Endoplazmik Retikulum 2022 PDF

Endoplazmik Retikulum Doç. Dr. ESİN SAKALLI ÇETİN Nükleer zardan (nükleus dış zarından) sitoplazma içine uzanan, zarla çevrili boru ve keselerden (sisterna) oluşmuş bir ağ yapısıdır. Bundan dolayı ER dış nukleus zarının devamı olarak sürekliliğini sağlar. ER membranı genellikle nükleus ve golgi aygı...

Endoplazmik Retikulum Doç. Dr. ESİN SAKALLI ÇETİN Nükleer zardan (nükleus dış zarından) sitoplazma içine uzanan, zarla çevrili boru ve keselerden (sisterna) oluşmuş bir ağ yapısıdır. Bundan dolayı ER dış nukleus zarının devamı olarak sürekliliğini sağlar. ER membranı genellikle nükleus ve golgi aygıtı arasında yer alır. ER membranı arasındaki boşluk lümen olarak adlandırılır ve hücre hacminin yaklaşık %10’nu kapsar Birçok ökaryotik hücredeki en büyük organelidir. Hücreden hücreye ve hücrelerin fizyolojik etkinliğine göre kanal ve keselerin dizilişi ve miktarı değişir. Fazla protein sentezi yapan hücrelerde kanallar genişler. Bazı hücrelerde ise ince sıkı ve birbirine paralel lameller biçiminde dizilirler. Membranının üzerinde protein sentezinin yapıldığı ribozomları içeren Granüllü Endoplazmik Retikulum (GER) Ribozom bulunmayan lipit sentezinden sorumlu Düz Endoplazmik Retikulum (DER) Kas fibrillerinde bulunan ve kalsiyum depolayan ER ise Sarkoplazmik Retikulum olarak adlandırılır GER, ribozomların varlığından dolayı elektron mikroskobu altında granüllü bir görüntü vermektedir. ER’a bağlı ribozomlar belli membran ve organel proteinlerini sentezler ve gerekli oldukları yerlere taşınmasında aracı olurlar. Bütün ökaryotik hücreler oldukça fazla miktarlarda GER’e sahiptir. Çünkü GER plazma membran proteinlerinin sentezi için gereklidir. GER özellikle salgı proteinleri üreten özelleşmiş hücrelerde çok fazla miktarlarda bulunmaktadır. Örneğin antikor üreten plazma hücreleri veya sindirim enzimlerini sentezleyen hücreler GranülerER’un Görevleri Peptid hormonlar, enzimatik proteinler, zar proteinleri ve kollajen gibi proteinlerin sentezini yapmak Hücre dışına verilecek veya hücrede kullanılacak proteinleri ayırmak Yeni sentezlenmiş polipeptitlere belli modifikasyonlar (Glikozillenme ve hidroksillenme gibi) yapmak Proteinlerin hücre içinde membrana ve diğer yerleşim bölgelerine taşınması Proteinlerin ER’a Hedeflenmesi Salgılanacak proteinleri sentezi sırasında ER’ye hedefleyen mekanizmada sinyal dizisi yaklaşık 15-40 aa uzunluğunda olup, 7-12 hidrofob aa’lik bir bölge içerir ve bu bölge genelde polipeptid zincirin N ucunda yer alır. 6 polipeptid ve bir küçük sitoplazmik RNA’dan (SNP RNA) oluşan sinyal tanıyan partikül (SRP), bu sinyal dizilerini, henüz ribozomlarda sentezleri sürerken tanır ve bağlanır. SRP, sinyal dizisi ile birlikte ve ribozamada bağlanarak translasyonun daha fazla ilerlemesini durdurur ve granüllü ER zarında bulunan SRP reseptörüne bağlanarak tüm kompleksin (SRP, ribozom, uzayan polipeptid zinciri) ER’a hedeflenmesini sağlar. Reseptöre bağlanma, SRP’nin ribozomdan ve uzayan zincirinin sinyal dizinden ayrılmasını sağlar. Bu aşamada, ribozom ER zarında bulunan bir protein translasyon kompleksine bağlanır ve sinyal dizisi bir zar proteinin–translokoniçine sokulur. ER’deki translokonlar Sec61 proteinleri adı verilen üç transmembran proteinden oluşmuş komplekslerdir. Sinyal dizisinin translokon içerisine sokulması kanalı kapatan tıkacın uzaklaştırılmasıyla sağlanır. Ribozomun SRP’dentranslokona aktarılması baskılanmış olan translasyonun kaldığı yerden devam etmesini sağlar ve uzayan polipeptid zincir translokon kanalı yoluyla ER zarından iç boşluğa geçer. Translokasyon gerçekleştikçe sinyal dizisi sinyal peptidaz enzimi ile kesilir ve polipeptid ER lümenine aktarılır. ER içinde proteinlerin doğru şekilde katlanmasını sağlayan Hsp70 şaperon ailesi üyeleri Kalneksin Kalretikulin Doğru şekilde katlanmış proteinlerin hepsi herhangi bir sinyale gerek olmaksızın ER’dan Golgiye kesecikler yoluyla aktarılır. Bunlardan, ER-tutunma sinyali taşıyanlar reseptörlerce tutularak geri gönderilirler. Doğru şekilde katlanmamış veya üç boyutlu yapısı tam oluşturulamamış proteinler, ER’da bulunan ubiquitine dayalı protein yıkım sistemi tarafından parçalanır. Düz ER’un Görevleri Adrenal kortekste, steroid hormon sentezi Barsak hücresinde, yağların taşınımı ve metabolizması Midede, parietal hücrelerde HCl yapımı Çizgili kasta, Ca+2 iyonunun serbestleşmesi ve kasılma Gözde, koni ve basil hücrelerinde görme pigmentlerinin taşınımı Karaciğerde, zehirli maddelerin ve ilaçların detoksifikasyonu Kolesterol metabolizması Glikojen metabolizması (Glukoneogenez) Zar fosfolipidlerinin sentezi Zar Fosfolipidlerinin Sentezi ER’da Kalacak Proteinlerin Geri Alınması ER’dan Golgi Cismine Veziküler Transport