Çocuklarda Büyüme Değerlendirmesi (PDF)

19.11.2024 Ders Akışı Sağlıklı Çocuğun Büyümesi Büyümeyi Düzenleyen Etm...

19.11.2024 Ders Akışı Sağlıklı Çocuğun Büyümesi Büyümeyi Düzenleyen Etmenler Çocuklarda Beslenme Durumunun Değerlendirilmesi ü Beslenme Öyküsü Büyüme ü Tıbbi Öykü ü Fizik Muayene Büyümenin İzlenmesi ü Vücut Ağırlığı ü Boy Uzunluğu ü Baş Çevresi Dr. Öğr. Üyesi Nihan ÇAKIR BİÇER ü Üst Orta Kol Çevresi ü Deri Kıvrım Kalınlıkları Antropometrik Ölçümlerin Değerlendirilmesi 1 2 Büyüme – Fiziksel büyüme, yenidoğanın yetişkin olmasına kadar Büyümenin izlenmesi geçen süreçte vücut büyüklüğündeki artış – Büyümedeki sapmalar, özellikle büyüme – Çocukluk döneminin en temel karakteristik özelliği gerilikleri ve aynı zamanda obeziteye özgü – Çocuğun beslenme durumunun hassas bir göstergesi adipozitede artış, hem kısa hem de uzun – Büyümedeki dalgalanmalar à hem kısa hem de uzun vadede hastalık riski ile ilişkili dönemde hastalık riskiyle ilişkili Büyüme geriliği Aşırı yağ depolanması – Çocuğun sağlığının ve iyilik halinin değerlendirilmesi için önemli bir araç 3 4 Büyümenin izlenmesi Büyümenin izlenmesi – Normal aralıktaki büyüme ile ilişkili ölçümler – İntrauterin dönem de dahil olmak üzere Sağlığın göstergesi çocukluk ve adolesan dönemdeki beslenme ve büyüme modelleri, uzun dönemde bulaşıcı – Beklenen büyümeden sapmalar olmayan kronik hastalıklarla ilişkili Obezitenin, Büyümede duraklamanın, Endokrin bozuklukların, Duygusal ihmalin Diğer tıbbi durumların teşhisinde önemli bir gösterge 5 6 1  19.11.2024 Sağlıklı Çocuğun Büyümesi Beslenme Büyüme periyodları – Enerji ve besin ögeleri à yaşamın ilk – İntrauterin dönemlerinde güçlü düzenleyici etki – Bebeklik Büyüme hormunu – Çocukluk – Çocukluk döneminde kritik role sahip – Adolesan Cinsiyet hormonları – Puberte döneminde değişim – Her periyodun, büyümeyi düzenleyen kendine özgü düzeni ve spesifik mekanizmaları var. 7 8 İnsulin benzeri büyüme faktörü 1 Boy uzunluğu ve ağırlık kazanımı – Büyüme üzerine etkili hormon – Doğumdan sonra ilk 2 ay à çok hızlı – Besin ögelerinden doğrudan etkilenerek Ayda ortalama 4 cm ve salınım 0,9-1,1 kg İnsulin – Puberte ile azalma Kızlarda erkeklere göre – Yağ ve kas dokusu üzerine güçlü anabolik daha erken etki – Çocukluk dönemindeki büyüme ile doğrudan ilişkili 9 10 Büyümeyi Düzenleyen Etmenler Organlar Büyüme, pre- ve post-natal gelişim sırasında çok sayıda hücre ve doku – Farklı hızlarda büyümekte tipini kapsayan birçok biyolojik ve çevresel etkileşimin ürünüdür. Lenfoid doku Büyüme üzerinde genetik etmenlerin rolü büyüktür. – Yetişkinlerden daha büyük Ancak beslenme, sosyoekonomik koşullar gibi çevresel faktörler Beyin ve baş çevresi tarafından modifiye edilebilir. – 2 yılda yetişkinliktekinin %80’i Vücut yağ kütlesi – 6-9 aya kadar atış – 5-6 yaşa kadar azalma – Adiposity re-bound » Daha erken dönemde à obezite riskinde ↑ 11 12 2  19.11.2024 Farklı Dönemlerde Büyümeyi Etkileyen Büyüme – Beslenme İlişkisi Faktörler Yaş Büyüme üzerine etki eden etmenler Beslenme Prenatal dönem Maternal beslenme, insülin benzeri büyüme faktörü 1, epidermal büyüme – Yetersiz beslenme, büyümeyi ve birden çok sistemi olumsuz faktörü, fibroblast büyüme faktörü, insülin etkileyerek hastalıklara yol açar. – Nutrisyonel durum, enerji ve besin ögesi gereksinimi ile tüketimi Bebeklik dönemi (0-12 ay) Beslenme, büyüme hormonu, IGF-1 arasındaki dengenin/dengesizlik durumunun sonuçlarını yansıtır. Çocukluk dönemi Beslenme, büyüme hormonu, tiroksin – Çocukların vücut ağırlığına göre daha düşük vücut yağı ve kas Puberte Büyüme hormonu, IGF-1, cinsiyet hormonları; kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron kütlesine, daha yüksek dinlenme enerji harcamasına sahip olmaları nedeniyle, çocuklarda yetişkinlerden çok daha hızlı malnutrisyon gelişebilmekte *Gelişimin her aşamasında beslenmenin önemli bir rolü vardır. Büyüme ve gelişmeyi de olumsuz etkileyerek, uzun vadeli sonuçlar Pediatrik bir hastada tam bir beslenme değerlendirmesi, yetişkin bir hastadan daha önemli 13 14 Anne sütü ile beslenme – Vücut kompozisyonuna etki Beslenme – Formula ile beslenen bebeklere göre ilk 6 ayda daha – Büyüme üzerine merkezi rol fazla yağ, 6-12 ayda daha fazla kas kütlesi kazanımı Özellikle ilk yaşta – Uzun dönemli sağlık üzerine etkili – Anne sütü ve formula ile beslenen bebeklerde farklı kalite ve kantitedeki protein alımı Büyüme patterninde farklılıklar İnek sütü ile beslenme à linear-doğrusal büyüme Yaşamın ilk yılında fazla protein alımı à ileri dönemlerde aşırı tartı ve obezite ile ilişkili Koletzko B, 2009 Michaelsen KF, 2014 15 16 Beslenme ßà Büyüme geriliği Beslenme ßà Büyüme geriliği – Yetersiz diyet kalitesi – Protein kalitesinde yetersizlik – Yetersiz enerji alımı Tahıla dayalı beslenme à lizin ↓ à büyüme üzerine olumsuz etki – Büyüme ile ilişkili besin ögeleri – Yetersiz beslenme Çinko Yaşa göre tartı ↓ à yaşa göre boy ↓ (bodurluk) Magnezyum boya göre tartı ↓ (zayıflık) Fosfor Bodurluk à kronik malnutrisyon göstergesi Esansiyel aa’ler Zayıflık à akut malnutrisyon göstergesi 17 18 3  19.11.2024 Beslenme ßà Büyüme geriliği Büyüme ve Uzun Dönemli Sağlık – Akut veya kronik hastalıklar à iştahsızlık ve yeme güçlüğü Ortalama büyüme şekli - özellikle yaşamın ilk İnflamasyonla eşlik eden enfeksiyonlar à anoreksia ile ilişkili yılında – Otoimmün hastalıklar – Mental gelişim – Kanserler – Yaşamın ileri dönemlerindeki bulaşıcı olmayan – Psikolojik problemler à organik olmayan gelişim hastalıklar geriliği ile ilişkili – Yeme bozuklukları à ciddi malnutrisyon 19 20 Anahtar mesajlar – Büyüme, çocukluk döneminde sağlığın ve nutrisyonel durumun hassas bir göstergesi – Büyümenin izlenmesi, hem sağlıklı hem de hasta Çocuklarda Nutrisyonel çocukların izleminde önemli Durumunun Değerlendirilmesi – Erken dönemdeki büyüme süreci, uzun dönemdeki gelişim, sağlık ve iyilik hali ile ilişkili – Anne sütü ile beslenen bebekler, uzun dönemde yararlı etkilere sahip olan daha yavaş büyüme hızına sahiptir. 21 22 – Yetersiz beslenme, büyümeyi ve zaman Nutrisyonel değerlendirme içerisinde birden çok sistemi olumsuz – Tıbbi öykü ve diyet öyküsü (yeme becerileri, etkileyerek hastalıklara yol açar. BTK) – Nutrisyonel durum, enerji ve besin ögesi – Antropometrik ölçümler ve vücut kompozisyon gereksinimi ile tüketimi arasındaki dengenin değerlendirmesi ve uygun referans veya herhangi bir dengesizlik durumunun standartların kullanılarak değerlendirilmesi sonuçlarını yansıtır. – Fizik muayene – Beslenme desteğine ihtiyaç varlığı – Cinsiyet ve iskelet olgunlaşmasının değerlendirilirken hem beslenme değerlendirilmesi yetersizliğinin altında yatan nedenler hem de – Laboratuar verileri mevcut beslenme durumu değerlendirilmelidir. – Nutrisyonel gereksinimlerin hesaplanması 23 24 4  19.11.2024 1. Beslenme Öyküsü Beslenme Öyküsünün Alınması Rutin öykü alımı ve hızlı, kalitatif değerlendirme için sorular Dikkatli bir öykü alımı – Öğün sayıları – Beslenme durumunun değerlendirilmesinin önemli bir – Besin alımı bileşeni – Yeme güçlükleri Kantitatif değerlendirme – Besin öyküsü – Besinlerin tartılması – daha nadir Cevaplara göre enerji ve besin ögesi alımının gereksinimleri karşılama durumunun değerlendirilmesi 25 26 Beslenme öyküsü Beslenme öyküsü – Nutrisyonel değerlendirmenin elzem bileşeni – Besinin niteliği ve niceliği Tüketim miktarları 24 saatlik hatırlatma à retrospektif – Ana/ara öğün sayısı, içecekler Yeme modelleri Besin sıklığı anketi Ailenin alışkanlıkları – Özel besinler Besin tüketim kaydı à prospektif – Psikososyal faktörler » Besin seçimi ve alımı – kültürel değerler Düzenli alınan vitamin/mineral destekleri Diyetsel alıma etki eden faktörler – Besin allerjileri – Kendi başına diyet yapma veya önerilmiş diyetler – Beslenme becerileri 27 28 Beslenme durumu Beslenme Öyküsü Yöntemi – 8-10 yaş à çocuktan alınan bilgilerin aileden Genellikle temel besinler her gün aynı à kolaylaştırıcı doğrulanması ve genişletilmesi gerekli – Sistematik ve birbirini izleyen sorular (tablo 1) Çocuk ve aile ile beraber görüşme à en iyi yöntem – Beklenmeyen cevaplar à daha fazla soruyla Görüş ayrılıkları varsa à Problemin olduğu nokta! araştırılmalı – Görüşmenin süresi – Beslenmeyle ilgili sorunların tespit edilmesi ve Sıkıcı olmamalı à daha az güvenilir cevaplar öneri geliştirilmesi – Genellikle 45 dk 29 30 5  19.11.2024 Engellerin değerlendirilmesi Anne sütü ile beslenen bebekler için – Diyetsel eksikliğin temel nedeni alım veya – Miktar ölçülmez emilim problemi olabilir. – Ne kadar sıklıkla besleniyor ve her bir – Dolaysız, açık sorular sorulmalı memeden ne kadar süre emiyor? à Emme – Olumlu, doğrulayıcı cevaplar pozisyonunu ve tekniğini kontrol et! – Desteklemek için biberon veya başka besinler önerildi mi? 31 32 Formula ile beslenen bebekler için Daha büyük çocuklar için – Hangi tür formula kullanıyorsunuz? Nasıl – Her gün kaç ana ve ara öğün tüketiyor? hazırlıyorsunuz? (100 ml’deki enerji içeriği vb.) – Çocuğunuz ana ve ara öğünlerde ne yiyor? (1-2 – Her öğünü taze mi hazırlıyorsunuz? günlük öpün modeli sorgulanmalı) – 24 saatte kaç kez besliyorsunuz? – Ebevenleri çocuğun iştahını nasıl tarif ediyor? – Ne kadar sıklıkla önerildi? 2, 3 veya 4 saat arayla? – Çocuk, öğünlerini nerede yiyor? – Her seferinde verdiğiniz mamanın hacmi nedir? – Aile ile tüketilen öğünler var mı? – Ne kadar mama alıyor? – Bunlar mutlu ve eğlenceli durumlar mı? – Ne kadar sürede alıyor? – Ne kadar süt içer? – Biberona eklediğiniz başka bir şey var mı? – Ne kadar meyve suyu içer? – Ne kadar sıklıkla atıştırma/abur cubur yer? 33 34 Engellerin değerlendirilmesi Engellerin değerlendirilmesi 35 36 6  19.11.2024 Besin Tüketim Kaydı Anahtar mesajlar – Aile/çocuktan tükettiği besin ve içecekleri – Diyet alımının değerlendirilmesi, çocuğun kaydetmesi istenir beslenme durumunun anlaşılmasında – En az 24 saat à 3-7 gün esansiyel – Diyetle ilgili problemi anlamayı kolaylaştırıcı – Alım ve emilim açısından engellerin değerlendirilmesi, bu süreçte birbirini – Belirgin olmayan noktalar için tekrar soru tamamlayıcı noktalar sorulabilir – Genellikle aile ve çocuk ile beraber besin ve içecek tüketimi, detaylı bir öyküyle değerlendirilmeli 37 38 2. Tıbbi öykü 2. Tıbbi öykü – Nutrisyonel değerlendirmenin merkezi! Geçmiş ve güncel tıbbi bilgiler Nutrisyonel anormallikler sıklıkla bazı hastalıklar ile Mevcut hastalığın süresi ilişkili Semptomları Tanısal testler veya tedaviler (ör: kemoterapi, radyasyon) Altta yatan tıbbi durumları ve eş zamanlı tıbbi İlaç tedavileri öyküyü anlamak önemli Hastane yatış süreleri, operasyonlar Büyüme patterni (varsa geçmişteki büyüme eğrileri) Ergenliğin başlangıcı Gelişimsel öykü (yeme becerileri de dahil) 39 40 2. Tıbbi öykü 2. Tıbbi öykü – İlaç tedavileri à nutrisyonel eksiklik +/- – Aile öyküsü besin-ilaç etkileşimi Tıbbi öykü Sosyal ve kültürel altyapı – İlaç metabolizması ve emilimindeki değişimler, – Sistemlerin değerlendirilmesi Oral motor fonksiyon klinik olarak önemli Dental gelişim olabilir. Gastrointestinal semptomlar (kusma, reflü, diyare, konstipasyon) 41 42 7  19.11.2024 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Genel Yetersiz tartı, boy ↓kalori Cilt (genel) Kuruluk, foliküler keratoz ↓A vitamini uzunluğu Güneş ışığı, basınç, ↓niasin Ödem, aktivite düzeyinde ↓protein travma nedenli simetrik azalma dermatit Saç Kolay kopma; seyre, ↓protein Ödem ↓protein depigmente, mat, dokuda Peteşi, purpura (morluk) ↓askorbik asit değişim, zayıflama Scrotal, vulval dermatit ↓riboflavin Generalize dermatit ↓çinko, esansiyel yağ asitleri Ağız ve peranal bölgede ↓çinko eritematoz döküntüler 43 44 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Cilt (yüz) Nasolabial kıvrımlarda ↓riboflavin Tırnaklar Kaşık şekilli; koilonişi ↓demir seboreik dermatit Ay yüz; yaygın ↓protein depigmentasyon 45 46 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Gözler Kuru konjunktiva; ↓A vitamini Dudaklar Angular stomatit ↓riboflavin, demir keratomalasi; Bitot lekesi Kornea çevresinde ↓riboflavin Şelitis ↓B kompleks damar genişlemesi vitaminler 47 48 8  19.11.2024 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Diş etleri Şişkinlik, kanama ↓C vitamini Dişler Çürükler ↓flor Lekeli dişler ↓demir desteği Alacalı, çukurlu diş ↓flor minesi Kızarmış diş eti ↓A vitamini ↓A vitamini Hipoplastik diş minesi 49 50 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Dil Glosit ↓niasin, folat, İskelet Kostokondral boncuk ↓C vitamini, D riboflavin, B12 görüntüsü vitamini vitamini Kraniotabes; frontal ↓D vitamini şişlik; epifizyel büyüme Raşitizmin hangi ayda başladığı: 1-3 ay – kafatası 4-6 ay – göğüs kafesi 6-9 ay – ekstremiteler Kemik hassasiyeti ↓C vitamini 51 52 3. Fizik muayene 3. Fizik muayene Düşünülmesi Düşünülmesi Bulgular gereken Bulgular gereken nutrisyonel eksiklik nutrisyonel eksiklik Kaslar Azalmış kas kütlesi ↓protein, kalori Endokrin ve Hipotiroidizm ↓iyot Nörolojik Oftalmopleji (göz ↓tiamin, E vitamini diğer Glukoz intoleransı ↓krom kaslarının felci) Tat değişimi ↓çinko Geckmiş yara iyileşmesi ↓C vitamini, çinko Hiporefleksi ↓E vitamini Ataksi, duyu kaybı ↓B12 vitamini, E vitamini 53 54 9  19.11.2024 Büyümenin doğru bir şekilde değerlendirilmesi, doğru bir şekilde alınmış antropometrik ölçümlere dayanır. Büyümenin İzlenmesi Bebeklik, çocukluk dönemi ve adolesan dönemde antropometrik ölçümler alındıktan sonra ölçümlerin uygun referans büyüme eğrileri ve tabloları kullanılarak değerlendirilmesi çocukların sağlığının izlenmesinde önemli araçlardır. 55 56 Vücut ağırlığı İzlem Sıklıkları Boy uzunluğu Yaklaşık 3 yaşa kadar baş çevresi YAYGIN Üst orta kol çevresi Deri kıvrım kalınlıkları Dual-enerji-X-ray absorbsiyometri (DEXA) VÜCUT KOMPOZİSYONUNU DAHA KAPSAMLI DEĞERLENDİRMEK İÇİN 57 58 Temel Antropometrik Ölçümler: Vücut Normal Büyüme: Pratik Hesaplama Yapısının Değerlendirilmesi Vücut ağırlığı Ağırlık kazanımı – 2 yaş à hafif kıyafetler ile – 4-6 ay 130 g/hafta – Kendi kendine kalibre olan veya düzenli olarak kalibre – 7-9 ay 85 g/hafta edilen tartı ile – 10-12 ay 75 g/hafta – 4.ayda doğum ağırlığının 2 katı – 12. ayda 3 katı 59 60 10  19.11.2024 Boy uzunluğu - length (Yatarak ölçüm) Boy uzunluğu artışı – length – Mümkünse bebek ölçüm tahtası – İlk yaş 25 cm artış – 2 kişi – 2. yaş 12 cm artış Bebeğin başının baş tahtasına tam olarak yaslanması – 2 yaşında, yetişkin boyunun yaklaşık yarısı Dizleri düzleştirme ve oynar ayak tahtasını kaydırma 61 62 Boy uzunluğu – height (Ayakta ölçüm) Baş çevresi – Mümkünse yatay eksende kayan bir – Beyin gelişiminin göstergesi tahtası/kolu olan ve baş – Esnek olmayan mezura üzerinde duran boy ölçer ile – Orta alın ve oksipital çıkıntı çevresindeki en – Ayakkabısız geniş alandan ölçüm – Tam karşıya bakarak – 2 SD ve ≤3 SD Orta malnutrisyon Yaşa göre ağırlık