AP Q2 HIRAYA G9 - Demand & Supply PDF

**ANG DEMAND & NAMIMILI (M1-2)** Ang pagsusuri sa ekonomiks ay nagsisimula sa pag-aaral ng pag-uugali ng tao sa pamilihan; Ang mamimili at ang nagtitinda. Ang mamimili ay binubuo at nagsasagawa ng mga desisyon patungkol sa pagbili at pagkonsumo ng mga produkto. Ito ang bumubuo sa [economic cycle...

**ANG DEMAND & NAMIMILI (M1-2)** Ang pagsusuri sa ekonomiks ay nagsisimula sa pag-aaral ng pag-uugali ng tao sa pamilihan; Ang mamimili at ang nagtitinda. Ang mamimili ay binubuo at nagsasagawa ng mga desisyon patungkol sa pagbili at pagkonsumo ng mga produkto. Ito ang bumubuo sa [economic cycle]. **Demand** - ang kagustuhan ng mga mamimili na bumili ng isang kalakal o paglilingkod. Dami ng produkto na nais bilhin ng mga konsyumer sa isang takdang presyo. ***Salik na nagpapabago sa Demand*** Presyo Di-presyong Salik \- Kita ng Mamimili \- Populasyon \- Presyo ng mga Kaugnay o Kapalit ng Produkto \- Panlasa \- Inaasahan ng mga Mamimili **BATAS NG DEMAND** - - **CETERIS PARIBUS** - nangangahulugan ng ibang salik maliban sa presyo ay hindi nagbabago. \- May mga kalakal na hindi mataas ang presyo ay hindi pa rin nagbabago ang demand nito. *\*presyo lang ang bumabago.* **DALAWANG KONSEPTO TUNGKOL SA MAGKASALUNGAT NA UGNAYAN SA PAGITAN NG PRESYO AT QUANTITY DEMAND:\ ** **SUBSTITUTION EFFECT** \- Ipinahahayag nito na kapag tumaas ang presyo ng isang produkto, ang mga mamimili ay hahanap ng pamalit na mas mura. **(Alternatibo)** \- Sa gayon, mababawasan ang dami ng mamimili ng gustong bumili ng produktong may mataas na presyo dahil maghahanap sila ng mas mura. **INCOME EFFECT** \- Ito ay nagpapahayag na mas malaki ang halaga ng kinikita kapag mas mababa ang presyo. -- Kapag mababa ang presyo ng bilihin, mas mataas ang kakayahan ng kita ng taon na makabili ng mas maraming produkto. **MARKET DEMAND** - pinagsama-samang dami ng **demand** sa isang produkto **Normal goods** - produktong binili ng konsyumer sa bawat pagtaas ng kita. Ex: Dati gamit ay canned foods, magiging mga [nilutong ulam.] \< (normal goods) **Inferior goods** - pagkakasya ng kung anong kayang bilhin. \*Hindi usual na bilihin sa pang araw-araw. Ex: Lunch magiging [cup noodles] \< inferior goods. **KONSEPTO NG DEMAND** 1. 2. Formula: QD = a - bP QD = Quantity demanded (Dependent variable) P = Presyo (Independent variable) a = intercept b = slope A: B: C: QD = 80 - 5(2) QD = 80 - 5(5) QD = 80 - 5(7) QD = 80 - 10 QD = 80 - 25 QD = 80 - 35 **QD = 70 QD = 55 QD = 45** D: E: QD = 80 - 5P QD = 80 - 5P 35 = 80 - 5P 10 = 80 - 5P Transpose 5P = 80 - 10 5P = 80 - 35 5P = 70 5P = 45 ------------------------ ------------------------ 5 5 P = 70/5 P = 45/5 **P = 14** **P = 9** 3. Presyo = Y-axis Quantity Demanded = X-axis **MATALINONG PAGPAPASYA, PAGTUGON SA PABAGO-BAGONG DEMAND.** - - - - x **MAYKROEKONOMIKS: SUPLAY.** **(M3-4)**. **SUPLAY** - -  **SUPPLY SCHEDULE** Isang tsart na nagpapakita ng pagbabago ng suplay sa isang partikular na presyo ng isang produkto o bilihin **EX. Iskedyul ng Suplay ng Choco2x** **SUPPLY CURVE** **SUPPLY FUNCTION** Pagpapahayag ng relasyon sa pagitan ng presyo at suplay sa pamamagitan ng isang mathematical equation ng 2 variables, ang **QS** na ***dependent*** variables at **P** bilang ***independent*** variables. Ang QS (Quantity Supply)ay nagbabago sa bawat pagbabago ng P (Price). Ang supply function ay naisusulat sa pormulang ito: ***Qs = c+bP*** **c = bilang ng quantity suplay kapag ang presyo ay zero** **b - slope** **Qs = quantity supply** **P = price or presyo** **EX. Qs = 0+10P** **P = 10 P = 75** **Qs = 0+10(10) Qs = 0+10(75)** **Qs = 0 + 100 Qs = 0+750** **Qs = 100 Qs = 750** **MARKET SUPPLY** Ang bawat suplayer/prodyuser ay makabubuo ng kani-kanilang iskedyul ng Suplay kung kaya't kapag pinagsama-sama ang lahat ng kalakal na handang likhain ng mga prodyuser sa iba't-ibang presyo. **MS = S~1~ + S~2~ + S~3~ + S~4~ + S~5~....** **MS = Market Supply Sx = bilang ng supplier** **BATAS NG SUPPLY** Sa tuwing ang mga prodyuser ay magdedesisyon na magprodyus ng produkto o magkaloob ng serbisyo, ang presyo ang kanilang pangunahing pinagbabatayan. Ipinapakita ng batas na ito na ang presyo ng produkto o serbisyo sa pamilihan ang pangunahing batayan ng prodyuser sa paglikha. Dahil dito, higit ang kanilang pagnanais na magbenta nang marami kapag mataas ang presyo. **MGA IBA PANG SALIK NA NAKAKAAPEKTO SA SUPLAY** Maliban sa presyo, may iba pang salik na nakaaapekto sa supply. Ang pagsusuri ng mga salik na ito ay mahalagang malaman upang higit na maging matalino sa paggawa ng desisyon ang mga prodyuser.​ 1. Karaniwan na ang modernong teknolohiya ay nakatutulong sa mga prodyuser na makabuo ng mas maraming supply ng produkto. Dahil dito, maaaring bumaba ang halaga ng produksiyon na lalong hihikayat sa mga prodyuser na dagdagan ang kanilang supply. 2. Ang paggawa ng produkto ay nangangailangan ng iba't ibang salik gaya ng lupa, paggawa, kapital, at entrepreneurship. Sa bawat pagtaas ng presyo ng alinmang salik, mangangahulugan ito ng pagtaas sa kabuuang gastos ng produksiyon kaya maaaring bumaba ang dami ng mga produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili ng mga prodyuser. Sa kabilang banda, ang pagbaba ng presyo ng alinmang salik ay magdudulot din ng pagbaba ng kabuuang gastos sa produksiyon kaya't inaasahan ang pagdami ng supply.​ 3. Ang salik na ito ay maihahalintulad din sa bandwagon effect sa demand. Kung ano ang mga nauusong produkto ay nahihikayat ang mga prodyuser ng mag prodyus at magtinda nito. Halimbawa, dahil nauuso ang pagtitinda ng siomao, milkshake at toasted siopao, mas marami ang nahihikayat na magtinda ng kaparehong produkto.​ 4. Ang mga pagbabago sa presyo ng isang produkto ay nakaaapekto sa quantity supplied ng mga produktong kaugnay nito. Halimbawa, ang magsasaka ay nagtatanim ng palay at mais. Sa panahon na mas mataas ang presyo ng mais, magaganyak siyang gamitin ang kabuuang lupa bilang taniman ng mais. Ito ay magdudulot ng pagbaba sa supply ng bigas at pagtaas ng supply ng mais. 5. Kung inaasahan ng mga prodyuser na tataas ang presyo ng kanilang produkto sa madaling panahon, may mga magtatago ng produkto upang maibenta ito sa mas mataas na presyo sa hinaharap. Ang kondisyong ito ay tinatawag na hoarding na nagbubunga ng pagbaba ng supply sa pamilihan.​ Halimbawa, may paparating na bagyo na tatama sa Gitnang Luzon na isa sa mga pinagmumulan ng supply ng bigas sa bansa. May ilang mapagsamantalang negosyante na magtatago ng kanilang supply dahil sa inaasahang pagtaas sa presyo ng produkto. Kapag nangyari na ang inaasahang pagtaas ng presyo ng bigas, muli nilang ilalabas sa pamilihan ang mga itinagong bigas. (hoarding) **PRICE ELASTICITY OF SUPPLY** Ang pagsukat kung gaano ang pagtugon ng prodyuser sa bahagdan ng pagbabago ng presyo ay may kinalaman sa konsepto ng​ "Price Elasticity of Supply".​ Ang paraan na ginagamit upang masukat ang magiging pagtugon ng quantity supplied ng mga prodyuser sa tuwing may pagbabago sa presyo nito.​ Malaki ang epekto ng pagbabago sa presyo ng mga produkto sa quantity supplied ng prodyuser. Ang wastong pagtugon sa bahagdan ng pagbabago ng presyo ay makatutulong sa mga prodyuser upang makaagapay sa naging pagbabago nang sa gayon ay makuha ang ninanais na kita.​ Ang bahagdan ng pagbabago sa **quantity supplied (QS) o​** **%ΔQs** ang tumatayong ***dependent*** variable, at ang bahagdan sa pagbabago sa **presyo o %ΔP** naman ang ***independent*** variable. Ang price elasticity of supply (εs) ay palaging positibo dahil ang Qd ay may direktang (direct) relasyon sa presyo. Hindi na gagamit pa ng absolute value sa price elasticity of supply sapagkat ang sagot dito ay palagi nang positibo. **GET VALUES AFTER ADDING/SUBTRACTING, DIVIDE DENOMINATOR BY 2, CONVERT FRACTION TO DECIMAL/NUMBER, MULTIPLY BY 100. IF DECIMAL, MOVE THE DECIMAL POINT TO TWO PLACES TO THE RIGHT.**  **INTERAKSYON NG SUPLAY.** **AT DEMAND (M5)**. **Demand** - **Supply** - **Pamilihan** - - **Puwersa ng Pamilihan (Market Forces)** - - - - - **Mga salik na Nagpapabago ng Puwersa ng Pamilihan** 1. 2. 3. 4. **Batas ng Demand at Supply (Law of Supply and Demand)** - - 1. - -  2. - - 3. -  **Ano ang Ekwilibriyo?** - **Ekwilibriyong Presyo un u** - **Ekwilibriyong Dami** - **Market Curve** - **Market Schedule** - **Allocative Rule** - **Price ceiling (Price Freeze)** \- Help consumers \- Maximum price policy \- Pinakamataas na presyo ng itinakda ng pamahalaan sa isang produkto \- Below price equilibrium **Floor price (Price support)** \- Help producers \- Minimum price policy \- Pinakamababang presyo na itinakda ng pamahalaan sa isang produkto **ISTRUKTURA NG PAMILIHAN.** **(M6-7)**. Ang **pamilihan** ay ***mahalagang bahagi ng buhay*** ng **[prodyuser]** at **[konsyumer]**. Ito ang nagsisilbing lugar kung saan nakakamit ng isang **[konsyumer]** ang *sagot* sa marami niyang **pangangailangan** at **kagustuhan** sa pamamagitan ng mga produkto at serbisyong handa niyang ikonsumo. Sa kabilang dako ang mga **[prodyuser]** ang siyang nagsisilbing ***tagapagtustos*** ng mga serbisyo at produkto upang ikonsumo ng mga tao. **"*Markets are usually a good way to organize economic activity"*** - ***"Mayroong [invisible hand] na siyang gumagabay sa [dalawang aktor] ng pamilihan."*** - **KONSYUMER AT PRODYUSER** - Ang dalawang pangunahing tauhan sa pamilihan. **INVISIBLE HAND - Presyo** Ito ang nagtatakda sa ***dami ng handa*** at ***kayang bilhin*** na produkto at serbisyo ng *[konsyumer]*. Ang siyang **batayan** ng *[prodyuser]* ng kanilang *kahandaan* at *kakayahan* bilang magbenta ng mga ***takdang dami*** ng mga produkto at serbisyo. **ANG PAMILIHAN AY MAAARING:** 1. 2. 3. 4. **MGA ESTRUKTURA NG PILIPINAS** **Floating** - Thailand, floating markets sa bangka **Wet market** - palengke, where you buy fresh food like meat and fish. **Daan market** - usually mga pamilihan sa daan **MGA ESTRUKTURA NG PAMILIHAN** Tumutukoy sa balangkas na umiiral sa sistema ng merkado kung saan ipinapakita ang ***ugnayan*** ng *[konsyumer] at [prodyuser].* **DALAWANG PANGUNAHING BALANGKAS NG ESTRUKTURA NG PAMILIHAN** 1. Ito ang estruktura na kinikilala bilang walang sino man sa prodyuser at konsyumer ang maaring makakontrol sa takbo ng pamilihan partikular sa presyo. ***Mga Katangian ng may Ganap na kompetisyon ayon kay Paul Krugman at Robin Wells:*** A. B. C. D. E. 2. May hindi ganap na kompetisyon ang estruktura kung wala ang anumang kondisyon katangian na matatagpuan sa pamilihang may ganap na kompetisyon. Sa pangkalahatang paglalarawan, ang lahat ng prodyuser na bumubuo sa ganitong estruktura ay ***may kapangyarihang*** maimpluwensiyahan ang presyo sa pamilihan. A. **MGA KATANGIAN NG MONOPOLYO** - - - **Copyright** - isang uri ng intellectual property right na tumutukoy sa ***karapatang pagmamay-ari ng isang tao na maaring kabilang ang akdang pampanitikan o akdang pansining***. Kabilang din dito ang mga gawa gaya ng aklat, musika, paintings iskultura, pelikula, computer programs, databases, advertisements, maps at technical drawings. **Patent** - ang ***pumoprotekta sa mga imbentor at kanilang mga imbensyon***. Ito ay ipinagkakaloob ng gobyerno sa isang imbentor upang mabagwalan ang iba na gawin, gamitin, ibenta, iangkat at iluwas ang imbensiyon niya kapalit ng pagsisiwalat sa publiko ng mga detalye ng kaniyang imbensyon. **Trademark - *paglalagay ng mga simbolo o marka*** sa mga produkto o serbisyo na siyang nagsisilbing pagkakakilanlan ng kompanya. *Logos like Pepsi, KFC, Burger King, Harvard, NASA, Apple and Google.* (**IPO - Intellectual Property Organization)** **NATURAL MONOPOLY** Ito ang mga ***kompanyang binibigyang- karapatan na magkaloob ng serbisyo sa mga mamamayan***. Ito ay dahil sa kaya nilang gawin ang mga produkto at serbisyo sa mas mababang gastos kaysa sa kumuha pa ng mas maraming kompanya. B. C. Maaring gawin ang **hoarding** (***pagtatago ng produkto***) upang magkulang ang supply at tatas ang pangkalahatang presyo. Maaring ***pagkakaroon ng pagkontrol sabwatan*** ang negosyante mga tinatawag na **collusion.** Ang konsepto ng **kartel** ay nangangahulugang pagkakaroon ng ***alliances of enterprises.*** Hindi pinahihintulutan ang pagkakaroon ng kartel sa ating bansa upang mabigyan ng proteksiyon at isulong ang kapakanan ng mga konsyumer ayon sa itinatakda ng **Consumer Act of the Philippines** o **Republic Act 9374** na isinabatas noong ***Abril 23, 2011.*** May pananaw si Adam Smith sa kartel... ***"People of the same trade seldom meet together, even for merriment and diversion, but the conversation ends in a conspiracy against the public, or in some contrivance to raise prices. It is impossible indeed to prevent such meetings, by any law which either could be executed, or would be consistent with liberty and justice.\"*** **Organization of Petroleum of Exporting Countries (OPEC)** - isang halimbawa ng ***pandaigdigang kartel*** sapagkat sila ang nagtatakda ng supply at presyo ng produktong **petrolyo** sa buong daigdig. Naitatag noong ***Sep. 10-14, 1960**.* **MONOPOLISTIC COMPETITION** Sa ganitong uri ng estruktura ng pamilihan, maraming kalahok na prodyuser ang nagbebenta ng mga produkto subalit marami rin ang mga konsyumer. May kapangyarihan pa rin sa pamilihan ang mga ***prodyuser*** na magtakda ng kanilang mga produkto. **LAYUNIN NG MGA PRODYUSER** Dahil sa ***product differentiation***. ang katangian ng mga produkto na ipinagbibili ay magkakapareho ngunit hindi eksaktong magkakahawig. Magkapareho sila sa uri ng produkto gaya ng shampoo, sabon at toothpaste ngunit nagkaiba sa packaging. labeling, presentasyon at maging sa lasa o flavor. **ADVERTISEMENT O PAG-AANUNSIYO** Isang mabisang pamamaraan na ginagamit nga mga prodyuser upang maipakilala ang kanilang mga produkto at serbisyo. Ang mga halimbawa ng mga produkto at serbisyong ipinagkakaloob sa pamilihang may monopolistikong competition. **TUNGKULIN NG PAMAHALAAN.** **SA EKONOMIYA (M8).** 1. Ang *mataas na kriminalidad* ng isang bansa ay **hindi** [nakakahikayat sa pamumuhunan]. Ang *pagpapanatili ng kapayapaan at kaayusan* ay **susi sa pagiging matatag** ng [ekonomiya]. Ang *mataas na antas ng kamuwangan at* *malusog na lakas-paggawa* ay [magreresulta ng mataas na produktibidad]. Ang *paggastos sa imprastraktura* upang [mapabilis ang daloy ng tao, serbisyo at produkto] ay ilan lamang sa mga **serbisyong panlipunan na ipinagkakaloob ng pamahalaan** upang makatulong na maiangat ang antas ng ekonomiya ng bansa. 2. *Tungkulin ng pamahalaan* na pangalagaan ang **karapatan at kapakanan ng mga mamimili** kung kaya ang **monopolyo sa anumang kalakal ay mahigpit na binabantayan**. Tinitiyak ng gobyerno na ***hindi*** sa [iilang tao lamang tatakbo ang ekonomiya.] f 3. ***Presyo ng kalakal na itinakda ng pamahalaan*** upang maiwasan ang pang-aabuso sa panig ng nagtitinda o ng mamimili. - - **EPEKTO NG PAGKAKAROON NG PRICE CEILING** ***Mabuti*** - - ***Di-mabuti*** - - - **EPEKTO NG PAGKAKAROON NG PRICE FLOOR** ***Mabuti*** - - ***Di-mabuti*** - - - ***SUGGESTED RETAIL PRICE (SRP)*** - Mahigpit na binabantayan ang mga produkto na kabilang sa mga *pangunahing pangangailangan* gaya ng ***bigas, asukal, kape, harina, tinapay, itlog, at instant noodles.*** *Ang patakarang ito ay isang pamamaraan upang mapanatiling **[abot-kaya]** para sa mga mamamayan ang presyo ng nasabing produkto.* **Price Freeze** - Ipinatutupad ito ng pamahalaan upang ***mapigilan ang pananamantala ng mga negosyante sa labis na pagpapataw ng mataas na presyo ng kanilang mga produkto***. **Labag** sa ***Anti-Profiteering Law*** ang *l[abis na pagpapataw ng mataas na presyo.]* **Price Support** - Kabilang dito ang mga *[subsidy, tax exemption o tax deduction, discount at bonus.]* *Layunin nito na mapanatili ang mababang halaga ng produksyon upang maiwasan ang pagtaas ng presyo ng bilihin.* ***ASSESSMENT (small activity hehe)***  ***TAXES:*** - - - -