Anatomia skóry PDF

Anatomia skóry proces rogowacenia. Wpęcherzykach keratynocytów ok, 15% wagi Waga 18-20 kg wraz, ok.1,6-2m, znajduje się białko profilagryna, które przekształca się 0.5mm-3.5- 4.5 mm. Najcieńsza w okolicach oka w filagrynę–...

Anatomia skóry proces rogowacenia. Wpęcherzykach keratynocytów ok, 15% wagi Waga 18-20 kg wraz, ok.1,6-2m, znajduje się białko profilagryna, które przekształca się 0.5mm-3.5- 4.5 mm. Najcieńsza w okolicach oka w filagrynę– białko wiążące filamenty cytokeratyny w Najgrubsza-powierzchnia stopy. gęstą masę rogową. (4)warstwa jasna: 2-3 pokłady komórek obumierających (bez jąder i organelli Funkcje skóry natomiast z licznymi grubymi pęczkami filamentów Budowa skóry pośrednich), o kwasochłonnej cytoplazmie, występują (1)naskórek nabłonek wielowarstwowy płaski tylko w grubych naskórkach np. w skórze podeszwy. rogowaciejący Keratynocyty tej warstwy mają jeszcze zachowane (2)skóra właściwa - tkanka Łączna zbita desmosomy. (3)tkanka podskórna- Tkanka tłuszczowa wiotka (5) warstwa zrogowaciała: kilka do kilkudziesięciu - Funkcje naskórka pokładów płaskich płytek keratynowych- martwych Naskórek komórek wypełnionych gęstą siecią filamentów Jest barierą uniemożliwiającą: wnikanie pośrednich i otoczonych pogrubioną, usztywnioną drobnoustrojów + wnikanie wody chroni głębiej błoną komórkową zwanych łuseczkami rogowymi. położonych tkanek przed działaniem czynników Łuseczka rogowa składa się z wewnętrznego rdzenia i fizycznych i chemicznych zewnętrznej otoczki, które się wykształcają w trakcie Jest o nabłonek wielowarstwowy płaski, którego przechodzenia keratynocytów z warstwy ziarnistej do część powierzchowna zbudowana jest ze ściśle jasnej (lub zrogowaciałej). Wtedy to z cząsteczek upakowanych płaskich płytek białkowych (keratyna). profilagryny są odcinane przez proteazę fragmenty tworzących zwartą warstwę nieprzenikliwa dla wody białka, czyli cząsteczki filagryny, która powoduje (warstwa zrogowaciała). agregację filamentów cytokeratyny w zrogowaciały ◦ Znaczna grubość naskórka rdzeń. Otoczka zewnętrzna łuseczki powstaje z bialek Proces przejścia KC z warstwy rozrodczej do rogowej inwolukryny, SPR i lorykryny. trwa około 30 dni. Na podeszwach dłużej. Z wiekiem proces ten wydłuża się i może trwać nawet 60 dni. W Warstwa brodawkowata skóry jest bledsza od warstwy niektórych chorobach czas przejścia komórki warstwy siateczkowatej Zawiera mniej kolagenu i elastyny lecz rozrodczej do rogowej może być znacznie krótszy więcej macierzy Cienkie włókna kolagenowe i (może trwać zaledwie kilka dni). Taka wzmożona sprężyste są rozrzucone bezładnie, a duża ich część proliferacja naskórka występuje w łuszczycy. przebiega prostopadle do powierzchni skóry Warstwa brodawkowata zawiera drobne naczynia krwionośne, Jest barierą uniemożliwiającą: wnikanie cienkie odgałęzienia nerwowe oraz zakończenia drobnoustrojów wnikanie wody ochronę głębiej nerwowe położonych tkanek przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych Jest to nabłonek Ciałka Merkla (receptory ucisku); Ciałka Meissnera wielowarstwowy płaski, którego cześć powierzchowna (receptory dotyku); Ciałka Krausego (receptory zbudowana jest ze ściśle upakowanych płaskich płytek temperatury); Ciałka Ruffiniego (receptory rozciągania białkowych (keratyna), tworzących zwartą warstwę i ucisku); Ciałka Vatera-Paciniego (receptory wibracji nieprzenikliwa dla wody (warstwa zrogowaciała). częstotliwościach); Melanocyty- synteza i magazynowanie melaniny Tkanka łączna zbita Tkanka łączna zbita składa się (barwnik); Komórki Langerhansa- stanowią obwodową zasadniczo z włókien klejorodnych i sprężystych część immunologicznego; Komórki Merkla najliczniejszych w głębokiej warstwie skóry właściwej. układukomórki obwodowego układu nerwowego; Ułożenie włókien jest zgodne z kierunkiem pociągania. Limfocyty- pełnią rolę nadzoru immunologicznego. Tkanka łączna luźna. (1)warstwa podstawna: jeden pokład walcowatych lub Włosy są to gładkie włókna zrogowaciałe, które niskich sześciennych, o zasadochłonnej cytoplazmie powstają z komórek naskórka. U człowieka włosy (liczne rybosomy i polirybosomy), liczne występują tylko w określonych okolicach ciała: na hemidesmosomy i desmosomy oraz nieliczne pęczki głowie, w dołach pachowych, okolicy łonowej. W filamentów pośrednich typu I i II, mikrotulule i filamenty pozostałych miejscach włosy mają charakter aktynowe. Wśród tych komórek znajdują się komórki szczątkowy. Barwa włosów zależy od ziarnistego macierzystedzielące się, zapewniające ciągłą odnowę barwnika rozpuszczonego brązowego i barwnika tej tkanki. (2)warstwa kolczysta: kilka warstw czerwonego. U osób rudych nie wytwarza się barwnik spłaszczonych, czternastościennych komórek (kształt brązowy, a u blondynów barwnik występuje tylko w wielokątny) z centralnie położonym jądrem. zewnętrznej warstwie korowej włosa. Cytoplazma tych komórek kurcząc się daje obraz „kolców” w miejscach gzie komórki przylegają do siebie Pochewka zewnętrzna włosa- przedłużenie warstwy za pomocą desmosomów. Powstałe przestrzenie podstawnej i kolczystej naskórka Pochewka międzykomórkowe wypełnia wewnętrzna włosa Wybrzuszenie włosa Składa się z: mukopolisacharydy i białka. części górnej– stały składnik włosa części dolnej– cyklicznie zanika i odnawia się zgodnie z cyklem (3)warstwa ziarnista: kilka pokładów spłaszczonych wzrostu włosa Zawiera: komórki macierzyste włosa. komórek zawierających ziarnistości (ziarna keratohialinowe). Są one zbudowane z materiału gruczoły łojowe (natłuszczające powłokę włosa) białkowego bogatego w aminokwasy siarkowe gruczoły potowe ekrynowe (wydzielające pot służący (cysteinę)- znajdują się w nich substancje regulujące termoregulacji), gruczoły potowe apokrynowe (produkujące oleistą wydzielinę nadającą zapach), gruczoł mlekowy (będący przekształceniem Mięśnie żucia M. żucia m. skroniowy – unosi żuchwę apokrynowego gruczołu potowego). i pociąga ją do tyłu. Zaczyna się w dole skroniowym, a kończy na wyrostku dziobiastym żuchwy i kącie żuchwy. żwacz – unosi żuchwę, przyciska silnie do Budowa paznokcia 1. 2. 3. 4. 5. 6. Płytka szczęki i wysuwa ja ku przodowi. Zaczyna się na kości paznokciowa– twarda „blaszka”, którą potocznie jarzmowej i łuku jarzmowym a kończy na gałęzi i kącie nazywamy paznokciem. Obłączek– białawy półksiężyc żuchwy. u dołu płytki paznokciowej, zawiera pęcherzyki powietrza– widoczny nie na każdym z palców. Korzeń– Mięśnie twarzy ◼ Wokół otworów naturalnych. ◼ przednia część korzenia-> macierz– to miejsce wzrostu Przyczepy w skórze. ◼ Przedstawiają stany paznokcia i jedyna żywa jego część. Wały paznokcia– emocjonalne. ◼ Unerwienie – n. twarzowy (VII). wał boczny, wał tylny– określenie to odnosi się do skóry okalającej płytkę paznokcia. Skórka– obrąbek Mięśnie wyrazowe albo w ogóle nie są naskórkowy paznokcia– to wąski pasek fałdu skórnego, przytwierdzone do kości, albo też tylko na jednym który zdaje się urywać u podstawy płytki paznokciowej. końcu mają przyczep kostny. Zwykle przyczepiają Brzeg wolny– część paznokcia rosnąca poza się one do skóry lub do błony śluzowej. Kurcząc się opuszkiem palca. 7. Obrąbek naskórkowy poruszają skórę. Napinając skórę w pewnych podpaznokciowy. okolicach twarzy mięśnie wyrazowe zmieniają jej kształt oraz wygląd i nadają jej określony wyraz. Gruczoł sutkowy składa się z 12-20 płatów, będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny, który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną. Zatoki te, o przekroju rzędu 5-8 mm i długości średnio 12 mm, kończą się u podstawy brodawki zwężeniem. Budowa zewnętrzna mięśni Mięsień zbudowany jest z: brzuśca o ciemnoczerwonym zabarwieniu, będącego skupieniem włókien mięśniowych ścięgna o barwie szarosrebrzystej, utworzonego z tkanki łącznej włóknistej zbitej ukształtowanej Układ mięśniowy jest czynnym składnikiem aparatu ruchu. Składa się on z mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych, które są powiązane z kośćcem. Jest ich około 400 i stanowią 2/5 masy całego organizmu. Działanie mięśni polega na kurczeniu się włókien mięśniowych, co powoduje skrócenie długości z jednoczesnym pęcznieniem mięśnia. Mięsień składa się zazwyczaj z jednego brzuśca, chociaż może być ich kilka o wspólnym ścięgnie końcowym. Wówczas brzuśce noszą nazwę głów, a Na sklepieniu czaszki leży parzysty mięsień potyliczno mięśnie: dwugłowych; trójgłowych; - czołowy. ▪ Składa się on z brzuśca potylicznego i czworogłowych. brzuśca czołowego, połączonych czepcem Kształt mięśni długie - mięśnie kończyn szerokie - ścięgnistym. ▪ Dwa mięśnie, czepiec i dwa mięśnie płaskim brzuścu i ścięgnach w postaci rozcięgna np. skroniowo ciemieniowe tworzą razem mięsień mięśnie klatki piersiowej krótkie - np. część mięśni naczaszny. kręgosłupa mieszane - mięśnie okrężne będące zwieraczami np. miesień okrężny ust, miesień okrężny Mięsień podłużny ◼ wywołuje jedną lub kilka oka poprzecznych fałd u nasady nosa. ◼ Zwykle łączą się one z marszczeniem brwi i wyraz twarzy jest wówczas Podział mięśni m. szyi i głowy (m. szyi, m. głowy); groźny i agresywny. mięśnie tułowia (m. klatki piersiowej, m. brzucha, m. Mięsień potyliczno - czołowy. ◼ Brzusiec czołowy grzbietu); m. kończyny górnej (m. obręczy kończyny mięśnia kurcząc się unosi brwi do góry oraz wytwarza górnej, m. ramienia, m. przedramienia, ręki); m. na czole poprzeczne fałdy. ◼ Mięsień ten nadaje twarzy kończyny dolnej (m. obręczy kończyny dolnej, m. uda, wyraz uwagi i zamyślenia. goleni, stopy). Mięśnie głowy dzielimy na trzy grupy: mięśnie poruszające żuchwą (żucia); mięśnie wyrazowe - przyczepione do wewnętrznej powierzchni skóry głowy; mięśnie gałki ocznej, mięśnie języka, mięśnie narządu przedsionkowo ślimakowego. Mięsień marszczący brwi ◼ mięśnie obu stron działają Mięsień jarzmowy większy ◼ Jego skurcz podciąga wspólnie. ◼ Mięsień ten, symetryczny, zbliża do siebie usta ku górze i bocznie odsłaniając zęby górne oraz łuki brwiowe, ◼ powodując powstawanie 2-3 pionowych nadając charakterystyczny esowaty kształt bruździe zmarszczek u podstawy nosa. ◼ Zmarszczki te nosowo wargowej. powstają u ludzi niezadowolonych, gniewnych, głodnych, ciężko pracujących fizycznie. Mięsień śmiechowy ◼ Wywołuje on również zagłębienie policzka zwane „dołkiem śmiechowym''. Mięsień okrężny oka ◼ zamykanie szpary powiek, Mięsień policzkowy ▪ leży w ścianie policzka. ▪ załamanie się brwi, mruganie. Dzieli się na 3 części: ◼ Rozpościera się między szczęką i żuchwą. ◼ Przyciska Część powiekowa - spokojne zamykanie powiek - policzki do zębów i pociąga kąt ust w kierunku wyraz zamyślenia, współdziała z powiekami w bocznym (mięsień trębaczy), poszerza więc szparę ust. mruganiu. ◼ Część oczodołowa - silne zaciskanie ◼ Chroni błonę śluzową przed wysuwaniem się między powiek. ◼ Część łzowa - opróżnianie woreczka oba szeregi zębów. Podczas żucia jego napięcie łzowego. zapobiega dostawaniu się kęsów do przedsionka jamy ustnej. ◼ Pociągając kąty ust ku bokom, nadaje twarzy Mięsień nosowy ◼ płaski, trójkątny leży na skrzydle wyraz rozgoryczenia i rezygnacji. ◼ Czynność ta nosa. ◼ Składa się z dwóch części, poprzecznej i występuje również przy płaczu. skrzydłowej, mających wspólny przyczep początkowy. Przyciska policzki do zębów i pociąga kąt ust w ◼ Część poprzeczna zwęża nozdrza, pociągając ku kierunku bocznym (mięsień trębaczy), poszerza więc dołowi ruchomą część nosa. ◼ Część skrzydłowa szparę ust. rozwiera nozdrza pociągając skrzydła nosa ku dołowi i Mięsień okrężny ust ◼ Nie ma przyczepów kostnych. do boku. Przebiega w wargach ◼ Mięsień ten bądź, zwiera szparę ust, bądź przyciska wargi do zębów lub wysuwa wargi do przodu, np. przy gwizdaniu, pocałunku lub Mięsień jarzmowy większy Od kości jarzmowej do ssaniu. ◼ Warga górna i dolna mogą poruszać się kąta ust Jest on właściwym mięśniem śmiechu. oddzielnie. Pod wpływem działania tego mięśnia twarz się poszerza i pogłębiają się promieniste bruzdy w kącie Mięsień obniżacz kąta ust ◼ W przypadku bocznym oka. obustronnego skurczu tego mięśnia szpara ust przybiera kształt łuku wypukłego ku górze. Mięsień śmiechowy ◼ biegnie zbieżnie do kąta ust, Mięsień obniżacz kąta ust ◼ wyprostowuje gdzie kończy się w skórze i błonie śluzowej. ◼ Mięsień nosowo-wargową. bruzdę ◼ Mięsień ten nadaje twarzy ten pociąga kąt ust ku bokowi i stąd nazwa wyraz smutku, cierpienia, przybicia, niesmaku. „śmiechowy”. ◼ Jest słabym mięśniem śmiechu. Mięsień bródkowy ◼ mięsień podnosi uwypuklenie zewnętrzną. ◼ Skora układa się przy tym w podłużne ◼ bródki i wargę dolną. ◼ Nadaje nadąsany. twarzy wyraz fałdy. ◼ Pociąga kąty ust do dołu i bocznie nadając ◼ Widzimy to u osób w chwili, kiedy zbiera im się na twarzy wyraz strachu i gniewu, wściekłości lub płacz przerażenia. ◼ Unerwienie: n. twarzowy i splot szyjny. Mięśnie szyi powierzchowne ◼ m. mostkowo - nabłonekniemawłasnychnaczyń krwionośnych; obojczykowo - sutkowy (m-o-s)– obustronny skurcz odżywianie tkanki nabłonkowej zachodzi na drodze mięśnia zgina pochylona głowę bardziej ku przodowi, a dyfuzji z naczyń krwionośnych leżących wyprostowana przechyla ku tyłowi. ◼ m. szeroki szyi - poniżejwarstwynabłonka; ◼ nabłonki są dobrze powoduje poprzeczne pofałdowania skóry szyi. ukrwione, znajdują się w nich liczne zakończenia nerwowe(receptorowe); Mięsień szeroki szyi ◼ Mięsień szeroki szyi unosi skórę szyi, dzięki czemu zmniejsza ucisk na żyłę szyjną zewnętrzną. ◼ Skora układa się przy tym w podłużne ◼ fałdy. ◼ Pociąga kąty ust do dołu i bocznie nadając twarzy wyraz strachu i gniewu, wściekłości lub przerażenia. ◼ Unerwienie: n. twarzowy i splot szyjny. Tkanka nabłonkowa rozwija się z trzech listków zarodkowych: ◼ ektodermy, ◼ endodermy, ◼ mezodermy. EKTODERMA, np. Naskórek skóra, włosy gruczoły łojowe nabłonek przełyku (górna część), układ nerwowy ENDODERMA, np. żołądek jelito trzustka wątroba płuca migdałki tarczyca MEZODERMA, np. naczynia krwionośne otrzewna osierdzie opłucna kości, mięśnie tkanka łączna Funkcje ◼ pokrywowo-ochronna(np.naskórek) ◼ resorpcyjna (wchłanianie, np. nabłonek jelitowy, kanalikównerkowych) ◼ wydzielnicza(gruczoły) ◼ barierowa (regulacja transportu, np. śródbłonek naczyń krwionośnych, nabłonekpęcherzykówpłucnych) ◼ zmysłowa (rzadka, komórki kubków Mięsień szeroki szyi ◼ Mięsień szeroki szyi unosi skórę smakowychiuchawewnętrznego) szyi, dzięki czemu zmniejsza ucisk na żyłę szyjną wieloszeregowy (wielorzędowy)–odmiananabł. do gry, w których jądra umieszczone są centralnie. ◼ jednowarstwowego walcowatego, podstawy komórek Uczłowiekanabłonek tenwystępuje w na tym samym poziomie, jądra na różnejwysokości kanalikachnerkowych,gruczołach ich przewodach. ◼ migawki (rzęski)–ruchome wypustki cytoplazmatyczne Często Pełni funkcje wydzielnicze lub funkcje czynnego (długość7-10μm;szerokośćok. 0,2 μm), przesuwające transportu jonów. po powierzchni nabłonka śluz, cząstki pyłów (w drogach oddechowych), kom. jajową (w jajowodzie), Jednowarstwowy walcowaty ◼ budują go wysokie plemniki (wnajądrzu). komórki o'kształcie nieregularnych graniastosłupów. ◼ Ich jądra znajdują się w spodniej warstwie cytoplazmy, mikrokosmki–nieruchomewypustki niewiele ponad błoną podstawną. ◼ U człowieka ten cytoplazmatyczne(2μm) zwiększające powierzchnię typ nabłonka występujewprzewodziepokarmowym nabłonka. Pojedyncza komórka odżołądkadoodbytnicy. ◼ Pełni przede wszystkim nabłonkamożezawieraćnawet3000mikrokosmków.Przy funkcje wchłaniania i wydzielania. kładowo najedenmm2jelitawypadaod10do40mikrokosmków. Nabłonek wielorzędowy (wieloszeregowy): ◼ budują go wysokie komórki przypominając powyginane Odmianą mikrokosmków są stereocylia (większe, graniastosłupy, z których część jest klinowata i nie rzadko występujące). dochodzi do wolniej powierzchni nabłonka. ◼ Budowa mikrokosmka ◼Mikrokosmek zawiera Jądrasąumieszczonewkomórkachna różnych wewnątrz wiązkę filamentówaktynowych. ◼Filamenty wysokościach (w wielu rzędach). ◼ Nabłonek ten aktynowe połączone są ze sobą dzięki białku fimbrynie występuje w drogach oddechowych (jamie nosowej, i fascynie. ◼Z błona komórkowa filamenty aktynowe krtani, tchawicy i oskrzelach), jajowód czy przewód wiąże białkominimiozyna. najądrza. ◼ Na wolnej powierzchni komórek tego nabłonkaczęstowystępująlicznerzęski pomagające Desmosomy łączą się z filamentami pośrednimi usuwać zanieczyszczenia, np.pyłowe. cytoszkieletu i z innymi desmosomami. ◼ Poprzezdesmosomysieci cytoszkieletów sąsiadujących Wielowarstwowy przejściowy ◼ ten typ nabłonka komórek sąpołączonew taki sposób, zaliczany jest do szczególnych, ponieważ komórki żemechanicznenaprężenia sąprzenoszonepocałej najbardziej zewnętrznej spośród 3-5 warstw tkance. ◼ Dzięki desmosomom komórki tworzą mocno budulcowych nie mają stałego kształtu. ◼ Zwykle Są spojone układy przestrzenne, a wymiana substancji Duże,baldaszkowate pokrywają kilka sąsiednich między komórkami może się swobodnie odbywać komórek leżących pod nimi. ◼ Ten typ nabłonka poprzez przestworymiędzykomórkowe. wyściela pęcherz moczowy i przewody wyprowadzające mocz. Blaszka podstawna (błona podstawna) ◼ Jest to cienka warstewka substancji międzykomórkowej oddzielająca Wielowarstwowy walcowaty ◼ Składa Się Zazwyczaj z nabłonki od położonychgłębiej tkanek. ◼ Jest kilku warstw komórek. ◼ Wyścieła dużego kalibru zbudowana z sieciowego układu białek i związków przewody wyprowadzające gruczołów ślinowych i cukrowcowo-białkowych (proteoglikanów). ◼ Blaszka innych gruczołów wewnątrzwydzielniczych. ◼ Pokrywa podstawna przytwierdza nabłonek do podłoża, Fragmenty Błony Śluzowe Spojówki. Odnowa i niekiedyograniczaonaprzechodzenie substancji z regeneracja nabłonków ◼ Wszystkie Nabłonki Mają obszaru nabłonka do sąsiednich tkanek. ◼ Blaszki Zdolność Do Szybkiej Odnowy i regeneracji (komórki podstawnewytwarzają równieżniektóre intensywnie się dzielą) oraz zawierają niezróżnicowane komórkinależącedoinnychtkanek. komórki macierzyste. możliwościach podziału. ◼ Wnabłonkach Budowa blaszki podstawnej ◼ Zbudowana Jest Wielowarstwowych Komórki Macierzyste są Ztrzechwarstw.Odkomórki są to kolejno: ◼ 1. blaszka zlokalizowane w najniższej warstwie–podstawnej. W jasna-powierzchniowa, leżą niej keratynocyty nabłonkach jednowarstwowych komórki macierzyste sa połączone z nią poprzez hemidesmosomy, głównym rozrzucone wśród komórek zróżnicowanych. składnikiem jest laminina. ◼ 2.blaszka ciemna(gęsta)-głównym składnikiem jest kolagen IV. ◼ Cyklkomórkowykomórekmacierzystychtrwado 3.blaszka siateczkowa-zbudowana z kolagenu VII. 2dni.Wwyniku Podziałukomórki Macierzystej powstaje jednakomórkaróznicującasię i jedna komórka Jednowarstwowy płaski: ◼ budują go spłaszczone, macierzysta. ◼ Średni czas życia komórek wieloboczne komórki, których jądra położone są nabłonkowych jest centralnie. ◼ Worganizmieczłowiekaspotykanesą różny:odok3dniwnabłonkujelita,do15-30dni wszędzie tam, gdzie warstwa oddzielająca nie powinna wnaskórkuipowyżej50dniwnabłonkutrzustki. utrudniać transportu niezbędnych substancji (kłębuszki Liczbakomórekwkażdymnabłonkujeststała,a liczba nerkowe,wyściela naczynia krwionośne i jamy ciała, komórek złuszczających się jest równoważona taką ściany pęcherzyków płucnych). ◼ Przystosowany do samą liczbą komórek nowo powstających z dzielących pełnienia funkcji filtracyjnych, dializacyjnych, biernego się komórek macierzystych. transportu gazów(CO2 Jednowarstwowy sześcienny ◼ budują go komórki równościenne, przypominające swoim kształtem kostki Komórki tkanki łącznej ◼ Fibroblasty, a szczególnie fibrocyty, Tkankę łączną tworzą komórki i substancja są komórkami osiadłymi, chociaż międzykomórkowa. mają zdolność ruchu. Komórki tkanki łącznej właściwej: ◼ fibroblasty i fibrocyty Fibroblasty – syntetyzują ◼ makrofagi substancję międzykomórkową ◼ komórki plazmatyczne (plazmocyty) oraz włókna. ◼ komórki tuczne (mastocyty) ◼ U dorosłych w tkance łącznej ◼ komórki tłuszczowe (adipocyty) rzadko przechodzą podziały. ◼ komórki przydanki (perycyty) ◼ Mitozy są obserwowane tylko Tkanka łączna właściwa wtedy, gdy organizm wymaga ◼ Komóki stałe dodatkowej liczby fibroblastów Fibroblasty Fibrocyty np. uszkodzenie tkanki Substancja międzykomórkowa łącznej. Istota podstawowa + włókna ◼ Fibroblasty, a szczególnie ◼ Komórki napływowe (czasowo obecne w tkance fibrocyty, są komórkami łącznej właściwej – limfocyty, plazmocyty, osiadłymi, chociaż mają monocyty, neutrofile). zdolność ruchu. Zawiera liczne naczynia krwionośne Melanofory Zrąb narządów, tworzy ◼ Są odmianą fibroblastów. Zawierają w cytoplazmie torebki narządów ziarenka brunatnego barwnika - melaniny. nadając im kształt. ◼ Melanina i ziarenka są wytwarzane przez Fibroblasty. melanocyty, które je wydzielają. ◼ Najliczniejsze w tkance łącznej ◼ Do fibroblastów dostają się przez endocydozę. luźnej. ◼ Melanofory są szczególnie liczne w tęczówce, ciele ◼ Komórki o wydłużonym rzęskowym, naczyniówce oka, w skórze części kształcie z wypustkami płciowych zewnętrznych i brodawki sutka. leżącymi w jednej płaszczyźnie ◼ Jądro jest owalne, posiadają Miofibroblasty – cechy fibroblastów i miocytów kilka jąderek. gładkich. Wykazują morfologiczne cechy ◼ Cytoplazma zawiera dobrze fibroblastów, ale zawierają zwiększoną ilość wykształconą siateczkę filamentów aktynowych i miozyny. Odpowiedzialne za śródplazmatyczną szorstką, gojenie ubytku po aparat Golgiego, liczne uszkodzeniu tkanki (obkurczanie rany) mitochondria, wakuole wydzielnicze. Makrofagi (histiocyty) - wywodzą się z monocytów, należą do układu fagocytów jednojądrzastych. Komórki tkanki łącznej właściwej (stałe) ◼ Są owalnymi komórkami o długości około 30 μm, ◼ Fibroblasty – syntetyzują ich jądra są owalne lub mają kształt nerki, a substancję międzykomórkową cytoplazma zawiera liczne lizosomy oraz oraz włókna. fagosomy. ◼ U dorosłych w tkance łącznej ◼ Długo żyjące komórki (kilka m-cy w tkance), rzadko przechodzą podziały. mogą lokalnie proliferować. Zawierają liczne ◼ Mitozy są obserwowane tylko lizosomy i fagosomy. Uwalniają kolagenazę, wtedy, gdy organizm wymaga produkują cytokiny, czynniki chemotaktyczne dodatkowej liczby fibroblastów oraz wiele innych substancji. np. uszkodzenie tkanki Komórki tkanki łącznej właściwej Komórki tkanki łącznej. łącznej właściwej ◼ Fibroblasty, a szczególnie ◼ Makrofagi (histiocyty) – po stymulacji fibrocyty, są komórkami zwiakszają rozmiar, mogą też ulegać osiadłymi, chociaż mają fuzji w komórki olbrzymie (giant cells) zdolność ruchu. (tylko stany patologiczne). Funkcja: pochłanianie cząsteczek Fibroblasty Fibrocyty (fagocytoza), trawienie przez lizosomy, (aktywne) (spoczynkowe) sekrecja substancji biorących udział w Mniejsze i starsze postacie obronnej (cytokiny – IL1, IL6; efekt fibroblastów są nazywane cytoksyczny -TNF) i naprawczej funkcji. fibrocytami. Komórki tkanki łącznej właściwej ◼ Mają one podłużne jądra o zbitej Makrofagi uwalniać mogą: chromatynie, kwasochłonną ◼ Enzymy (kolagenazę, elastazę) cytoplazmę i są mniej sprawne ◼ Lizozym metabolicznie. ◼ Leukotrieny ◼ Prostaglandyny ▪ Glikoproteiny ◼ interferon ▪ Białka włókniste Mastocyty (inaczej komórki tuczne) ◼ Komórki tuczne, niekiedy nazwane Właściwości GAG-ów mastocytami, są komórkami osiadłymi. Mają ▪ Posiadają ujemny ładunek przez usiarczanowanie. najczęściej kształt owalny, a ich Naładowane cytoplazma jest wypełniona ujemnie łańcuchy glikozaminoglikanów odpychają się, zasadochłonnymi ziarnami. działając na ◼ W jednej komórce tucznej może ich być kształt elastycznych sprężyn. do tysiąca. ▪ Dzięki temu ładunkowi wiążą jony Na+ ◼ Jądra komórek tucznych są okrągłe, i wodę. owalne lub segmentowane i leżą ▪ Jedna cząsteczka np. kwasu hialuronowego jest w zazwyczaj w środku komórki. stanie związać ok. 250 cząsteczek wody. ◼ Komórki tuczne powstają z komórek prekursorowych wywodzących się ze Glikoproteiny szpiku kostnego. ◼ Są kompleksami niedużych cząsteczek oligosacharydów i duzych cząsteczek białek. Należą do ◼ B i T Komórki plazmatyczne Liczne nich: w miejscach narażonych na ◼ Fibronektyna penetrację przez wirusy i cząsteczki ◼ Laminina obce. Odpowiedzialne za syntezę ◼ Osteopontyna immunoglobulin IgA, która w ◼ Glikoproteiny - odgrywają rolę przy powstawaniu sposób niespecyficzny wiąże się z połączeń między komórkami a substancją antygenami, np. w ślinie. międzykomórkową, przy przyleganiu komórek do podłoża w wyniku wiązania się z glikoproteinami błony Pericyty pochodzą z niezróżnicowanych komórek komórkowej – integrynami i selektynami oraz w mezenchymalnych. kierunkowaniu ruchu komórek, np. w wyniku ◼ Są to wrzecionowate komórki o cechach przejściowego wiązania się glikoprotein powierzchni zbliżonych do komórek śródbłonka i komórek komórek z osteopontyną. mięśni gładkich. ◼ Właściwości kurczliwe pericyty zawdzięczają Kolagen obecności w cytoplazmie aktyny, miozyny, i ◼ Słowo kolagen wywodzi się z języka tropomiozyny. greckiego: cola - klej, genno – rodzić ◼ W pewnych warunkach mogą się różnicować w (klejorodny). inne komórki, np. fibroblasty. ◼ Najliczniejsza rodzina białek wśród pozakomórkowych struktur włóknistych. Komórki tkanki łącznej ◼ Kolagen spaja elementy komórkowe ◼ Komórki tkanki łącznej nie przylegają prowadząc do formowania z nich tkanek ściśle do siebie, występuje między i narządów. nimi galaretowata substancja ◼ Stanowi on ok. 30% wszystkich białek. międzykomórkowa, w której wyróżnia ◼ Jest białkiem stabilnym, prawie się istotę podstawną i włókna. całkowicie biernym w metabolizmie Komórki podporowe ustroju, a jego odnowa jest powolna. ▪ Należą do tkanki łącznej ◼ Istnieje co najmniej 20 typów (fibroblasty, chondroblasty, polipeptydowych łańcuchów kolagenu osteoblasty, miofibroblasty, (łańcuchów alfa). adipocyty). ▪ Wytwarzają substancję (macierz) Główne typu kolagenu pozakomórkową. ▪ Głównymi typami kolagenu najczęściej ▪ Umożliwiają organizację występującymi w tkankach są: kolagen typu przestrzenną tkanki. I, II, III, IV, VII. ▪ Zapewniają jej stabilność ▪ Kolagen typu I, II, III, VII tworzą włókienka mechaniczną. różnej grubości i stanowią one główne formy ▪ W okresie zarodkowym powstają kolagenu włóknistego. z mezenchymy. ▪ Natomiast kolagen typu IV nie wytwarza ▪ Wytwarzają wiele składników substancji włókien i należy do grupy kolagenów pozakomórkowej. tworzących sieci, ▪ Po osiągnięciu dojrzałości tworzą tkankę ▪ Kolagen typu VII tworzy włókienka zawierającą niewielkie liczbę komórek zakotwiczające niektóre błony podstawne. w dużej ilości substancji pozakomórkowej. ▪ Są bardziej dostosowane do tworzenia Struktura kolagenu połączeń adhezyjnych z substancją ◼ Łańcuchy te składają się pozakomórkową niż z innymi komórkami. z regularnych triad aminokwasów: Wspólne cechy charakterystyczne komórek Gly-X-Y, gdzie Gly – to glicyna, a X i podporowych Substancja pozakomórkowa Y to inne aminokwasy. Skład: ◼ Na ogół X to prolina, zaś Y to ▪ Glikozaminoglikany (GAG) hydroksyprolina. ◼ Trzy łańcuchy kolagenu skręcają ◼ Obie tkanki mają szczególną zdolność gromadzenia się spontanicznie w podjednostki tłuszczu i uwalniania zwane tropokolagenem produktów ich degradacji. ◼ W warunkach dynamicznej równowagi ilość tłuszczu Elastyna. syntetyzowanego i ▪ Jest białkiem organizującym się we włókna lub w degradowanego są równe. błony za pomocą wiązań poprzecznych. ◼ W ciągu doby ok. 10% tłuszczu ulega wymianie. ▪ Wytwarzana jest przez fibroblasty. ◼ W warunkach głodu lub dużych wydatków ▪ Stanowi główny składnik włókien sprężystych. energetycznych proces lipolizy ▪ Należy do białek zwanych skleroproteinami, które przeważa nad procesem lipogenezy. są rozciągliwe i sprężyste. ◼ Pełni rolę magazynu substratów energetycznych, ▪ Jest syntetyzowana w siateczce izolatora termicznego, ma śródplazmatycznej fibroblastów, chondroblastów właściwości amortyzowania urazów. lub miocytów gładkich. ◼ Tkanka tłuszczowa brunatna wytwarza ciepło, dzięki ▪ Wydzielona elastyna odkłada się pomiędzy szczególnemu mikrofibrylami zbudowanymi z fibryliny. działaniu mitochondriów. ◼ Czynność tkanki tłuszczowej podlega regulacji przez Skład elastyny układ nerwowy i Elastyna składa się z ok. 750 reszt endokrynny, co służy ogólnoustrojowej homeostazie aminokwasowych, termicznej. Skład: ▪ prolina - 13% ▪ glicyna - 34%, Tkanka tłuszczowa brunatna Tkanka tłuszczowa ▪ mało hydroksyproliny brunatna Występowanie: Fibrylina Obficie - u noworodków i dzieci w pierwszym roku ▪ Jest głównym składnikiem życia: pozakomórkowych mikrofibryli. ◼ pod skórą, ▪ Wchodzi w skład włókien sprężystych. ◼ wzdłuż tętnic szyjnych i wokół tętnicy ▪ Przypuszcza się że pośredniczą podobojczykowej, w adhezji różnych składników substancji ◼ w dole pachowym, śródpiersiu, okolicy pozakomórkowej. międzyłopatkowej, ◼ wokół nerek i nadnerczy. Fibronektyna W dalszych latach życia zanika, a jej miejsce zajmuje ◼ Znaczenie czynnościowe fibronektyny wynika z tkanka tłuszczowa jej zdolności do łączenia się z różnymi żółta. składnikami tkanek, gdyż zawiera ona miejsca Tkanka tłuszczowa brunatna (wielopęcherzykowa) wiążące kolagen i heparynę oraz cząsteczki ◼ W komórkach znajdują się liczne krople tłuszczu o adhezji komórkowej. różnej wielkości. ◼ Jądro jest kuliste i położone w środkowej części Fibronektyna komórki. Stanowi wieloczynnościową glikoproteinę ◼ Komórki otoczone błoną podstawną. występującą w trzech głównych formach: ◼ Krople rozmieszczone równomiernie w bliskim ▪ Krążące białko osocza. sąsiedztwie mitochondriów. ▪ Białko łączące się przejściowo ◼ W cytoplazmie znajduje się wiele mitochondriów, z powierzchnią licznych rodzajów komórek. mało SER i RER, mały ▪ Nierozpuszczalne włókienka wchodzące aparat Golgiego, liczne rybosomy, często w postaci w skład substancji pozakomórkowej po polirybosomów. wytworzeniu między dimerami fibronektyny wiązań poprzecznych, łączących je ze sobą Tkanka tłuszczowa – biała (żółta) mostkami dwusiarczkowymi. ◼ Tłuszcz adipocytów jest w 95% estrem kwasów tłuszczowych i glicerolu tj. Tkanka tłuszczowa – biała (żółta) i triglicerydem. brunatna ◼ Kwasy tłuszczowe dostarczane do ◼ Komórki tłuszczowe występują komórek tłuszczowych pochodzą z: pojedynczo lub w małych grupach, tłuszczu pokarmowego, krążącego we większość w dużych agregatach – krwi w postaci: tkanka rozproszona. ◼ chylomikronów, ◼ Stanowi największy narząd organizmu. ◼ trójglicerydów syntetyzowanych w ◼ U mężczyzn o prawidłowej wadze ciała wątrobie i transportowanych przez krew, stanowi 15-20% wagi. ◼ trójglicerydów syntetyzowanych przez ◼ U kobiet – 20-25% wagi ciała. adipocyty z glukozy (lipogeneza). ◼ Jest rezerwa energetyczna organizmu Tkanka tłuszczowa – biała (żółta) wystarczająca na ok. 40 dni. Skład kropli tłuszczu: ◼ triglicerydy Tkanka tłuszczowa – biała (żółta) i brunatna ◼ niewielkie ilości kwasów ◼ Jest bardzo aktywną i dynamiczną tkanką. tłuszczowych – oleinowy, palmitynowy, stearynowy, kończyn – żylaki. palmitooleinowy ◼ Otyłość androidalna – dotyka ◼ cholesterol i estry cholesterolu głównie górnych partii ciała, klatki ◼ fosfolipidy piersiowej i brzucha. Komplikacje w układzie sercowo-naczyniowym. Przyczyny otyłości: ◼ Leptyna jest hormonem sytości, czynnik który reguluje przyjmowanie pokarmu dziedziczny i masę ciała. ◼ sposób odżywiania w dzieciństwie ◼ Po posiłkowy wzrost stężenia leptyny ◼ rzadko zaburzenia hormonalne powoduje obniżenie poziomu neuropeptydu Y (NPY). Występowanie: ◼ Wydzielanie leptyny podlega rytmowi Obficie - u noworodków i dzieci w pierwszym roku okołodobowemu — największe jest życia: między godziną 22.00 a 3.00 w nocy, ◼ pod skórą, co bywa tłumaczone jako efekt ◼ wzdłuż tętnic szyjnych i wokół tętnicy zaprzestania przyjmowania pokarmu podobojczykowej, w czasie snu. ◼ w dole pachowym, śródpiersiu, okolicy Wewnątrzwydzielnicza rola tkanki międzyłopatkowej, tłuszczowej ◼ wokół nerek i nadnerczy. Wewnątrzwydzielnicza rola tkanki W dalszych latach życia zanika, a jej miejsce zajmuje tłuszczowej tkanka tłuszczowa ◼ Leptyna – jest produktem genu obese (ang. otyłość) i żółta. silnie hamuje Tkanka tłuszczowa brunatna (wielopęcherzykowa) syntezę kwasów tłuszczowych i triglicerydów – ◼ W komórkach znajdują się liczne krople tłuszczu o składników różnej wielkości. tłuszczów obojętnych. ◼ Jądro jest kuliste i położone w środkowej części ◼ Zwiększenie masy tkanki tłuszczowej organizmu komórki. zwiększa ◼ Komórki otoczone błoną podstawną. wydzielanie leptyny. ◼ Krople rozmieszczone równomiernie w bliskim ◼ U osób otyłych stwierdzany jest często podwyższony sąsiedztwie mitochondriów. poziom ◼ W cytoplazmie znajduje się wiele mitochondriów, leptyny, spowodowany leptynoopornością. mało SER i RER, mały ◼ Leptyna silnie pobudza waskulogenezę i aparat Golgiego, liczne rybosomy, często w postaci angiogenezę - wytwarzanie naczyń krwionośnych. polirybosomów. Wraz z rozwojem otyłości Klasyfikacja podstawowa dochodzi do stopniowego ▪ gruczoły zewnątrzwydzielnicze: wydzielina powiększania się transportowana jest do określonego miejsca przez wymiarów komórek przewody wyprowadzające gruczołu; tłuszczowych, których ▪ gruczoły wewnątrzwydzielnicze (dokrewne): wielkość nierzadko wydzielina (hormon) uwalniana jest do przestrzeni przekracza 100 μm. międzykomórkowej, dostaje się do naczyń ◼ Powoduje to pogorszenie krwionośnych, z krwią transportowana jest do odległych ukrwienia adipocytów i narządów. stopniowy rozwój hipoksji, co powodować może martwicę części Gruczoły skóry właściwej adipocytów. ◼ gruczoły łojowe (natłuszczające powłokę włosa), ◼ gruczoły potowe ekrynowe (wydzielające pot służący Postnatalny wzrost tkanki tłuszczowej termoregulacji), ◼ W późniejszych okresach życia przeważa proces ◼ gruczoły potowe apokrynowe (produkujące oleistą gromadzenia tłuszczu. wydzielinę ◼ Ile powstanie komórek tłuszczowych w okresie nadającą zapach), dzieciństwa, tyle zostaje ◼ gruczoł mlekowy (będący przekształceniem przez całe życie. apokrynowego ◼ Nawet przy intensywnym odchudzaniu liczba gruczołu potowego). komórek nie zmienia się, Pęcherzykowe, holokrynowe zmniejsza się tylko ich objętość. ▪ 90% rozwija się wraz z mieszkiem włosowym ◼ Patologiczna otyłość polega na wzroście liczby (jednostki włosowo- łojowe). komórek i wzroście ich ▪ Największe w obrębie karku, czoła, górnej objętości. części klatki piersiowej. ▪ Każdy włos ma swój gruczoł łojowy. Otyłość Gruczoły łojowe skóry ◼ W otyłości gynoidalnej nadmiar ◼ Gruczoły łojowe niezwiązane z tkanki – dolne partie ciała, okolice mieszkiem włosowym: np. w pośladków, ud. Zaburzenia w obrębie warg sromowych układzie kostnym i naczyniowym mniejszych, czerwień wargowa, pępek, żołądź, ok. odbytu, wzrosnąć do kilku litrów. otoczka sutka, napletek Gruczoły łojowe skóry Gruczoły apokrynowe ◼ Łojotok (seborrhorea) to nadmierne wydzielanie łoju ◼ Na powierzchni naszego ciała jest ich około 100 000. sprzyjające chorobom skóry. ◼ Ich średnia gęstość to 8-43/cm². Gruczoły łojowe skóry ◼ Ilość tych gruczołów jest różna u poszczególnych ras (znacznie mniej u Azjatów) i płci (więcej u kobiet) Budowa gruczołu łojowego ◼ Średnica gruczołu to 2-3mm (wielkie gruczoły ◼ Gruczoły łojowe zbudowane są ze kłębkowate). zrazików, utworzonych przez duże, ◼ Są to gruczoły najczęściej związane z mieszkami wieloboczne, jasno zabarwione włosowymi komórki, zawierające liczne krople ◼ Gruczoły te zaczynają funkcjonować dopiero w lipidowe oraz centralnie położone, okresie ciemno zabarwione jądro. dojrzewania. ◼ Pomiędzy błoną podstawna każdego ◼ Gruczoły te posiadają unerwienie adrenergiczne. zrazika, a centralnie położoną masą komórek występuje warstwa Skład potu sześciennych bądź płaskich komórek ◼ 99% woda macierzystych. ◼ Kwasy organiczne: cytrynowy, mrówkowy, propionowy, masłowy, kaprylowy, mlekowy Produkcja i wydzielanie łoju ◼ Dodatkowo w skład potu wchodzą aminokwasy ◼ Skóra bez problemów i amoniak łojotokowych wydziela ok 20g Kwaśny odczyn potu (pH) jest korzystny, ponieważ sebum dziennie. niszczy bakterie. ◼ Komórki warstwy rozrodczej zrazików stale się dzielą, powoli Gruczoł sutkowy, gruczoł mlekowy wypełniają się łojem, Rozwijają się z gruczołów apokrynowych powiększając swoje rozmiary. ▪ Największy gruczoł skórny z wydzieliną: mleko lub ◼ Po 2 tyg. proces wytwarzania siara. łoju jest zakończony i następuje ▪ Od gruczołu mlekowego nazwa całej klasy zniszczenie komórki z kręgowców – ssaki mammalia. uwolnieniem mas łojowych ▪ Pełny rozwój i czynność – u kobiet, u mężczyzn – przez przewód wyprowadzający stan uwsteczniony. na powierzchnię skóry. ▪ Leży na powierzchni mięśnia piersiowego większego Wydzielanie - czynniki i częściowo zębatego przedniego. ◼ Ciepło powoduje zwiększenie ilości łoju, zimno-zmniejszenie. Budowa sutka ◼ Hormony testosteron i progesteron prowadzą do ◼ tkanka gruczołowa (ciało sutka), z przewodem przerostu mlecznym i zatokami mlecznymi gruczołów łojowych. ◼ ciało tłuszczowe ◼ Przy zachwianiu równowagi, może dojść ◼ brodawka sutkowa do zmian w ilości wydzielanego łoju, a w następstwie ◼ otoczka brodawki sutkowej zawierająca duże do zmian gruczoły łojowe (guzeczki Montgomery’ego). chorobowych skóry. Skład łoju ◼ Glicerydy, ◼ Woski, ◼ Węglowodory, ◼ Kwasy tłuszczowe, ◼ Cholesterol, Niektóre tłuszcze są rozkładane w ujściu gruczołu łojowego przez żyjące tam bakterie na wolne kwasy tłuszczowe, warunkujące kwaśne pH skóry. Gruczoły potowe ekrynowe ◼ Uchodzą bezpośrednio na powierzchnię skóry, rozmieszczone są wszędzie prawie równomiernie (szczególnie bogata w gruczoły potowe jest skóra czoła, dłoni i podeszew). ◼ Gruczoły te są obecne na całej skórze, choć ich liczba waha się od 100 do 600/cm2 skóry w różnych jej okolicach. ◼ Dzienna ilość potu wynosi ok. 800 ml (co należy uwzględnić w bilansie wodnym), ale w specjalnych warunkach otoczenia może