انقلاب PDF

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي‬ ‫اﻧﻘﻼب ﭼﯿﺴﺖ؟ )‪(Revolution‬‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣ...

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي‬ ‫اﻧﻘﻼب ﭼﯿﺴﺖ؟ )‪(Revolution‬‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫اﻧﻘﻼب ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬اﻧﻘﻼب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﺐ ورود ﮔﺮوه ﻫﺎي‬ ‫▫‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ درون ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﯾﺎ ﺑﺰرگ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﺘﻘﺎل و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺳﺮﯾﻊ و اﺳﺎﺳﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﺤﻮل‬ ‫▫‬ ‫دراﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻏﺎﻟﺐ ﮐﺸﻮر‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪:‬‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ارزش ﻫﺎ و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ‬ ‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي اﻧﻘﻼب‪:‬‬ ‫ﻣﻮارد ﻫﻔﺖ ﮔﺎﻧﻪ زﯾﺮ از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﻋﻤﯿﻖ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫‪.1‬‬ ‫وﺟﻮد رﻫﺒﺮي و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬ﺳﯿﺎﺳﯽ داراي ﻧﻘﺶ و ﺑﺴﯿﺞ ﮔﺮ‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش و ﭘﺬﯾﺮش اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻫﺎي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬ ‫‪.3‬‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش روﺣﯿﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدﻣﯽ‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر‬ ‫‪.6‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫‪.7‬‬ ‫ارﮐﺎن اﻧﻘﻼب‬ ‫‪.1‬ﻣﺮدم‬ ‫‪.2‬رﻫﺒﺮي‬ ‫‪.3‬اﺋﺪﻟﻮژي‬ ‫‪2‬‬  ‫ﺗﻔﺎوت اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻧﻬﻀﺖ‪:‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ دراز ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺮان در اواﺋﻞ دﻫﻪ ‪ ،1340‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻼش ﻫﺎي ﻓﮑﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫رﻧﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻨﺠﺮ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬ ‫اﺻﻼح )رﻓﺮم(‪:‬‬ ‫اﺻﻼﺣﺎت از درون رژﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻼح‬ ‫اﻧﻘﻼب‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬ ‫ﻣﺮدﻣﯽ‬ ‫ﺳﻄﺤﯽ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎدي‬ ‫ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬ ‫دﻓﻌﯽ‬ ‫ﺑﺎ آراﻣﺶ‬ ‫ﺑﺎدرﮔﯿﺮي‬ ‫ﮐﻮدﺗﺎ‪:‬‬ ‫اﻗﺪام ﺳﺮﯾﻊ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮏ رژﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ از ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﯽ ﺑﻬﺮه اﺳﺖ‪.‬ﮐﻮدﺗﺎي اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻮرش‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻃﻐﯿﺎن‪ ،‬اﻏﺘﺸﺎش و ﻗﯿﺎم‪ :‬ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﻘﻄﻌﯽ ﯾﺎ واﮐﻨﺸﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ و داﻣﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﻪ ﮔﺎه ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻣﺨﻤﻠﯽ‬ ‫اﻧﻘﻼبﻫﺎي ﻣﺨﻤﻠﯽ ﯾﺎ "اﻧﻘﻼبﻫﺎي رﻧﮕﯽ" ﯾﺎ "ﮔُﻠﯽ" از ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺑﺮاﻧﺪازي ﻧﺮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدن ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ‬ ‫ﻗﺪرت اﺳﺖ و از ﺷﯿﻮه ﻣﺒﺎرزه ﻣﻨﻔﯽ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬در ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎي ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﯽ و آﺳﯿﺎي‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي اﻧﻘﻼب ﻣﺨﻤﻠﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و ﭘﯿﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ واژه ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر از ﺳﻮي واﻟﺴﻼوﻫﺎدل ‪-‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭼﮏ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫در آن زﻣﺎن رﻫﺒﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﯽ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮد‪ -‬ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ وارد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺘﺎد ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ اﯾﻦ اﻧﻘﻼﺑﻬﺎ ﺑﻨﯿﺎد "ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎز " )‪ (Open Society‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﻬﻮدي ﻣﯿﻠﯿﺎردر ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺟﻮرج ﺳﻮروس "‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬وي ﯾﮏ ﯾﻬﻮدي ﻣﺠﺎر ﺗﺒﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري و ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻣﻮري ﭼﻨﺪﻣﻨﻈﻮره ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨﯿﺎد ﺑﻨﯿﺎد رﺳﺎﻧﻪ اي راﺑﺮت ﻣﺮدوخ و دﯾﮕﺮﻧﻬﺎدﻫﺎي‬ ‫ﻣﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ ﻏﺮب ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﻨﺲ اﺳﺖ‬ ‫‪3‬‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎه و درﺑﺎر ﻣﺒﺎﻟﻐﯽ رﺷﻮه داده ﻣﯽ ﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﺮان وام اﻋﻄﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ اﯾﻦ ﭘـﻮل ﻫـﺎ ﺻـﺮف ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎي‬ ‫ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺷﺎه ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬ﺑﺮﺧﯽ از اﻣﺘﯿﺎزات ﺑﺰرگ در دوره ﻗﺎﺟﺎر‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﺮد اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم روﯾﺘﺮ درﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺑﻊ اﯾﺮان‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم رژي در ﻣﻮرد ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ﺗﺎﺳﯿﺴﯽ ﺑﺎﻧﮏ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺑﺎﻧﮏ اﺳﺘﻘﺮاﺿﯽ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ‬ ‫‪-‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻋﻄﺎي اﻣﺘﯿﺎز ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪:‬‬ ‫در ﺳﻔﺮ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن )‪ ،(1890‬ﺗﺎﻟﺒﻮت از ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﻟﺮد ﺳﺎﻟﯿﺴﺒﻮري ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ وﻗﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﺳـﺘﺎر اﻋﻄـﺎي اﻣﺘﯿـﺎز‬ ‫اﻧﺤﺼﺎر ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎه ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﻔﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز اﻧﺤﺼﺎر داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ اﯾﺮان در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺮﮐﺖ رژي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ رژي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ‪ 15‬ﻫﺰار ﻟﯿﺮه اﺳﺘﺮﻟﯿﻨﮓ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺳﻮد ﺷﺮﮐﺖ را ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ‪ 500‬ﻫﺰار ﻟﯿﺮه ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻓﺎل اﺳﯿﺮي از ﻋﻠﻤﺎي ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻋﺘﺮاض ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫در ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن و ﺗﻬﺮان ﻧﯿﺰ اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﻮاي ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺖ اﷲ ﻣﯿﺮزاي ﺷﯿﺮازي ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﺮام ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض ﻋﻤﻮﻣﯽ را در ﭘﯽ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در درﺑﺎر ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﺧﯽ از زﻧﺎن ﺷﺎه ﮐﺸﯿﺪن ﻗﻠﯿﺎن را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎه ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺑﻪ ﻟﻐﻮ اﻣﺘﯿﺎز ﺗﻦ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم‬ ‫ﺗﻌﺪادي از اﺗﺒﺎع اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺷﺮﮐﺖ رژي ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه و در ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر آﻧﺎن ﺑﺮاي‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻫﺸﺪار دﻫﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻣﻮران ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ازﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه و ﺗﺴﻠﯿﺢ ﻣﺎﻣﻮران ﺧـﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ‬ ‫روش ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻫﻨﺪ ﺷﺮﻗﯽ در ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻗﺎره ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯿﺎن از ﻗﺒﻞ از ﺷﺮﮐﺖ واﻗﻌﻪ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ در اﯾﺮان ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺣﺎج ﻣﻼ ﻋﻠـﯽ‬ ‫ﮐﻨﯽ ﺑﺎ اﻣﺘﯿﺎز روﯾﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﻣﺘﯿﺎز ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺎورزان‪ ،‬ﺗﺠـﺎر ﺗﻮﺗـﻮن و ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮ و ﻣﺼـﺮف ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن آن را ﻣﺘﻀـﺮر ﻣـﯽ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪7‬‬  ‫‪-‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‬ ‫‪.1‬ﺗﻮﻟﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮدم‬ ‫‪.2‬ﻇﻬﻮر اﻗﺘﺪار ﺳﯿﺎﺳﯽ روﺣﺎﻧﯿﺖ‬ ‫‪.3‬ﺗﺰﻟﺰل در ﻗﺪرت ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ‬ ‫‪.4‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫‪.5‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﻋﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ‬ ‫‪8‬‬  ‫اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬ ‫ﺗﻼش اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﺮدﻣﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬ ‫‪-‬زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ و ﻋﻠﻞ آﻏﺎز ﻧﻬﻀﺖ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻋﻠﻞ ﻓﮑﺮي‪-‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪:‬‬ ‫آﮔﺎﻫﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻼش ﻓﮑﺮي روﺣﺎﻧﯿﺖ و روﺷﻨﻔﮑﺮان اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬روﺣﺎﻧﯿﻮﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺳـﯿﺪ ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫اﺳﺪآﺑﺎدي )‪ 1254-1314‬ه‪.‬ق‪ ،(.‬ﻣﯿﺮزاي ﻧﺎﺋﯿﻨﯽ )وﻓﺎت‪ 1355‬ه‪.‬ق‪ ،(.‬ﺷﯿﺦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻧﻮري‪ ،‬ﺳـﯿﺪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻬﺒﻬـﺎﻧﯽ )‪ 1288‬ه‪.‬ش‪ ،(.‬ﺳـﯿﺪ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ )‪ 1299‬ه‪.‬ش‪ ،(.‬ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ واﻋﻆ )‪ 1279-1326‬ه‪.‬ق‪ (.‬و روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﯿﺮزا ﻣﻠﮑﻢ ﺧـﺎن ﻧـﺎﻇﻢ اﻟﻤﻠـﮏ‬ ‫)‪ 1249-1326‬ه‪.‬ق‪ ،(.‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﻃﺎﻟﺒﻮف )‪ 1250-1328‬ه‪.‬ق‪ ،(.‬و ﻣﯿﺮزا ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ آﺧﻮﻧﺪزاده)ﺗﻮﻟﺪ‪ 1226‬ه‪.‬ق‪ (.‬در اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﭘﺮﺷﻤﺎر اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤـﺴﺎﯾﻪ اﯾﺮان ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻋﻠﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪:‬‬ ‫ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﻣﺮدم از دوﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﯾﺘﯽ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺷﺎﻫﺎن و ﻣﺪﯾﺮان‪،‬‬ ‫ﻓﺴﺎد ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ درﺑﺎر‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر‪،‬‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺿﻌﻒ و ﺗﺴﻠﯿﻢ دوﻟﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن‬ ‫ﻋﻘﺪ ﻗﺮاردادﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻠﺴﺘﺎن و ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎي‬ ‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ روﺳﯿﻪ از ژاﭘﻦ در ﺟﻨﮓ ‪ 1904‬و ‪ 1905‬و اﻧﻘﻼب اول روﺳﯿﻪ در ‪ 1905‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن داد اﺑﺮﻗﺪرت ﻫﺎي آن دوره ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺳﯿﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻤﭽﻮن ژاﭘﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬ﻋﻠﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ اﯾﺮان از ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزي و ﺑﺎﻏﺪاري از ﺟﻤﻠﻪ در ﻗﻔﻘﺎز‪ ،‬آﺳﯿﺎي ﻣﺮﮐﺰي و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫اﻧﺤﻄﺎط ﺳﺮﯾﻊ اﻗﺘﺼﺎد داﺧﻠﯽ ﺑﺪﻟﯿﻞ اﻋﻄﺎي اﻣﺘﯿﺎزات ﺗﺠﺎري ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﺑﺎزار داﺧﻠﯽ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪن ﺻﻨﺎﯾﻊ داﺧﻠﯽ و ارزان اراﺋﻪ ﺷﺪن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ اﮐﺜﺮ اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺗﺮﯾﺎك ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺸﻮﯾﻖ اﻧﮕﻠﯿﺴﯿﻬﺎ‬ ‫‪9‬‬  ‫ﻗﺤﻄﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺎن در اواﺧﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﭘﻮل در اﯾﺮان ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﻘﺮه‬ ‫د‪ :‬ﻋﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ‪:‬‬ ‫اﺗﺤﺎد دوﻟﺖ ﻫﺎي روﺳﯿﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻄﺮ روزاﻓﺰون آﻟﻤﺎن‪،‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ اﯾﺮان در ﻗﺮارداد ‪،1907‬‬ ‫اﺷﻐﺎل اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول ﺑﺪﺳﺖ ﻗﺪرت ﻫﺎي درﮔﯿﺮ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﯽ‪:‬‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاه‬ ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫ﻧﺎاﻣﻨﯽ روزاﻓﺰون در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر‬ ‫ه‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬آزادي‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت و ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮا‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ در ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻔﻆ وﺣﺪت ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮدم در ﻧﻬﻀﺖ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻃﺮح ﮐﻪ ﭘﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﻃﺮح اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﻦ دوره ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر وﻣﺴﯿﺮ دﺷﻮار وﺗﺎﻣﻞ ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺰ آن ﻣﻮرد ﻧﻘـﺪﻫﺎي‬ ‫ﺟﺪي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬ﻣﻨﺘﻘﺪﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺴﯿﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﻫﺎي زاﮔﺮس ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮده ودر ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎي اﯾﺮان ﻓﺎﻗﺪ ﺟﺎده ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨـﻪ اي ﺑـﻪ ﺻـﻼح ﮐﺸـﻮر ﻧﯿﺴـﺖ ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮي ﺳﺨﺖ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اول ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮا ﺗﻤـﺎﯾﻠﯽ ﺑـﻪ اﯾﺠـﺎد راه آﻫـﻦ در‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺮزﻫﺎي ﻫﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺖ ودوم ﺧﻮاﺳﺖ دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﺑﺴﻂ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﻋﺸﺎﯾﺮ وﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻣﻞ آﻧﺎن ‪.‬‬ ‫‪.2‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ وﻓﺮﻫﻨﮕﯽ دوﻟﺖ رﺿﺎ ﺷﺎه‬ ‫اﯾﻨﮏ ﭘﺲ از ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ در زﻣﯿﻨﮥ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن رﺿﺎﺧﺎن واﻗﺪاﻣﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘـﯽ و ارﺗﺒـﺎﻃﯽ در اﯾـﻦ دوره ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻗـﺪاﻣﺎ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ وﻓﺮﻫﻨﮕﯽ دوﻟﺖ رﺿﺎ ﺷﺎه اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬ ‫‪.2-1‬اﺳﺘﺒﺪاد وﺧﺸﻮﻧﺖ‬ ‫رﺿﺎ ﺷﺎه در اﺑﺘﺪا روﺣﯿﻪ ﺧﺸﻦ واﺳﺘﺒﺪادي ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ از ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ واﻗﻌﯽ او ﭘﯽ ﻧﺒﺮده ﺑﻮد ‪.‬وي ﭘﺲ از ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎ رﺟﺎل ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاه وﻣﻠﯽ ﮔﺮا ﻫﻤﮑﺎري ﮐﺮد وﺣﺘـﯽ ﺣﺴـﻦ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ را‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪.‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﮐﻤﺘﺮ از دو ﺳﺎل ﺑﺎ آوردن ﻣﺨﺒﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ – ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺿﻌﯿﻔﯽ – ﻋﺰم ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي ﺗﻘﻮﯾـﺖ‬ ‫ﺑﻨﯿﻪ اﺳﺘﺒﺪادي رژﯾﻤﺶ ﺟﺰم ﮐﺮد ‪.‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ارﺗﺶ ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺠﻠﺲ واز ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺷﺨﺼـﺖ ﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﺟﻤﻠـﻪ‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﺘﺒﺪادي رﺿﺎﺧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫از اوﻟﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﮐﻪ رﺿﺎ ﺷﺎه از اﺑﺘﺪاي ﺣﻀﻮر در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓـﺖ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ارﺗـﺶ ﺑـﻮد ‪.‬در ﺗﻤـﺎم ﺳـﺎل ﻫـﺎي‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ وي ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﻮم ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ‪.‬اﯾﺠﺎد ارﺗﺶ ﻧـﻮﯾﻦ وﺗﻘﻮﯾـﺖ آن ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص در اواﯾـﻞ اﻣـﺮ‬ ‫ﺿﺮوري ﻣﯽ ﻧﻤﻮد وﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿﺖ وﮔﺴﺘﺮش اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﮐﻤﮏ ﮐﺮد اﻣﺎ در ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ رﺿﺎﺧﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻃﺒـﻞ‬ ‫وﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺮي ﻣﯽ ﮐﻮﻓﺖ وﺑﺎ ﺻﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﮐﻼن ارﺗﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫـﺪف‬ ‫از ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ ‪ ،‬ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﯾﻼت وﻋﺸﺎﯾﺮ وﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻈـﺎرت ﺑـﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت‬ ‫وﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﺟﺮاي ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب ﺷﺨﺺ رﺿﺎﺧﺎن ﺑﻮد ‪.‬در واﻗﻊ ارﺗﺶ اﺑﺰار ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ وﺑﺴﻂ ﻗﺪرت ﺷﺎخ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷـﺪ‬ ‫‪.‬‬ ‫ي دﯾﮕﺮ ‪ ،‬رﺿﺎ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺗﻘﻠﺐ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻋﻤﻼً ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﻪ ﻧﻬﺎدي ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺗﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد؛ ﻧﻬﺎدي ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ درد اﻣﻀﺎي اواﻣﺮ ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻪ ﻣـﯽ‬ ‫ﺧﻮرد ‪.‬در ﻫﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪ ،‬رﺿﺎﺧﺎن ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد ودر ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷـﺪﻧﺪ ‪.‬ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺟﺮﺋﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺷﺎه را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.‬ﺗﻘﻠﺐ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﻪ در‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻔﺘﻢ آﯾﺖ اﷲ ﻣﺪرس ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺸﻬﻮر وﻣﺤﺒﻮب ﺗﻬﺮان ﺣﺘﯽ ﯾﮏ رأي ﻫﻢ ﻧﯿﺎورد و ﻓﺮﯾـﺎد او ﮐـﻪ » اَن راي ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮدم داده ام ‪ ،‬ﮐﺠﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ « آﺑﺮوي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت را ﺑﺮد ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺿﺎ ﺷﺎه ﺗﻤﺎم اﺣﺰاب ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎ وﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد ‪.‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺰ ﺗﻤﺠﯿﺪ از ﺷـﺎه ﮐـﺎر دﯾﮕـﺮي اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﯽ‬ ‫دادﻧﺪ ‪.‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎد وﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ ؛ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺟﺮات اﻧﺘﻘﺎد وﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺷﺎه را ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن‬ ‫‪14‬‬ ‫وﺣﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﺿﺎﺧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ وﯾﺎ در زﻧﺪان ﻫﺎي رژﯾـﻢ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﺖ ﯾﺎرﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺪ وﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ وﻣﻨﺰوي ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬ﻋﺒﺪ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺗﯿﻤﻮرﺗﺎش وزﯾﺮ درﺑﺎر ﭘﺮ ﻗﺪرت ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﺼـﺮت اﻟﺪوﻟـﻪ‬ ‫ﻓﯿﺮوز وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ وﺳﺮدار اﺳﻌﺪ ﺑﺨﺘﯿﺎري وزﯾﺮ ﺟﻨﮓ ﮐﻪ از ﯾﺎران ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ رﺿﺎﺧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ وﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را در ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳـﯿﺪن‬ ‫او اﯾﻔﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ رﺿﺎﺧﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ وﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ او اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ ‪.‬ﻋﻠـﯽ اﮐﺒـﺮ داور وزﯾـﺮ‬ ‫ﻋﺪﻟﯿﻪ وﻣﻮﺳﺲ ﻧﻈﺎم ﻗﻀﺎﯾﯽ وﺣﻘﻮﻗﯽ دوﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮي ﻧﯿﺰ از ﺗﺮس دﭼﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﯾﺎراﻧﺶ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮد ‪.‬ﻓﺮوﻏﯽ ﮐـﻪ از ﻣﺘﻔﮑـﺮﯾﻦ‬ ‫وﻃﺮاﺣﺎن دوﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ وﺑﻪ ﺟﺮم وﺳﺎﻃﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﻋﺪام اﺳﺪي ﻧﺎﯾـﺐ اﻟﺘﻮﻟﯿـﻪ آﺳـﺘﺎن ﻗـﺪس رﺿـﻮي از ﻣﻘـﺎم‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮي ﻋﺰل وﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ ‪.‬ﻣﺪرس ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ دﺳﺘﮕﯿﺮ وﺑﻪ ﺧﻮاف ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﺎل ﻫﺎ‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ )‪ (1316‬وﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻇﻠﻢ واﺳﺘﺒﺪاد ﺧﺸﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬در ﭼﻬـﺮه اي دﯾﮕـﺮ ﺑـﯿﺶ از‬ ‫ﭘﯿﺶ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ اﯾﻼت وﻋﺸﺎﯾﺮ وﺳﻌﯽ در اﺳﮑﺎن اﺟﺒﺎري آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي اﺳﺘﺒﺪادي رﺿﺎ ﺷـﺎه ﺑـﻮد‪.‬رﺿـﺎ ﺷـﺎه ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻋﺸﺎﯾﺮ را ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ در اﺳﮑﺎن وﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻋﺸﺎﯾﺮ داﺷـﺖ ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺪادي از اﻓﺮاد اﯾﻼت در ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ وﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳـﮑﺎن داده ﺷـﺪه وﺑـﻪ ﻓﻘـﺮ وﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ‬ ‫دﭼﺎر ﮔﺸﺘﻨﺪ وﺻﻨﻌﺖ دام ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ رﮐﻮد و ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ دﭼﺎر ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ دوﻟﺖ رﺿﺎﺧﺎن ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﮔﺮوﻫﻬﺎ وﻧﻬﺎدﻫﺎ وﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ وﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ اﻧﺪﯾﺸـﻪ‬ ‫وﻧﻬﺎد ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ اﺟﺎزه ﻇﻬﻮر ﻧﺪاد‪.‬دوﻟﺘﻤﺮدان را ﺑﻪ اﻓﺮادي ﻣﻄﯿﻊ وﻣﺘﻤﻠﻖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﺮ آﻧﻬﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺤﺾ ﺑﻮد وﻫﻤﯿﻦ اﻣـﺮ دوﻟـﺖ‬ ‫او را از ﻣﺮدان ﮐﺎر آﻣﺪ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد وﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪ اي ﺷﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﻘﻮط او را ﻓﺮاﻫﻢ آورد ‪.‬‬ ‫‪.2-2‬ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ وﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﺤﺚ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ‪ ،‬از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺑﺎرز ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﻧﻔﻮذ ﻣﺬﻫﺐ در ﺗﻤﺎم ﻻﯾﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ واﯾﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ را در ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺻﻼح ﮔﺮاﻧﻪ ﺿﺮوري ﻣﯽ ﺳﺎزد ‪.‬در دوره ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ ‪ ،‬ﺷﻮر ﻣﺪﻫﺒﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﭘﯿـﺮوزي ﺟﻨـﺒﺶ ﻫـﺎي‬ ‫ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎري وﺿﺪ اﺳﺘﺒﺪادي ﺑﻮد وﻧﻬﻀﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﻬﺎد ﻣﺬﻫﺐ وروﺣﺎﻧﯿﺖ ﺑـﻪ ﭘﯿـﺮوزي رﺳـﯿﺪ ‪.‬ﭘـﺲ از ﻣﺸـﺮوﻃﻪ اﻏﻠـﺐ‬ ‫روﺣﺎﻧﯿﻮن ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﺮاﺟﻊ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻨﺎره ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.‬در اواﯾﻞ ﻇﻬﻮر رﺿﺎﺧﺎن ‪ ،‬آﯾﺖ اﷲ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑـﺮﯾﻢ ﺣـﺎﺋﺮي ﺣـﻮزه ﻋﻠﻤﯿـﻪ ﻗـﻢ را‬ ‫ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد )‪ ( 1301‬وﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺗﺤﻮﻟﯽ ﺑﺰرگ در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ‪ ،‬آﯾـﺖ اﷲ ﺣـﺎﺋﺮي از ورود ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯽ ﮐﺮد واﻏﻠﺐ ﺑﺰرﮔﺎن ﺣﻮزه ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوي ﻣـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ ‪ ،‬از اﯾـﻦ رو ‪ ،‬در ﻃـﻮل دوره رﺿـﺎﺧﺎن ﻫـﯿﭻ اﻗـﺪام‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ وﮔﺴﺘﺮدة ﺿﺪ دوﻟﺘﯽ از ﺳﻮي روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ ‪.‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ رﺿﺎﺧﺎن ﭘﯿﺶ از ﺳﻠﻄﻨﺖ وﺣﺘـﯽ‬ ‫در اواﯾﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ وروﺣﺎﻧﯿﻮن از وي ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺿﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ دوﻟـﺖ رﺿـﺎ ﺷـﺎه آﺷـﮑﺎر ﺷـﺪ و‬ ‫دوﻟﺖ وي ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ وﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﭘﺮداﺧﺖ از او روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ‪.‬‬ ‫دﻻﯾﻞ ﺣﻤﻠﻪ رﺿﺎ ﺷﺎه ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ‪:‬‬ ‫‪15‬‬ ‫رﺿﺎ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ‪ ،‬دو ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐـﺮد ‪ :‬اول ﻧـﺎﺑﻮدي ﺗﺸـﯿﻊ وﻣﺮاﺳـﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ؛ ودوم ﻧـﺎﺑﻮدي ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻧﻬـﺎد‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﻣﺠﺮاي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ وارﺗﺒﺎط ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از دوﻟﺖ ‪.‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﻣﺬﻫﺐ وروﺣﺎﻧﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻬﺎد ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻏﯿـﺮ دوﻟﺘـﯽ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﻣﻬﺎر اﺳﺘﺒﺪاددوﻟﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ ورﺿﺎﺧﺎن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻬﺎد ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي را ﺑﯿﺮون از دوﻟﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨـﺪ ‪.‬از اﯾـﻦ‬ ‫روي ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ روي آورد‪.‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﻊ ﺣﺠﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﺗﺮﯾﻦ وﺿﻊ ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻗﺪام ﺿـﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ رﺿـﺎﺧﺎن‬ ‫ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﺧﺸﻮﻧﺖ در اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻮد ﮐﻪ در روﺳﺘﺎﻫﺎ وﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ زور ﭼﺎدر وروﺳﺮي از ﺳﺮ زﻧﺎن ﺑـﺮ ﻣـﯽ داﺷـﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺗﺎ ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺧﺎن از ﺗﺮس ﻣﺎﻣﻮران دوﻟﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ ‪.‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ آزادي زﻧﺎن‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدان در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد ﻣﻠﻌﺒﻪ ﺑﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﺎي دوﻟﺘﻤﺮدان ﺑﻮدﻧـﺪ وﻣـﺄﻣﻮران دوﻟﺘـﯽ از ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺳـﺘﻢ‬ ‫وﺗﺠﺎوز درﯾﻎ ﻧﻤﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ وﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﯾﻦ اﻋﺘﺮاض وﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻤﺎم ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ ‪.‬اﻋﺘﺮاض ﻣﺮدم ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ آﯾـﺖ‬ ‫اﷲ ﻗﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ دوﻟﺖ درﺑﺎره ﺣﺠﺎب ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﺪت ﺗﻤﺎم ﺳﺮﮐﻮب ﮔﺮدﯾﺪ وﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔـﺮ در ﻣﺴـﺠﺪ ﮔـﻮﻫﺮ ﺷـﺎد ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺎك وﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ رژﯾﻢ ‪ ،‬ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ وﺧﺸﻮﻧﺖ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﺪ ‪.‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻫـﺎي ﺿـﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ رژﯾـﻢ ﻋﺎﻣـﻞ‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺗﻨﻔﺮ ﻣﺮدم وروﺣﺎﻧﯿﻮن از رﺿﺎ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ ‪.‬در واﻗﻊ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه دوﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷـﻮد ‪.‬‬ ‫رﺿﺎﺧﺎن در اواﯾﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﺸﺮﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد اﻣﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﺿـﺪ ﻣـﺬﻫﺒﯽ دوﻟـﺖ او‬ ‫در اداﻣﻪ ﮐﺎر ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ داﺷﺘﻨﺪ از دوﻟﺖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ ‪.‬‬ ‫‪.2-3‬ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﮕﺮاﯾﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ وﺳﯿﺎﺳﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزي ﻗﻮﻣﯽ وﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫دوﻟﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ روﺷﻦ ﻓﮑﺮان ﻏﺮب زده ﻣﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﻨﺘﯽ اﯾﺮاﻧـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‬ ‫وﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ رژﯾﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ آن اﺳﺘﻮار ﺳﺎزد اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﮐﻪ در ﺷﻌﺎر » ﺧﺪا ﺷﺎه ‪ ،‬ﻣﯿﻬﻦ « ﻧﻤﻮد ﻣـﯽ ﯾﺎﻓـﺖ ‪ ،‬دو وﯾﮋﮔـﯽ ﺑـﺎرز داﺷـﺖ ‪:‬‬ ‫وﯾﮋﮔﯽ اول اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن وﻗﻮم آرﯾﺎﯾﯽ ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ وﺗﻤـﺎم دوران ﺣﯿـﺎت اﺳـﻼﻣﯽ‬ ‫اﯾﺮان ﻧﺎﯾﺪﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد وﺣﺘﯽ ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ‪ ،‬واز ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ اﯾـﺮان ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ داﺷﺖ ‪.‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ‪ ،‬رﮐﻦ اﺻﻠﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ‪ ،‬وﺷـﺎه دوﺳـﺘﯽ وﺣﺘـﯽ‬ ‫ﺷﺎه ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ‪.‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ وﻣﻠﯿﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺷﺎه ﮔﺮه ﻣﯽ ﺧﻮرد وﺷﺎه دوﺳﺘﯽ ﻣﻌﯿﺎر اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﻮدن ﺗﻠﻘـﯽ ﻣـﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ ‪.‬‬ ‫ﺷﺪت ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از رﺟﺎل اﯾﺮاﻧﯽ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬رﺿﺎ ﺷﺎه ﻃﺎﻟـﺐ اﯾﻤـﺎن ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟـﺎي‬ ‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ ‪.‬‬ ‫وﯾﺰﮔﯽ دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ آداب ورﺳﻮم ‪،‬زﺑﺎن ودر ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﻮﯾﺖ وﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮاﻧﯽ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳـﺎزي ﻗـﻮﻣﯽ‬ ‫– ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ‪.‬ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﮕﺮاﯾﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ دو وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾـﺮان را ﻧﺎدﯾـﺪه ﻣـﯽ ﮔﺮﻓـﺖ ‪ :‬اول اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫اﺳﻼم ﺑﺨﺶ ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﺎرﯾﺦ وﻫﻮﯾﺖ ﻣﺮدم اﯾﺮان اﺳﺖ ‪ ،‬وﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از اﻓﺘﺨﺎرات وﻋﻈﻤﺖ اﯾﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼﻣﯽ اﺳـﺖ‬ ‫وداﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺸﻬﻮر اﯾﺮان ﻫﻤﮕﯽ در اﯾﻦ ﺗﻤﺪن رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ وﻣﺮدم اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻋﻤﺪﺗﺎ وﻓﺎ دار ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ وارزش ﻫﺎي ﻣـﺬﻫﺒﯽ اﻧـﺪ ‪.‬از اﯾـﻦ رو‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺗﺎرﯾﺦ وﻫﻮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان را ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﻣﺒﻬﻢ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ؛ دوم اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺮان ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﺑـﺎ‬ ‫اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از زﺑﺎن وﮔﻮﯾﺶ وﺳﻨﺘﻬﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﯿﭻ ﻗﻮﻣﯿﺖ ‪ ،‬ﻟﺒﺎس وزﺑـﺎن واﺣـﺪي‬ ‫‪16‬‬  ‫ب‪ :‬اﻧﻘﻼب ﺳﻔﯿﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي آن‬ ‫در ‪ 6‬دي ﻣﺎه ‪ ،1341‬ﺷﺎه اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ دارد اﺻﻮل ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ اي را ﺑﻪ رﻓﺮاﻧﺪوم ﺑﮕﺬارد‪.‬اﯾﻦ اﺻﻮل ﮐﻪ ﺑﻌﺪا‬ ‫▫‬ ‫ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﺳﻔﯿﺪ ﺷﻬﺮت ﯾﺎﻓﺖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‬ ‫‪-‬اﻟﻐﺎي رژﯾﻢ ارﺑﺎب و رﻋﯿﺘﯽ‬ ‫‪-‬ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ‬ ‫‪-‬ﻓﺮوش ﺳﻬﺎم ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‬ ‫‪-‬ﺳﻬﯿﻢ ﮐﺮدن ﮐﺎرﮔﺮان در ﺳﻮد ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت‬ ‫‪-‬اﺻﻼح ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺳﭙﺎه داﻧﺶ‬ ‫در ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1341‬اﻣﺎم ﻃﯽ اﻋﻼﻣﯿﻪ اي‪ ،‬رﻓﺮاﻧﺪم را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده و آن را رﻓﺮاﻧﺪوم اﺟﺒﺎري ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫ﺷﺎه ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﻗﻢ در ‪ 4‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1341‬وارد ﻗﻢ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل او ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ و او ﭘﺲ از ﯾﮏ‬ ‫▫‬ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺗﻨﺪ ﻋﻠﯿﻪ روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 6‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1341‬رﻓﺮاﻧﺪوم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺻﻮل ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺰار و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻋﻼن دوﻟﺖ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ از‬ ‫▫‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ آن راي ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﺜﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫روﺣﺎﻧﯿﻮن ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد اﻣﺎم در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﮐﻪ از ‪ 8‬ﺑﻬﻤﻦ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ‬ ‫▫‬ ‫ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﺧﻮدداري ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬اﻋﻼم ﻋﺰاي ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻓﺮوردﯾﻦ ‪1342‬‬ ‫در ‪ 23‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ ،1341‬ﺷﺎه در ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ در دزﻓﻮل از ﻣﺮاﺟﻊ و روﺣﺎﻧﯿﻮن ﺑﻪ زﺷﺘﯽ ﯾﺎد ﮐﺮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب‬ ‫▫‬ ‫آﻧﺎن ﻫﺸﺪار داد‪.‬‬ ‫اﻣﺎم در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﻫﺎي ﻧﻮروز ﺳﺎل ‪ 1342‬را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﻤﻮده و آن را ﻋﺰاي ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫▫‬ ‫در ‪ 2‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ ،1342‬در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮﮔﻮاري ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺖ ﺷﻬﺎدت اﻣﺎم ﺻﺎدق )ع( در ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﯿﻀﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮران دوﻟﺖ‬ ‫▫‬ ‫وارد ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻃﻼب ﺑﻪ زدوﺧﻮرد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫﺎ و اﻃﻼﻋﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺻﺎدر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫‪23‬‬  ‫ه‪ :‬ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن و ﺗﺒﻌﯿﺪ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‬ ‫در ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ ،1343‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ از ﻣﺠﻠﺲ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﺎﻣﻮر در اﯾﺮان و واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺸﺎن ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ‬ ‫▫‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻋﻄﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮﻣﯽ در اﯾﺮان ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 4‬آﺑﺎن ‪ ،1343‬ﮐﻪ ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪ ﺷﺎه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎم ﻃﯽ ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ آﯾﻪ اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن‬ ‫▫‬ ‫)اﺳﺘﺮﺟﺎع(‪ ،‬از ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و دوﻟﺖ و ﻣﺠﻠﺴﯿﺎن را ﻧﻮﮐﺮان‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﻃﯽ ﯾﮏ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻻﯾﺤﻪ ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن را اﻓﺸﺎ و ﻣﺤﮑﻮم ﻧﻤﻮد و آن را ﺳﻨﺪ ﺑﺮدﮔﯽ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان‬ ‫▫‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 13‬آﺑﺎن ‪ ،1343‬ﻣﻨﺰل اﻣﺎم در ﻗﻢ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه و اﯾﺸﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ‬ ‫▫‬ ‫ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﺑﺎري ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دو ﻣﺎﻣﻮر اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ اﻣﺎم‪ ،‬ﺣﺎج آﻗﺎ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺒﻌﯿﺪﮔﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫‪ 11‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻣﺎم از ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ‪ 13‬ﺳﺎل و ‪ 5‬ﻣﺎه در آن ﮐﺸﻮر ﺑﺴﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫و‪ :‬از ﻓﺮﺟﺎم ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن ﺗﺎ آﻏﺎز ﺑﺤﺮان‬ ‫ﺑﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﺒﺮ ﺗﺒﻌﯿﺪ اﻣﺎم‪ ،‬ﻣﺮدم دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﻈﺎﻫﺮات زدﻧﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫ﻣﺮاﺟﻊ و ﻋﻠﻤﺎي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺻﺪور ﺗﻠﮕﺮاف و اﻋﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﻘﺒﯿﺢ ﺗﺒﻌﯿﺪ اﻣﺎم‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮد را از اﻫﺪاف اﯾﺸﺎن‬ ‫▫‬ ‫اﻋﻼم داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اول ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1343‬ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺎراﯾﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎي ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻮﺗﻠﻔﻪ‬ ‫▫‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻻﯾﺤﻪ ﮐﺎﭘﯿﺘﻮﻻﺳﯿﻮن ﺗﺮور و ﺑﻘﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪.‬ﺣﮑﻢ ﺗﺮور وي ﺗﻮﺳﻂ آﯾﺖ اﷲ ﻣﯿﻼﻧﯽ‬ ‫در ﻣﺸﻬﺪ ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 21‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ ،1344‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه در ﮐﺎخ ﻣﺮﻣﺮ ﺗﻮﺳﻂ رﺿﺎ ﺷﻤﺲ آﺑﺎدي‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻫﻮاداران اﻣﺎم‬ ‫▫‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎه ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﺑﺮد‪.‬‬ ‫در ﭘﺲ از ﺗﺒﻌﯿﺪ اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي ﻧﻬﻀﺖ داﺷﺘﻨﺪ و آن را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﮑﺮ راه ﻫﺎي‬ ‫▫‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ رژﯾﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻮﺗﻠﻔﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺣﺒﯿﺐ اﷲ ﻋﺴﮕﺮ اوﻻدي‪ ،‬ﺣﺎج ﺻﺎدق اﻣﺎﻧﯽ و ﻣﻬﺪي ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺣﺰب ﻣﻠﻞ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺠﺖ‬ ‫اﻻﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد ﺣﺠﺘﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺳﯿﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻣﻮﺳﻮي ﺑﺠﻨﻮردي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ در ‪ 24‬ﻣﻬﺮ ‪ 1344‬ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺳﺎواك ﮐﺸﻒ و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪25‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺧﻠﻖ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﯿﻒ ﻧﮋاد‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﻣﺤﺴﻦ و ﻋﻠﯽ‬ ‫▫‬ ‫اﺻﻐﺮ ﺑﺪﯾﻊ زادﮔﺎن در ﺳﺎل ‪ 1344‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺒﻬﻪ آزادي ﺑﺨﺶ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان )ﺟﺎﻣﺎ(‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﷲ ﭘﯿﻤﺎن و دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﺎﻣﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﯾﮑﻬﺎي ﻓﺪاﯾﯽ ﺧﻠﻖ ﻧﯿﺰ از ﺗﻠﻔﯿﻖ دو ﮔﺮوه ﭼﺮﯾﮑﯽ‬ ‫ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ ﺑﺮﻫﺒﺮي ﺑﯿﮋن ﺟﺰﻧﯽ و ﻣﺴﻌﻮد اﺣﻤﺪزاده در ‪ 1349‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ و در ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1350‬اﻋﻼم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم در دوره اي ﮐﻪ در ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن ﻃﺮز ﺗﻠﻘﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ ﻧﺠﻒ از اﺳﻼم‬ ‫▫‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻼش ﺑﺮاي آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﻼب ﺑﻪ اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ اﺳﻼم را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار‬ ‫دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﮓ اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺧﺮداد ﻣﺎه ‪) 1346‬ژوﺋﻦ ‪ ،(1967‬ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦ‬ ‫▫‬ ‫ﻫﺎي ‪ 2500‬ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﻣﻬﺮ ﻣﺎه ‪ ،1350‬ﺟﺸﻦ ﻫﺎي ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﭘﻬﻠﻮي ‪ 1355‬و ﺟﺸﻦ‬ ‫ﻫﻨﺮ ﺷﯿﺮاز در ﺳﺎل ‪ 1356‬اﻃﻼﻋﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺻﺎدر ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﺮان در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﺘﺮده اي ﻧﺸﺮ و ﺗﻮزﯾﻊ‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم در ﺑﻬﻤﻦ ‪ 13 ،1348‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎزﺗﺎب وﺳﯿﻌﯽ در آن روز‬ ‫▫‬ ‫داﺷﺖ‪.‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬دﮐﺘﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ز‪ :‬آﻏﺎز ﺑﺤﺮان ‪ 56‬ﺗﺎ ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫از ‪ 1350‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ داراي درآﻣﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ‬ ‫▫‬ ‫ﺣﺎل از آزادي ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮده و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺗﻤﺎم ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫دو ﺣﺰب ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﯽ اﯾﺮان ﻧﻮﯾﻦ و ﻣﺮدم در ﺳﺎل ‪ 1350‬در آﺧﺮﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺒﻞ از اﻧﺤﻼل ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫▫‬ ‫در ‪ ،1353‬ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﻫﺮ دو ﺣﺰب ﻣﻮﺻﻮف ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ اﯾﻦ ﺣﺰب را ﺗﺤﺮﯾﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻃﯽ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻫﺎي ﭘﻠﯿﺲ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮارداده و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ‬ ‫▫‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ )‪ ،(1349‬ﭘﺎﺳﮕﺎه ﭘﻠﯿﺲ ﻗﻠﻬﮏ )‪ ،(1350‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻓﺮﺳﯿﻮ دادﺳﺘﺎن‬ ‫ارﺗﺶ )‪ ،(1350‬ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار ﺑﻨﺎم ﻓﺎﺗﺢ )‪ ،(1353‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺎرد داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﯽ )‪ ،(1354‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺗﻌﺪادي‬ ‫از آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻟﻮﺋﯿﺲ ﻫﺎوﮐﯿﻨﺰ )‪ ،(1352‬دو ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻧﯿﺮوي ﻫﻮاﯾﯽ )‪ ،(1354‬ﺳﻪ ﻣﺴﺘﺸﺎ ر‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ )‪ (1355‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﮔﺮوه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﯽ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ رژﯾﻢ روي‬ ‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪26‬‬