Les 1: Oud-Griekse Filosofie PDF

Les 1 ===== - **Vroeg of laat krijgt iedereen te maken met juridische geschillen of medische problemen basiskennis is handig** - **Filosofische vragen kunnen enkel door jezelf worden opgelost, dus de basis moet gekend zijn** - **Het zijn vaak vragen waar veel op het spel staat** -...

Les 1 ===== - **Vroeg of laat krijgt iedereen te maken met juridische geschillen of medische problemen basiskennis is handig** - **Filosofische vragen kunnen enkel door jezelf worden opgelost, dus de basis moet gekend zijn** - **Het zijn vaak vragen waar veel op het spel staat** - **Men heeft vaak al zelf een antwoord op de vragen** - **6:30 -- 32:30 opname zonder geluid** - We maken onderscheid tussen **theoretische** en **praktische** filosofie. - **Theoretische filosofie:** logica, meta fysica, kenleer - **Praktische filosofie (onze focus):** theorieën die betrekking hebben op de praktijk ➔ economische, sociale, politieke filosofie en ethiek. De oorsprong van de filosofie ============================= - Er is niet altijd wetenschap (filosofie geweest) ➔ rationele nadenken is ergens begonnen. Waarom? - Eerst was er een presocratische (natuur)filosofie, vb Thales - 3 grote Griekse filosofen spelen cruciale rol - **Socrates (469--399 BC):** pionier van de westerse filosofie (foto) - Plato (427--347 BC) ------------------- - **Aristoteles (384--322 BC)** - Filosofie ontstaat in de 4e, 5e 6e BC in Athene rond die 3 figuren. - Voorheen: - **Mythe:** om greep te krijgen op de werkelijkheid + de wereld te begrijpen (natuurfenomenen, sterren) ➔ geloofwaardigheid van deze verhalen neemt weg. Er moet iets anders komen waar de mens in kan geloven - Welke **maatschappelijke fenomenen/ontwikkelingen** leiden tot de teloorgang van de mythe - **Democratie:** weliswaar in beperkte vorm (enkel rijke mannen), men heeft filosofie nodig om logisch na te denken en tot oplossingen te komen - **Handel groeit:** opkomst van de geld economie: nieuwe klasse is ontstaan (handelsklasse) die macht en rol wil in de politiek Handel in het oude Griekenland ============================== - Opkomst van een klasse van **handelaars en ambachtslieden** ➔ willen meer te zeggen hebben in de samenleving (komen op voor hun belangen en rechten), willen macht en rol in de politiek - Nood aan vorming en ideeën om hun plaats op te eisen in de stadstaat - geld is belichaming van abstractie - Filosofisch denken = denken in abstracties/concepten/begrippen (abstracte concepten centraal stellen en erover nadenken) - Link tussen abstract denken (filosofie) en reële abstractie (abstractie in de realiteit ➔ - MAAR!! ------ - verhouding filosofie tot geld en handel is erg dubbelzinnig, en vaak negatief (filosofen zetten zich af tegen de geldeconomie) De dood van Socrates ==================== - Socrates stelde lastige vragen (rechtvaardigheid en politiek) tot men niet meer kon antwoorden. Hij stelde alles is vraag en dat vonden de machtshebbers vervelend - Socrates wordt beschuldigd (belediging van de goden en de jeugd op verkeerde ideeën brengen) ➔ gifbeker (executie) - Vrienden willen Socrates helpen en stellen voor om de bewakers om te kopen, zo komt er een filosofische discussie: - MAAR: ----- - Omkoping = corruptie (is verkeerd, je maakt jezelf schuldig) - Maar wel onterecht beschuldigd - Blijven geeft de indruk dat Socrates' vrienden geen inspanning hebben gedaan om hem te redden - Maar ➔ hangt de eer van de vrienden af van het oordeel van de massa (publieke executie)? Waar komt die eer vandaan? - Is het niet door het oordeel van de massa dat Socrates opgesloten zit? - ➔ een goed voorbeeld van **een ethisch dilemma** (= een situatie waarbij je wat je ook doet altijd verlies) - Uiteindelijk geëxecuteerd ------------------------- - ➔ Socrates weigerde door heel zijn leven betaling (was heel arm) - **Socrates vind geld iets vies, zijn armoede is bewijs dat hij enkel geïnteresseerd is in de waarheid** - Geldlogica en filosofie zijn incompatibel Negatieve attitudes tegenover geld en handel ============================================ - Filosofen waren heel kritisch voor de geldlogica - ➔ hierdoor is het kapitalisme zo laat pas ontstaan (1 van de redenen) - Geld heeft een verontrustend vermogen: - Zich iets toe-eigenen zonder het te verdienen: - (kunst kopen zonder smaak te hebben, eer kopen zonder het te verdienen) - Iets toe-eigenen zonder een verdienste tegenover te stellen - Geld is een instrument voor bedrog, werkt corrumperend. - Geld trekt zich niets aan van tradities en conventies. (lokale culturen worden vermengt ➔ globalisatie) - Geld stelt alles aan elkaar gelijk: nivellering. - Positief: ondersteuning democratie en vrijmarkteconomie - Negatief: verschillen worden aan de kant geschoven (Geld maakt abstractie en miskent de specificiteit of uniciteit van de dingen), problematisch want filosofen gaan uit van ongelijkheid (mannen-vrouwen, slaven en meesters) - Paradox van de filosofie: ------------------------- - Filosofie werk ook abstraherend en nivellerend zoals geld (denken in concepten) Plato tegen de handelaars ========================= - Reden: ------ - Ze produceren niet, maar zijn slechts 'intermediair' (had veel ontzag voor boeren en ambachtslieden ➔ hadden kennis en maakten zelf zaken) - Ze zijn vaak vreemdelingen (xenofoben kant van de filosofen) - Ze waren vaak tegelijk bankiers ( worden gezien als woekeraars (woekerwinsten) - ➔ tegen havensteden omdat hij handelaars buiten de stad wou houden, pro autarchie, overwicht van politiek op economie (stadstaan niet oprichten aan de kust!!) - Wou de handelaarsklasse niet te groot laten worden, maar ze kunnen ook niet zonder (Socrates en Plato zijn niet tegen bezit of rijkdom als zodanig) - Handel heeft een ondergeschikte rol in de samenleving - Onderscheid: ------------ - Goede rijkdom uit productieve arbeid - Slechte rijkdom uit handel en financiële activiteit - Is ongelimiteerd, altijd maar meer ook al heb je dat niet nodig Sofisten ======== - Socrates schreef niets ➔ we weten alles van hem via Plato (die schreef veel) - Filosofie = een strijd - Plato en Aristoteles moesten opboksen tegen **de Sofisten** - Aristoteles: "De sofist is een man die geld verdient met wat kennis lijkt te zijn maar het eigenlijk niet is." - **Sofisten** = rondtrekkende leraars die zich lieten betalen voor onderwijs/ hun inzichten - Zijn de consultants van toen, rondtrekkende wijzen die kennis verkopen - = verkopers van opinies (de opiniemakers/ consultants van vandaag) - Produceren niets/ doen zelf niet aan wetenschap (filosofie)/ creëren geen nieuwe inzichten ➔ ze verkopen kennis die ze zich hebben eigen gemaakt - b.v. Protagoras, Gorgias Heeft waarheid een prijs? (kort overgaan) ========================================= - **'Echte' filosofen** (Aristoteles, Socrates, Plato ) weigeren geld als betaling voor hun inzichten - Aristoteles: "tussen het weten en het geld is er geen enkele gemeenschappelijke maatstaf" ➔ je kan kennis niet kwantificeren in geld - De prijs is moeilijk te bepalen (nu doen we dat met de markt ➔ toen nog niet) - Een prijs plakken op kennis is intrinsiek problematisch ➔ doet onrecht aan de eigenheid van wat kennis is (kennis is iets speciaal) - De waarheid is onbetaalbaar - Filosofie of wetenschap vereisen belangeloosheid, onvoorwaardelijke toewijding