1.pdf

1. Coğrafi Bilgi Sistemleri Birlikte Düşünelim 1. Coğrafi bilgi tam olarak nedir ve neden önemlidir? 2. Ne tür kararlarda coğrafi bilgi kullanılır? 3. Bilim adamları CBS'yi nasıl kullanıyor ve bunu neden yararlı buluyorlar? 4. Şirketler CBS'den nasıl para kazanmaktadır? Başlamadan Önce Bilgi,...

1. Coğrafi Bilgi Sistemleri Birlikte Düşünelim 1. Coğrafi bilgi tam olarak nedir ve neden önemlidir? 2. Ne tür kararlarda coğrafi bilgi kullanılır? 3. Bilim adamları CBS'yi nasıl kullanıyor ve bunu neden yararlı buluyorlar? 4. Şirketler CBS'den nasıl para kazanmaktadır? Başlamadan Önce Bilgi, insanlık tarihinin her döneminde önemli olmakla beraber iletişim imkânlarının küçülttüğü dünyada en önemli etken durumuna gelmiştir. Çağımızda tartışılmaz üstünlük “bilgiyi üreten” ve “bilgiyi kullanan”larındır. Günümüzde toplanan tüm veri ve bilginin %80 ´ine yakın bir bölümü ya mekânsal (coğrafi) ya da ilişkili konulardır. Bu durum, mekânsal veriyi her alanda son derece değerli kılmakta ve gerek toplanması gerekse işlenmesi ve sunumunun önemini ortaya koymaktadır. Gelişen teknoloji ile birlikte insan hayatında birçok değişim ve yenilik meydana gelmiştir. Bilgisayarlardan telefonlara, yazılımlardan internet teknolojilerine kadar olan bu gelişmeler gerek bilimsel çalışmalar gerekse de iş hayatında kullanılan araçların da çeşitlenmesi ve gelişmesine yol açmıştır. Mekân ve mekâna ait sorunlar ile ilgilenen disiplinler için Coğrafi Bilgi Teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler çalışmalardaki analiz yöntemlerini de değiştirmiştir. Toplanan verilerin bilgiye dönüştürülmesinde Coğrafi Bilgi Teknolojilerinin üstün mekânsal analiz yeteneklerinden 100’den fazla disiplin faydalanmaktadır. Kent Bilgi Sistemleri, şehir planlama, doğal afet yönetimi, çevre kirliliği gibi konular başta olmak üzere birçok mekânsal sorunun çözümünde Coğrafi Bilgi Teknolojileri etkin bir analiz aracı olarak kullanılmaktadır. 1.1. Coğrafi Bilgi Sistemleri Nedir? Neden Önemlidir? Coğrafi Konum ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Yaşamımızda gerçekleşen her olayın, faaliyetin, hareketin kısacası her şeyin bir coğrafi konumu vardır. Yaşamımızdaki bu faaliyetler hâlihazırda yaşadığımız yer olan dünya ile sınırlanmaktadır. Daha doğru bir deyimle biz insanların faaliyetleri yeryüzü ile sınırlanmaktadır. Yeryüzü üzerinde tarım yapmakta, seyahat etmekte, evler inşa etmekte, ekonomik faaliyetler gerçekleştirmekte ve ayrıca birçok doğal afetle mücadele etmekteyiz. Yine haberleşme, enerji aktarımı, atık su deşarjı için yeryüzünde çeşitli faaliyetlerde bulunmaktayız. Aslında inşaat faaliyetlerinden eğitim çalışmalarına, kara, hava, deniz taşımacılığından peyzaj çalışmalarına, tarımsal faaliyetlerden sağlık uygulamalarına, madencilik çalışmalarından orman amenajman faaliyetlerine, günlük gıda ihtiyacının karşılanması için yapılan lojistik faaliyetlerinden turizm hareketliliğine kadar karmaşık birçok yapının bir arada olduğu bir dünyada yaşamaktayız. Bu faaliyetlerin ya da olayların hepsinin yeryüzünde gerçekleştiğini düşünürsek gerçekleştikleri konumu bilmek en temel gerekliliklerden biri olabilir. Çünkü bir faaliyetin ya da herhangi bir olayın yerini bilmek birçok alanda kritik öneme sahiptir. Bugün kullanılan navigasyon uygulamalarında gidilecek bir noktanın konumunu bulup adrese teslim faaliyetler gerçekleştiriyor ve konum sayesinde yakın çevre hakkında bilgi sahibi olabiliyoruz. Herhangi bir faaliyet esnasında sahip olunan konum bilgisi birçok alanda tasarruf sağlanmasına ve faaliyetlerin hızlı yürütülmesine yardımcı olacaktır; lojistikte yakıt, zaman giderleri azalacak, tarımda verim artacak, trafik yoğunluğu azalacak, siparişler yerlerine en hızlı ve en doğru şekilde ulaşacaktır. Konumun sağladığı bu tür avantajlar bütüncül yaklaşıldığında stratejik karar ve planlamaların daha doğru ve sağlıklı yapılabileceğini göstermektedir. Bu nedenle coğrafi konum son derece önem arz eder ve yeryüzündeki faaliyetlerin temelinde yer alır. Coğrafi konumun öneminden hareketle Coğrafi Bilgi Sistemleri, yalnızca olayların ve faaliyetleri değil, aynı zamanda bu olayların ve faaliyetlerin nerede gerçekleştiğini veya var olduğunu da takip eden özel bir bilgi sistemleri sınıfı olarak karşımıza çıkmaktadır (Longley vd., 2005). Coğrafi konum son derece önemlidir ve bugün birçok toplumda birçok problemin çözümünde kullanılmaktadır. Hayatın her alanında o denli yoğun kullanılıyor ki artık kabullenmiş ve hayatımıza bütünleştirmiş durumdayız. Akla ilk gelen en basit örnek olarak “işe gidip gelirken kullandığımız güzergâhı dahi bu iki objenin (ev-işyeri) konumuna göre belirleriz.” cümlesini verebiliriz. Günlük yaptığımız birçok rutin işte belki de coğrafi konumdan faydalandığımızın farkında dahi değiliz. Ancak olaylar biraz karmaşık hale geldiğinde coğrafi konumu kullandığımızı ya da kullanmaya ne denli ihtiyaç duyduğumuzu hatırlarız. İster problemleri çözmek için kullanılan bilgilerde ister çözümlerin kendisinde olsun, konumun bir yönünü içeren, içinde konum olan problemlere coğrafi problem denir (Longley vd., 2005). Birkaç örnek vermek gerekirse; ∙ Sağlık kuruluşları yeni bir hastane açacakları zaman hastane için en uygun konumun neresi olduğuna karar vermeye çalışırlar. Bu durum onlar için karmaşık bir coğrafi problemdir ve konum burada en önemli coğrafi faktördür. ∙ Peki, dağıtım şirketleri için coğrafi problem nedir ve nasıl çözerler? Bir dağıtım firması için coğrafi problem, müşterilerinin kendi depolarına göre konumu ve sipariş isteklerinin zamanıdır. Firma, müşterilerine sipariş götürmek, kargo teslimi yapmak ya da rutin başka diğer faaliyetleri için günlük rota optimizasyonu ve programını gerçekleştirerek çözüm üretmeye çalışır. ∙ Ulaşımda ise karar vericiler kendi alanları ile ilgili coğrafi problemleri yeni yol düzenlemeleri ile çözmeye çalışırlar. ∙ Gıda sektöründeki firmalar sağlık kuruluşlarına benzer şekilde yeni bir şube açacakları zaman ya da mevcut rakipleri ile pazar analizi gerçekleştirecekleri zaman coğrafi problemlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. ∙ Ormancılık şirketleri, ormanları en iyi nasıl yöneteceklerini, nerede kesim gerçekleştirdiklerini, orman için yolların nereye açılacağını ve yeni ağaçların nereye dikileceğini belirlediklerinde coğrafi sorunları çözerler. ∙ Hükümetler savunmadan çevreye, nüfustan ekonomiye ve enerjiden eğitime birçok farklı alanda yapacakları yatırımlara karar verdiklerinde coğrafi problemlerle karşılaşırlar. ∙ Yine tarımsal faaliyetlerde bulunanlar verimi artırmak için hangi ürünün nereye ekileceği ya da dikileceğine karar verdiğinde coğrafi problemleri çözmüş olurlar. Yukarıda bahsedilen örneklerdeki problemler ya da çözümlerin hepsi coğrafi konuma dayalıdır. Peki, bu problemlerin hepsi coğrafi ise onları birbirinden ayıran özellik nedir? İşte coğrafi problemleri birbirinden ayıran en önemli özellik coğrafi ayrıntı düzeyidir. Coğrafi problemler bazen küçük bir alanı ilgilendirirken, bazen daha geniş çaplı bir sorun olabilmektedir. Örneğin deprem riski taşıyan bir bölgede çoğu binanın deprem yönetmeliğine uygun hazırlanmış olması bu binaların minimum düzeyde etkileneceği anlamı taşır. Ancak bu bölgedeki bir binanın bu yönetmeliğe göre hazırlanmamış olması bu bina için risktir ve deprem, bu bina özelinde etkisini gösterebilecek demektir. 2010 yılındaki domuz gribi, 2019’daki Covid-19 pandemisi ise dünya çapında etkili oldukları için daha geniş bir ölçekte ele alınmaktadır. Coğrafi sorunlara yaklaşırken etki alanını bu şekilde ele almak bu problemlere çözüm bulunması açısından önem arz etmektedir. Yine coğrafi problemler niyet veya amaç temelinde de ayırt edilebilir. Bazı problemler doğası gereği kesinlikle pratiktir; paradan tasarruf etmek, yönetimler tarafından verilen cezalardan kaçınmak veya acil bir durumla başa çıkmak gibi pratik hedeflere ulaşmak için genellikle mümkün olduğunca çabuk ve/veya minimum maliyetle çözülmeleri gerekir. Diğerleri ise insan merakı tarafından yönlendirildiği için daha iyi karakterize edilir. Coğrafi veriler, kıtaların kayması teorisini doğrulamak veya buzulların dağılımlarını haritalamak veya antropolojik veya arkeolojik araştırmalarda insanların tarihi hareketlerini analiz etmek için kullanıldığında çözülmesi gereken sorunun aciliyeti yoktur. Bunun yerine amaç, genellikle bilimin amacı olarak kabul ettiğimiz, insanın dünyayı anlaması şeklinde olmaktadır. Özetle coğrafi konum coğrafi problemlerin çözümünde kullanılırken problemlerin etki alanına (ayrıntı düzeyi-ölçek), kısa ya da uzun vadeli faydalarına bakılır. Görüldüğü gibi coğrafi problemler aslında hayatın her alanında karşımıza çıkmaktadır. Coğrafi problemlere çözüm getirebilmek için en önemli unsur konumun gücünden yararlanmaktır. Bu ise ancak yaşanılan çevreyi doğru algılama, dünya üzerindeki objeler arasında bağlantı kurabilme, yine yaşanılan çevredeki faaliyet ve olayları akılda resmedebilme ve haritalandırma ile yani mekânsal düşünme ve coğrafi sorgulama ile olabilmektedir. Dünya üzerindeki tüm olayların, faaliyetlerin, nesnelerin daha anlamlı hale gelmesi, daha bütüncül olarak ele alınabilmesi ve akılda haritalandırılabilmesi ise bu detayların yönetimi ile olabilmektedir. İşte bu denli karışık bir yapının yönetilmesi ise Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) sayesinde olabilmektedir. Coğrafi problemleri çözmek için bilgi sistemleri arasında konumun gücünden yararlanması ve temelinde konumsal uygulamaları barındırması nedeniyle Coğrafi Bilgi Sistemleri tercih edilmektedir. CBS, yeryüzündeki mekânsal ve mekânsal olmayan verilerin toplanması, belli bir sistematik içinde depolanması ve amaca uygun olarak yönetilmesidir. CBS’yi açıklarken özellikle isminde geçen bilgi kavramına değinmekte fayda var. Coğrafi Bilgi, mekânsal düzlemde var olan herhangi bir coğrafi nesne hakkında toplanan verilerden yola çıkılarak elde edilen bilgidir. Nesneye ait 3 temel bileşenden oluşmaktadır: Lokasyon Bilgisi: Nesnenin belli bir projeksiyon ve referans sistemine göre konumlanmış olduğu koordinatlardır. Öznitelik Bilgisi: Coğrafi nesneye ait fiziki olarak var olmayan ve ölçülemeyen sözel bilgidir. Topoloji Bilgisi: Nesnenin diğer nesnelerle olan mekânsal ilişkisinin tanımlanmasıdır. Bir nesne diğerinin ne kadar kuzeyinde, güneyinde, batısında, doğusunda, üstünde, altında, içinde, dışında vb. soruların cevabıdır. CBS ile coğrafi konumu kullanarak yeryüzündeki her nesnenin yerini ve nesnelerin birbirleriyle olan mantıksal ilişkisini kurmak mümkündür. Aslında günlük hayatta kullanılan şu iki soru CBS’nin nesneler arasındaki ilişkiyi kurma kabiliyetini özetlemektedir: “Ne? ve “Nerede?” Aynı zamanda bu iki soru kalıbına verilen cevaplar CBS’nin ileride detaylı olarak bahsedilmiş olan veri yapısı hakkında da ön bilgi sunmaktadır. “Ne?” sorusunun cevabı coğrafi varlığa ait sözel öznitelik bilgisidir ve varlığa ait tablosal verileri içerir. “Nerede?” sorusunun cevabını bulmak için coğrafi varlığın yeryüzündeki konumuna bakılır ve haritalarla, uydu görüntüsü, hava fotoğrafı vb. araçlarla ifade edilir. Aslında “Nerede?” sorusu CBS kullanıcılarına yeryüzünde geometrik olarak (nokta, çizgi, alan) gösterilebilecek tüm nesneleri, “Ne?” sorusu ise geometrik olarak gösterimin mümkün olmadığı, nesnelere ait özellikleri vermektedir. CBS, her iki sorunun cevabını bir araya getirerek sayısal ve sözel verilerin entegrasyonunu sağlar ve hem tematik görselleştirmelere hem de detaylı analizlere olanak sağlar. CBS’nin ne olduğunu ve öneminin ne denli fazla olduğunu ve dahi aslında gerçek manada kullanıldığında ne tür problemlere çözüm ürettiğini ifade edebilmek için şu satırları aklınızda resmederek sesli okuyunuz: “Ben Barış. Henüz lise son sınıftayım. Üniversite hayallerim var ve İstanbul’da okumak istiyorum. Hem üniversite tahsilimi bu tarihi kentte gerçekleştirmek hem de İstanbul’un o tarih kokan sokaklarını dolaşmak istiyorum. Ancak en büyük korkum bu mega kentte yaşayan milyonlarca insan ve her yerde oluşan kalabalık, trafik ve yoğunluk. Düşünüyorum da bir yerden başka bir yere gitmek için toplu taşıma kullanacağım, ancak hangisini kullanacağım bilmiyorum. Yine ailem ziyaretime geldiğinde kara yolunun karmaşasında nasıl araç kullanacak babam? Bunlar korkularımdan birkaçı sadece. Ben henüz üniversite hayali kurarken bu korkuları yaşıyorsam, acaba mega kentte bu problemler nasıl çözülüyor?” Fatih’in sorusuna aslında cevap CBS’de. İstanbul gibi karmaşık yapıların, yolların, binaların, trafiğin, deniz ve demir yollarının, hatta hava yolunun, tarımın, altyapının vb. olduğu kentlerde çözüm CBS’de. CBS ile trafik yoğunluğu hesaplanır, CBS ile herhangi bir yoldaki yol çalışması anlık olarak işlenir, CBS sayesinde gidilecek yere en kısa sürede gidilebilir, CBS ile ekilmeyen tarım alanları tespit edilebilir, CBS ile depremden etkilenebilecek riskli binalar belirlenebilir vb. CBS aslında karmaşık olan birçok yapının hem kendi özelinde hem de ilişkili olduğu diğer alanlarla birlikte ortak çözümünü sağlar. O yüzden bugün CBS sayesinde canlı trafik verisi tespit edilebiliyor ve trafik yoğunluğu hesaplanabiliyor, yine yerel yönetimler CBS sayesinde vatandaşlarına hizmet sunabiliyor, hatta vergi takibi yapabiliyor. 1.2. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Bileşenleri CBS derinlemesine incelendiğinde ve böyle bir sisteme ihtiyaç duyulduğunda bilinmesi ve temin edilmesi gereken bazı bileşenler vardır. HLURB tarafından hazırlanan Şekil 1; CBS’nin yazılım, donanım, veri, yöntem ve personel bileşenlerinden oluştuğunu ifade etmektedir. Donanım: Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar, server sistemleri, mobil cihazlar vb. araçları kapsar. Bu donanımlar, yazılımlar için gerekli çalışma alanını, kurumlar arası veri paylaşımını ve veriler için gerekli depolama alanını sağlarlar. Yazılım: Coğrafi bilgi sistemlerinde kullanılabilecek ticari ve açık kaynak kodlu CBS yazılımlarını ifade eder. ArcGIS, MapInfo, Intergraph vb. ticari yazılımlar sektörde öncü konumdadırlar. Ticari yazılımların genelde kaynak kodları kapalıdır ve kullanıcıların tüm ihtiyaçlarına cevap verebilmeleri mümkün değildir. Açık kaynak kodlu ve ücretsiz QGIS, Grass, uDig, openJUMP, KOSMO ve Openmap gibi CBS yazılımları da kullanıcı sayısı açısından ciddi seviyelere gelmeye başlamıştır. Şekil 1. CBS’nin bileşenleri. Veri: Bir ham (işlenmemiş) gerçek ya da bilgi parçacığına verilen addır. Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak adlandırılmaktadır. Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin bir soyutlamadır. Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır. Yöntem: CBS için gerekli bileşenlerin bir araya getirilmesinin ardından, mekânsal ve mekânsal olmayan verilerin toplanması, depolanması, dönüştürülmesi, işlenmesi, görselleştirilmesi, analiz edilmesi, sorgulanması, sonuç haritalarının üretilmesi ve sunulması mümkün olabilmektedir. Personel: Yazılım ve donanımdan oluşan sistemin işe yaşayabilmesi için olmazsa olmaz ve en önemli etkendir. Çok yüksek bütçeli CBS yatırımları tecrübesiz kullanıcıların elinde işe yaramaz hale gelebilirler. Bu yüzden, CBS'nin kullanıldığı her alanda yetişmiş uzmanlara ve operatörlere ihtiyaç vardır. CBS'nin kullanıldığı bazı disiplinler şunlardır: Coğrafya, Şehir ve Bölge Planlama, Jeofizik, Madencilik, Tarım, Hidrografi, Kadastro, Ulaşım, Lojistik, Arkeoloji, Jeoloji, İnşaat Mühendisliği, Çevre ve Yer Bilimleri, Jeodezi, Geomatik, Sosyoloji vb. Bu ana beş (5) bileşenin yanı sıra özellikle 2010 yılından bu yana CBS’nin olmazsa olmazı belki de altıncı bileşeni olarak kabul edilebilecek Bulut Bilişim karşımıza çıkmaktadır. Gelişen teknoloji ve internet sayesinde kullanıcılar yerel ölçek ve kısıtlı hizmet olanakları veren klasik bilgi teknolojileri altyapısından, esnek, ekonomik ve her yerde ulaşıma imkân veren bulut bilişim teknolojine kaymaktadır. Bu bağlamda günümüzde vazgeçemediğimiz internet teknolojisi, yani bulut bilişim ne anlama geliyor peki? Acaba biz farkında olmadan bulut bilişimi kullanıyor muyuz? Hemen hemen her şeyin internet üzerinden yürütülmesi güvenli mi? İşte bu sorulara cevap bulmak için bulut bilişim kavramını ve özelliklerini bilmek gerekir. Bulut Bilişim masaüstü bilgisayar, tablet veya akıllı mobil cihazlar üzerinden herhangi bir yazılım ve depolama birimine ihtiyaç duymaksızın internet üzerinden başka sunuculara bağlanarak hizmet alma modelidir (Kavzoğlu ve Şahin, 2012); (Şekil 2). Şekil 2 Bulut bilişim ve bileşenleri. Örnek Uygulama İhtiyaç Haritası, 7 Ekim 2015 tarihinde UNDP’nin (Euroasia and CIS Bölgesel Ofisi) Sosyal Fayda Zirvesi’nde ilk olarak lanse edilen ve sonrasında kullanıma açılan, ihtiyaç sahipleri ve destekçileri online platform üzerinde buluşturan bir sosyal kooperatiftir. Bir sosyal girişim olan “İhtiyaç Haritası”nın ana noktası, sokak hayvanları malzemelerinden okul materyallerine ve hatta sosyal bir proje için gönüllü çalışacak kişilere kadar her türlü ihtiyacın istenebilmesidir. Platform üzerinde para talepleri, kişisel veya gıda talepleri onaylanmaz ve yayına alınmaz. Ana sayfada, farklı şehirlerdeki sayıların bulunduğu bir harita gösterilmektedir ve burada kaç tane ihtiyacın ve desteğin yer aldığı görülmektedir. İhtiyaç Haritası çevrim içi olarak çalıştığından dolayı, her şehre, her eve ve internet erişimi olan her kişiye ulaşabilmektedir. Görsel Açıklama 1. İhtiyaç haritası uygulaması. Kaynak. ihtiyacharitasi.org İhtiyaç Haritasının coğrafi konum, CBS ve Coğrafya üçgenin gerçekleştirme olduğu uygulamayı kendi söylemleri ile inceleyelim: Sorun 30 Ekim’de gerçekleşen İzmir depreminden sonra İhtiyaç Haritası olarak depremin olduğu gece İzmir’e ulaştık ve çalışmalara başladık. Depremzedelerin iki temel sorunu vardı: kısa vadeli olan evlerine giremedikleri için karşılanması gereken temel ihtiyaçları, uzun vadeli olan ise evleri kullanılamaz durumda olanların yaşayabilecekleri yeni bir eve taşınmaları. İhtiyaç Haritası olarak deprem bölgesine geldiğimiz andan itibaren bu iki temel sorun üzerine odaklandık. Deprem anında yıkılan ev sayısı az olsa da evlerinde hasar olduğu için ya da sadece korkudan dolayı evlerine giremeyen yüzlerce insan vardı ve bu insanların ihtiyaçlarının karşılanması gerekiyordu. Depremden etkilenen insanların ihtiyaçlarını karşılayabilmemiz için ilk önce nerede olduklarını ve ihtiyaçlarının tam olarak neler olduğunu bilmemiz gerekiyordu. Türkiye’nin dört bir yanından yardımlar gelmeye ilk günden itibaren başladı. Gelen bu yardımların o yardıma ihtiyacı olan doğru kişilere doğru zamanda ulaşması ve evleri ile ilgili yapı sağlığı durumu netleşene ve yeni bir eve taşınana kadar bu yardımları sürdürülebilir bir şekilde yapmak afet zamanı sahada karşılaşılan sorunların en temelini oluşturuyordu. İhtiyaç Haritası ve Afet Platformu olarak gelen yardımların doğru şekilde yerine ulaşabilmesi için hızlıca ihtiyaç sahiplerinin geceyi nerede geçirdikleri ve nelere ihtiyaçları olduğu bilgilerine ulaşmamız gerekiyordu. Çözüm Depremden sonra İhtiyaç Haritasının da paydaşı olduğu Afet Platformu’nun Afet Koordinasyon Merkezi olarak kullandığı alana gelen gönüllülerin yardımı ve Survey123, Workforce gibi Esri teknolojilerinin katkılarıyla çalışmalara başladık. Yaptığımız ilk çalışma depremin oluşturduğu tahribatı, hasarlı bölgeleri, evlerini kaybeden depremzede sayısını ve geceyi geçirdikleri konum bilgilerini tespit etmek amacıyla bir Survey123 formu oluşturmak oldu (Görsel Açıklama 2). Bu formu sosyal medya kanallarımızdan da paylaşarak hem gönüllülerimiz hem de sosyal medyada görerek dolduran İzmir halkının desteğiyle sahadan verileri toplamaya başladık. Görsel Açıklama 2. Çalışma kapsamında tasarlanan sahadan veri toplama uygulaması. Kaynak. ihtiyacharitasi.org Bu veriler sayesinde oluşturduğumuz dashboard’da hasarlı binaları, toplanma alanlarını ve bu toplanma alanlarındaki depremden etkilenen tahmini kadın, erkek, çocuk sayıları gibi demografik verileri görebildik (Görsel Açıklama 3). Görsel Açıklama 3. Depremden etkilenen kişi sayısı. Kaynak. ihtiyacharitasi.org Depremden sonraki gün doldurulmaya başlanan İzmir Deprem Haritası Formunun bize verdiği mekânsal verilerin daha detaylı olarak incelenmesi amacıyla Survey123 ile İzmir İhtiyaç Formu oluşturuldu (Görsel Açıklama 4). Bu form sayesinde toplanma alanlarında bulunan toplam kadın, erkek, çocuk ve bebek tam sayılarını ve bu kişilerin acil ihtiyaçlarını detaylı olarak tespit ederek kesin verilere ulaşmış olduk. Görsel Açıklama 4. Deprem sonrası ihtiyaçların tespiti için oluşturulmuş mobil anket uygulaması. Kaynak. ihtiyacharitasi.org İzmir Gönüllü Haritası üzerinde depremden en çok hasar alan Manavkuyu ve Mansuroğlu mahalleleri başta olmak üzere deprem sonrası oluşan toplanma noktalarını, buralarda kalan depremzede sayılarını ve ihtiyaçlarını tespit ederek desteklerin doğru sayıda doğru ihtiyaç sahiplerine yapılmasını koordine ettik (Görsel Açıklama 5). Görsel Açıklama 5. İhtiyaç takip ekranı. Kaynak. ihtiyacharitasi.org Esri Workforce uygulamasını kullanarak gönüllülerimizin desteğiyle AFAD ve İzmir Büyükşehir Belediyesinin kurduğu çadır alanlarında, kendi çadırlarında ya da arabalarında geceyi geçiren depremzedelerin ihtiyaç tespitini ve bu ihtiyaçların doğru konumda doğru kişilere ulaşmasını sağladık (Görsel Açıklama 6). Görsel Açıklama 6. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin takip edildiği panel. Kaynak. ihtiyacharitasi.org 1.3. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kısa Tarihçesi Son elli yılda CBS bir metottan bilime dönüşmüştür. CBS'nin ilkel bir araçtan dünyamızı anlamak ve planlamak için modern, güçlü bir platforma olağanüstü dönüşümü daha iyi anlamak için geçmişten günümüze önemli dönüm noktalarını kavramak gerekir. CBS’deki gelişmeler çeşitli teknolojilerin sonucudur. Veri tabanları, bilgisayar haritalama, uzaktan algılama, programlama, coğrafya, matematik, bilgisayar destekli tasarım ve bilgisayar bilimi, CBS'nin gelişiminde kilit rol oynamıştır. CBS tarihinde onu şekillendiren ve bugünkü haline getiren bazı önemli gelişmeleri şu şekilde sıralamak mümkündür: CBS’nin tarihini John Snow’un kolera haritaları ile 1854 yılına kadar götürmek mümkündür. Kolera, 1854 yılında İngiltere'nin Londra şehrini vurmuştu. İngiliz Doktor John Snow salgın yerlerini, yolları, mülk sınırlarını ve su hatlarını haritalamaya başladı. Bu bilgileri mekân ile ilişkilendirip mekânsal veri haline getirdi. Böylelikle kolera vakalarının su hattı boyunca yaygın olarak bulunduğunu gördü. John Snow'un kolera haritası, coğrafya ile halk sağlığı güvenliğini birbirine bağlayan önemli bir olaydı. Bu sadece mekânsal analizin başlangıcı olmakla kalmadı, aynı zamanda bütün bir çalışma alanının başlangıcını da işaret etti: Epidemiyoloji-hastalığın yayılmasının incelenmesi. Bu tarihe kadar John Snow, epidemiyolojinin babası olarak bilinir. John Snow'un çalışması, CBS'nin bir problem çözme aracı olduğunu gösterdi. Coğrafi katmanları bir kâğıt haritaya koydu ve hayat kurtaran bir keşif yaptı (Görsel Açıklama 7). Görsel Açıklama 7. Dr. John Snow’un kolera salgınına neden olan kaynağı tespit etmek için yaptığı harita. Sokakların kenarında görülen üst üste çizili çubuklar her bir ev hanesindeki ölen kişi sayısını gösteriyor. Salgına neden olan su tulumbası ise haritanın ortasında görülebilir. Kaynak. http://www.acikbilim.com/ Kolera haritası ve benzeri haritalar CBS’nin ilk örneklerini oluştursa da 1960’lı yıllara kadar haritalar basit ve bilgisayar ortamında olmayan çizimlerdi. Kâğıt haritalarla gelen tüm sorunlarla birlikte, haritacıların ve mekânsal kullanıcıların coğrafi verileri işlemek için bilgi işleme seçeneklerini araştırmaları ile birlikte CBS tarihinde, kâğıttan bilgisayarlı haritalamaya geçişin yolu açıldı. 1960'larda bilgisayarlar, nicel ve hesaplamalı coğrafyanın erken kavramları ortaya çıktıkça günümüzdeki kullanımına benzer bir CBS yapısı ortaya çıkmaya başlamıştır (Tablo 1). Erken CBS çalışmaları, daha çok akademik topluluklar tarafından yapılan önemli araştırmaları içeriyordu. Daha sonra, Michael Goodchild liderliğindeki Ulusal Coğrafi Bilgi ve Analiz Merkezi, mekânsal analiz ve görselleştirme gibi temel coğrafi bilgi bilimi konularında araştırmaları resmileştirdi. Bu çabalar, coğrafya bilimi dünyasında nicel bir devrimi ateşledi ve günümüzdeki CBS'nin temelini attı. Kaynak. Özdemir, 2017 Roger Tomlinson'ın Kanada Coğrafi Bilgi Sistemini başlatmak, planlamak ve geliştirmek için yaptığı öncü çalışma, 1963'te dünyadaki ilk bilgisayarlı CBS çalışması ile sonuçlandı. Kanada hükümeti, Tomlinson'ı doğal kaynaklarının yönetilebilir bir envanterini oluşturması için görevlendirdi. Tomlinson, doğal kaynak verilerini birleştirmek için bilgisayarları kullanmayı hayal etti. Tomlinson, Kanada'nın ulusal arazi kullanımı yönetimi programına başlamasını sağlayan büyük miktarda veriyi depolamak ve işlemek için otomatik bilgi işlem tasarımını ortaya koydu. Adını ise CBS verdi. Bu bakımdan Tomlinson CBS’nin babası olarak anılmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemi terimini ilk kullanan Dr. Roger F. Tomlinson'dır. 1960'larda Kanada hükümeti için çalışırken, bugün Kanada'daki belediyeler tarafından arazi planlaması için hala kullanılan bir coğrafi veri tabanı ve ilk bilgisayarlı coğrafi bilgi sistemini ortaya çıkardı. İngiltere'de doğdu, askerlik hizmetinden ve üniversiteye gittikten sonra Kanada'ya yerleşti. Burada jeomorfoloji alanındaki çalışmaları ile harita bilgilerini işlemek için bilgisayarlı yöntemleri uygulamaya başladı. Tomlinson, CBS alanında öncü olarak seçkin bir kariyere sahip olmuştur ve coğrafi danışmanlık hizmetleri sağlayan Tomlinson Associates Ltd.yi geliştirmiştir. 12 yıl boyunca Uluslararası Coğrafya Birliği CBS Komisyonu'nun başkanlığını yaptı. Aynı zamanda Kanada Coğrafyacılar Birliği'nin başkanıydı ve en son National Geographic Society tarafından daha önce sadece bir kez verilen prestijli Alexander Graham Bell Madalyasının sahibiydi. “Thinking About GIS: Geographic Information System Planning for Managers”, bu konuda en çok okunan kitaplardan biridir. 1964'te Northwestern Üniversitesindeyken Howard Fisher, SYMAP olarak bilinen ilk bilgisayar haritalama yazılım programlarından birini ortaya çıkardı. 1965 yılında Harvard Bilgisayar Grafikleri Laboratuvarı'nı kurdu. İlk bilgisayar harita oluşturma yazılımlarından bazıları laboratuvarda oluşturulup geliştirilirken, aynı zamanda mekânsal analiz ve görselleştirme için bir araştırma merkezi haline geldi. CBS ve uygulamaları için ilk kavramların çoğu, yetenekli coğrafyacılar, planlamacılar, bilgisayar bilimcileri ve birçok alandan diğer kişiler tarafından Laboratuvarda tasarlandı. Harvard Laboratuvar Bilgisayar Grafikleri, “ODYSSEY GIS” adlı ilk vektör CBS yazılımlarını geliştirdi. 1969'da Harvard Laboratuvarı üyesi Jack Dangermond ve eşi Laura, Environmental Systems Research Institute (Esri) kurdu. Esri'nin ARC/INFO'su, ODYSSEY GIS'in teknik çerçevesini kullandı ve bu çalışma, CBS’nin bir sonraki geliştirme aşamasına, yazılımın ticarileştirilmesine yol açtı. Jack Dangermond, Esri'nin kurucusu ve başkanıdır. Peyzaj mimarlığı ve kentsel tasarım geçmişine sahip olan o ve eşi Laura, bilgisayar tabanlı haritalama ve analizin coğrafi planlama ve çevre bilimine önemli katkılarda bulunabileceği fikri üzerine 1969 yılında Esri'yi kurdu. O zamandan beri Esri, dünya çapında 49 ofisi, 11 özel araştırma merkezi ve dünya çapında yaklaşık 350.000 kuruluştan oluşan güçlü bir kullanıcı tabanı ile GIS ve konum istihbaratında küresel pazar lideri haline geldi. Dangermond, coğrafya, çevre bilimi, planlama ve CBS alanlarına yaptığı katkılardan dolayı 13 onursal derece de dâhil olmak üzere birçok takdir ve ödül almıştır. 1970'lerin sonlarında, bellek boyutu ve grafik yetenekleri gelişti. Yeni bilgisayar haritacılık ürünleri arasında GIMMS (Coğrafi Bilgi Oluşturma ve Yönetim Sistemleri), MAPICS, SURFACE, GRID, IMGRID, GEOMAP ve MAP de yer aldı. 1980'lerin sonlarında ise CBS piyasasında birçok ticari yazılım ortaya çıkmış oldu. Bu CBS yazılım satıcılarından biri, şu anda dünyanın en büyük CBS yazılım şirketi olan Esri firması idi. 1982'de mini bilgisayarlar için ARC/INFO piyasaya sürüldü ve 1986'da Intel mikrobilgisayar üretimi ile PC ARC/INFO piyasaya sürüldü. Bu yıllarda CBS tarihinde bazı ilk konferanslar ve yayımlanmış çalışmalarla da ivme kazanmıştır. İngiltere'deki ilk CBS toplantısı 1975'te yapılmıştır. İlk Esri konferansı ise 1981'de yapıldı ve 18 kişilik bir grubun ilgisini çekti. Bu yıllardan sonra bilgi işlem teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler ile birlikte birçok yeni CBS analiz araçları geliştirilmeye devam etmiştir. Gerçek dünya sorunlarını çözen projeler üzerinde çalışmak için CBS yazılım geliştiricilerin geniş çapta kullanılabilecek sağlam CBS araçları ve yaklaşımlarını yenilemesine ve geliştirmesine yol açmıştır. Bu firmalardan bir olan Esri'nin bu yıllarda ilk ticari CBS ürünü olan ARC/INFO'yu geliştirdi. Teknoloji 1981'de piyasaya sürüldü ve Esri'nin bir yazılım şirketine dönüşmesi başlamış oldu. 1990-2010 tarihleri arası ise CBS’nin tarihinde gerçekten yükselişe geçtiği bir dönemdir. Bu yıllardaki en önemli sorunlar ise; CBS kullanıcılarının CBS teknolojisinden tam olarak nasıl yararlanacaklarını bilmemeleri, şirketlerin CBS yazılımını benimseme konusunda tereddütleri ve mekânsal verilere erişim zorlukları olarak sıralanabilir. Günümüzde CBS, insanlara gerçek dünyadaki sorunları çözmeye yardımcı olmak için kendi dijital harita katmanlarını oluşturma yeteneği veren önemli bir metot olarak hayatımızda yer almaktadır. CBS aynı zamanda bulut bilişim teknolojilerinin gelişimi ile veri paylaşımı ve iş birliği için bir de son derece önemli araç haline gelmiş ve artık hızla gerçeğe dönüşen bir vizyona ilham vermektedir. Neredeyse tüm mekânsal sorunlar ve konular hakkında bir CBS veri tabanından söz eder hale gelmekteyiz. CBS, kullanıcıları için masaüstü programların yanı sıra web ve mobil uygulamaların yapılmasına olanak sağlamaktadır. Ancak geleneksel CBS çalışmalarında aynı anda bu üç farklı uygulamayı bir arada kullanmak sanıldığından hep zor olmuştur yıllardır. Günümüz dünyasında CBS her ne kadar 1960’lı yıllara dayansa da internet teknolojisinin gelişmesi özellikle gelişmiş ülkeler dışında çok yavaş olmuştur ve hala gelişmeye devam etmektedir. Son 5-10 yıldır önemli bir ivme kazanan internet teknolojisi bulut bilişimin de kuvvetlenmesi sağlamış ve geleneksel CBS çalışmalarının Bulut Bilişim üzerinde yapılmasına imkân vermiştir. Bu nedenledir ki; bulut bilişim Coğrafi Bilgi Sistemlerinin bu dağınık yapısını ortadan kaldırarak yazılım, veri depolama, güncelleme, sorgulama ve analiz işlemlerini internet üzerinde web tabanlı olarak sunum ve yönetimi tek bir platformda, esnek ve hızlı bir şekilde bütünleşik bir çözüm getirmektedir (Kavzoğlu ve Şahin, 2012). Web ve mobil CBS özellikle yapılan grup çalışmalarında, kurum içi bilgi akışının daha hızlı ve web üzerinden sağlanması, birimler arasındaki iletişim engellerinin kaldırılması bakımından da önemlidir. Bulut bilişim ile yüklendiği bu özelliği ile Web CBS proje paydaşlarının, kurum içi ortak çalışma yürütenlerin vb. bütünleşmiş bir şekilde birlikte çalışmasına yardımcı olmaktadır (Şekil 3). Şekil 3: Web CBS ile iletişim engellerinin kaldırılması. Türkiye’de CBS Türkiye’de CBS alanındaki tarihsel süreci Prof. Dr. Hüseyin TUROĞLU Coğrafi bilgi Sistemlerinin Temel Esasları isimli kitabında şöyle açıklamaktadır: CBS’nin Türkiye’deki gelişimi 1980’li yıllarda başlamıştır. Yeterli altyapı ve eğitim birikimi olmamasından dolayı ciddi bir kavram kargaşası yaşanmıştır başlangıçta. Türkiye’de CBS’nin geçmişi özel sektör liderliğinde gerçekleşirken, çok sınırlı sayıda üniversite ve kamu sektöründen temsilciler uzun süre bu başlangıç aşamasındaki gelişime ayak uydurmaya gayret göstermişlerdir. Buradan hareketle CBS’nin Türkiye serüvenini; Özel Sektör Akademik Çevre Kamu Sektörü olmak üzere 3 grupta ele almak gerekir (Turoğlu, 2011). Özel Sektör CBS konusu ticari olarak 1980’li yılların sonlarında, özellikle büyükşehir belediyelerinin açtıkları ihaleler ile gündem oluşturmaya başladı. Aslında CBS’nin özel sektörde daha hızlı gelişmesinin temel sebebi önemli bir ticari potansiyele sahip olmasındandır. Bu bakımdan CBS’nin Türkiye’de gelişmesinde özel sektörün etkisi oldukça fazladır. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin liderliğinin akademik çevreler tarafından yapılması ve ürünlerin özel sektör ve kamu sektörü ile paylaşılması olması gereken bir yaklaşım iken, CBS konusu Türkiye’de bu genel kabul gören yaklaşımın tersi bir gelişme göstermiştir. Ankara’da İşlem GIS, Başarsoft, NetCAD, Esri Türkiye gibi firmalar akla gelen ilk ticari CBS firmalarıdır. Başlangıçta birkaç firma ile başlayan bu sektör onlarca ufak çaptaki firmalarla daha da ivme kazanmıştır. Altyapılarını tesis eden bu büyük firmalar CBS ve Uzaktan Algılama birlikteliğini önemsemiş ve sadece CBS alanında değil Uzaktan Algılama alanında önemli adımlar atmışlardır. Akademik Çevre Akademik çevrelerde CBS’nin gelişimi 1980’li yılların sonlarına denk gelir. Ancak bu dönemlerde üniversiteler özel sektöre kıyasla CBS alanında oldukça geri durumdadırlar. Bu durumun sebebi de mali yetersizlikler dolayısıyla ücretli satılan CBS yazılımlarına erişim imkânının çok kısıtlı olmasıdır. 1990’lı yıllarda akademik çevredeki en önemli katkı müfredatlarına CBS eğitimine ait derslerin konulması yönünde olmuştur. Yine bu dönemde Harita Mühendisliği, Jeoloji Mühendisliği, Çevre Mühendisliği, Peyzaj Mimarlığı ve az sayıda Coğrafya Bölümlerinde CBS eğitimini başladığı görülmektedir. 2000’li yıllarda ise hem ön lisans hem de lisans/yüksek lisans derecelerinde CBS eğitimlerinin arttığı hatta ön lisans CBS programlarının açıldığı gözlenmiştir. Kamu Sektörü Türkiye’de kamu kurum ve kuruluşlarında CBS uygulamalarına yer verilmesi hemen hemen akademik çevrelerle eş zamanlı bir gelişme gerçekleşmiştir. Afet İşleri, belediyeler, Tapu ve Kadastro, MTA, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ, Harita Genel Komutanlığı Türkiye’deki CBS kullanıcısı kamu kurumlarından bazılarıdır. Günümüzde ise hemen tüm kamu kurum ve kuruluşlarına CBS’nin büyük oranda girdiği ve kullanıldığı görülmektedir. Genel ve özel konulara ait veri tabanlarının hazırlandığı, ihtiyacı olan CBS kullanıcılarına belirli bir ücret karşılığında buradaki verilerin satıldığı günümüzde kamu kurum ve kuruluşları bünyelerinde CBS birimleri oluşturarak CBS konusunda yeterlilikleri olan personeller istihdam etmeye başlamışlardır. Özetle; 1990’lı yıllarda gelişen teknoloji ve ülkemizde bilgi teknolojilerine yönelik ihtiyacın artması sonucu, Türkiye’de bilgi teknolojilerine yönelik önemli çalışma ve girişimlerin başlatılması kaçınılmaz olmuştur. CBS Türkiye pazarında yaygınlaşması ise özellikle 1990’lı yıllarda Windows 95 sonrası masaüstü CBS programlarıyla olmuştur. Bu dönemde başlatılan bazı uygulamalar 2002 yılında başlatılan e-Türkiye çalışmalarına kadar varlığını sürdürmüş daha sonra ise e-Türkiye çalışmaları kapsamına dâhil edilmiştir. Türkiye projesinin başlıca hedefi vatandaşlara daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunabilmek amacıyla, katılımcı, şeffaf, etkin ve basit iş süreçlerine sahip olmayı ilke edinmiş bir devlet yapısı oluşturacak koşulların hazırlanması olarak belirlenmiştir. Tüm bu çalışmaların ve girişimlerin ülkemizin ulusal CBS altyapısı ile ilişkisi ise Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) projesinin e-Dönüşüm Türkiye girişimi çerçevesinde başlatılmış olmasıdır. e-Dönüşüm Türkiye kapsamında hazırlanan eylem planlarının her birinde TUCBS önemli bir eylem olarak yerini almıştır. 1.4. Coğrafya Ve Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS ile coğrafya disiplini arasında, ortak başlıkların çok ötesine uzanan çok güçlü bağlantılar vardır. Coğrafya yeryüzünün fiziki ve beşeri unsurlarını neden-sonuç ve dağılış ilkesi çerçevesinde inceleyen bir bilim dalıdır. CBS ise yeryüzünü adeta bilgisayar ortamında modelleyerek Coğrafya bilimi için mekânsal ilişkilerin kurulmasında önemli bir araçtır. Coğrafya bilimindeki dijital bilgi devriminin ön saflarında CBS yer almaktadır. CBS teknolojisinin ortaya çıkışı, haritalardan, görüntülerden ve metinlerden coğrafi verileri verimli bir şekilde bütünleşmeyi, yönetmeyi ve analiz etmeyi mümkün kılmıştır. Mekânsal verileri depolayabilen bir veri tabanı içeren CBS, mekânsal problemleri çözmek için güçlü bir araçtır. Coğrafyanın mekânı ele alış yöntemlerinde geçmişten günümüze önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Mekânı tasvir ederek incelemeye başlayan Coğrafya bilimi, 18 ve 19. yy.da sistematik ve bölgesel yaklaşımlara sahne olmuş, 20. yy. ile birlikte problem çözmeye dayanan analitik yaklaşımlara geçiş yapmıştır (Hardwick and Holtgrieve, 1996). Böylelikle Coğrafya, yeryüzünün farklı özelliklerinin ezberlenmesi ve tasvir edilmesinden öte, yeryüzünde meydana gelen olayların nerede ve neden bulundukları, diğer unsurlarla nasıl etkileşime geçtikleri gibi sorular sorarak mekânsal sorunların çözümüne katkı sağlayan insan odaklı bir bilim haline evrilmiştir. Bu bağlamda karşı karşıya kaldığımız mekânsal sorunların çözümünde kullanılan verilerin yapısı gereği, mekânsal veriyi yöneten Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Coğrafya biliminde önemli bir araştırma yöntemi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Fiziki ve beşeri coğrafyaya ait verilerin toplanması, depolanması ve analizinde kullanılan bir metot olan (Turoğlu, 2011) CBS günümüzde; sağlıktan askeri uygulamalara, afet yönetiminden mühendislik çalışmalarına, lojistikten coğrafi pazarlamaya kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Tüm bu gelişmeler ülkemizde Coğrafya dersi öğretim programı kazanımları içerisinde CBS kullanımına yer verilmesini sağlamıştır (MEB, 2018). Fakat CBS yazılım kullanımının yüksek seviye teknoloji okuryazarlığı gerektirmesi ve lisanslı yazılımlara erişimindeki zorluklar ülkemizde ortaöğretim coğrafya öğretmenleri ve öğrencilerinin Coğrafi Bilgi Teknolojilerine yeterli adaptasyon sağlayamamalarına sebep olmaktadır. Ancak hane halkı bilişim teknolojileri kullanım araştırmalarına bakıldığında, ülkemizde internet kullanım oranının 2020 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerde %79 olduğu, cep telefonu kullanım oranının ise Türkiye nüfusunun %92,2’sini oluşturduğu görülmektedir Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK, 2020). Bu oranlar içinde de orta öğretim düzeyindeki öğrencilerin teknolojik ürünleri kullanma düzeyi, yetişkinlere göre daha yüksek ve uyum sürecinin daha kısa olduğu gözlenmektedir (Kaya, Karatepe ve Özder, 2014). Buradan hareketle teknoloji okuryazarlığının yüksek olduğu coğrafya öğretiminde CBS’nin öğrenciler ve öğretmenler tarafından kullanılması kolay hale gelmektedir. Yükseköğretim coğrafya öğretiminde olduğu gibi neden-sonuç-dağılış ve sentez prensibine dayalı coğrafi bilgilerin CBS destekli ve öğrenci merkezli bir öğretim yaklaşımıyla öğretilmesi, ortaöğretim coğrafya öğretiminde de istenilen hedefe daha kolay ulaşılmasını sağlayacaktır (Özgen ve Çakıcıoğlu, 2009). Aynı zamanda CBS uygulamalarının web ve mobil platformlara aktarılarak coğrafya öğretim programı içerisine alınması, öğrencilerin derslerde CBS kullanımını artırarak yaşadıkları çevre ile ilgili mekânsal düşünme, coğrafi bilgi ve mekânsal okuryazarlık ilişkilerini kurmada etkili bir öğretim aracı olduğu görülmektedir (González ve Torres, 2020). Bölüm Özeti ∙ Coğrafi konum son derece önemlidir ve bugün birçok toplumda birçok problemin çözümünde kullanılmaktadır. Hayatın her alanında o denli yoğun kullanılıyor ki artık kabullenmiş ve hayatımıza bütünleştirmiş durumdayız. ∙ Çeşitli kurum ve kuruluşlar coğrafi problemleri çözerken coğrafi konum bilgisini kullanmakta, bu bilgiyi ise Coğrafi Bilgi Sistemi sayesinde anlamla hale getirmektedirler. Örneğin; Sağlık kuruluşları yeni bir hastane açacakları zaman hastane için en uygun konumun neresi olduğuna karar vermeye çalışırlar. Bu durum onlar için karmaşık bir coğrafi problemdir ve konum burada en önemli coğrafi faktördür. Bu noktada da Coğrafi Bilgi Sistemleri devreye girmektedir. ∙ Yine CBS’nin tanımı, kapsamı ve önemi üzerinde durulmuş; daha iyi kavranması açısından çeşitli örnekler sunulmuş ve doğal bir felaket olan deprem özelinde geliştirilen uygulama 30 Ekim’de gerçekleşen İzmir depremi örneğinde etraflıca ele alındı. ∙ CBS’nin tanımının yanı sıra bileşenleri de ele alındı. CBS’nin temel bileşenleri; donanım, yazılım, veri, yöntem ve personeldir. CBS’nin hayata geçirilebilmesi için bu bileşenlerin oldukça büyük bir önemi bulunmaktadır. ∙ CBS’nin tarihi, John Snow’un 1854 yılında hazırladığı kolera haritalarına kadar götürülmektedir. Tarihsel süreç içerisinde CBS önemli değişimler yaşamış ve teknolojinin de katkısıyla vazgeçilemez bir bilim dalı haline gelmiştir. ∙ Coğrafya, yeryüzünün fiziki ve beşeri unsurlarını neden-sonuç ve dağılış ilkesi çerçevesinde inceleyen bir bilim dalıdır. CBS ise yeryüzünü adeta bilgisayar ortamında modelleyerek Coğrafya bilimi için mekânsal ilişkilerin kurulmasında önemli bir araçtır. Kaynakça Döker, M. F., and F. Ocak. 2020. COVID-19 salgınının Türkiye’deki coğrafi dağılışının izlenmesine Web CBS kullanımı. Türk Coğrafya Dergisi 76:7-18. González, R. D. M., and M. L. D. L. Torres. 2020. WebGIS Implementation and Effectiveness in Secondary Education Using the Digital Atlas for Schools. Journal of Geography 119:74-85 Hardwick, S. W., and D. G. Holtgrieve. 1996. Geography for educators: standards, themes, and concepts. Michigan, USA: Prentice Hall. Kavzoğlu, T. and E. K. Şahin. 2012. Bulut Bilişim Teknolojisi ve Bulut CBS Uygulamaları. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2012). Kaya, H., A. Karatepe, and A. Özder, eds. 2014. Modern yöntem ve tekniklerle coğrafya öğretimi. Ankara: Pegem Akademi. Longley, P. A., Goodchild, M. F., Maguire, D., J., ve Rhind, D., W. 2005. Geographical Information Systems and Sciences, 2nd Edition. John Wiley & Sons, Ltd. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). 2018. Ortaöğretim Coğrafya Dersi (9,10,11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı. Last Modified 2018. Accessed May 5, 2021. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018120203724482-Cografya%20dop%20pdf.pdf Ocak, F., and M. Bahadır. 2021. Taşkın Bilgi Ve Yönetim Sisteminin Oluşturulmasında Web CBS Teknolojisi Kullanımı: Ordu-Ünye Şehir Selleri Örneği. Coğrafya Araştırmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları II, ed. M. F. Döker and E. Akköprü, 205-220. Ankara: Pegem Akademi. Özdemir, H. 2017. Coğrafi bilgi sistemleri ders notları. AUZEF. İstanbul. Özgen, N., and R. Çakıcıoğlu. 2009. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) coğrafya öğretiminde kullanımı ve dersin hedeflerine ulaşma düzeyine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 10:81-90. Turoğlu, H. 2011. Coğrafi bilgi sistemlerinin temel esasları. 3rd ed. İstanbul: Çantay Kitabevi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). 2020. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Araştırması. Last Modified August 25, 2020. Accessed May 5, 2021. https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33679 İhtiyaç Haritası (ihtiyacharitasi.org) Açık Bilim – Bilim yeterince heyecanlıdır… (acikbilim.com) GIS Mapping Software, Location Intelligence & Spatial Analytics | Esri Esri Türkiye | CBS Haritalama Yazılımı, Mekansal Veri Analizleri ve Konum Platformu Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Nedir? - GIS Ne Demek? | Başarsoft (basarsoft.com.tr)