه فني و حرفه‌اي را تدوين نموده‌اند‪.‬این اسناد مرجع اصلي و راهنماي تأليف برای هر یک از كتاب‌هاي‬ ‫درسي در هر رشته است‪.‬‬ ‫درس دانش فنی تخصصی‪ ،‬از خوشه دروس شایستگی های فنی می باشد که ويژه رشته صنایع دستی‬ ‫‪ -‬فرش برای پايه دوازده تأليف شده است ‪.‬كسب شايستگي‌هاي فنی و غیر غنی اين كتاب براي موفقيت‬ ‫آينده شغلي و توسعه آن بر اساس جدول توسعه حرفه ای بسيار ضروري است ‪.‬هنرجويان عزيز سعي‬ ‫نماييد؛ تمام شايستگي‌هاي آموزش داده شده دراين كتاب را كسب و در فرآيند ارزشيابي به اثبات رسانيد ‪.‬‬ ‫این كتاب نیز شامل پنج پودمان است‪.‬هنرجويان عزيز پس از طی فرایند یاددهی‪ -‬يادگيري هر پودمان‬ ‫مي‌توانند شايستگي‌هاي مربوط به آن را كسب کنند ‪.‬هدف پودمان«معرفی و عرضه اطالعات فنی فرش»‬ ‫توسعه شایستگی های حرفه ای شما بعد اتمام دوره تحصیلی در مقطع کنونی است تا بتوانید با درک مطالب‬ ‫از منابع غیر فارسی در راستای یادگیری در تمام طول عمر گام بردارید‪.‬همچنین بتوانید در دنیای متغیر‬ ‫و متحول کار و فناوری اطالعات خود را به روزرسانی کنید‪.‬هنرآموز محترم شما مانند سایر دروس این‬ ‫خوشه براي هر پودمان يك نمره در سامانه ثبت نمرات درج خواهد کرد‪.‬نمره قبولي در هر پودمان حداقل‬ ‫‪ 12‬مي‏باشد‪.‬در صورت احراز نشدن شايستگي پس از ارزشيابي اول‪ ،‬فرصت جبران و ارزشيابي مجدد تا‬ ‫آخر سال تحصيلي وجود دارد‪.‬دركارنامه شما اين درس با ‪ 5‬پودمان ثبت شده که هر پودمان از دو بخش‬ ‫نمره مستمر و نمره شايستگي تشکیل می شود و چنانچه در يكي از پودمان‏ها نمره قبولي را كسب نكرديد‪،‬‬ ‫الزم است دوباره در همان پودمان مورد ارزشيابي قرار گيريد‪.‬همچنين اين درس داراي ضريب ‪ 4‬بوده و در‬ ‫معدل كل شما نیز تاثیر می‏گذارد‪.‬‬ ‫واژگان پرکاربرد تخصصی در رشته تحصیلی – حرفه ای شما دركتاب همراه هنرجو آورده شده است‪.‬كتاب‬ ‫همراه هنرجوی خود را هنگام یادگیری‪ ،‬آزمون و ارزشيابي حتما همراه داشته باشيد‪.‬این درس نیز مانند‬ ‫سایر دروس دارای اجزاي دیگری در بسته آموزشي است و شما می‏توانید با مراجعه به وبگاه رشته خود با‬ ‫نشاني ‪ www.tvoccd.oerp.ir‬از عناوين آنها مطلع شويد‪.‬‬ ‫فعاليت‌هاي يادگيري در ارتباط با شايستگي‌هاي غيرفني مانند مديريت منابع‪ ،‬اخالق حرفه‌اي‪ ،‬حفاظت از‬ ‫محيط زيست و شايستگي‌هاي يادگيري مادام العمر و فناوري اطالعات و ارتباطات همراه با شايستگي‌هاي‬ ‫فني‪ ،‬طراحي و در كتاب درسي و بسته آموزشي ارائه شده است‪.‬شما هنرجويان عزيز كوشش نماييد اين‬ ‫شايستگي‌ها را در كنار شايستگي‌هاي فني آموزش ببينيد‪ ،‬تجربه كنيد و آنها را در انجام فعاليت‌هاي‬ ‫يادگيري به كار گيريد‪.‬‬ ‫اميدواريم با تالش و كوشش شما هنرجويان عزيز و هدايت هنرآموزان گرامي‪ ،‬گام‌هاي مؤثري در جهت‬ ‫سربلندي و استقالل كشور ‪ ،‬پيشرفت اجتماعي و اقتصادي ‪ ،‬تربيت مؤثر و شايستهء جوانان برومند ميهن‬ ‫اسالمي برداشته شود‪.‬‬ ‫دفتر تأليف كتاب‌هاي درسي فني و حرفه‌اي و كاردانش‬  ‫سخني با هنرآموزان گرامي‬ ‫در راســتاي تحقــق اهــداف ســند تحــول بنياديــن آمــوزش و پــرورش و برنامــه درســي ملــي جمهــوري‬ ‫اســامي ايــران و تغییــرات ســریع عصــر فنــاوری و نيازهــاي متغيــر جامعــه بشــری و دنيــاي كار و‬ ‫مشــاغل‪ ،‬برنامه‌درســي رشــته صنایــع دســتی – فــرش طراحــي و بــر اســاس آن محتــواي آموزشــي نيــز‬ ‫تأليــف گرديــد‪.‬ایــن كتــاب و درس از خوشــه دروس شایســتگی هــای فنــی می‏باشــد کــه در ســبد‬ ‫درســی هنرجویــان بــرای ســال دوازدهــم تدويــن و تأليــف شــده اســت ‪.‬ایــن درس ماننــد ســایر دروس‬ ‫شایســتگی و کارگاهــی داراي ‪ 5‬پودمــان می‏باشــد ‪.‬کتــاب دانــش فنــي تخصصــی مباحــث نظــری و‬ ‫تفکيــک شــده دروس کارگاهــی و ســایر شایســتگی هــای رشــته را تشــکیل نمــی دهــد بلکــه پیــش نیــازی‬ ‫بــرای شایســتگی هــای الزم در ســطوح باالتــر صالحیــت حرفــه ای – تحصیلــی مــی باشــد ‪.‬هــدف کلــی‬ ‫کتــاب دانــش فنــی تخصصــی ‪ ،‬آمــاده ســازی هنرجویــان بــرای ورود بــه مقاطــع تحصیلــی باالتــر و تأمیــن‬ ‫نيازهــاي آنــان در راســتاي محتــواي دانــش نظــري اســت‪.‬یکــی از پودمان هــای ایــن کتــاب بــا عنــوان‬ ‫«معرفــی و عرضــه اطالعــات فنــی فــرش» بــا هــدف یادگیــری مــادام العمــر و توســعه شایســتگی های‬ ‫هنرجویــان پــس از دنیــای آمــوزش و ورود بــه بــازار کار‪ ،‬ســازماندهی محتوایــی شــده اســت ‪.‬ایــن امــر بــا‬ ‫آمــوزش چگونگــی اســتخراج اطالعــات فنــی مــورد نیــاز از متــون فنــی غیــر فارســی و جــداول ‪ ،‬راهنمــای‬ ‫ماشــین‏آالت و تجهیــزات صنعتــی‪ ،‬دســتگا ه‏هــای اداری‪ ،‬خانگــی و تجــاری و درک مطلــب آنهــا در راســتای‬ ‫توســعه شایســتگی هــای حرفــه‏ای محقــق خواهــد شــد‪.‬تدريــس کتــاب در کالس درس بــه صــورت‬ ‫تعاملــي و بــا محوريــت هنرآمــوز و هنرجــوي فعــال صــورت مي‏گيــرد ‪.‬‬ ‫هماننــد ســایر دروس‪ ،‬هنرآمــوزان گرامــي بــراي هــر پودمــان يــك نمــره در ســامانه ثبــت نمــرات بــراي‬ ‫هــر هنرجــو ثبــت كننــد‪.‬نمــره قبولــي در هــر پودمــان حداقــل ‪ 12‬مي‌باشــد کــه ایــن نمــره از دو بخــش‬ ‫ارزشــيابي پايانــي و مســتمر تشــکیل می‏شــود‪.‬ايــن كتــاب ماننــد ســایر کتــاب هــا ‪ ،‬جزئــي از بســته‬ ‫آموزشــي اســت کــه بــراي هنرجويــان تــدارك ديــده شــده اســت‪.‬شــما مي‌توانيــد بــراي آشــنايي بيشــتر بــا‬ ‫اجــزاي بســته‌‪ ،‬روش‌هــاي تدريــس کتــاب‪ ،‬روش ارزشــيابي مبتنــي بــر شايســتگي‪ ،‬راه حــل هــای مناســب‬ ‫بــرای مشــکالت رايــج در يادگيــري محتــواي کتــاب‪ ،‬بودجه‌بنــدي زمانــي‪ ،‬نــکات آموزشــي شايســتگي‌هاي‬ ‫غيرفنــي‪ ،‬آمــوزش ايمنــي و بهداشــت و پاســخ برخــی از فعاليت‌هــاي يادگيــري و تمرين‌هــا بــه کتــاب‬ ‫راهنمــاي هنرآمــوز ايــن درس مراجعــه کنيــد‪.‬هنــگام ارزشــیابی اســتاندارد عملکــرد‪ ،‬مــاک بــوده و از‬ ‫ملزومــات کســب شایســتگی مي‏باشــد ‪.‬‬ ‫كتاب دانش فنی تخصصی رشته صنایع دستی – فرش شامل پودمان‌هایي به شرح زیر است ‪:‬‬ ‫پودمان اول ‪ :‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات فرش‬ ‫پودمان دوم ‪ :‬تحلیل قوانین و مقررات مؤثر در تولید فرش‬ ‫پودمان سوم ‪ :‬تحلیل عوامل اقتصادی تولید فرش‬ ‫پودمان چهارم ‪ :‬تحلیل راهبردهای فرهنگی مؤثر در تولید فرش‬ ‫پودمان پنجم ‪ :‬معرفی و عرضه اطالعات فنی فرش‬ ‫هنرآمــوزان گرامــی در هنــگام یادگیــری و ارزشــیابی‪ ،‬هنرجویــان بایســتی کتــاب همــراه هنرجــو را بــا خــود‬ ‫داشــته باشند‪.‬‬ ‫دفتر تأليف كتاب‌هاي درسي فني و حرفه‌اي و كاردانش‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫پودمان ‪1‬‬ ‫کیفیتسنجیمواداولیه‪،‬ابزاروتجهیزات‬ ‫‪1‬‬  ‫كيفيت سنجي مواد اوليه‪ ،‬ابزار و تجهيزات‬ ‫مقدمه‬ ‫در توليــد فــرش كيفيــت مــواد اوليــه و ابــزار و تجهيــزات ب ـه‏كار گرفتــه شــده در رونــد توليــد از اهميــت‬ ‫بااليــي برخــوردار هســتند‪.‬شــاغليني كــه در ايــن حــوزه كار مي‏كننــد الزم اســت بتواننــد كيفيــت انــواع‬ ‫مــواد اوليــه را به‏خوبــي ســنجيده و ســپس انتخــاب و به‏كارگيرنــد‪.‬همچنيــن از انــواع ابزارهــاي جديــد‬ ‫كــه بــا كمــك تكنولوژي‏هــاي امــروزي پيشــرفت كــرده و ســبب بــاال رفتــن دقــت در توليــد‪ ،‬كاهــش‬ ‫خطــاي انســاني و ســرعت بخشــيدن فرآينــد توليــد فــرش ش ـد‏ه‏اند‪ ،‬آگاهــي و اطــاع داشــته باشــند‪.‬در‬ ‫ايــن پودمــان بــه چگونگــي كيفيــت ســنجي انــواع مــواد اوليــه فــرش و تغييــرات به‏وجــود آمــده در ابــزار‬ ‫و تجهيــزات توليــد فــرش پرداختــه مي‏شــود‪.‬‬ ‫شکل ‪ 1-1‬سنجش کیفیت مواد اولیه در تولید فرش‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫شکل ‪ 1-2‬نمودار روش‏های مختلف کیفیت سنجی مواد اولیه فرش‬ ‫هــر نــخ بــه‏كار رفتــه در توليــد فــرش به‏طــور كلــي داراي مشــخصات فنــي ویــژه‏ای اســت‪.‬نخ‏هــا بــر‬ ‫حســب قطــر یــا درجه‏بنــدی‪ ،‬رنــگ و رنگــرزي( گياهــي و شــيميايي)‪ ،‬شــيوه توليــد‪ ،‬نمره‪،‬تعــداد ال‪،‬‬ ‫تاب وطــول اليــاف از یکدیگرتفکیــک می‏شــوند‪.‬‬ ‫سنجش كيفيت نخ‏ها به‏طوركلي به سه روش انجام مي‏شود‪:‬‬ ‫‪ -1‬روش تجربی‪:‬‬ ‫روش تجربــي در ســنجش نخ‏هــا بــراي شناســايي ســامت نخ‏هــا و كيفيــت رنگــرزي آن‏هــا انجــام‬ ‫مي‏پذيــرد‪.‬‬ ‫الف‪ :‬سنجش نوع‪ ،‬كيفيت و سالمت نخ‏ها‪:‬‬ ‫جهت سنجش کیفی نخ‏ها توجه به عوامل زیر اهمیت دارد‪:‬‬ ‫‪ 1‬بلندی الیاف‪1‬؛‬ ‫‪ 2‬ضخامت مناسب الیاف؛‬ ‫‪ 3‬کم تاب یا پر تاب بودن نخ‏های تابیده شده؛‬ ‫‪ 4‬صافی و ناصافی نخ تابیده شده؛‬ ‫‪ 5‬استحکام در مقابل کشش‪.‬‬ ‫مقــداري نــخ ( ابريشــمي‪ ،‬پنبـه‏اي و پشــمي) را انتخــاب كــرده و ابتــدا آنهــا را لمــس كــرده و نــوع جنــس‬ ‫نــخ‪ ،‬از نظــر زبــري و نرمــي مشــخص می‏شــود‪.‬ويژگــي شــناخته شــده نخ‏هــا در هــر منطقــه خــاص‬ ‫همــان منطقــه اســت‪.‬ســپس بــا نيــروي دســت از دو طــرف نخ‏هــا کشــیده می‏شــوند‪.‬اگــر نــخ به‏راحتــي‬ ‫پــاره و از هــم جــدا شــود‪ ،‬نشــان دهنــدة نامرغوبــي و بــي كيفيتــي آن خواهــد بــود‪.‬اســتفاده از چنیــن‬ ‫نخ‏هایــی در بافــت باعــث پارگــی دســت بافتــه خواهــد شــد‪.‬همچنيــن از طريــق لمــس كــردن مي‏تــوان‬ ‫ميــزان يكدســتي و ناخالصــي نخ‏هــا را مشــخص نمــود‪.‬بــرای مثــال‪ ،‬نــخ ابريشــمي عــاوه بــر نرمــی و‬ ‫لطافتــش همــواره ســرد به‏نظــر مي‏رســد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 1-4‬کشیدن نخ‏ از دو طرف‬ ‫شکل ‪ 1-3‬لمس کردن نخ‏ها با دست‬ ‫‪ -1‬الیــاف جمــع لیــف بــه معنــی کوچک‏تریــن رشــته و تــار ظریفــی اســت کــه از گیاهانــی ماننــد پنیــه‪ ،‬کنــف‪... ،‬و یــا از‬ ‫پشــم حیواناتــی ماننــد گوســفند‪ ،‬شــتر و ‪...‬بــه دســت می‏آیــد‪.‬‬ ‫‪4‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫ب‪ :‬سنجش رنگرزی نخ‏ها‪:‬‬ ‫بــرای ســنجش رنگــرزی نخ‏هــا می‏تــوان از انگشــت خیــس یــا دســتمال مرطــوب اســتفاده نمــود‪.‬مقــداری‬ ‫نــخ رنگــرزی شــده را انتخــاب و ســپس بــا دســت خیــس آن را لمــس کــرده و یــا از میــان دســتمال‬ ‫مرطــوب ســفید و نخــی می‏گذراننــد‪.‬‬ ‫در صورتی‏کــه دســتمال مرطــوب رنگــی شــود نشــان دهنــده آن اســت کــه رنگــرزی آن به‏خوبــی انجــام‬ ‫نشــده اســت‪.‬ســپس دســتمال شســته می‏شــود‪.‬اگــر اثــر رنــگ از روی دســتمال پــاک شــود‪ ،‬نشــان‬ ‫دهنــده رنگــرزی بــه شــیوه ســنتی و مــواد رنگــزای گیاهــی اســت‪.‬چنان‏چــه پــس از شســتن دســتمال‬ ‫خ بــا رنگ‏هــای شــیمیایی‬ ‫همچنــان آثــار رنــگ بــر روی آن باقی‏مانــده باشــد‪ ،‬گواهــی بــر رنگــرزی نــ ‏‬ ‫اســت‪.‬‬ ‫شکل ‪ 1-5‬نخ با رنگرزی مناسب‬ ‫روش ديگــر در ســنجش تجربــی كيفيــت نخهــا‪ ،‬بوییــدن آن‏هــا اســت‪.‬نخ‏هايــي كــه بــا پشــم دباغــي‬ ‫شــده تهيــه می‏شــوند‪ ،‬بــوي نامطبــوع گازوئيــل مي‏دهنــد‪ (.‬پشــم دباغــي پشــمی اســت کــه پــس از‬ ‫ذبــح شــدن گوســفند از پوســت آن جــدا می‏شــود‪.‬ایــن پشــم دارای نوعــي اليــاف نــا مرغــوب اســت كــه‬ ‫اســتحكام آن كــم اســت‪.‬بــوي خــاص داشــته و خشــك‪ ،‬زبــر و کــدر اســت‪.‬رنگــرزی آن نیــز بــه ســختی‬ ‫و بــد انجــام می‏شــود‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫چنــد نــخ پش ــمی رنگ ــی از ب ــازار تهی ــه کنی ــد‪.‬س ــپس آن‏هــا را ب ــا دقــت ب ــا یکدیگ ــر مقایس ــه‬ ‫عملی‬ ‫کنی ــد‪.‬مشــخصات مشــاهده‏ای خ ــود را در رابطــه ب ــا ه ــر کــدام روی برگ ـه‏ای نوشــته و نــخ آن را‬ ‫کنــارش بچس ــبانید‪.‬برگــه راب ــه هنرآم ــوز خ ــود تحوی ــل دهی ــد‪.‬‬ ‫‪5‬‬  ‫‪ -2‬روش مشاهده‏اي‪:‬‬ ‫روش مشــاهده‏اي نیــز تشــخيص كيفيــت نخ‏هــا از نظــر ســامت و كيفيــت رنگــرزي را امــكان پذيــر‬ ‫مي‏كنــد و بــه دو شــيوه بــا ابــزار و بــدون ابــزار( ذره‏بيــن و ميكروســكوپ ) انجــام مي‏شــود‪.‬‬ ‫الف‪ :‬بدون ابزار‬ ‫مقــداري نــخ ( ابريشــمي‪ ،‬پشــمي و پنبـه‏اي ) را انتخــاب كــرده و از نظــر شــكل ظاهري‪ ،‬بررســي می‏شــود‪.‬و‬ ‫بايــد توجــه داشــت كــه ضخامــت نخ‏هــا يكســان بــوده و از تــاب يكنواختــي برخــوردار باشــند‪.‬همچنیــن‬ ‫نخ‏هــا بايــد يكدســت باشــد ( در صــورت رنگــرزي شــدن ) و ازكيفيــت مناســب رنگــي برخــوردار باشــد‪.‬‬ ‫یکــی از راه‏هایــی کــه به‏صــورت مشــاهده‏ای می‏تــوان رنگــرزی نخ‏هــا را تشــخیص داد ایــن اســت کــه دو‬ ‫طــرف نــخ را در دو دســت گرفتــه و بــا انگشــتان هــر دو دســت در جهــت خــاف تــاب نــخ‪ ،‬آن را بپیچاننــد‪،‬‬ ‫تــا تــاب نــخ بــاز شــود‪.‬‬ ‫اگــر داخــل نخ‏هــا نیــز رنــگ داشــت و رنــگ آن هماننــد بــا روی نخ‏هــا بــود‪ ،‬رنگــرزی یکدســت اســت‪.‬‬ ‫چنان‏چــه مغــز نــخ رنــگ نشــده و یــا کمرنــگ باشــد‪ ،‬نشــانه رنگــرزی نامناســب اســت‪.‬‬ ‫ب‪ :‬با ابزار‬ ‫اســتفاده از ابزارهايــی ماننــد ذره‏بیــن و ميكروســكوپ باعــث می‏شــود کــه دقــت در تشــخیص کیفیــت‬ ‫اليــاف بــاال‏بــرود‪.‬ذره‏بیــن بــرای مشــاهده دقیق‏تــر نخ‏هــا بــه‏کار مــی‏رود‪ ،‬درصورتی‏کــه میکروســکوپ‬ ‫بــرای مشــاهده لیــف موجــود در نخ‏هاســت‪.‬بــراي ايــن كار ابتــدا مقــداري از نخ‏هــای( ابريشمي‪،‬پشــمي و‬ ‫پنب ـه‏اي ) را جداگانــه انتخــاب و ســپس زیــر ذره‏بيــن و يــا ميكروســكوپ‪ ،‬مشــاهده مي‏شــوند‪.‬بــه کمــک‬ ‫ایــن ابزارهــا ضخامــت نــخ‪ ،‬تــاب و رنــگ بــا كيفيــت چنــد برابــر قابــل بررســي خواهــد بــود‪.‬نخ‏هایــی کــه‬ ‫در کارخانــه و بــا ماشــین‏آالت تولیــد می‏شــوند از يكدســتي و يكنواختــي برخــوردار می‏شــوند کــه بــر‬ ‫كيفيــت آن‏هــا نیــز تأثیرگــذار اســت‪.‬‬ ‫نخ پنبه‏ای زیر ذره‏بین‬ ‫نخ پشمی زیر ذره‏بین‬ ‫نخ ابریشمی زیر ذره‏بین‬ ‫شکل ‪1-6‬‬ ‫‪6‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫ا یکنواخــت و یکدســت نیســتند‪.‬همچنیــن گاهــی نخ‏هایــی‬ ‫نخ‏هــای تولیــد شــده بــه روش دســتی کام ـ ً‬ ‫کــه بــا مــواد رنـگ‏زای گیاهــی‪ ،‬رنگــرزی شــده‏اند در طــول نــخ ممکــن اســت رنــگ یکنواختــی نداشــته‬ ‫باشــند و حالــت ابرشــی‪ 1‬بــه خــود بگیرنــد‪.‬بــا این‏حــال نخ‏هــای دس ـت‏ریس و رنگــرزی گیاهــی در بــازار‬ ‫طرفــداران بســیاری داشــته و ازقیمــت باالتــری نیــز نســبت بــه نخ‏هــای کارخانـه‏ای برخــوردار هســتند‪.‬‬ ‫نخ‏هــای دســت ریــس و رنگــرزی گیاهــی آن‏هــا عامــل مرغوبیــت دســت بافته‏هــای عشــایری‬ ‫نکته‬ ‫شــده اســت‪.‬‬ ‫شکل ‪ 1-7‬نخ دست ریس با رنگرزی گیاهی‬ ‫شکل ‪ 1-8‬دست‏بافت عشایری با نخ‏های دست ریس و رنگرزی گیاهی‬ ‫‪ -1‬ابــرش‪ :‬رنگــی کــه در طــول نخ‏هــا و یــا دســت بافتـه‏ای کــه بــا ایــن نخ‏هــا بافتــه شــده بــه صــورت کــم رنــگ و پــر رنــگ‬ ‫( فلفل نمکی)‬ ‫‪7‬‬  ‫‪ -3‬روش آزمایشگاهی‪:‬‬ ‫امــروزه بــه دليــل پيشــرفت ابزارهــاي ســنجش آزمايشــگاهي‪ ،‬امكانــات بيشــتري بــراي ســنجش کیفیــت‬ ‫مــواد اوليــه در فــرش به‏وجــود آمــده اســت‪.‬در ایــن روش آزمايش‏هــا بــه دو صــورت فيزيكــي و شــيميايي‬ ‫بــر روي نخ‏هــا صــورت مي‏پذيــرد‪.‬هــر كــدام از ايــن آزمايش‏هــا معیارهــای خاصــي بــراي ســنجش‬ ‫دارنــد‪.‬‬ ‫الف‪ :‬روش فيزيكي‬ ‫در ایــن روش به‏طــور كلــي ســنجش بــر اســاس قابليت‏هــاي فيزيكــي نخ‏هــا انجــام می‏گیــرد کــه‬ ‫معمــوالً بــراي ســنجش مقاومــت نخ‏هــا در برابــر نــور و كشــش انجــام می‏شــود‪.‬بــرای ســنجش مقاومــت‬ ‫نــخ در برابــر نــور گاهــی بــا دســتگاه‏هاي مخصــوص‪ ،‬مقاومــت رنــگ اليــاف را در برابــر شــدت نورهــای‬ ‫مختلــف مي‏ســنجد‪.‬گاهــی نیــز بــراي انجــام آن مقــداري نـخ‏( ابريشمي‪،‬پشــمي و يــا پنبـه‏اي ) را در مــدت‬ ‫مشــخصي‪ ،‬زيــر نــور آفتــاب قــرار می‏دهنــد و ســپس ميــزان مقاومــت اليــاف را بــه روش دســتي وكششــي‬ ‫انجــام می‏دهنــد تــا ميــزان مقاومــت آن مشــخص گــردد‪.‬همچنيــن ميــزان رنــگ پريدگــي آن در مقابــل‬ ‫نــور خورشــيد در زمــان مشــخص قابــل ســنجش اســت‪.‬در آزمايشــگاه مي‏تــوان از دســتگاه پرتــاب نــور‬ ‫( مــادون قرمــز يــا مــاوراء بنفــش ) بــه جــاي نــور خورشــيد بــراي ســرعت بخشــيدن بــه ایــن آزمایــش‬ ‫اســتفاده كــرد تــا ميــزان مقاومــت نخ‏هــا را ســنجيد‪.‬‬ ‫سنجش دستی مقاومت کششی نخ‬ ‫شکل ‪1-9‬‬ ‫‪8‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫نمای داخلی دستگاه پرتاب نور‬ ‫نمای خارجی دستگاه پرتاب نور‬ ‫شکل ‪1-10‬‬ ‫بــرای ســنجش مقاومــت در برابــر کشــش‪ ،‬بــه غيــر از دســت در آزمايشــگاه دســتگاه‏هاي كششــي‬ ‫مخصوصــي نیــز بــا ميــزان درجــه بنــدي وجــود دارد كــه مي‏تواننــد نخ‏هــا را از نظــر مقاومــت كششــي‬ ‫مــورد ســنجش قــرار دهنــد‪.‬بــراي ايــن منظــور مقــداري نــخ ابريشــمي‪ ،‬پشــمي و يــا پنبـه‏اي را انتخــاب‬ ‫كــرده و در ایــن دســتگاه‏هاي كششــي قــرار می‏دهند‪.‬ســپس در درجه‏‏هــای مختلــف کشــش و میــزان‬ ‫مقاومــت آن‏هــا را در برابــر پار‏گــي می‏ســنجند‪.‬اگــر نخــي از ميــزان نيــروي كششــي و مقاومــت زيــادي‬ ‫برخــوردار باشــد از نظــر كيفــي بســيار مطلــوب اســت‪.‬‬ ‫ب‪ :‬روش شيميايي‪:‬‬ ‫روش شــيميايي از روش‏هــاي ديگــر ســنجش كيفيــت مــواد اوليــه فــرش اســت كــه بــه دو صــورت ســنجش‬ ‫بــا شــعله (ســوزاندن) و ســنجش بــا مــواد حــال ( شــوينده‏ها و اســيدها ) انجــام مي‏پذيــرد‪.‬ســوزاندن‬ ‫روشــي اســت كــه در آن درصــد خلــوص جنــس نخ‏هــا مشــخص مي‏شــود‪.‬مقــداري نــخ( ابريشــمي‪،‬‬ ‫پشــمي و يــا پنب ـه‏اي و مصنوعــي ) را انتخــاب كــرده ودر مجــاورت شــعلة آتــش در شــرايط ايمــن قــرار‬ ‫داده وآن را می‏ســوزانند ‪.‬پــس از ســوزاندن نخ‏هــا نتايــج حاصلــه بــه شــرح زيــر به دســت مي‏آيــد‪.‬‬ ‫نــخ ابریشــمی‪ :‬در صــورت خالــص بــودن نــخ ابريشــمي‪ ،‬بــا ســوزاندن آن خیلــی ســريع آتــش گرفتــه‬ ‫و آن‏چــه به‏جــاي مي‏مانــد خاكســتر نــرم و بويــي ماننــد پشــم ســوخته اســت‪.‬تفــاوت آن بــا پشــم در‬ ‫شــکل ظاهــری اســت‪ (.‬نــخ ابریشــمی لطیــف و بــراق اســت )‪.‬‬ ‫نــخ پشــمی‪ :‬در صــورت خالــص بــودن نــخ پشــم بــا ســوزاندن آن ســريع آتــش گرفتــه و خاكســتر‬ ‫ســخت‏تر به‏جــاي مي‏مانــد و بــوي خــاص پشــم ســوخته دارد‪.‬و بــا دورکــردن شــعله‪ ،‬خامــوش می‏شــود‪.‬‬ ‫نــخ پنبــه‏ای‪ :‬در صــورت خالــص بــودن نــخ پنب ـه‏اي بــا ســوزاندن آن بــه آرامــي ســوخته و اندکــی‬ ‫خاکســتر ســفید بــه جــای می‏گــذارد و بــوي حاصلــه ماننــد كاغــذ ســوخته يــا چــوب اســت‪.‬در صــورت‬ ‫‪9‬‬  ‫خاموش كردن آتش‪ ،‬پنبه به آرامي از درون سوخته شده و سر نخ قرمز مي‏ماند‪.‬‬ ‫نــخ ويســكوز‪ :‬نــوع ديگــري از نخ‏هــا كــه امــروزه به‏جــاي ابريشــم بـه‏كار مـي‏رود‪ ،‬نــخ ویســکوز اســت‪.‬‬ ‫ایــن نــخ از الیــاف گیاهــی تهیــه شــده و نوعــي نــخ فــرآوري شــده اســت‪.‬شــناخت ايــن نــخ نســبت بــه‬ ‫ابريشــم تنهــا از طريــق ســوزاندن اســت‪.‬اين نــخ ســبك‏تر و در حيــن ســوختن بــوي كاغــذ را مي‏دهــد‪.‬‬ ‫نــخ مصنوعــي‪ :‬نخ‏هــاي مصنوعــي در مجــاورت شــعله بــه ســرعت ســوخته و ذوب مي‏گــردد و‬ ‫خاكســتر حاصلــه به‏صــورت گلولــه جمــع شــده و یــا می‏چکــد‪.‬بــوي حاصــل از ســوختن ایــن نــخ شــبیه‬ ‫بــه بــوی پالســتيك ســوخته دارد‪.‬‬ ‫شکل ‪ 1-11‬سوختن نخ ابریشمی‬ ‫شکل‪ 1-12‬سوختن نخ پشمی‬ ‫‪10‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫شک‪ 1-13‬سوختن نخ پنیه‏ای‬ ‫شکل‪ 1-14‬سوختن نخ مصنوعی‬ ‫‪11‬‬ ‫روش دیگــر ســنجش شــیمیایی‪ ،‬اســتفاده از شــوینده‏ها و اسیدهاســت‪.‬بــرای ایــن آزمایــش مقــداری نــخ‬ ‫ا شستشــو می‏دهنــد‪.‬تــا از‬ ‫( ابریشــمی‪ ،‬پشــمی و پنب ـه‏ای ) را انتخــاب و ابتــدا بــا مــواد شــوینده كام ـ ً‬ ‫ميــزان ســامت نخ‏هــا از نظــر كيفيــت نــخ و رنگــرزي مطمئــن شــوند‪.‬هرگونــه فرآينــد در تغييــر كيفيــت‬ ‫ســامت و رنگــرزي نخ‏هــا باعــث مي‏شــود تــا نســبت بــه كيفيــت آن ترديــد كــرد‪.‬‬ ‫بــرای اســتفاده از ســود ســوزآور در ســنجش كيفــي نخ‏هــا‪ ،‬می‏تــوان‪.‬مقــداري نــخ ( ابريشمي‪،‬پشــمي و يــا‬ ‫پنبـه‏اي ) را انتخــاب و بــه شــکل جداگانــه بــا درصــد مشــخصی از ایــن محلــول‪ ،‬نخ‏هــا را آزمایــش کــرد‪.‬‬ ‫‪12‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫واحدیادگیری‪1‬‬ ‫سنجش کیفیت مواد اولیه در تولید فرش‬ ‫مقدمه‬ ‫مــواد اوليــه ب ـه‏كار رفتــه در توليــد فــرش‪ ،‬پيــش از ايــن در كتاب‏هــاي پايــه دهــم و يازدهــم شــرح داده‬ ‫شــده اســت‪.‬در ايــن كتــاب بــه تحليــل و چگونگــي ســنجش كيفيــت ايــن مــواد كــه در انــواع فــرش از‬ ‫قبيــل گليــم‪ ،‬جاجيــم‪ ،‬زيلــو و قالــي بـه‏كار رفتــه اســت‪ ،‬پرداختــه مي‏شــود‪.‬مــواد اوليــه در ايــن فرش‏هــا‬ ‫كــه بــه شــكل نــخ هســتند‪ ،‬بــر اســاس روش کاربــرد آن‏هــا در هــر نــوع دســت بافتــه بــه تفكيــك دســته‬ ‫بنــدي شــده‏اند‪.‬‬ ‫شکل‪ 1-15‬فرایند تولید مواد اولیه فرش‬ ‫‪13‬‬  ‫‪ - 1‬سنجش کیفی مواد اولیه گلیم‬ ‫گلیــم دســت بافتـه‏ای اســت کــه ســطحی صــاف دارد‪.‬نخ‏هايــي كــه در بافــت آن بـه‏كار مي‏رونــد شــامل‬ ‫تــار( چلــه) و پــود اســت‪.‬‬ ‫شکل‪ 1-16‬بخشی از یک گلیم‬ ‫الف‪ :‬سنجش كيفي تار ( چله ) در گليم‬ ‫نخ‏هــاي تــار ( چلــه ) در بافــت گليــم بيشــتر از جنــس هــاي پنبــه و پشــم اســت‪ ،‬ولــي گاهــي از نخ‏هــاي‬ ‫ابريشــمي نيــز در بافــت گليــم اســتفاده مي‏شــود‪.‬‬ ‫یکــی از مشــخصات فنــی نخ‏هــا واحــد اندازه‏گیــری آن‏هاســت کــه بــر اســاس جنــس نخ‏هــا ایــن واحدهــا‬ ‫متفــاوت هســتند‪.‬واحــد اندازه‏گیــری نخ‏هــای پنبــه‏ای «تکــس‪ »1‬اســت‪.‬واحــد اندازه‏گیــری نخ‏هــای‬ ‫پشــمی میکــرون‪ 2‬اســت‪ ،‬کــه بــا ابــزاری بــه نــام میکرومتــری اندازه‏گیــری می‏شــود‪.‬همچنیــن واحــد‬ ‫اندازه‏گیــری نــخ ابریشــمی دنیــر‪ 3‬می‏باشــد‪.‬‬ ‫مشخصات فنی و چگونگی سنجش کیفیت انواع نخ‏های تار در گلیم به شرح جدول زیر است‪:‬‬ ‫‪ -1‬تکس(‪ :)Ktex‬واحد اندازه‏گیری نخ پنبه‏ای است‪.‬وزن ‪ 1000‬متر نخ پنبه‏ای به گرم را تکس می‏نامند‪.‬‬ ‫‪ -2‬یک میکرون برابر با یک هزارم میلی‏متر است‪ (.‬میلی‏تر ‪ 1000 = 1‬میکرون‪.‬‬ ‫‪ -3‬دنیر‪ :‬واحد اندازه گیری ضخامت ابریشم است و عبارت است از ‪ 9000‬متر لیف ابریشم بر حسب گرم‪.‬‬ ‫استاندارد وزن این ‪ 9000‬متر همیشه بین حداقل ‪ 60‬گرم و حداکثر ‪ 160‬گرم می‏باشد‪.‬‬ ‫‪ W , 9000=W=L÷D‬به معنی وزن است و ‪ L‬به معنی طول است‪.‬‬ ‫‪14‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫سنجش كيفيت‬ ‫مشخصات فني‬ ‫نوع ماده‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا دستمال‬ ‫‪.1‬قطر الیاف‬ ‫مرطوب‪.‬‬ ‫ (بین ‪ 7‬تا ‪ )12‬میکرون‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫‪.2‬تاب‪:‬‬ ‫نخ چله‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫ پرتاب‬ ‫ آزمایشگاهی‪.‬‬ ‫‪.3‬رنگ‪:‬‬ ‫پنبه‏ای‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫ خود رنگ‬ ‫ به‏صورت چشمی‬ ‫ (گیاهی‪ -‬شيميايي)‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.4‬تولید‪ :‬ماشینی‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫‪.5‬نمره نخ پنبه‏ای‪:‬‬ ‫(‪ )5-10-20-32-40‬نمره تکس نخ پنبه بین ‪ 5‬تا ‪ 40‬میکروسکوب‬ ‫است هرچه نمره تکس باالتر باشد نخ مرغوب‏تر ونازک‏تر ‪.4‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر نور‪:‬‬ ‫ تجربی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.6‬تعداد ال‪... )6-9-15-18-21-24( :‬‬ ‫‪.7‬طول الیاف پنبه‪( :‬بین ‪ 3‬تا ‪ 7‬سانتی متر)‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬بانم و رطوبت انگشتان یا دستمال‬ ‫‪.1‬رنگ‪:‬‬ ‫مرطوب‪.‬‬ ‫ خود رنگ‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی)‬ ‫ تجربی با کشش دست‪.‬‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬پرتاب ( ‪ 95‬تا ‪ 110‬تاب در یک متر )‬ ‫‪.3‬طول الیاف پشم‪ 3( :‬تا ‪ 7‬سانتی متر) قطر الیاف پشم آزمایشگاهی‪.‬‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫(بین ‪ 30‬تا ‪ )40‬میکرون‪.‬‬ ‫نخ چله‬ ‫ به‏صورت چشمی‬ ‫‪.4‬کیفیت‪:‬‬ ‫پشمی‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ پشم درجه ‪(1‬با قطر‪ 30‬میکرون)‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫ پشم درجه ‪( 2‬با قطر ‪ 30‬تا ‪ 35‬میکرون )‬ ‫میکروسکوب‪.‬‬ ‫ پشم درجه ‪( 3‬با قطر ‪ 35‬تا ‪ 40‬میکرون)‬ ‫اگر قطر الیاف پشم کمتر از ‪ 30‬میکرون باشد برای بافت ‪.4‬خلوص الیاف‪:‬‬ ‫ خالص‬ ‫گلیم مناسب نیست‪.‬‬ ‫ داشتن ناخالصی‬ ‫‪.5‬تولید‪:‬‬ ‫‪.5‬روش تشخیص عدم خلوص‪:‬‬ ‫ ماشینی‬ ‫ شناسایی به روش فیزیکی (سوزاندن)‬ ‫ دستی‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی ( حالل‬ ‫شیمیایی)‬ ‫‪.1‬استحکام‪:‬‬ ‫‪.1‬رنگ‪ :‬رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی )‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬پرتاب ( حدود ‪ 300‬تاب در یک متر )‬ ‫نخ چله ‪.3‬در بازار چله ابریشمی معموال به (ال) شناخته می‏شود آزمایشگاهی‬ ‫‪.2‬صاف و یکنواخت بودن و نداشتن پا ملخی‪.‬‬ ‫که عبارتنداز ‪:‬‬ ‫‪.3‬خلوص الیاف‬ ‫ابریشمی ‪)24-27-30-33-36-39-42(...‬‬ ‫ خالص‬ ‫ ناخالصی‬ ‫‪.4‬روش تشخیص ناخالصی‪:‬‬ ‫ شناسایی به روش فیزیکی (سوزاندن)‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (سود سوزآور)‬ ‫‪ 5‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر نور‪:‬‬ ‫ تجربی‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫استفاده از آن غیر استاندارد و نادرست است‪.‬‬ ‫نخ چله‬ ‫غیر‬ ‫طبیعی‬ ‫‪15‬‬ ‫نخ‏هایــی کــه بــا الیــاف طبیعــی تولیــد شــده‏اند از نشــانه‏ها و شــاخصه‏هایی بــرای مرغوبیــت بیشــتر‬ ‫برخــوردار هســتند‪.‬بارزتریــن نشــانه‏ها‪ ،‬کوتــاه نبــودن الیــاف طبیعــی پیــش از تابیــده شــدن اســت‬ ‫نکته‬ ‫‪.‬بلند بودن الیاف طبیعی باعث بروز ویژگی‏های زیر در نخ‏های مرغوب می‏شود‪:‬‬ ‫صافي و يكنواختي نخ‏ها؛‬ ‫ ‬ ‫داشتن قطر مناسب براي نخ ( ميكرون )؛‬ ‫ ‬ ‫ نداشتن پا ملخي و پرز در نخ تابيده شده‬ ‫ایمنی و‬ ‫پي ــش از ورود ب ــه آزمايشــگاه پوش ــيدن لب ــاس كار الزام ــي اســت‪.‬همچني ــن هنــگام ســوزاندن‬ ‫ ‬ ‫بهداشت‬ ‫نــخ باي ــد دس ـت‏ها ب ــر روي س ــينك كارگاه ق ــرار گرفتــه باشــند‪.‬‬ ‫هنــگام آزمايــش نخ‏هــاي پشــمي بــه روش شــيميايي ( حالل‏هــای شــیمیایی ) اســتفاده‬ ‫ ‬ ‫از ماســك و دســتكش التك ــس‪ ،‬الزام ــي اســت‪.‬همچني ــن انجــام ایــن آزمای ــش باي ــد در س ــينك‬ ‫كارگاه باشــد‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫‪ 1‬چنــد ن ــوع نــخ چلــه را تهي ــه ك ــرده و ب ــا بررس ــي شــكل ظاه ــري آنهــا‪ ،‬جن ــس ه ــر ي ــك را‬ ‫عملی‬ ‫تشــخيص داده و بنويســيد‪.‬‬ ‫‪ 2‬ي ــك نــخ تــار ( چلــه ) پنب ـه‏اي مناســب ب ــراي بافــت گلي ــم را انتخــاب و اســتحكام‪ ،‬ســامت‬ ‫الي ــاف و كيفي ــت رنگ ــرزی آن را ســنجش كني ــد‪.‬پاســخ را در فای ــل ‪ word‬تاي ــپ ك ــرده ب ــه هم ــراه‬ ‫ي ــك تكــه از نــخ ب ــه هنرآم ــوز خ ــود تحوي ــل دهي ــد‪.‬‬ ‫‪ 3‬يــك نــخ تــار ( چلــه ) پشــمي مناســب بــراي بافــت گليــم را انتخــاب كــرده و اســتحكام‪،‬‬ ‫ســامت نــخ و كيفي ــت رنگ ــرزی آن را ســنجش كني ــد‪.‬پاســخ خ ــود را در فاي ــل ‪ word‬تاي ــپ ك ــرده‬ ‫و ب ــه هم ــراه ي ــك تكــه از آن ب ــه هنرآم ــوز خ ــود تحوي ــل دهي ــد‪.‬‬ ‫‪16‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫ب) سنجش كيفي پود در گليم‬ ‫نخ‏هايــي كــه در بافــت گليــم و بــه عنــوان پــود ب ـه‏کار می‏رونــد‪ ،‬به‏طــور معمــول از جنــس پشــم‪ ،‬پنبــه‬ ‫و ابريشــم هســتند‪.‬بنابرایــن بســیاری از مشــخصات فنــی و روش ســنجش کیفیــت آن مشــابه نخ‏هــای‬ ‫چلــه در گلیــم اســت‪.‬پــود در گلیــم نســبت بــه چلــۀ آن کم‏تاب‏تــر اســت‪.‬مشــخصات فنــی و چگونگــی‬ ‫ســنجش کیفیــت انــواع پــود در گلیــم در جــدول زیــر صــورت مشــروح آمــده اســت‪.‬در قســمت‏هایی کــه‬ ‫مشــخصات فنــی نخ‏هــای پــود گلیــم بــا نــخ چلــه تفــاوت دارد‪ ،‬بــا رنــگ قرمــز در جــدول مشــخص شــده‬ ‫اســت‪.‬‬ ‫سنجش كيفيت‬ ‫مشخصات فني‬ ‫نوع ماده‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا‬ ‫‪.1‬قطر الیاف برحسب میکرون‪:‬‬ ‫دستمال مرطوب‬ ‫ درجه یک‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ درجه دو‬ ‫نخ پود‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫ درجه سه‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.2‬تاب‪:‬‬ ‫پنبه‏ای‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫ پرتاب‬ ‫ به صورت چشمی‬ ‫ کم تاب‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ معمولی‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫‪.3‬رنگ‪:‬‬ ‫میکروسکوب‬ ‫ خود رنگ‬ ‫‪.4‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر‬ ‫ رنگرزی(گیاهی‪ -‬مصنوعی)‬ ‫نور‪:‬‬ ‫‪.4‬تولید‪ :‬ماشینی‬ ‫ تجربی‬ ‫‪.5‬نمره نخ پنبه‏ای‪5 :‬‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.6‬تعداد ال‪ 12 :‬تا ‪ 6‬ال‬ ‫‪.7‬طول الیاف پنبه‪( :‬بین ‪ 3‬تا ‪ 7‬سانتی متر)‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا‬ ‫‪.1‬رنگ‪:‬‬ ‫دستمال مرطوب‬ ‫ خود رنگ‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی)‬ ‫نخ پود‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬معمولی ( ‪ 80‬تا ‪ 95‬تاب در یک متر )‬ ‫ آزمایشگاهی‪.‬‬ ‫‪.3‬طول الیاف پشم‪ 3( :‬تا ‪ 7‬سانتی متر) قطر الیاف‬ ‫پشمی‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫پشم (بین ‪ 30‬تا ‪ )40‬میکرون‬ ‫ به صورت چشمی‬ ‫‪.4‬کیفیت‪:‬‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ لیف پشمی درجه ‪(1‬با قطر‪ 30‬میکرون)‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫ لیف پشمی درجه ‪( 2‬با قطر ‪ 30‬تا ‪ 35‬میکرون )‬ ‫میکروسکوب‬ ‫ لیف پشمی درجه ‪( 3‬با قطر ‪ 35‬تا ‪ 40‬میکرون)‬ ‫اگر قطر نخ پشمی کمتر از ‪ 30‬میکرون باشد برای بافت ‪.4‬خلوص الیاف‪:‬‬ ‫ خالص‬ ‫گلیم و قالی مناسب نیست‪.‬‬ ‫ داشتن ناخالصی‬ ‫‪.5‬تولید‪:‬‬ ‫‪.5‬روش تشخیص عدم خلوص‪:‬‬ ‫ ماشینی‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی‬ ‫ دستی‬ ‫(سوزاندن)‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (حالل‬ ‫شیمیایی)‬ ‫‪17‬‬  ‫‪.1‬استحکام‪:‬‬ ‫‪.1‬رنگ‪ :‬رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی )‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬پرتاب ( حدود ‪ 300‬تاب در یک متر )‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.3‬در بازار جله ابریشمی معموال به (ال) شناخته‬ ‫نخ پود‬ ‫‪.2‬صاف و یکنواخت بودن و نداشتن پا‬ ‫می‏شود که عبارتنداز ‪:‬‬ ‫ملخی‬ ‫‪)24-27-30-33-36-39-42(...‬‬ ‫ابریشمی‬ ‫‪.3‬خلوص الیاف‬ ‫ خالص‬ ‫ ناخالصی‬ ‫‪.4‬روش تشخیص ناخالصی‪:‬‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی‬ ‫(سوزاندن)‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی‬ ‫(سود سوزآور)‬ ‫‪.5‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر‬ ‫نور‪:‬‬ ‫ تجربی‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫نخ پود غیر استفاده از آن غیر استاندارد و نادرست است‪.‬‬ ‫طبیعی‬ ‫فعالیت‬ ‫‪ 1‬از بي ــن چنــد ن ــوع نــخ پنب ـه‏اي موج ــود در كارگاه‪ ،‬نــخ پنب ـه‏اي مناســب ب ــراي پ ــود گلي ــم را‬ ‫عملی‬ ‫انتخــاب و از نظ ــر كيف ــي ســنجش نمايي ــد‪.‬س ــپس نتيجــه را ب ــه تفضي ــل در كالس اراي ــه كني ــد‪.‬‬ ‫‪ 2‬ي ــك نــخ پش ــمي را ابتــدا از نظ ــر شــكل ظاه ــري مناســب ب ــراي پ ــود گلي ــم انتخــاب ك ــرده‬ ‫و س ــپس كيفي ــت آن را ب ــه روش‏هــاي مختلــف ( فيزيك ــي و ش ــيميايي ) ســنجش كني ــد‪.‬نتاي ــج‬ ‫بدســت آم ــده را در قال ــب ي ــك ج ــدول تنظي ــم و ب ــه هن ــر آم ــوز خ ــود اراي ــه كني ــد‪.‬‬ ‫‪ - 2‬سنجش کیفی مواد اولیه جاجیم‬ ‫جنــس نــخ هــاي بــه كار رفتــه در توليــد جاجيــم در بيشــتر مناطــق كشــور پشــمي اســت كــه بــراي تــار‬ ‫و پــود هــر دو اســتفاده مــي شــود‪.‬امــا امــروزه در برخــي نقــاط بــه جــاي پشــم از نــخ هــاي كامــوا نيــز‬ ‫اســتفاده مــي شــود كــه اصالــت الزمــه را نداشــته و ارزش افــزوده چندانــي نــدارد‪.‬‬ ‫کلیــه مشــخصات فنــی و ســنجش کیفیــت نــخ چلــه پشــمی در جاجیــم مشــابه جــدول نــخ پشــمی در‬ ‫گلیــم اســت‪.‬همچنیــن مشــخصات فنــی و ســنجش کیفیــت نــخ پــود پشــمی در جاجیــم مشــابه بــا جدول‬ ‫نــخ پــود پشــمی در گلیــم اســت کــه در صفحه‏هــای قبلــی آمــده اســت‪.‬‬ ‫‪18‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫شکل‪ 1-17‬جاجیم بافته شده‬ ‫نمونه پشم رنگرزی شده با رنگ شیمیایی‬ ‫نمونه پشم رنگرزی شده با رنگ گیاهی‬ ‫شکل‪1-18‬‬ ‫نمودار نوع تاب نخ‬ ‫‪19‬‬  ‫‪ - 3‬سنجش کیفی مواد اولیه زیلو‬ ‫مــواد اوليــه در بافــت زيلــو نخ‏هایــی اســت کــه بــرای تــار ( چلــه) و پــود اســتفاده مــي شــود‪.‬جنــس‬ ‫نخ‏هــای تــار و پــود در زیلــو هــر دو پنبــه‏ای اســت‪.‬‬ ‫الف‪ :‬سنجش كيفي تار ( چله) در زيلو‬ ‫سنجش كيفيت‬ ‫مشخصات فني‬ ‫نوع ماده‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا دستمال‬ ‫‪.1‬قطر الیاف( بین ‪ 7‬تا ‪ ) 12‬میکرون=‬ ‫مرطوب‬ ‫ درجه یک‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ درجه دو‬ ‫نخ چله‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫ درجه سه‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬پرتاب‬ ‫پنبه‏ای‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫‪.3‬رنگ‪:‬‬ ‫ به صورت چشمی‬ ‫ خود رنگ‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ رنگرزی(گیاهی‪ -‬مصنوعی)‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫‪.4‬تولید‪ :‬ماشینی‬ ‫میکروسکوپ‬ ‫‪.5‬نمره نخ پنبه‏ای‪5 :‬‬ ‫‪.4‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر نور‪:‬‬ ‫‪.6‬تعداد ال‪ 12 :‬تا ‪ 6‬ال‬ ‫ تجربی‬ ‫‪.7‬طول الیاف پنبه‪( :‬بین ‪ 3‬تا ‪ 7‬سانتی متر)‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫شکل‪ 1-19‬نمونۀ یک زیلوی بافته شده است‪.‬‬ ‫‪20‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫فعالیت‬ ‫‪ 10 1‬تــار نــخ پش ــمي رنــگ شــده ب ــه ط ــول ‪ 10‬ســانت را از چنــد رنــگ ( ســورم ه‏اي‪ ،‬قرم ــز‪ ،‬ك ــرم‬ ‫عملی‬ ‫و س ــبز ) انتخــاب و ه ــر ‪ 10‬نــخ از ي ــك رنــگ را ب ــا نــخ پنب ـه‏اي از وســط ببندي ــد‪.‬قس ــمت ميان ــي‬ ‫نخ‏هــا ب ــا نــخ پنب ـه‏اي ب ــه ع ــرض ‪ 1‬ســانت پيچي ــده ش ــود‪.‬س ــپس آن‏هــا را ب ــه م ــدت ‪ 10‬تــا ‪30‬‬ ‫روز در آفتــاب ق ــرار دهي ــد‪.‬‬ ‫‪ 2‬ي ــك دســته نــخ ده تاي ــي ديگ ــر از ه ــر رنــگ آم ــاده و آن‏هــا را جداگانــه ب ــا آب خال ــي بش ــوييد‬ ‫و در ســايه خشــك كنيد‪.‬‬ ‫‪ 3‬يــك دســته نــخ ده تايــي ديگــر از هــر رنــگ آمــاده و آن‏هــا را جداگانــه بــا آب و پــودر‬ ‫شــوينده‪ ،‬شستشــو دهيــد و ســپس آنهــا را خشــك كنيــد‪.‬‬ ‫‪ 4‬يــك تــار نــخ از هــر رنــگ انتخــاب كــرده و بــا دســت مقاومــت كششــي آن را بســنجيد‪.‬‬ ‫ســپس زيــر ذره‏بيــن اليــاف آن را بــا دقــت مشــاهده كنيــد‪.‬‬ ‫‪ 5‬نتايــج بــه دســت آمــده از آزماي ش‏هــاي بــاال را در جدولــي بــه تفكيــك ثبــت كــرده‬ ‫و نمونه‏هــاي حاصلــه را كنــار هــر يــك قــرار دهيــد‪.‬نتيجــه كار خــود را بــه هنرآمــوز خــود‬ ‫تحويــل دهيــد‪.‬‬ ‫ب‪ :‬سنجش كيفي پود در زيلو‪:‬‬ ‫سنجش كيفيت‬ ‫مشخصات فني‬ ‫نوع ماده‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا‬ ‫‪.1‬قطر الیاف ( بین ‪ 7‬تا ‪ ) 12‬میکرون‬ ‫دستمال مرطوب‬ ‫ درجه یک‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ درجه دو‬ ‫نخ پود پنبه‏ای‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫ درجه سه‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.2‬تاب‪:‬‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫ بدون تاب‬ ‫ به صورت چشمی‬ ‫‪.3‬رنگ‪:‬‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ خود رنگ‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫ رنگرزی(گیاهی‪ -‬مصنوعی)‬ ‫میکروسکوپ‬ ‫‪.4‬تولید‪ :‬ماشینی‬ ‫‪.4‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در‬ ‫‪.5‬نمره نخ پنبه‏ای‪5 :‬‬ ‫برابر نور‪:‬‬ ‫‪.6‬تعداد ال‪ 6-12 :‬ال‬ ‫ تجربی‬ ‫‪.7‬طول الیاف پنبه‪( :‬بین ‪ 3‬تا ‪ 7‬سانتی متر)‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪21‬‬  ‫نمودار انواع سنجش کیفی در رنگرزی الیاف پنب ه‏ای‬ ‫رنگرزی نامرغوب نخ‬ ‫رنگرزی مرغوب نخ‬ ‫شکل‪1-20‬‬ ‫فعالیت‬ ‫اگــر نــخ پنبــه‏ای رنــگ نشــده را مدتــی در برابــر نــور خورشــید قــرار دهیــد چــه اتفاقــی‬ ‫عملی‬ ‫م ی‏افتــد؟‬ ‫آزمایش کرده و نتیجه را در کالس نمایش دهید‪ (.‬زمان را ثبت کنید )‪.‬‬ ‫فعالیت‬ ‫مقــداري نــخ پنبــه‏اي تــار و پــود را انتخــاب كــرده و ســپس بــه روش دســتي و دســتگاهی‪،‬‬ ‫عملی‬ ‫مقاومــت آن‏هــا را در برابــر کشــش آزمایــش کنیــد‪.‬نتيجــه را در جدولــي تنظيــم و ميــزان‬ ‫مقاومــت اليــاف را از ابتــدا بــا نيــروي دســت و ســپس بــر اســاس انــواع درج ه‏بنــدي دســتگاه‬ ‫ســنجش مقاومــت کششــی ثبــت کــرده و نتيجــه را در كالس گــزارش دهيــد‪.‬‬ ‫‪22‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫فعالیت‬ ‫مقداري نخ پنبه‏اي‪ ،‬تار و پود را به تفكيك در مراحل زير مورد سنجش قرار دهيد‪:‬‬ ‫عملی‬ ‫‪ 1‬ابتــدا مقــداري از آن را انتخــاب و در براب ــر ن ــور خورش ــيد و در فاصلــة زمان ــي ‪ ،20 ،15 ،10‬و ‪30‬‬ ‫روزه ق ــرار دهي ــد و س ــپس در جدول ــي تغيي ــرات رنــگ آن را ب ــا ارائــه نمونــه نشــان دهي ــد‪.‬همي ــن‬ ‫آزماي ــش را م ي‏ت ــوان ب ــا دســتگاه پرت ــو ن ــوري آزمايشــگاهي در فواصــل زمان ــي كمت ــر انجــام داده‬ ‫و تغيي ــرات را ثب ــت كني ــد‪.‬‬ ‫‪ 2‬مقــداري از نخ‏هــاي پنب ـه‏اي تــار و پ ــود و چلــه را ب ــا آب معمول ــي بش ــویید‪ ،‬س ــپس نمونــه‬ ‫پي ــش از شستش ــو و بع ــد از شستش ــو را ب ــا يكديگ ــر مقايس ــه كني ــد‪.‬‬ ‫‪ 3‬مقــداري از نخ‏هــای پنیــه‏ای رنــگ شــده را بــا مــواد شــوينده شســته و مقــداري را نگــه‬ ‫داري ــد و س ــپس آن‏هــا را ب ــا يكديگ ــر مقايس ــه كني ــد‪.‬‬ ‫در نهايــت نتايــج حاصلــه را ب ه‏صــورت آلبومــي از گزارشــات ســنجش كيفــي نخ‏هــاي پنبــه‏اي‬ ‫ب ــه هنرآم ــوز ارائــه داده و نتاي ــج آن را در كالس ب ــه بحــث بگذاري ــد‪.‬‬ ‫نــور آفتــاب بــرای ســامتی انســان‏ها مفیــد اســت بــه همیــن دلیــل اســت کــه در ســاخت وســاز خانه‏هــا‬ ‫وجــود پنجره‏هــای نورگیــر اهمیــت دارد‪.‬از طرفــی نــور آفتــاب از عواملــی اســت کــه برخــی از میکروب‏هــا‬ ‫را از بیــن می‏بــرد‪.‬‬ ‫پرســش‪ :‬بــرای جلوگیــری از آســیب رســیدن بــه الیــاف طبیعــی ب ـه‏کار رفتــه در انــواع فــرش و رنــگ‬ ‫آن‏هــا در برابــر نــور آفتــاب چــه بایــد کــرد؟‬ ‫ســاختار تشــکیل دهنــدۀ قالــی و مــوارد اولیــۀ شــامل نخ‏هــای تــار ( چلــه )‪ ،‬پــود و پــرز اســت‪.‬جنــس‬ ‫ایــن نخ‏هــ‏ا پنبــه‏اي‪ ،‬پشــمي و ابريشــمي اســت‪.‬‬ ‫الف‪ :‬سنجش كيفي نخ تار ( چله ) در قالي‪:‬‬ ‫تمــام نخ‏هایــی کــه از جنس‏هــای مختلــف بــرای تــار ( چلــه ) در قالــی اســتفاده می‏شــوند‪ ،‬دارای‬ ‫مشــخصات فنــی و ســنجش کیفیــت مشــابه نــخ تــار ( چلــه ) در گلیــم دارنــد ‪ ،‬بــه جــدول مربوطــه در‬ ‫چنــد صفحــۀ قبــل مراجعــه شــود‪.‬‬ ‫ب‪ :‬سنجش كيفي نخ پود در قالي‪:‬‬ ‫نخ‏هــای پــود در قالــی از جنس‏هــای پنبــه‪ ،‬پشــم و ابریشــم اســت و مشــخصات فنــی و چگونگــی‬ ‫ســنجش کیفیــت ایــن نخ‏هــا ماننــد جــدول ســنجش کیفــی نــخ پــود در گلیــم اســت‪.‬بــرای یــادآوری‬ ‫بیشــتر بــه آن جــدول مراجعــه شــود‪.‬‬ ‫‪23‬‬  ‫ب ‪ :‬سنجش کیفی نخ پرز در قالی‬ ‫سنجش كيفيت‬ ‫مشخصات فني‬ ‫نوع ماده‬ ‫‪.1‬رنگرزی‪ :‬با نم و رطوبت انگشتان یا دستمال‬ ‫‪.1‬رنگ‪:‬‬ ‫مرطوب‪.‬‬ ‫ خود رنگ‬ ‫‪.2‬استحکام‪:‬‬ ‫ رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی)‬ ‫نخ پرز‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬معمولی ( ‪ 80‬تا ‪ 95‬تاب در یک متر )‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.3‬طول الیاف پشم‪ 2( :‬تا ‪ 5‬سانتی متر) قطر‬ ‫پشمی‬ ‫‪.3‬سالمت الیاف‪:‬‬ ‫الیاف پشم (بین ‪ 30‬تا ‪ )40‬میکرون‪.‬‬ ‫ به صورت چشمی‬ ‫‪.4‬کیفیت‪:‬‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫ پشم درجه ‪(1‬با قطر‪ 30‬میکرون)‬ ‫ وسایل و تجهیزاتی مانند ذره‏بین و‬ ‫ پشم درجه ‪( 2‬با قطر ‪ 30‬تا ‪ 35‬میکرون )‬ ‫میکروسکوب‬ ‫ پشم درجه ‪( 3‬با قطر ‪ 35‬تا ‪ 40‬میکرون)‬ ‫‪.4‬خلوص الیاف‪:‬‬ ‫‪.5‬تولید‪:‬‬ ‫ خالص‬ ‫ ماشینی‬ ‫ داشتن ناخالصی‬ ‫ دستی‬ ‫‪.5‬روش تشخیص عدم خلوص‪:‬‬ ‫‪.6‬پشم‏های خارجی که به تاپس معروف است‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (سوزاندن)‬ ‫دارای قطر کمتری است و طول الیاف آن بیشتر‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (اسید‬ ‫و نیز صاف‏تر است که از ان می‏توان نخ های‬ ‫سولفوریک)‬ ‫نازک‏تر و با استحکام بیشتری تولید نمود‪ ،‬ولی‬ ‫‪.6‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر نور‪:‬‬ ‫این نوع نخ‏ها بدلیل نداشتن حالت ارتجاعی‬ ‫ تجربی‬ ‫زیاد برای فرش‏های زیر پا مناسب نیست و تنها‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫در بخش تابلو و پرده توصیه می‏شود‬ ‫‪.7‬شناسایی الیاف خارجی(تاپس)‪:‬‬ ‫ نرم تر از پشم های داخلی است(با لمس‬ ‫‪.7‬نخ‏های ریسیده شده با مخلوط پشم داخلی‬ ‫کردن)‬ ‫و خارجی (با درصدهای مختلف)انجام می‏گیرد‬ ‫ طول الیاف نخ‏های خارجی بیشتر از الیاف‬ ‫برای فرش‏های ریزبافت استفاده می‏گردد‪.‬‬ ‫نخ‏های داخلی است‪.‬‬ ‫ سطح الیاف نخ‏های خارجی صاف تر از‬ ‫نخ‏های داخلی است‬ ‫‪.1‬استحکام‪:‬‬ ‫‪.1‬رنگ‪ :‬رنگرزی ( گیاهی و شیمیایی )‬ ‫ تجربی با کشش دست‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫‪.2‬تاب‪ :‬معمولی ( حدود ‪90‬تا‪ 120‬تاب در یک‬ ‫نخ پرز‬ ‫‪.2‬صاف و یکنواخت بودن و نداشتن پا ملخی‪.‬‬ ‫متر )‬ ‫‪.3‬خلوص الیاف‬ ‫ابریشمی‬ ‫ خالص‬ ‫‪.3‬در بازار چله ابریشمی معموال به (ال) شناخته‬ ‫ ناخالصی‬ ‫می‏شود که عبارتنداز ‪-30-33-36-39-42( :‬‬ ‫‪.4‬روش تشخیص ناخالصی‪:‬‬ ‫‪)24-27‬‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (سوزاندن)‬ ‫ شناسایی به روش شیمیایی (سود سوزآور)‬ ‫‪.5‬سنجش مقاومت رنگ الیاف در برابر نور‪:‬‬ ‫ تجربی‬ ‫ آزمایشگاهی‬ ‫فکر کنید‬ ‫چ ــرا الی ــاف پش ـم‏های خارج ــی دارای قط ــر کمت ــر و ط ــول بیشــتری نس ــبت ب ــه الی ــاف پش ـم‏های‬ ‫داخل ــی دارنــد؟‬ ‫‪24‬‬  ‫پودمان‪ :1‬کیفیت سنجی مواد اولیه‪ ،‬ابزار و تجهیزات‬ ‫فعالیت‬ ‫تمرين سنجش كيفيت نخ ( پنبه‪ ،‬پشم و ابريشم)‪:‬‬ ‫عملی‬ ‫‪ 1‬مقــدار مناســبي از نخ‏هــاي ابريشــمي‪ ،‬پشــمي و پنبــه‏اي بــراي اســتفاده در تــار و پــود و‬ ‫پ ــرز را انتخــاب كني ــد‪.‬‬ ‫آن‏ها را دسته‏بندي كرده و مورد سنجش كيفي قرار دهيد‪.‬‬ ‫‪ 2‬ارائه جدول كامل سنجش كيفيت نخ‏هاي قالي‬ ‫موارد آزمايش‪:‬‬ ‫الف‪ :‬خلوص جنسيت نخ‬ ‫ب‪ :‬استحكام نخ‬ ‫پ‪ :‬نوع تاب نخ‬ ‫ت‪ :‬كيفيت رنگرزي‬ ‫ث‪ :‬منطقه‏اي‬ ‫نخ‏هــا را ب ــه روش تج رب ــي‪ ،‬مشــاهده‏اي و آزمايشــگاهي ســنجيده و نتای ــج ب ــه دســت آم ــدۀ ه ــر‬ ‫كــدام را ب ــه تفكي ــك در جدول ــي ب ــا ارائــه نمونــه ثب ــت ك ــرده و در كالس مط ــرح كني ــد‪.‬‬ ‫‪25‬‬  ‫واحدیادگیری‪2‬‬