ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ-17-10-2019-2 PDF

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ  ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ μελετά τη φυσιολογική δομή των ιστών σε μικροσκοπικό (κυτταρικό) επίπεδο ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ μελετά παθήσεις και αποκλίσεις από το φυσιολογικό σε κυτταρικό και ιστικό επίπεδο Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟ...

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ  ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ μελετά τη φυσιολογική δομή των ιστών σε μικροσκοπικό (κυτταρικό) επίπεδο ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ μελετά παθήσεις και αποκλίσεις από το φυσιολογικό σε κυτταρικό και ιστικό επίπεδο Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Είναι δυνατό σήμερα να ληφθούν μικρά ιστικά δείγματα από πολλές περιοχές του σώματος με ποικίλες τεχνικές. Η εξέταση τέτοιων δειγμάτων αποτελεί σημαντικό άμεσο τρόπο για τη διάγνωση της νόσου  Η ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΒΙΟΨΙΑ ΜΕ ΒΙΟΨΙΑ ΒΕΛΟΝΑ αναπνευστική εγκέφαλος οδός οφθαλμός τραχεία βρόγχος θυρεοειδής πνεύμονες λεμφαδένες πεπτική οδός μαστός οισοφάγος πνεύμονες στομάχι ήπαρ λεπτό έντερο νεφρός κόλον οστό ουροποιητική μυελός των οδός οστών ουροδόχος ΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ όρχις ΒΙΟΨΙΑκύστη σκελετικός καρδιά μυς ΑΜΕΣΗ ΒΙΟΨΙΑ ΜΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΤΟΜΗ τράχηλος της μήτρας ΥΛΙΚΟ ΒΙΟΨΙΑΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟΞΕΣΗ ενδομήτριο  ΒΙΟΨΙΑ ΜΕ ΒΕΛΟΝΑ ΨΗΛΑΦΗΤΕΣ ΑΛΟΙΩΣΕΙΣ λήψη διαγνωστικού υλικού από μια αλλοίωση που βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια του δέρματος με σκοπό την ανίχνευση καρκίνου, προκαρκινικών καταστάσεων, λοιμώξεις ή άλλες παθήσεις  ΒΙΟΨΙΑ ΜΕ ΒΕΛΟΝΑ ΜΗ ΨΗΛΑΦΗΤΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ λήψη διαγνωστικού υλικού από αλλοιώσεις που δεν είναι προσιτές στην ψηλάφηση π.χ. προστάτης, πνεύμονας υπό την καθοδήγηση απεικονιστικών μεθόδων (υπερηχογράφου ή αξονικού τομογράφου) ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΒΙΟΨΙΑ Το βρογχοσκόπιο εισάγεται από τον γιατρό διαμέσου της ρινός, στον λάρυγγα και στην τραχεία και στην συνέχεια στους βρόγχους. Το βρογχοσκόπιο έχει ένα πλευρικό κανάλι , διά μέσου του οποίου μπορεί να περάσει και να οδηγηθεί προς το κάτω άκρο του, ένας λεπτός καθετήρας εξοπλισμένος με λαβίδα βιοψίας. Ο καθετήρας χρησιμοποιείται για την λήψη μικρού δείγματος για βιοψία από την εσωτερική επένδυση των βρόγχων ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΑΔΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΙΣΤΩΝ 1. ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ 6. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 2. ΜΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ 5. ΧΡΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΥ 3. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΥ 4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ (αφυδάτωση, ΤΟΜΩΝ διαύγαση, σκήνωση, έγκλειση) 1. ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Α. ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΥ βιοψία με βελόνα ενδοσκοπική βιοψία βιοψία με χειρουργική τομή νεκροτομική βιοψία Β. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ - ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Γ. ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Β. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ - ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Άφιξη στο εργαστήριο Ιστορικό Ατόμου Καλή συνεργασία Παθολογοανατόμου με τον Κλινικό Ιατρό Καθορισμός Προέλευσης Υλικού Π.χ. πνεύμονας, δέρμα Σήμανση αριθμός πρωτοκόλλου  Γ. ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Περιγράφεται το Περιγράφεται Λήψη τομών δείγμα όπως η αλλοίωση από την περιοχή φαίνεται με «γυμνό οφθαλμό» της αλλοίωσης μέγεθος-διαστάσεις χρώμα μέγεθος – Τοποθέτηση των απόσταση από τα διαστάσεις τομών σε μικρή χρώμα ελεύθερα όρια πλαστική κασέτα βάρος εκτομής 2. ΜΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΥ η διατήρηση της μορφολογικής και χημικής σύστασης του ιστού Σκοπός για όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα Πρέπει να γίνεται αμέσως μετά τη συλλογή του ιστού έτσι ώστε να αποφευχθεί η αυτόλυση Σε φορμόλη. Η φορμαλδεΰδη σχηματίζει δεσμούς με τις πρωτεϊνες του ιστού και έτσι επιτυγχάνεται η μονιμοποίηση Διάρκεια: ̴ 12 h 3. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΥ για να μπορέσουμε να πάρουμε Σκοπός μια λεπτή τομή με τον μικροτόμο οι ιστοί θα πρέπει να εμποτιστούν σε βάθος με μια ουσία που θα δώσει μια σταθερή συνοχή απαραίτητη για το κόψιμο  σε βαθμιαία συγκέντρωση αιθυλικής αλκοόλης Α. αφυδάτωση αφαίρεση του νερού από τους ιστούς και τα κύτταρα Β. διαύγαση διάλυση του λίπους του ιστού σε ξυλόλη τοποθέτηση του ιστού σε λιωμένη παραφίνη που εισχωρεί σε όλα τα Γ. σκήνωση μεσοκυττάρια διαστήματα αλλά και στα κύτταρα κάνοντας τους ιστούς δύσκαμπτους, άρα πιο ανθεκτικούς στο κόψιμο  οι διαποτισμένοι με παραφίνη Δ. έγκλειση ιστοί τοποθετούνται σε ειδικές κασέτες έγκλεισης  4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΜΩΝ - ΜΙΚΡΟΤΟΜΟΣ Τα μικρά κομμάτια της παραφίνης που περιέχουν τους ιστούς κόβονται στη συνέχεια με την ατσάλινη λεπίδα του μικροτόμου σε πάχος από 1-20 μm Όταν ετοιμαστούν οι τομές τοποθετούνται σε γυάλινες αντικειμενοφόρους πλάκες. Οι πλάκες τοποθετούνται σε κλίβανο για περίπου 15 min έτσι ώστε να υποβοηθηθεί η προσκόλληση της τομής  5. ΧΡΩΣΗ επιτρέπουν τόσο τη παρατήρηση των επιμέρους συστατικών του ιστού, αλλά και τη διάκριση ανάμεσα τους Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση μιγμάτων χρωστικών που έχουν τη τάση να χρωματίζουν τα στοιχεία του ιστού περισσότερο ή λιγότερο εκλεκτικά Από όλες τις χρωστικές, ο συνδυασμός της αιματοξυλίνης και ηωσίνης είναι αυτός που χρησιμοποιείται πιο συχνά με αιματοξυλίνη βάφεται κυρίως ο πυρήνας των κυττάρων μπλέ με την ηωσίνη βάφεται το κυτταρόπλασμα ρόδινο  ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΛΑΒΗ Τα φυσιολογικά κύτταρα βρίσκονται σε μία σταθερή δυναμική κατάσταση Ομοιόσταση: η ικανότητα ή τάση ενός οργανισμού να διατηρεί μία εσωτερική ισορροπία προσαρμόζοντας τις φυσιολογικές του διεργασίες Τα κύτταρα συνεχώς εκτίθενται σε στρες Φυσιολογικό στρες Σοβαρό/ Έντονο στρες: αλλάζει τη φυσιολογική σταθερή κατάσταση του κυττάρου  Μπορεί να επιβιώσει και να προσαρμοστεί (αναστρέψιμη βλάβη)  Μπορεί να μην επιβιώσει (μη αναστρέψιμη βλάβη ή κυτταρικός θάνατος) Αίτια Κυτταρικής Βλάβης Υποξία και Ισχαιμία Ελεύθερες ρίζες Χημικοί παράγοντες Φυσικοί παράγοντες Λοιμώξεις Ανοσολογικές αντιδράσεις Γενετικές αλλοιώσεις Διατροφικοί παράγοντες Γήρανση Αίτια Υποξίας: Χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου στον αέρα Πτωχή ή απούσα λειτουργία της αιμοσφαιρίνης Ελαττωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων (ερυθροποίηση) Αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις Μειωμένη παροχή αίματος Ελεύθερες ρίζες Ελεύθερες ρίζες είναι χημικές ουσίες με ένα ελεύθερο ηλεκτρόνιο, χημικά ασταθείς που αντιδρούν εύκολα με άλλα μόρια προκαλώντας χημική βλάβη Για να γίνουν σταθερές, δίνουν ή παίρνουν 1 ηλεκτρόνιο. Μπορούν να ενώνονται με πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη και να προκαλούν αλλοιώσεις  Ελεύθερες ρίζες – Μηχανισμοί βλάβης 1. Οξειδωτική αποδόμηση των λιπιδίων (καταστροφή των μη κορεσμένων λιπιδίων) 2. Καταστροφή πρωτεϊνών (σχηματισμός δισουλφιδικών δεσμών) Απενεργοποίηση ενζύμων Αποδόμηση πρωτεϊνών 3. Αλλαγές του DNA προκαλώντας μεταλλάξεις Απενεργοποίηση των Ελευθέρων Ριζών Αυτόματη αποδόμηση Ένζυμα (καταλάση, υπεροξειδάση, δισμουτάση) Αντιοξειδωτικά που εμποδίζουν τη σύνθεση ή απενεργοποιούν τις ελεύθερες ρίζες (βιταμίνη C, E, αλβουμίνη, σερουλοπλασμίνη, τρανσφερίνη) Χημικοί Παράγοντες προκαλούν κυτταρική βλάβη με: Άμεση επαφή με τα μόρια του κυττάρου Δημιουργία ελευθέρων ριζών Παραδείγματα Χημικής Βλάβης Κυανίδιο διαταράσσει την κυτοχρωμική οξειδάση Χλωρίδιο του υδραργύρου συνδέεται με την κυτταρική μεμβράνη και αυξάνει τη διαπερατότητα Χημειοθεραπευτικά φάρμακα Μονοξείδιο του άνθρακα Αιθανόλη (ελεύθερες ρίζες) Το μέγεθος της κυτταρικής βλάβης εξαρτάται: Βλάβη  Είδος  Διάρκεια  Σοβαρότητα Είδος κυττάρου:  Ειδικότητα  Ικανότητα προσαρμογής και αναγέννησης  Επάρκεια αιμάτωσης, ορμονών, διατροφικών παραγόντων  Γενετικό υπόστρωμα Στόχοι της βλάβης 1. Μιτοχόνδρια διακοπή του οξειδωτικού μεταβολισμού – απώλεια της παραγωγής ενέργειας κυτόχρωμα C απελευθερώνεται στο κυτταρόπλασμα ενεργοποίηση απόπτωσης 2. Κυτταρικές μεμβράνες: Μιτοχονδριακή μεμβράνη (ATP) Κυτταροπλασματική μεμβράνη Αντλία Na/K Είσοδος νερού Μεμβράνη λυσοσωμάτων Απελευθέρωση ενζύμων Διάσπαση κυτταρικών συστατικών 4 Σύνθεση πρωτεϊνών Αποκόλληση ριβοσωμάτων από το ενδοπλασματικό δίκτυο 5. DNA → Μεταλλάξεις Υποκυτταρική αντίδραση στη βλάβη: 1 Υπερτροφία ενδοπλασματικού δικτύου 2. Μεταβολές στα μιτοχόνδρια 3. Αλλοιώσεις στον κυτταροσκελετό 4. Λυσοσωμικός καταβολισμός (αυτόλυση) Αναστρέψιμη κυτταρική βλάβη: Γενικευμένο οίδημα του κυττάρου και των οργανιδίων Διόγκωση κυτταρικής μεμβράνης Διαχωρισμός των ριβοσωμάτων από το ενδοπλασματικό δίκτυο Συμπύκνωση της χρωματίνης  Αν τα κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβη δεν υποστούν κυτταρικό θάνατο τότε μπορεί να προσαρμοστούν και να προστατεύσουν τον εαυτό τους Κυτταρική προσαρμογή Τα κύτταρα αλλάζουν προκειμένου να: Προσαρμοστούν σε νέο περιβάλλον Προστατευτούν από τη βλάβη Διαφύγουν από τη βλάβη l Κυτταρική προσαρμογή: 1. Προσαρμογή μεγέθους υπερπλασία/υποπλασία υπερτροφία/ ατροφία μεταπλασία / δυσπλασία 2. Εκφύλιση / Συσσώρευση υδρωπική εκφύλιση λιπώδης εκφύλιση υαλοειδής εκφύλιση βλεννώδης εκφύλιση κερατινοειδής εκφύλιση συγκέντρωση χρωστικών Οι πιο συχνές μορφολογικές μεταβολές προσαρμογής είναι: -Ατροφία Ελεγχόμενες διαταραχές της κυτταρικής αύξησης -Υπερτροφία -Υπερπλασία -Μεταπλασία  ΑΤΡΟΦΙΑ Ατροφία καλείται η σμίκρυνση ενός οργάνου ή ενός ιστού. Οφείλεται στην ελάττωση είτε του μεγέθους είτε του αριθμού των κυττάρων ή στο συνδυασμό και των δύο.  ΑΤΡΟΦΙΑ Η ατροφία δυνατόν να είναι: Φυσιολογική Από υποστροφή Από πίεση Από ανενεργησία Παθολογική Από κυκλοφορικά αίτια Από ασιτία ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ 1. Υπερπλασία και υπερτροφία 2. Μετάπλαση 3. Δυσπλασία  ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ Υπερπλασία: Η αύξηση του μεγέθους ενός οργάνου ή ιστού λόγω αύξησης του αριθμού των κυττάρων Διακρίνεται σε: α) Φυσιολογική (ενδομήτριο) και β) Παθολογική (προστάτης) Υπερτροφία: Η αύξηση του μεγέθους ενός οργάνου ή ιστού λόγω αύξησης του μεγέθους των κυττάρων που τον αποτελούν Φυσιολογική & Παθολογική Υπερτροφία Σκελετικοί Μύες (αθλητές) Λείες μυϊκές ίνες της μήτρας στην κύηση Καρδιακός μυς στη υπέρταση  ΜΕΤΑΠΛΑΣΗ Η αλλαγή του προτύπου διαφοροποίησης ενός κυττάρου/ιστού, δηλαδή η μετάπτωση ενός διαφοροποιημένου κυττάρου/ιστού σε άλλον επίσης διαφοροποιημένο Παραδείγματα: Μετάπλαση του κροσσωτού αναπνευστικού επιθηλίου του βρογχικού βλεννογόνου σε πολύστοιβο πλακώδες λόγω χημικού ερεθισμού στους καπνιστές ή σε έδαφος χρόνιας βρογχίτιδας Μετάπλαση του κυλινδρικού βλεννοπαραγωγού επιθηλίου του τραχήλου της μήτρας σε πολύστοιβο πλακώδες σε χρόνιες τραχηλίτιδες Μεταβολή (μετάπλαση) ψευδοπολύστιβου κροσσωτού επιθηλίου του βρογχικού δένδρου του πνεύμονα σε πλακώδες λόγω χρόνιου ερεθισμού π.χ. λόγω χρόνιου ερεθισμού σε καπνιστές  ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ Ορισμένες παθολογικές αλλοιώσεις του επιθηλιακού ιστού που χαρακτηρίζονται από υπερπλαστικές διαδικασίες σε συνδυασμό με αρχιτεκτονικές και κυτταρικές ανωμαλίες Προσβάλλονται το καλυπτικό και το αδενικό επιθήλιο Αίτια: Χρόνια ερεθίσματα διαφόρου φύσεως Χρόνιες φλεγμονές (π.χ. τραχηλίτιδα, ατροφική γαστρίτιδα, ελκώδης κολίτιδα, χολοκυστίτιδα κ.λπ.) ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΥΣΠΛΑΣΙΑΣ Διαταραχή της στιβάδωσης των κυτταρικών στοιχείων Κυτταρική ατυπία που αφορά σε πολυμορφία και ανισοκαρύωση των κυττάρων και σε υπερχρωμασία των πυρήνων και αύξηση των μιτώσεων Ανάλογα με τη βαρύτητα η δυσπλασία διακρίνεται σε: Ι. Ελαφρά ΙΙ. Μέτρια ΙΙΙ. Σοβαρή Είδη κυτταρικού θανάτου Νέκρωση : παθολογικός κυτταρικός θάνατος Απόπτωση : προγραμματισμένος («φυσιολογικός» κυτταρικός θάνατος – φυσιολογική κυτταρική ρύθμιση) Απόπτωση Παραδείγματα: Κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης Ομοιοστατικός μηχανισμός για τη διατήρηση του πληθυσμού των κυττάρων (π.χ. γαστρεντερικό σύστημα) Γήρανση Έμμηνος ρύση Μαστός μετά διακοπή θηλασμού  ΝΕΚΡΩΣΗ παθολογική και ανεξέλεγκτη μορφή κυτταρικού θανάτου. Το ερέθισμα είναι πάντοτε κάποια βλαπτική επίδραση Προσβάλλει ομάδες κυττάρων ΝΕΚΡΩΣΗ Το τελικό αποτέλεσμα, μετά από ισχαιμία, τραύμα, λοίμωξη, τοξίνες, ανοσολογικές αντιδράσεις Θεραπευτικά στην ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία  ΕΙΔΗ ΝΕΚΡΩΣΗΣ - Πηκτική (ισχαιμία) - Ρευστοποιός (φλεγμονή) - Τυροειδής (φυματίωση)  ΝΕΟΠΛΑΣΙΑ Μη ελεγχόμενη διαταραχή της κυτταρικής αύξησης  ΕΙΔΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΛΟΗΘΗ (Όχι διήθηση, όχι μετάσταση) ΚΑΚΟΗΘΗ (Διήθηση, Μετάσταση) (Π.χ. Καρκινώματα, Σαρκώματα) ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΑΚΟΗΘΟΥΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΑΣ Ιστολογικός τύπος Π.χ. πλακώδες, αδενοκαρκίνωμα Βαθμός διαφοροποίησης υψηλού, μεσαίου, χαμηλού, αδιαφοροποίητο Διήθηση της κάψας του οργάνου Αγγειακές ή λεμφικές διηθήσεις