Alles.docx

Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen Filosofie = moederwet. Waaruit andere wet. gegroeid/op onderbouwd zijn Filosofische deelgebieden: Kennisleer (epistemologie): onderzoekt aard, oorsprong, voorwaarden voor reikwijdte v/kennis Metafysica: leer die x werkelijkheid onderzoekt zoals...

Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen Filosofie = moederwet. Waaruit andere wet. gegroeid/op onderbouwd zijn Filosofische deelgebieden: Kennisleer (epistemologie): onderzoekt aard, oorsprong, voorwaarden voor reikwijdte v/kennis Metafysica: leer die x werkelijkheid onderzoekt zoals gegeven uit zintuigelijke/instrumentele waarneming, maar op zoek gaat nr wezen v/werkelijkheid & wat erachter zit (wat bestaat er allemaal n wat x, bv. Schaduw) Esthetica: leer v/zintuigelijke waarneming: tak v/filosofie die zich bezighoudt met schoonheid n kunst Moraalfilosofie: Ethiek/moraalfilosofie: goede daden | Rechtsfilosofie: goede wetten Politieke filosofie: goede samenleving Oplossing voor normatieve probs: Toelaten: mogen | verplichten: moeten | verbieden: x mogen Gerelateerde normatieve problemen Gerelateerde probs: sociale rollen + natuurlijke determinanten bepalend voor opl. Mag politicus verkeerswet overtreden of mag dokter medisch geheim doorbreken Ongerelateerde normatieve problemen Ongerelateerde probs: prob heeft betrekking op alle mensen Mag je abortus plegen of mag je wapen dragen Beredeneerde oplossing via rationele argumentatie Onberedeneerde oplossingen Onberedeneerde opl. Door beroep te doen op geloof, emotie n feitelijke toestand (vermijden als argument) Geloof Geloof: mist overtuigingskracht nr mensen met ander/x geloof Merkwaardig dilemma v/Euthyphro (Plato): Hoe kan men zich moreel verantwoorden? Euthyphro wil z’n vader aangeven door moord op slavin: “Tegen de wil v/Goden” Socrates: “Goden schrijven dit gedrag voor omdat op zichzelf moreel is” God willekeurig karakter: God wilt x dat we stelen (reden onbekend) Stelen op zich kan goed/slecht zijn God wilt x, maar weet x wrm Stelen op zichzelf is immoreel, mening v/God overbodig zelf redeneren (reden bekend) Geloof kan wel bron v/ethiek zijn, maar als argumentatie v/moreel beslissingen telt x! Emoties X verwerping v/basisemoties (schaamte, schuld) i/opinie x betrouwbaar Ongenoegen over morele emoties bij homofilie, lijfstraffen Grenzen morele intuïties x oplossing, soms nog erger Wraak vergelding, morele walging Democratie eist rechtvaardigheid: motiversingverplichting (waarom) Mensen hebben dikwijls eerst emotionele opvatting, nadien verbloemen/opkleden met obj. n beredeneerde argumenten Feitelijke toestand X verkeerd gebruiken bij rechtvaardiging (naturalistic fallacy) Feitelijke toestand = verklaren, begrijpen, voorspellen (x toegelaten als argument) Normatieef oordeel = rechtvaardigen, aanvaarden, verwerpen Juridisch kader dekt x alle normatieve probs: wat is menselijk wat vindt wet Normatieve problemen: de rationele benadering Argumentatie: logische argumenten + wet. feiten Gevolgen: tegen geloof, emoties of feitelijke toestand ingaand verstand heeft x ongelijk Voorbeelden Incest Broer + zus seks: 4 kinderen, 3 gehandicapt BE: x probleem wel wet dat huwelijk tussen familie verbiedt (seks x verboden) DUI: seks verboden man v/koppel veroordeeld tot 3j. gevangenisstraf + beschuldigd v/vrijwillig toebrengen fysieke schade aan ¾ v/kinderen Rationele argumenten Irrationele argumenten Bescherming v/gezin als fundamentele sociale eenheid binnen samenleving Bescherming v/kwetsbare gezinsleden tegen minder nobelede bedoelingen v/ouders Bedreiging v/psychosociaal welzijn v/potentiële nakomelingen Gevolgen voor gezondheid v/nakomelingen Incest is vies Vrijwel overal i/wereld is taboe Kind in de vijver Je loopt langs vijver n kind is aan verdrinken Je loopt door n kind verdrinkt: schuldig verzuim strafbaar Je helpt kind: morele plicht Kind in Afrika Je krijgt post v/Unicef voor maandelijkse bijdragen om kinderlevens te redden Je gooit post i/vuilbak: x strafbaar beroep op medeleven v/mensen Je stort maandelijks: mooi gebaar x verplicht Peter Singer X rationele argumenten om verschil i/behandeling kinderen te rechtvaardigen Alle mensen = gelijkwaardig Wnnr mensen i/nood zijn, moet je helpen als eigen leven hieronder x lijdt Verdrinkingsdood & hongersdood zijn te vermijden “Ik ben niet de enige die kan helpen” = x argument Enige nuance: Verschil i/afstand (fysiek & psychologisch) + betrouwbaarheid v/goede doelen Jeremy Bentham: de morele calculus (utilitarisme) Schonk eigen lichaam aan wet. contra: lijfstraffen, doodstraf, strafrechtelijke verminkingen Open mind over homoseksualiteit n zelfbevrediging Verzet tegen irrationele morele emoties als leidraad voor normatief handelen – alleen redelijke beginselen Adagium: the greatest happiness of the greatest number Utilitarisme = morele waarde v/handeling afmeten aan bijdrage die ze levert aan alg. nut (welzijn n geluk v/mensen) Ga na wat grootste geluk EN leed is, maak calculatie v/bepaalde daad 2 daden: welke levert meeste nut op? Aanvaardt x moreel paternalisme (examenvraag) Hedonisme (Hedone – geluk) = nutsbalans bekijken los v/idealen & principes Meer plezier n minder verdriet/pijn “Nut” (utiliteit) drukt pos. n neg. dimensie beter uit dan “geluk” Becijferbaar rekening houdend met lustbevrediging, lange termijn Bv. dierenleed i/agro-industrie Gebaseerd op psychologisch feit: ieder mens streeft eigen geluk na Casus: Dwerg Manuel Wackenheim: dwerggooien Wackenheim: ultieme nutsbalans, alle deelnemende partijen veel plezier Frankrijk: verboden omdat i/strijd met menswaardigheid NY: commissie mensenrechten zelfde oordeel FR Probleem: hvlheid geluk/leed per gebeurtenis verschilt per persoon + subj. hoe universeel berekenen, nutsbalans moeilijk becijferbaar Consequentialisme = alleen kijken nr gevolgen v/daad verwerpt beginselen = enkel resultaat telt Bv. liever farmaceutische ontw. Dan moeder Theresa die voorbehoedsmiddelen/pijnstillers verbiedt Utilitarist keurt handeling x af als deze x (neg.) hedonistische gevolgen heeft Probleem: botst met diepe intuïties, i/strijd met moreel gevoel Tramdilemma (trolley dilemma) Stuurloze tram rijdt alleen, 2 keuzes: Onpersoonlijk dilemma: jij staat aan hendel (passieve deelname) Laten rijden: 5 pers. op spoor gebonden = dood Hendel overhalen: 1 pers. op spoor gebonden = dood Persoonlijke dilemma: je duwt (x) met intentie (actieve deelname) Laten rijden: 5 personen dood Dikke man voor tram duwen: pers. overleven maar man dood Nuances: verschil i/opzet, collateral damage, onschuld v/dikke man Makkelijker pechvogel dan onschuldige doden Vervangbaarheidsargument (met dieren) Dieren: voorwerp v/ethische consideratie Totaal geluk vermindert x bij vervanging oud dier voor nieuw dier: moreel aanvaardbaar Gedode dier mag x lijden + vervanging mag x leed brengen aan mensen/dieren v/omgeving Heeft immoreel karakter + onwaardig om dier als wisselbaar voorwerp te zien Nominalisme = alleen individuele nutbalansen Totaalbalans pos.: handeling goed totaalbalans neg: handeling slecht Elk balans: eigen waarde Bv. film “Rope” – James Steward: moorden voor plezier, andere persoon zal ‘toch niets v/leven maken’ Probleem: Moral Monstrosity: goedkeuren v/moraal onaanvaardbare daden Bv. goedkeuren v/groepsverkrachting: groepsplezier is groter dan leed verkrachte Immanuel Kant: de morele plicht (deontologisme) – intentiemoraal Deontologie = juistheid v/handelingen moet gebaseerd worden op absolute gedragsregels (meer wiskundige analyse) Intentiemoraal (categorische imperatief) Categorische imperatief: “Handel steeds i/overeenstemming met regel waarv/je kunt willen dat universele wet wordt” Universele regels vinden via bewijzen (wiskundig), morele plicht is vrijblijvend Intentiemoraal: goede zit i/morele plicht (intentie) die iemand voelt om regel te volgen (x i/gevolgen) Mensen moeten handelen volgens regels waarv/je mag aannemen dat elk mens met rationele wil deze zal volgen Afwijking: drogredenen of stoornissen Eenmaal zelf oplossing voor prob (keuze gemaakt): dan begrijp je x meer wrm iem andere keuze zou maken “Zie je medemens nooit alleen als middel, maar ook altijd als doel”: vrouw = x seksobject Probleem – gevolgen = zeer ! Bv. vliegtuig vliegt af op gebouw: vliegtuig neerhalen of laten invliegen i/gebouw Kant: 501 mensen dood: bekijk piloot x als middel maar als mens Gevolgen wet vliegtuig neerhalen: maar 1 mens dood: 1 mens herleiden tot middel Kant soms te extreem, er is ook maar 1 beginsel Intrinsiek goed en slecht Casus: Nodigt ‘zogenaamde’ vriend uit + wilt hem vermoorden: per ongeluk x vergif maar suiker i/koffie Nodigt vriend uit + wilt hem x vermoorden: per ongeluk gif i.p.v. suiker i/koffie Moreel opzicht: mislukte poging (met intentie) erger dan ongeluk 11-jarigen kijken vooral nr gevolgen: vinden ongeluk veel erger Intenties x per se uitgeschakeld kunnen/mogen worden Volgens Kant: vatbaar voor reden + iets doen uit vrije wil (keuzevrijheid) Casus: ‘Is pedofilie intrinsiek slecht?’ Slecht gevoel maar pedofielen zo geboren (x intrinsiek slecht) Pilletje nemen tegen pedofilie X nemen: moreel intrinsiek slecht Wel nemen: moreel intrinsiek goed Eenmaal je keuze krijgt (vrije wil): dan kan bepaald gedraag moreel onacceptabel worden “Ought implies can”: we moeten allemaal ons best doen om betere mensen te worden Probleem: zonder vrije wil, x moraal + alleen i/recht spreken over absolute beginselen Radicale plichtenmoraal Plichtenmoraal: niemand kan regel verwerpen, x concentreren op gevolgen v/handelen, maar op vraag of iedereen regel tot beginsel kan nemen Probleem: zijn er wel universele beginselen? John Rawis (volgeling van Kant) – “The theory of justice” Fictieve mensen: onderhandelen over grondslagen v/toekomstige samenleving Waar: ruimtetuig op weg nr leefbare planeet Onvoorspelbaarheid: mensen verplicht onpartijdig zijn Voordelen konden nadelen worden Talenten konden handicaps worden Onzekerheid: mensen hadden recht op primaire “goederen” Individuele vrijheden, recht op bescherming, recht op waardigheid Indekken tegen neg. risico’s Difference principle: ongelijkheid alleen rechtvaardig als voordeel is voor minder begunstigden Mensen laten kiezen: risico n zekerheid kiezen voor zekerheid (risico bij succes kan meer bieden) De fluit van Amartya Sen (reactie op Rawis) Amartya Sen: nooit alg. consensus, ondanks elementaire afspraken versch. theorieën voor rechtvaardigheid Casus: 3 jongeren n 1 fluit Anne: muzikaal talent + kan met fluit prachtige melodieën spelen/anderen vermaken Carla: heeft fluit gemaakt, zonder haar was er x fluit Bob: arm, fluit zou welkomgeschenk zijn want dan heeft hij eindelijk speelgoed Wie heeft recht op fluit? Anne: creëren v/max. nut (utilitarisme) Carla: recht op eigendom (liberalistisch) Bob: afremmen v/toevallige ongelijkheid (egalitaristisch) Conclusie: Kantiaanse moraal stelt grenzen aan pers. autonomie n brengt vorm v/paternalisme met zich mee overtreft pers. opinies De klassieke rechtvaardigingstoets (compromis tussen Bentham en Kant) Duidelijke onderscheid tussen handeling n maatregel Handeling gerechtvaardigd: controversefase Maatregel gerechtvaardigd: interventiefase Fundamentele beginselen: waardigheid, vrijheid, gelijkheid, legitimiteit 2 partijen die discussie voeren: pro partij + contra partij Absolute beginselen (beginsel dat nooit geschonden kan worden) bestaan x i/moraalfilosofie, alles is relatief Handeling: controverse fase (wat vind ik ervan?) De schendingsfase (beginsel) Onderzoeken of handeling beginsel schendt Bewijslast ligt bij partij die i/schending gelooft: contra partij Formuleer beginsel Toon aan dat beginsel alg. aanvaard is Door ethische, politieke n religieuze gezagsdragers of juridisch onderbouwd Toon aan dat beginsel op consensus rust aantonen dat beginsel effectief geschonden is Pro partij: bewijzen dat beginsel x geschodne is Herdefiniëring v/beginsel, vrijheid, plicht Handeling valt buiten bereik v/beginsel Onderscheiden v/soorten beginselen Voorwaardelijke of onvoorwaardelijke rechten Functioneel recht (enkel inroepen als je plicht vervult) De overtreffase (hoger beginsel) Pro partij geeft toe beginsel is geschonden overtreffase Handeling toch rechtvaardigen Handel is hoger conformerend beginsel Formuleer beginsel + aantonen dat handeling i/overeenstemming was met beginsel Toon aan dat beginsel hoger staat dan geschonden beginsel Hiërarchie onder beginselen Hiërarchie onder beginselen: Individueel collectief Individuele beginselen komen boven groepsbeginselen Fundamenteel afgeleid recht X-controversieel controversieel Iets dat iedereen aanvaard staat boven iets controversieel 1 meerdere geschonden beginselen Basisbehoefte supplementaire behoefte Handeling is kern handeling is periferie v/beginsel Al deze technieken = controversieel Als contra partij toegeeft dat hoger beginsel geschonden beginsel overtreft, stopt discussie De uitzonderingsfase (justified exception) Contra partij geeft x toe dat er hoger beginsel is uitzonderingsfase Pro partij: aantonen dat geschonden beginsel uitzondering is n toch rechtvaardig kan zijn i/die specifieke situatie Moraliteit, noodzaak, proportionaliteit/evenredigheid (I/Amerikaanse Supreme Court is uitzonderingsfase x toegestaan) Moraliteit (gerechtvaardigd doel) Handeling is i/overeenstemming met (+)1 normatieve principes Alleen fundamentele principes Bv. bij dwangbehandeling n dwangmedicatie mogelijk als er gevaar is voor gezondheid/veiligheid v/anderen Veiligheid is hoger beginsel Noodzaak (subsidiariteitseis) Handeling is noodzakelijk, anders schendig v/ander fundamenteel beginsel, afweging v/: Onwenselijke gevolgen + realistische alternatieven (aantonen: onhaalbaar, erger maken) Proportionaliteit (passend evenwichtig) Evenwicht tussen middel n doel Direct: wijzen op wanverhouding tussen middel n doel Indirect: wijzen op onwenselijke gevolgen v/bepaald middel of bepaald doen Geen buitensporige gevolgen (ook x lange termijn) Maatregel: interventiefase (wat doe ik eraan?) Welke maatregel is aanvaardbaar, x i/strijd met beginsel? Behoud v/bestaande, afschaffing onwenselijke, invoeren nieuwe Zelfde strategie als controverse fase Het belang van menselijke waardigheid (waardigheid = fundamenteel beginsel) Mens. waardigheid: behoedt ons tegen Ondraaglijke vormen v/dehumanisering + ontmenselijking Universele verklaring v/rechten v/mens (EVRM) & Handvest v/grondrechten v/EU Waardigheid mist heldere betekenis Subj. interpretatie mogelijk + pers. invulling mogelijk Lijn paternalisme (v/uit overheid) n waardigheid = heel dun kan probs veroorzaken als gezien wordt als bemoeizuchtig principe of oubollig excuus DUI: verbod op verkoop v/mensonwaardige media (films n games) FR: verbod op dwergwerpen | Zweden: verbod op prostitutie GB: verbod op sadomasochisme Betekenisleegte waardigheid: vb. dubbel gebruik waardigheid Draagmoederschap: vrouw staat kind na geboorte af aan wensouders n wordt hiervoor vergoed Tegenstanders: Draagmoeder = kweekfabriek Kind is koopwaar gaat terug nr slavernij toestanden Voorstanders: verbod op draagmoederschap ontneemt vele koppels vervulling v/kinderwens gevoel v/waardeloosheid teweegbrengen Macklin en Pinker Trokken ten strijde tegen beginsel i/specifiek over bio-ethische kwesties: abortus, euthanasie, orgaandonatie Vonden waardigheid waardeloos: beter beroepen op (zelf)respect n autonomie Beroep op waardigheid is emotionele surplus: x rationeel Realiteit Macklin n Pinker hebben ongelijk Emotioneel aspect: toont dat waardigheid levendig n krachtig is waardigheid heeft kernbetekenis nodig Onenigheid over diepere mensenrechtelijke betekenis Geen apart grondrecht Wel apart grondrecht Voegt niets aan andere grondrechten, want is eerder morele houding of grondslag Voegt wel degelijk iets toe aan andere grondrechten Elk beroep op waardigheid kan je beter betogen door specifieker grondrecht (autonomie, privacy, gelijkheid) Ondanks divers gebruik kan je wel betekeniskern aanduiden die verschilt v/andere grondrechten Vier betekenisvelden I/internationale n nationale wetgeving n rechtspraak door Christopher McCrudden Verbod op onmenselijke behandeling Art. 3 EVRM: “Niemand mag onderworpen worden aan folteringen of aan onmens. Vernederende behandelingen of bestraffingen” Lijfstraffen op scholen Afscheren haren gevangenen Vader die geconfronteerd wordt met gemutileerd (verminkt) lichaam zoon Smerige gevangeniscellen Geen privacy op toilet hebben Ontkleed n betast worden i/bijzijn v/pers. ander geslacht Voedsel krijgen dat door anderen met blote handen werd vastgenomen Recht op een menswaardig bestaan (pos. recht – overheid heeft verplichting om op te treden) Art. 23 G.W.: “Belgische onderdanen worden verzekerd op sociale zekerheid, gezondheidszorg, behoorlijke huisvesting n gezond leefmilieu” Beschermt op inbreuken tegen waardigheid Verweert tegen schending v/waardigheid + pos. verplichting bij overheid Schendingen: Immuniteit voor doelgericht doden v/Palestijnse outlaws Immuniteit verkrachting binnen huwelijk (GB) DUI: bevoegdheid gekaapte vliegtuigen neerhalen + kaper vermoorden tegenstrijdig met Art. 1 Duitse Gw. Ook al kan je andere mensen redden, overweging alleen al berooft mensen op vliegtuig v/recht op mens. bestaan Het recht op zelfbeschikking (neg. recht – recht niet te worden onderworpen actie van een andere persoon of groep/overheid) Zelfbeschikking: autonome beslissingsbevoegdheid Legt overheden verbod op tussen te komen bij hoogstpersoonlijke beslissingen Abortus + Euthanasie + uitvoeren v/dwangbehandeling op wilsbekwame patiënt (toestemmingsvereiste) Het verbod op discriminatie Kwetsbare groepen i/samenleving discrimineren Groepen v/openbare activiteiten (zoals school, arbeid, dienstverlening etc.) uitsluiten Uitzonderingen maken op sociale/politieke rechten die voor iedereen gelden Groepen die afwijkend (maar schadeloos) gedrag ronduit criminaliseren Bv. verbieden v/homoseksualiteit Dehumanisering Dehumanisering = mensen reduceren tot iets lager dan mens Verbod op onmenselijke behandeling je wordt behandeld als dier Recht op mens. bestaan men laat je leven als wild dier Recht op zelfbeschikking je wordt behandeld als kind Verbod op discriminatie je wordt behandeld als onvolwaardig lid Animale en machinale dehumanisering – Nick Haslam Animale dehumanisering = ontkennen v/mens. uniciteit bij volwassen mensen Herleiden tot kind of dier Kinderen n dieren hebben deze eigenschappen nog x volledig (kind) of x (dier) Rede, cultuur, ethiek, keuzevrijheid, zelfrespect Gebaseerd op slavernij slaaf = x naam, x leeftijd, brandmerk, vastgebonden n naakt Machinale dehumanisering = ontkennen v/mens. essentie of natuur Herleiden tot robot, machine of voorwerp V/doel middel maken OF v/geheel deel maken Ontkennen v/emotionele warmte, ondernemingszin, individualiteit Vleugels bij vogels zijn essentieel om te vliegen maar x uniek want insecten hebben ze ook Animale of machinale dehumanisering? Arts noemt geamputeerde arm materiaal machinaal Politicus noemt tegenstrever linkse rat animaal Dwergwerpen: Associatie bij kattenwerpen uit Belforttoren animaal Associatie dwerg als stuk speelgoed machinaal Juridisch niet-gesanctioneerde dehumanisering De-individualisering: individueel persoon herleiden tot gem. mens Arts zegt dat je x ziek bent terwijl jij zeker bent dat er toch iets mis is Eerder i/strijd met deontologie (gepaste gedragscode) n x met strafwet Infrahumanisering: x toeschrijven v/secundaire emoties Liefde, schuld, trots, nederigheid, jaloezie Vaker bij outsiders of vreemden Superhumanisering: toeschrijven v/bovennatuurlijke krachten Zwarte Amerikanen vinden zichzelf meer intuïtief Een-dimensionalisering: herleiding tot 1 dimensie of kenmerk Reduceren tot seksuele dimensen: man/vrouw + #metoo Onderscheid gebaseerd op filosofische tradities Verschil tussen mens n dier: Nalaten v/bepaalde handelingen: begraven v/dode vijand (Hugo de Groot – De jure belli ac pacis) Verzet tegen machinale dehumanisering Immanuel Kant: “Handel steeds zodat je je medemens nooit louter als middel maar ook als doel beschouwd” Tegengaan negering v/mens. meerwaarde (essentie v/mens zijn) X is zo verwerpelijk als ontkenning v/uniek mens. eigenschap Is animale humanisering erger dan machinale ¾ betekenisvelden willen animale dehumanisering verhinderen Laatste is categorie apart Samenleving vindt animale dehumanisering erger dan machinale X logisch: voorwerp heeft lager status dan dier erger om mensen te reduceren tot voorwerp Machinale dehumanisering wordt meer normaal gevonden: Arbeiders als productiekrachten (kapitalisme) Vrouwen n mannen als lustobjecten i/pornografie Patiënten als biologisch materiaal (geneeskunde) Enkel als x totaal of permanent is met instemming door “slachtoffer” Venus Noire (film) Z-Afrikaanse vrouw komt nr Europa: kermisattractie i/Londen of seksfeestjes Prostitutie n alcoholverslaving Tentoongesteld i/museum ma overlijden Werd behandeld als gevangengenomen dier Veel verafschuwing door publiek ondanks instemming: proces ingespannen n verloren want dit was allemaal haar eigen keuze animale dehumanisering ook ondragelijk voor toeschouwers Brandon 18j., autistisch, licht verstandelijke handicap Hangt met haak aan muur: Brandon is onberekenbaar n agressief Gelijke zaak met Jolande Venema Deze beelden = ondragelijk voor getuigen Sterke gevoelens v/verontwaardiging Fysieke of lichamelijke schade voor slachtoffers Zonder instemming, autoriteit vonden dit noodzakelijk (bescherming tegen zichzelf) Moreel protest zonder rationele grond: beelden blijven ondragelijk Animale dehumanisering roept weerzin of walging op, machinale doet dit x Handhaving van de grens tussen mens en dier Beklemtonen mens. uniciteit Mentale grens + kunst, cultuur, taal n rede Culturele reproductie: muziek, dans, architectuur, moe, literatuur Bij dieren tref je dit soort cultuur x aan Verbergen v/herinnering dierlijke aard Parfum tegen dierlijke geur Kleuren lichaamsdelen: lippenstift, mascara Meubels + bestek n verwerkt vlees Weerzin voor herinnering dierlijke aard Flauwvallen bij bloed Walging voor uitwerpselen, zweet, slijm, andere lichaamssappen Erotische uitzonderingen Afkeuring boeren, scheten n spuwen Wil je iem. Vernederen, beledigen: grens tussen mens n dier overschrijden of vergelijking met dier Pissen op lijk Spuwen i/iem’s gezicht Jackie de hond deed Hitlergroet na Noemt dier nr Mohammed of Jezus Nood aan grens blijft cultureel discussiepunt historisch gegroeid Twee theorieën over de grens tussen mens en dier Terror management theory (TMT) – Becker, Solomon, Pyszchzynski Mensen hebben angst om te sterven (gedachte alleen al is ondragelijk) Angst bij Reëel gevaarlijke objecten: spinnen (aangeboren gedragsrepertorium) Situaties met risico op fatale afloop: vliegtuig n vliegtuigangst Door hogere cogn. vermogens kunnen we beter beeld stellen dan dieren (risicoanalyse) Wapening: godsdienst biedt leven na dood, cultuur, familie, ambitie, hygiëne Mens. waardigheid is buffer tegen idee dat we sterfelijke, vergankelijke dieren zijn Psychisch impact v/mensonwaardig gedrag: verpletterende doodservaring door verlaging v/mens tot dier Verdwijnen ideologie, cultuur, hygiëne of zelfvertrouwen: mensen breken, verlies onderscheid dieren Positieve evaluatie TMT berust op uitgebreid experimenteel onderzoek (COFF.., GRA.., KI..ED) Verklaart wrm inbreuk op waardigheid ook toeschouwers betrekt Verklaart opmonterende effect v/poetsen n depressieve gevoel bij onreine woning of persoon Negatieve evaluatie Doodsangst x genoeg uitgedrukt n hoe ontstaan? Wrm bij ene dierlijke handeling doodsangsten n bij andere x? Slapen, lopen, ademen, seks Wrm hebben oudere mensen minder walging? Ouder dus dichter bij dood Social exclusion theory (SET) – Navarrete, Fessler Mensen = bang om uit groep of gemeenschap verstoten te worden Ostracisme: mechanisme voor bescherming groep tegen individuen die collectieve samenwerking bedreigen Uitsluiting effectief uitvoeren: alle leden groep moeten cc met buitengesloten individu verbreken tot dier herleiden is beste kans Volledig afbreken v/individu is haast onmogelijk Animale humanisering roept walging op (“die mensen zijn vies, beter geen contact mee”) Walging voor pathogene stoffen door gesch n verspreiding ziektes Hedendaags: samen eten met kat, hond is gezicht laten likken Moslims zijn geitenneukers Animale dehumanisering (SET) want moslims worden: Vies, onhygiënisch, ziekteverwekkend Animale dehumanisering (TMT) haalt grens tussen mens n dier omlaag: Ervaring v/doodsangsten Positieve evaluatie Ervaring sociale uitsluiting is universeel traumatisch n bijgevolg onproblematisch Verklaart 4e betekenis v/waardigheid: verbod op discriminatie (je wordt behandeld als onwaardig lid) Verklaart wrm animale dehumanisering afh. is v/soort dier n soort cc met dier Negatieve evaluatie Verklaart x goed wrm animale dehumanisering psychisch verlammend werkt Eerder boos n wraakgevoelens dan depressieve gevoelens Verklaart x goed wrm animale dehumanisering ook overrompelend kan zijn voor getuigen Over dierlijke waardigheid Vb. mannen worstelen met krokodillen: dieren ervaren pijn n angst tegen dierlijke waardigheid Prob: dier kan je x reduceren tot dier Beroepen op vernedering v/dier Bv. olifant zeer intelligent n vernederend om kunstjes mee te doen Beroepen op eigenheid v/dier Beroepen op respect nr dieren toe Bv. dansende beren, ritueel slachten n olifanten zijn allemaal vernederende praktijken voor die dieren zelf Dieren “ontdierlijken” is schering n inslag: als mensen zo denken hebben we volledig andere maatschappij nodig Dieren worden gekweekt voor vlees, melk, eieren Schaduwzijden van vrijheid Vrijheid = hoogste doel Historisch gezien grote stap vooruit Kiezen zelf levenspartner, studies n levensstijl Toch worden dingen nog voor ons beslist Gevoel v/vrijheid = subj. beperkingen + verplichtingen De veronderstelling van vrijheid – Joel Feinberg Jan bevindt zich op strand n beslist te gaan zwemmen. Pieter ziet dit gebeuren n wilt x dat Jan gaat zwemmen. Er ontstaat discussie n 3e partij komt tussen beiden, man vraagt zich af wrm Pieter hier zo prob mee heeft We vragen x justificatie voor handelen v/persoon Jan wilt zwemmen x verdere rechtvaardiging nodig We vragen justificatie voor vermijden v/handelen v/persoon Pieter probeert Jan tegen te houden rechtvaardiging vragen aan Pieter wrm hij dit doet Veronderstelling v/vrijheid: i/ons moreel denken is vrijheid norm n vereist dwang v/rechtvaardiging Drie invullingen van vrijheid Zelfbepaling (negatieve vrijheid) Vrijheid als bevrijding, je vrij voelen, je kan je eigen zin doen Afwezigheid v/innerlijk ervaren dwang Wegvallen v/alle geboden n verboden X externe restricties meer die je eigen verlangens/plannen i/weg staan Pos. vrijheid: je bent meester over jezelf, anderen voeren x dwang over je uit Neg. vrijheid: afwezigheid v/dwang door andere mensen Bv. wegvallen Ijzeren Gordijn, eindelijk op kot mogen, weggaan uit sekte, beginnen roken Kritiek: Gevaar v/nepvrijheid Gewilde beslissing kan op manier toch afgedwongen zijn, ook al voelt dit x zo manipulatie of brainwashing Mensen kunnen zich bevrijd voelen maar missen competenties om te profiteren v/veroverde vrijheid (arme vrijheid) Nudging: x schending v/zelfbepaling motivatietechniek waarbij mensen op pos. manier worden gestimuleerd om zich op door overheid gewenste wijze te gedragen Bv. plaatsen v/nepvlieg i/urinoir zodat mannen x meer naast pot plassen Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid) Keuze is vrij maar x vrijwillig mist voorwaarden om eigen keuze te maken over competenties beschikken Invulling v/keuze is x onvoorwaardelijk maar conditioneel zelfbeschikking of zelfdeterminatie Zelfbeschikking: vrijheid die zoekt nr gevoel v/vrijheid, staat i/functie v/eigen geluk n belangen Elementaire competenties als voorwaarde voor vrije keuze: Redelijkheid: motiveren via redenen wrm je je zo gedraagt Maturiteit: je moet i/staat zijn om voor- n nadelen v/beslissing af te wegen, gevolgen i/te schatten n verantwoordelijkheid ervoor te dragen Eigenheid: moeten eigen beslissingen zijn Elementaire “bagage” als voorwaarde voor realiseren v/keuze Cogn. vaardigheden n intellectuele kennis Sociale, emotionele n motivationele vaardigheden Zelfbeschikking schuift x welbepaalde invulling v/goede leven nr voor Spreekt zich x uit over kwaliteit v/beslissing Kritiek: supermarktvrijheid – vrijheid i/breedte Geeft mensen vrijheid om eindeloos te streven nr korte gelukken Geeft mensen x echte vrijheid: maakt x anderen gelukkig, helpt maatschappij x Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve of normatieve vrijheid): “echte” vrijheid Normatieve vrijheid of pos. vrijheid (Berlin) Soms moet je je vrijheid als zelfbeschikking of zelfbepaling opzijschuiven Door realisatie v/talenten, maatschappelijk of persoonlijk ideaal Persoonlijke groei doormaken + voldoende bagage Schuift welzijnsideaal nr voren: omzetten v/talenten nr realisaties vrijheid i/diepte – excelleren – traditie – zingeving Kritiek: onvrije mensen gaan dwang als legitiem middel zien met zelfbepaling als tegenreactie Vrijheid van privéleven (privacy) De vrijheid naar privacy: opkomst, crisis en een heropleving van een fundamentele vrijheid Privacyrechten: i/UVRM, EVRM n Grondwet Wetgeving erkent dat burgers over zekere ruimte beschikken die afgeschermd is voor wie er x zaken mee heeft, voor overheid n voor anderen Recht om met rust gelaten te worden (the right to be let alone) V/afschermingsrecht (integriteit) nr ontplooiingsrecht (lifesyle) Recht op fysieke, geestelijke, seksuele integriteit, ongestoorde woonst, gezinsleven, identiteit n lifestyle V/private ruimte nr publieke sfeer Recht op privacy i/publieke ruimtes, werk Bepaalde uitzonderingen kunnen gerechtvaardigd worden V/materiële nr informationele invulling (persoonlijke gegevens) Recht op ongestoorde communicatie n alles wat er met persoonsgegevens gebeurt Enkel impasses/problemen: Strafrechtelijke impasse: “Recht om ongestraft te blijven” Recht v/tegenpartij = geschonden, omdat z’n privacy x gerespecteerd werd, deze bewijslevering is x geldig Vb.: baas ziet geldtekort i/kassa n vraagt aan verkoper: die weet v/niets baas hangt camera op zonder dat verkoper dit weet baas ziet dat verkoper elke avond geld steelt n stapt nr rechter: ongeldig bewijs want schending v/privacy Psychologische impasse: “Recht op vergeten” Door reputatiekennis kan je vermijden bedrogen te worden Mensen op zwarte lijst of met financiële probs je kan x eisen dat info over jezelf verdwijnt, wel dat x gelinkt wordt Sociale impasse: “Recht op je asociaal te gedragen” Mensen wilden x meer dat alg. info (i/telefoonboek) verspreid werd Dit werd recht op asociaal gedrag Verdachten moeten 1st aantonen dat ze hun vrijheid x misbruikten Onwettige bewijsmiddelen kunnen anders opnieuw geldig worden Het schadebeginsel en paternalisme Het schadebeginsel van John Stuart Mill Wnnr heeft overheid recht om onze vrijheid te beperken?: “Alleen wnnr je anderen schade toebrengt, dan pas mag overheid v/haar macht gebruikmaken om je gewilde vrijheid i/te perken” Is er x sprake v/schade, maar grijpt overheid toch in, dan is schadebeginsel geschonden Dit beginsel roept enkele vragen op: Wie zijn die ‘anderen’? wat wordt bedoeld met ‘schade’? is schadebeginsel voldoende n noodzakelijk? Zacht, hard en moreel paternalisme Paternalisme: noodzakelijke voorwaarde bij schadebeginsel roept probleem v/paternalisme op Zacht paternalisme Behoedt burgers v/eigenschade, is v/oordeel dat burger onvoldoende autonoom is om zelf te beslissen Schendt alleen zelfbepaling Enkel zelfbeschikkend als bepaalde voorwaarden zijn voldaan n wnnr beslisser bepaalde competenties bezit Vrij oncontroversieel Bv. alcoholverbod bij jongeren, daklozen oppakken bij vrieskou, gokverbod op collectieve schuldenregeling 2 criteria ter bepaling: Criterium v/onvrijwilligheid – Joel Feinberg X tekenen v/innerlijke of uiterlijke dwang Zelfbeschikking is vooral eigenheid Concreet individu is maat voor toetsing lagere eis: minder ruimte voor zacht paternalisme Criterium v/verondersteld akkoord – Gerald Dworkin Redelijk n matuur individu zou instemmen met interventie Abstract individu is maat voor toetsing (marsmannetje) Zelfbeschikking is vooral redelijkheid n maturiteit hogere eis: meer ruimte voor zacht paternalisme Hard paternalisme Schendt zelfbepaling v/burger N zelfbeschikking Blijft controversieel + keurt elke vorm v/eigenschade af Bv. veiligheidsregels v/overheid: dragen v/gordel, helm I/strijd met schadebeginsel want er werd x schade geleden door anderen Eigenschade door zelfbeschikkende burgers moet kunnen maar: Schadebeginsel is toch v/toepassing: Psychische schade bij getuige v/zelfbeschikkende daad Afgeleide schade: x alle gebruikers = verstandige gebruikers Maatschappelijke kost: ook domme mensen hebben recht op maatschappelijke bestand als ze iets uitsteken dus beter preventief optreden Hogere eisen aan zelfbeschikking, want dan zacht paternalisme (Dworkin): Hogere eisen aan zelfbeschikking maakt dat x meer geschonden is Bij ongeluk kan pers x beroep doen op zelfbeschikkingsrecht, want normaal rationeel denkend persoon zou helm v/zelf gwn aandoen Disproportie tussen onvrijheid n voordeel: I/sommige gevallen is vrijheidsbeperking zo min. n winst zo manifest dat hard paternalisme gerechtvaardigd wordt sommige regels = gwnweg plichten Hard paternalisme pur sang: Je kan gwn aanvaarden dat overheid op elk moment kan ingrijpen Overheid biedt x enkele vrijheid + kiest partij voor zelfrealisatie boven zelfbeschikking Bv. Alg. rokenverbod, alg. verbod op euthanasie Moreel paternalisme Gaat nog verder dan hard paternalisme keurt alle daden of ook al is er x schade Onwaardige daden die overheid x kan tolereren ook al zijn er x slachtoffers Uitermate controversieel Gaat over prostitutie, pornografie, homoseksualiteit, SM-seks, seks met dieren Kritiek: beperkt vrijheden v/burgers n schendt neutraliteitsverplichting v/overheid Overregulering en partijdige schade Overheid kan ook kiezen om x i/te grijpen, ondanks schade of kans op schade Overregulering: overheid kan afzien v/regulering (regel), al is er kans op schade /hinder Bv. alle honden moeten aan leiband behalve herdershond, omdat die anders z’n taak x kan uitvoeren uitzondering Partijdig: wnnr geluk, welzijn n plezier duidelijk n zwaar ten koste gaat v/anderen schadebeginsel vraagt zonder meer dat overheid partij kiest n ingrijpt Bv. feestvierders moeten rekening houden met nachtrust v/omwonenden Zondagsrust: Religieuze of politieke redenen vragen zo weinig mogelijk economische activiteit Anderen willen net juist op zondagvoormiddag op gemak boodschapjes doen Compromis tussen beiden = x mogelijk Joel Feinberg maakt nuttig onderscheid tussen pers. n externe belangen (pers. > extern) Fairjoy kreeg gelijk omdat z’n plezier enkel afhangt v/daden die hij zelf stelt. Trueview kon enkel geluk krijgen als ied z’n visie v/wilde dingen volgt. Dit hangt wel af v/andere mensen, dus extern belang was x even ! als pers. belang v/Fairjoy Weg met zondagsrust, ied die boodschapjes wil doen, moet dit maar doen. Het recht op vrije meningsuiting Gebouwd op mensenrechten, democratische n juridische gelijkheid Slechts 14% v/landen heeft toegang tot vrije media Ergste landen: N-Korea, Turkmenistan, Eritrea n Wit-Rusland Beperkingen: hogere belangen als veiligheid waarborgen Kan veel schade veroorzaken “Brand” roepen i/volle aula Techn. info over kraken antidiefstalchip Aanzetting tot geweld, haat n uitsluiting (hate speech) Bescherming goede naam v/personen Laster n eerroof, lasterlijke aangifte of aantijgingen tgn ondergeschikte Beledigingen of kwaadwillige ruchtbaarheid X evidente uitzonderingen: beledigen X valse geruchten enkel lucht geven aan ongenoegen Opzettelijk beledigen v/groepen met racistische, xenofobe of seksistische bedoeling is strafbaar Sommige beledigingen = x strafbaar, mensen = gwn te snel op hun tenen getrapt Paul Cliteur: twee tolerantievormen Voltairiaanse tolerantie: klassieke conceptie van verdraagzaamheid “Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om te zeggen met m’n leven verdedigen” Verdragen ligt bij beledigde Is persoon of groep tolerant: laat dit over hem heengaan n vat dit sportief op Eigent zich zelfde vrijheid toe n eist zelfde verdraagzaamheid Bereidwilligheid om te incasseren Onderscheid tussen respect voor personen n disrespect voor ideeën Door kritiek stelt individu of gemeenschap eigen opvattingen opnieuw i/vraag Pro Volairiaans: Dood dogma levende waarheid Offend, schock or disturb Tayloriaanse tolerantie “Niemand verliest ooit morele plicht om andere respectvol tegemoet te treden” Verdragen ligt bij belediger Verdraagzaamheid ligt bij criticus zelf die x bedoeling wilt wekken dat hij bepaalde ideëen x tolereert omdat hij hier x mee eens is Beledigde is vaak kwetsbare minderheidsgroep, “die hebben al zo lastig” I/afwachting v/weerbare tijden verdraagt criticus kwestieuze gedrag Pro Tayoloriaans: Verwijderen v/haatberichten op sociale media Turkije mag blasfemisch boek verbieden Begrip heiligheid religieuze bedenkingen Vrijheid om op te voeden Ter inleiding: het thuisonderwijs van Pauline de Broglie Pauline werd thuis opgevoed als aristocratische dame n wist niets af v/wisk. N wet. Na oorlog trouwde ze met rijke hertog maar haar ouders gingen failliet Juiste opleiding om werk te vinden i/samenleving dat zo snel verandert n zoveel eisen stelt, had ze x dus gelukkig was ze rijk getrouwd Drie beginselen Opvoeding: zaak v/3 belanghebbende partijen: ouders, kinderen n samenleving Ouders: opvoedingsrecht, vrijheid om kroost te kneden nr eigen idealen, eisen gehoorzaamheid n volgzaamheid v/kinderen Kinderen: recht op ontplooiing v/persoonlijkheid, talenten, geestelijke n lichamelijke vermogens Samenleving: kinderen gaan later participeren i/sociale, economische n politieke activiteiten veel discussie n controverse mogelijk tussen partijen 3 beginselen = allemaal los v/elkaar dus x verbanden proberen te zoeken Ouderlijke macht Recht v/ouders/voogd om fundamentele keuzes te maken voor minderjarigen die ze opvoeden Betrekking op: levensbeschouwing, opvoedingsstijl, taal n gezondheidszorg, onderwijs Ouders beslissen nr eigen goeddunken over “controversiële” opvoedingspraktijken voor kinderen Ook i/wet: materiële n juridische bewaring kind blijft onder gezag v/ouders staan tot ontvoogding of meerderjarig zijn Materiële bewaring (huisvesting): recht om kind bij zich te hebben, ervoor te zorgen n toezicht op uit te oefenen Hieruit volgt recht om te bepalen met wie kind mag omgaan n communiceert Juridische bewaring: betrekking op fundamentele beslissingen die ouders voor kinderen maken taal, school, levensbeschouwing Ouderlijke macht is functioneel beginsel: vrijheden n rechten staan i/functie v/bepaalde plichten Slechts wnnr aan beginsel is voldaan kan iemand zich beroepen op ouderlijke macht Plichten: voorziening v/huisvesting, levensonderhoud n opvoeding v/kind Voorbeelden: Aanhoudende pijn voor kindje n ouders weigeren medische bijstand door geloof: ouderlijke macht kan opgegeven Aanhoudende pijn: fysieke integriteit x meer gewaarborgd Pedagogische tik: toegestaan i/BE tik moet genuanceerd worden Injecties: verplicht i/BE ondanks eender welk geloof Zwaarlijvigheid of ondervoeding: hangt af v/hoe erg is Psychisch verwarring: getuigen v/jehova + vader n kinderen i/kelder Anticiperende autonomie (open future) Feinberg: elk kind heeft recht op open toekomst: “Elk kind heeft recht op condities die nodig zijn om autonoom persoon te worden, i/mate dat die condities realiseerbaar zijn” Ouders hebben plicht ervoor te zorgen dat kind over zo breed mogelijke handelingscompetentie beschikt Centraal i/dit beginsel: idee dat leven v/ouder n kind grondig kan verschillen Ouders hebben toekomst v/kinderen x i/handen n dienen zich i/opvoeding op mogelijke ommezwaai voor te bereiden I/wet: “Het onderwijs is gericht op ontplooiing v/volledige persoonlijkheid n talenten v/kind n op voorbereiding v/kind op actief leven als volwassene” Kindje speelt op 9jarige leeftijd bij AS Roma Frankrijk legt op verbod op mini-misverkiezingen tot 16j. Moge dove ouders voor doof kind kiezen Thuisonderwijs: Tekort aan sociaal cc n sociale ontwikkeling Tekort aan schoolavonturen n anekdotes Kritieken: Opties = zelden gesloten ook al was opvoeding x gebaseerd op max. ontplooiing Inhalen is moeilijker n zeker op latere leeftijd Er wordt v/alles geproefd maar x gesmaakt Beter goeie conditie dan 10 sporten beoefenen Beter notenleer kennen dan 10 instrumenten bespelen Wat is een autonoom persoon Beginsel is afh. v/wat je onder vrijheid n autonomie begrijpt Versch. invullingen: zelfbepaling, zelfbeschikking n zelfrealisatie Zelfbepaling: Imitatie als opvoedingsideaal: 1 opvatting v/goed leven X dwang (exit mogelijk) “Ik doe wat mama n papa me hebben geleerd” Vb. ouders n zoon = cowboy maar dochter weigerde: toch goede familie exit werd gerespecteerd Zelfbeschikking: Diversiteit als opvoedingsideaal Voorbereiding op diverse invullingen v/goed leven “Ik wil zoveel mogelijk kunnen” Ouders laten kinderen volharden om toch iets te kunnen bereiken Recht op open toekomst sluit aan bij vrijheid als zelfbeschikking Het beginsel van zelfbestuur Elke minderjarige heeft recht om zelf te beslissen of met beslissingen (al dan x) i/te stemmen over materies die hen aanbelangen Bv.: elke minderjarige moet z’n eigen curriculum of schoolkeuze bepalen, los v/ouders Is voorwaardelijk beginsel, met 2 voorwaarden: Recht om zelf te beslissen v/af persoon over “competentie” beschikt Competentie x aanwezig: x schending v/recht als minderjarige x mag beslissen Beslissing mag x onaanvaardbare last voor opvoeders teweegbrengen “Indien patiënt minderjarig is of indien andere onbekwame persoon betreft, n onmogelijk of x wenselijk is instemming v/z’n wettelijke vertegenwoordiger te bekomen, moet arts gewetensvol passende zorgen toedienen” Voorbeelden v/zelfbestuur: Laure zeilmeisje Euthanasie bij minderjarigen n kinderen als medisch proefpersoon Kan kind op die jonge leeftijd wel zo’n doorslaggevende beslissing nemen Wat is beslissingscompetentie n wnnr ben je het? Hoge eisen: Zelfstandige probleemanalyse n -oplossing Accuraat voorspellen v/gevolgen v/je keuze Redelijke n obj. motieven Expliciete controle v/competentie door tests Lage eisen: Hulp bij probleemanalyse n -oplossing Motieven zijn mix v/emotie n ratio Vooral klemtoon op eigenheid Impliciete controle v/competentie Vrijheid van cultuur en godsdienst Multiculturele controverses Multiculturele minderheid zorgt voor ongenoegen bij meerderheid Moslimman wil x hand geven aan vrouw Ritueel slachten i/bepaalde culturen Dubbele nationaliteiten Wij = gesteld op onze vrijheid Ongenoegen bij minderheid: Wrm alleen traditionele feestdagen vieren: x Offerfeest of Jom Kipoer Wrm vasthouden aan klassieke talen zoals Latijn n Grieks, wrm x Arabisch Wrm x halal eten serveren + wrm krijgen wij x cultuureigen praktijken n zij wel (bv. gemengd zwemmen, evolutieleer) Drie beginselen om dit probleem aan te pakken Neutraliteitsbeginsel (exclusieve neutraliteit, laïcité) Laïcité (klassieke Franse opl.): houdt neutraliteit voor overheid als neutraliteit voor burger in 2 soorten neutraliteit: Overheidsneutraliteit: overheid moet neutrale n onpartijdige positie innemen tegenover religie Burgerneutraliteit: doe thuis wat je wil, maar eens je op straat komt ben je gewone burger Maakt onderscheid tussen persoon als burger n persoon als lid v/geloof Religie moet privézaak zijn Ontstaan uit vrees voor dominantie 1 alleenstaande confessie Ideaal: universalistisch burgerschap: met rede, democratie n mensenrechten n rechtsstaat Exclusieve neutraliteit: overheidsneutraliteit n burgerneutraliteit tezamen Problemen: X gemakkelijk om altijd neutraal te zijn: kerstboom of feestboom Overheid houdt er zich x altijd zelf aan: verbod op dansen op Goede vrijdag i/bepaalde landen Overheid wil dikwijls verdergaan: seksuele voorlichting, evolutieleer Is neutraliteit zelf x levensbeschouwing? Multiculturalisme (inclusieve neutraliteit, actief pluralisme) Inclusieve neutraliteit: geeft burgers zoveel mogelijk ruimte om hun identiteit te etaleren n overheid plicht om die ruimte te voorzien n te beschermen Recht tegenover exclusieve neutraliteit: eist discretie n terughoudendheid v/burgers n overheid Ontstaan uit bescherming v/eigen identiteit v/mens n daarnaast aanmoediging v/diversiteit Streven nr culturele diversiteit (religie, filosofie, ideologie) i/samenleving zoveel mogelijk te beschermen n te promoten Ideaal: gedifferentieerde burgerschap (moreel relativisme) Elke overtuiging verdient gelijke mate v/moreel n politiek respect Trouw blijven aan eigen persoonlijke opvattingen n expressies Problemen – hoe omgaan met multiculturele minderheidsrechten (CMR) Anti-multiculturalisten: x i/meegaan CMR = gewone dure voorkeuren Tegenreactie Parekh – handicapargument: “Je moet vergelijken met rolstoelgebruiker die x toegang krijgt i/vooruit, terwijl persoon deze toegang wel verdient” Kritiek op gehandicaptenargument: “Je kunt uit je religie stappen, maar x uit je rolstoel” Weigering v/CMR schendt vrijheid v/religie n cultuur helemaal x Sikh’s willen x helmen dragen op motor religie legt je nergens op om met je motor te gaan rijden je hebt zelf keuze Extra gebedsruimtes i/luchthavens je religie legt je x op dat je met vliegtuig moet gaan, je kan met trein gaan n zo moeten er x gebedsruimten i/luchthavens komen er is dus eindeloos debat over essentie, basisbehoefte n alternatief Wat met CMR die opgespannen voet staan met gelijkheid n autonomie Samenzwemmen, jongensbesnijdenis? Tegenargumenten CMR: Compensatie voor (subtiele) discriminatie Ongelijke behandeling t.o.v. autochtonen die ideaal x delen Maatschappelijk ideaal is i/strijd met overheidsneutraliteit Cultuur als voorwaarde voor autonomie (zelfzekerheid – geborgenheid) Cultuur kan ervoor zorgen dat je sterke burgers krijgt Medeburgerschap Multiculturele probs ontstaan x omdat mensen overtuigd zijn v/dominante cultuur, maar wel omdat mensen nr heel bijzondere, gevaarlijke ideeën grijpen omdat x geïntegreerd zijn Medeburgerschap is beginsel waarmee je toegang tot samenleving kunt ontzeggen of waarmee je voordelen die samenleving jou verleent kunt afnemen of terugschroeven Kwestie v/wederzijdse rechten n plichten Idee v/medeburgerschap: Participatie aan maatschappelijk leven (taal, arbeid, cultuur, politiek) Wederzijdse rechten n plichten v/overheid (gelijke kansen) n burger (integratieplicht) Achtergrond: multiculturele problemen komen voort uit maatschappelijke achterstand (door armoede, uitsluiting, onbegrip) Ideaal: gedeeld burgerschap (creëren v/sociale cohesie) Centraal staat idee v/wederkerigheid, voor wat hoort wat Nieuwe wetgeving: nieuwkomers i/Vl., die doel hebben i/BE te blijven, moeten inburgeringscursus Meerderjarigen die x-Europeaan zijn n getrouw zijn met Belg, maar geboren zijn buiten BE Moeten erkende vluchtelingen n bedienaars v/erkende erediensten zijn Zij volgen 1 jaar opleiding: Nederlandse taal op niv. 2 leren spreken, beroepsoriëntatie (VDAB), maatschappelijke oriëntatie Problemen: Leidt inburgering wel tot meer participatie n integratie Op vlak v/socio-culturele oriëntatie n maatschappelijke participatie is impact v/inburgeringstraject eerder beperkt Is x duidelijk wat participatie n integratie precies inhouden Creëert ongelijkheid tussen zelfredzame n x-zelfredzame minderheden die x geïntegreerd zijn Participatie n integratie! Maar hoe n i/welke mate Wereldburgerschap Lokaal medeburgerschap Constitutionalisme of grondwetspatriotisme Nationaal medeburgerschap of liberaal nationalisme Nationalistische volksidentiteit Verbondenheid is x plaats- of taalgebonden Verbondenheid blijft lokaal gebeuren Verbondenheid blijft (supra)nationale kwestie die lokale overstijgt Nationale identiteit stopt x bij abstractie n formele eigenschappen Verbondenheid betekent zelfde “volksziel” delen Toekomst is aan supranationale organen Maatschappelijke probs die mensen bezighouden = probs i/hun eigen wijk Eenheid hoort zich te situeren op abstracte n principiële vlak x op culturele domein Verbondenheid kan x zonder delen v/culturele gewoonten n nationale symbolen Dit is kwestie v/traditie n gedeelde geschiedenis Verplichte kennis lokale taal, gebruiken n wetten is misplaatst Inzetten voor lokaal netwerk Integratie moet v/beide kanten komen Particiaptie n integratie kunnen alleen slagen als nieuwkomers ook culturele gebruiken overnemen Je kunt er x voor kiezen: je hebt dat n bent dat, zit i/je ziel gekrast Laïcité of universalistisch burgerschap is onvermijdelijk evolutie Diverse loyaliteiten vormen x prob zolang belang lokale harmonie respecteert wordt Hoewel je versch. identiteiten kunt hebben, kan je maar 1 nationale identiteit hebben Culturele gewoonten n nationale symbolen hebben sociaal nut Ze zorgen voor sociale cohesie n zo ook sociale zekerheid Gaat uit v/dun nationalisme (x op basis v/suspecte categorieën) Gelijkheid: een allemansvriend Mensen willen uniek zijn, idee dat er iem bestaat of zou bestaan die volkomen gelijk of identiek aan ons is, vervult ons met afschuw Gelijkheid n discriminatie = v/zelfsprekend Gelijkheid heeft feitelijke inhoud, maar ook normatieve betekenis Gelijkheid = beginsel dat erg diverse invullingen n onderling tegenstrijdige def. draagt Gelijkheid = containerbegrip: er bestaan veel versch. vormen v/gelijkheid op examen duidelijk verwoorden over welke vorm v/gelijkheid je hebt! Rechtengelijkheid Formele gelijkheid Kansengelijkheid Welvaartsgelijkheid Compenserende kansengelijkheid Bronnengelijkheid Gelijkheid opdelen i/2 categorieën: Recht op gelijke behandeling: non-discriminatie Recht op minder ongelijk resultaat: herverdeling Recht op gelijke behandeling: non-discriminatie Vergelijking met wedstrijd: ied heeft recht om aan start te staan n ied moet kunnen deelnemen als je iets doet voor ene, moet je ook doen voor andere Als je mensen wilt buiten sluiten, heb je hier heel goede redenen voor nodig non-discriminatie principe wil meer toelaten bij start 3 vormen v/gelijkheid op dit niveau, rechtengelijkheid, formele gelijkheid n kansengelijkheid Evolutie nr meer inclusie: achtergestelde groepen als volwaardige burgers opnemen i/samenleving Robert Nozick: vrijheid gaat voorbij aan effect v/uitsluiting + onverenigbaar met moderne grondrechten + gelijke behandeling x v/toepassing i/privésfeer Formele gelijkheid Aristoteles “Behandel gelijke zaken gelijk. Behandel ongelijke zaken ongelijk” Gelijkheid staat voor consequente manier v/behandelen Formele gelijkheid = x veeleisend beginsel, maar was wel essentieel als stap i/richting v/meer ethisch handelen n rechtvaardigere maatschappij Gelijke zaken gelijk: Lance Armstrong werd als enige zwaar aangepakt? Ongelijke zaken ongelijk: geen zwangerschapsverlof voor wensmoeders? Probleem: Consequente behandeling is nog x rechtvaardige behandeling Bv. “Alle joden nr vernietigingskampen v/zodra dit met 1 jood gebeurt” Dat laat ongelijkwaardigheid toe: ene mens heeft meer rechten dan andere Bv. door afkomst, erfrecht Sharia De aristocratie – ongelijkwaardigheid: een lange geschiedenis Men dacht i/Europa, zoals elders, dat mensen uit aard der dingen ongelijk geboren werden Geboorte bepaalde sociale status + samenleving werd ingedeeld i/standen Kern v/aristocratische denken: etymologie Groep mensen kreeg kenmerken zoals perfectie, kracht n excellentie, andere mensen zouden deze nooit i/dezelfde maten beschikken Superieure kenmerken waren overerfbaar Gelijkheid betekende dat er binnen eenzelfde groep (slaven, koningen, boeren, soldaten) vorm v/gelijke behandeling bestond (tussen groepen bestond die niet) Plato verwierp democratie n tirannie koos voor aristocratische bestuursvorm met hiërarchisch geordende samenleving Vond dat elk kind dezelfde ontwikkelingskansen n -methode moest krijgen Leunde dichter bij meritocratisch ideaal aan Rechtsregels die herinneren aan aristocratische denken, bestaan zelfs vdg nog (bv. majesteitsschennis) Rechtengelijkheid I/burgerlijke maatschappij kreeg gelijkheid nieuwe invulling idee v/gelijkwaardigheid aller mensen verscheen Nieuwe sociale groep gebonden aan arbeid, fortuin n bezit Sociale mobiliteit: je kon hoger op geraken i/stand Pleidooien voor de gelijkwaardigheid vinden we bij T. Hobbes, J. Locke n J-J Rousseau Alle mensen delen gemeenschappelijke natuur n bijgevolg hebben alle mensen zelfde aanleg Verschillen tussen mensen zijn gevolg v/sociale, materiële n culturele omgevingsfactoren Cultuur (of maatschappij) ligt aan basis v/sociale hiërarchieën Ongelijkheid is product v/economische n sociale (wan)verhoudingen Ongelijkheid = recht v/iedereen, iedereen heeft recht beter bestaan te leiden dan wat z’n afkomst voor hem i/petto had Thomas Hobbes (1588 – 1679) Natuurtoestand: alle mensen leven i/volle vrijheid (natuurrecht) “Oorlog v/allen tegen allen” + morele n juridische gelijkheid Rationele mens neemt natuurwetten aan X i/alg. belang maar i/eigenbelang v/elke burger John Locke (1632 – 1704) Empirist : gelooft x i/aangeboren ideeën, kennis is gevolg v/waarneming of observatie Mens is ongeschreven blad, niemand kan natuurwetten opleggen Toch zijn er rechten waar elk rationeel denkend mens achter staat: mens is meester over eigen lichaam Jean Jacques Rousseau (1771 – 1778) Verfijning contracttheorie: idee rechtsstaat n volkssoevereiniteit Recht moet mensen beschermen n gebaseerd op wil v/volk De natuurlijke gelijkheid aller mensen Omdat ied v/nature gelijk is, heeft iedere burger recht op vrijheid, veiligheid n eigendom Sterk moreel concept + Dit recht erkent eenheid v/vrijheid n gelijkheid Racisme en beschavingsleer: de dubbele moraal van de Verlichting en het 19de -eeuwse liberalisme Door kolonisatie, kwamen we i/aanraking met andere culture n werden alle culturen geclassificeerd (v/wilden tot commerciële samenleving) Omdat complexiteit v/sociale n economische relaties alleen i/Europa voorkwam, zagen ze zichzelf als superieur ze hadden plicht om andere beschavingen te leiden Klassiek liberalisme en de Europese Unie EU mengt zich i/domeinen die ver buiten grenzen v/natuurrechten reiken + zit i/legitimiteitscrisis J. Locke n J-J Rousseau : “Alleen bij relevant verschil is ongelijke behandeling mogelijk” Huidskleur, afkomst, handicap = x relevante verschillen Men mag dus op basis v/deze aspecten x ongelijk behandeld worden Studies = wel relevant op basis hierv/mag men wel ongelijk behandelen Probleem: Relevantie is behoorlijk subj. n abstract Bv. je kan i/China geweigerd voor job worden omwille v/sterrenbeeld Je zou denken dat sterrenbeeld relevant verschil is, want is door cultuur ontstaan, maar heeft je sterrenbeeld relevantie op manier waarop je job zou uitvoeren? Kan relevant zijn, maar tegelijkertijd toch onaanvaardbaar Bv. dyslectische studenten die kiezen voor studie waari/teksten vlot n goed schrijven ! is ze krijgen meer tijd op examen n er wordt x gekeken nr schrijffouten onaanvaardbaar, je kiest nu eenmaal voor studie waari/teksten ! zijn, i/je latere job gaan ze schrijffouten x aanvaarden Indien irrelevant, x altijd onaanvaardbaar Bv. vrouwenfitness hier wordt ongelijk behandeld op basis v/x-relevant verschil, maar is x per se onaanvaardbaar om vrouwen n mannen te scheiden Rechtengelijkheid heeft x horizontale werking is enkel plicht voor overheid n slecht moreel ideaal voor burgers Kansengelijkheid na WOI Het beginsel van non-discriminatie Kansengelijkheid = horizontalisering v/rechtengelijkheid (burger t.o.v. burger) Door alg. non-discriminatie krijgt ied zelfde kansen Non-discriminatie geldt x alleen voor overheid, ook voor burgers Gelijkheid wil zeggen gelijke verdeling v/rechten, v/eigendom, vrijheid n veiligheid Wnnr is uitsluiting (discriminatie) dan wel rechtvaardig op horizontaal niv.? Gerechtvaardigde uitsluitingen Keuzecriterium v/Paul Hirst: “Uitsluiting is pas moreel aanvaardbaar als die teruggaat op onverenigbaar kenmerk waarvoor men vrij kan kiezen” V/zodra aan beide criteria is voldaan, is uitsluiting gerechtvaardigd Onverenigbaar kenmerk: bv. jezuïet die wil filtreren i/moslimgeneraties Waarvoor men vrij kan kiezen: bv. voor je sterrenbeeld kan je x vrij kiezen Probleem: Te streng n te soepel Te streng: bv. katholiek ziekenhuis heeft katholieke directie, maar heeft dit ziekenhuis ook recht om moslim tuinman te gaan weigeren? Volgens Hirst is deze uitsluiting moreel aanvaardbaar omdat je vrij kan kiezen voor je religie Te soepel: bv. deze theorie ligt x wakker v/fitnessclub waar alleen vrouwen mogen komen Ongevoelig voor verborgen discriminatie Als mensen discrimineren, doen ze dit vaak op meer subtiele manier Men verdraait criteria waarover men x kan kiezen nr criteria waarover men wel kan kiezen zo discrimineren ze op moreel aanvaardbare manier, volgens Hirst, maar eig is x volledig vrij te kiezen Bv. elitaire school zal doorgaans x arme kinderen weigeren, omdat ze arm zijn of uit lage milieus komen, maar kan wel v/ouders eisen dat ze duur uniform aanschaffen. Willen ze dit x betalen, dan komen hun kinderen er x in Wat betekent vrij te kiezen? I/welke mate? Bv. is homoseksualiteit vrijwillige keuze? Twee modellen Ethisch denkkader v/Stuart White Uitsluiting is aanvaardbaar wnnr aan volgende voorwaarden is voldaan: Staat i/functie v/bescherming v/doel v/organisatie Schendt economische opportuniteit, sociale of gemeenschapsparticipatie n waardigheid v/uitgesloten persoon x Beschermt onze identiteit waardoor we onze persoonlijkheid kunnen ontwikkelen n uitdragen Denkkader werkt met erkende morele beginselen n waarden zoals opportuniteit, waardigheid n vriendschap waardoor uitkomst nauw bij onze intuïties aansluit Probleem: Doordat we werken met beginselen n waarden kan snel vaag worden Beginselen = rekbaar, invulling ervan ligt x vast n men kan beginsel zo anders interpreteren Juridisch kader met antidiscriminatiewetten Lijst v/verboden gronden: Art. 1 AWGB. n art. 2 WBD. Verwijzing nr verboden gronden = discriminatie Direct n indirect onderscheid: Direct onderscheid: NED: “Toegelaten directe discriminaties: geestelijke ambt, bijzonder onderwijs, wnnr discriminatiegrond bepalend is (boksen), pos. discriminatie, privé-karakter” Bijzonder onderwijs: vrij onderwijs, vaak religieus geïnspireerd BE: “Direct onderscheid op grond v/leeftijd, seksuele geaardheid, geloof, levensbeschouwing of handicap kan uitsluitend gerechtvaardigd worden op grond v/wezenlijke n bepalende beroepsvereisten” ! gaat om beroepsvereisten! Indirecte onderscheid: “wnnr ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze als dusdanig schadelijke weerslag heeft op personen op wie 1 der discriminatiegronden v/toepassing is” Bv. werkgever zegt tegen moslima die hoofddoek draagt dat zij daar x werk krijgt, omdat ze met machines werken die machines kunnen hoofddoek wegrukken, waardoor je i/gevaar komt Je hebt dus goed voor met persoon i/kwestie, maar geeft wel weerslag op mensen Open n gesloten toetsing: Gesloten toetsing: zie lijst direct onderscheid Open toetsing: art. 9 WBD “Elk indirect onderscheid vormt indirecte discriminatie, tenzij