Selçuklular ve Osmanlılar: 5. Bölüm (PDF)

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ 1071- 1299  GENEL BİLGİLER Malazgirt zaferinden Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşuna kadar geçen süredir. 11. Yüzyıldan itibaren Anadolu’ya gelmeye başlayan Türk boyları Alparslan’nın Malazgirt zaferiyle Anadolu’ya egemen olmuşlardır. Başkentle...

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ 1071- 1299  GENEL BİLGİLER Malazgirt zaferinden Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşuna kadar geçen süredir. 11. Yüzyıldan itibaren Anadolu’ya gelmeye başlayan Türk boyları Alparslan’nın Malazgirt zaferiyle Anadolu’ya egemen olmuşlardır. Başkentleri önce İznik, I. Haçlı seferinden sonra Konya olmuştur. En parlak dönemlerini Sultan Kevkavus ve Sultan Keykubat (1219-1259) dönemlerinde yaşamışlardır.  GENEL BİLGİLER Moğol istilaları sonucu zayıflayarak Moğollara bağlı küçük bir devlet haline gelmiş ve daha sonra beyliklere dönüşmüştür. Selçuklular yol ve köprü yapımına özen göstermişlerdir. Yol menzillerine Kervansaraylar yapmışlardır. Cami, türbe ve medrese yapılarına yeni hacimler kazandırmışlardır. En önemli eserleri Konya, Kayseri, Sivas ve Erzurum’dadır.  ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİ Alparslan 1071 Malazgirt zaferi sonrasında komutanlarına Anadolu’da fetihler yapmalarını emretmiş ve fetihleri özendirmiştir. Komutanlarına ele geçirdikleri yerlerde kendi beyliklerini kurabileceklerini söylemiştir. Alparslan bu hareketiyle Anadolu’da Büyük Selçuklu’ya bağlı ilk askeri beylikleri ortaya çıkarmıştır.  ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİ 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’da yalnızca Türkiye Selçukluları devleti kurulmuş değildir. Malazgirt’te Alparslan’ın yanında bulunan Arturk, Tutak, Danişmend, Saltuk, Mengücük, Savgetin ve Afşin gibi büyük emir ve beyler daha sonra Anadolu içlerinde farklı bölgeleri fethetmiş ve buralarda değişen sürelerde varlıklarını koruyan büyüklü küçüklü devletler kurmuşlardır.  ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİ Başlıca Beylikler Şunlardır: Danişmentliler Saltuklular Mengücekler Demleçoğulları Çubukoğulları Yınal (İnal) Oğulları Artuklular (Hasankeyf, Mardin, Harput) Ahlatşah Çaka Beyliği  ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİ Anadolu’da kurulan ilk beyliklerin Türk kültür tarihindeki en önemli özellikleri şunlardır: Bizanslılar, Gürcüler ve Haçlılar’a karşı başarılı mücadeleler yapmışlardır. Anadolu’nun islamlaşmasında ve Türkleşmesinde etkin rol oynamışlardır. Kuruldukları yerlerde bıraktıkları eserlerle Türk-İslam medeniyetinin gelişmesine katıkıda bulunmuşlardır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) Türkiye Selçukluları Devleti, Büyük Selçuk Devleti'nin kollarından en uzun ömürlü olanıdır. Devletin kurucusu, Selçuklu soyundan gelen Kutalmış Bey'in oğlu Süleyman Şah'tır. Alparslan'a karşı giriştiği saltanat mücadelesini kaybetmesi üzerine oğulları ve kendisi Bizans sınırına sürgün edilir. Süleyman Şah Anadolu'ya geçerek Konya'yı alır ve ilerlemesine devam eder. Bizans Devleti'nin içinde bulunduğu iç karışıklıklardan yararlanan Süleyman Şah İznik'i fethederek kendisine başkent yapar. Böylece Anadolu Selçuklu Devleti 1077'de kurulmuş olur.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) Anadolu Selçuklu Devleti'ni kuran Süleyman Şah Halep'i almak için savaştığı Büyük Selçuklu Sultanı Tutuş'a yenilerek ölmüştür. Ölümünden sonra ülkede altı yıllık bir taht boşluğu meydana gelmiştir.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. Kılıç Arslan Dönemi (1092 - 1107) Melikşah'ın ölümünden sonra İzmir'e gelen Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Devleti'nin başına geçer. Anadolu Selçuklu tahtının boş kaldığı altı yıl içinde birçok devlet kurulmuştu. Kılıç Arslan, önce bunlarla savaşarak Anadolu Türk birliğini tekrar kurmayı amaçlamıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. Kılıç Arslan Dönemi (1092 - 1107) 1. Kılıç Arslan döneminin en önemli olayı, 1. Haçlı seferidir. Haçlı seferiyle İznik elden çıkmış, başkent Konya'ya taşınmıştır. Haçlılar tarafından her ne kadar Anadolu şehirleri yağmalanmışsa da 1. Kılıç Arslan, yıpratma savaşlarıyla Haçlılara ağır kayıplar verdirmiştir. 1. Haçlı seferinden sonra Anadolu'da Türk birliği yeniden sağlanmıştır. Danişment Gazi'nin Malatya'yı ele geçirmesi üzerine, Danişmentlilere sefer düzenleyerek, onları egemenlik altına almıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. Mesud Dönemi (1116 - 1155) 1. Kılıç Arslan'ın oğludur. Danişmentli Melik Gazi'nin yardımıyla tahta geçer. 1. Kılıç Arslan'ın ölümüyle çıkan taht kavgaları nedeniyle Anadolu'nun siyasi birliği bozulur ve bu nedenle birçok karışıklar çıkar. 1. Mesud tahta çıktıktan sonra bozulan birliği sağlamak için Danışmendliler ve Bizanslılarla mücadeleye girer. Danişmentlilerde taht kavgası çıkması üzerine, Danişmentlilerin elinde olan Ankara, Çankırı ve Kastamonu'yu alarak Türkiye Selçukluiarını tekrar güçlü duruma getirir. 1. Mesud'un başarılarından biri II. Haçlı Seferine karşı yürüttüğü savaştır. Türkiye Selçuklularında ilk bakır para 1. Mesud tarafından basılmıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) II. Kılıç Arslan Dönemi (1155 - 1192) Anadolu'da Türk birliğini kurduğu gibi, aynı zamanda iyi bir teşkilat meydana getirmiştir. Onun döneminde Anadolu Selçuklu Devleti, bölgenin en güçlü devleti haline geldi. Böylece devletin kuruluşu tamamlandı. lI. Kılıç Arslan'ın en büyük başarısı, Türkleri Anadolu'dan atmak isteyen Bizans'ı Miryakefalon savaşı ile 1176'da yenerek Anadolu'yu ebediyen bir Türk yurdu haline getirmesidir. Diğer bir başarısı da lll. Haçlı seferine karşı mücadelesidir.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi (1204 - 1211) Keyhüsrev, siyasi bir kavrayışla bütün güç ve enerjisini devleti tabii sınırlarına ulaştırmak ve Anadolu'nun ekonomik bütünlüğünü sağlama gayesi üzerinde toplarmştır. Bu amaçla, ilk seferini Trabzon Rum imparatorluğu üzerine yaptı ve onları yendi. Böylece Karadeniz'e ulaşan ticaret yollarını açtı. Daha sonra güneye yönelerek Antalya şehrini aldı. Böylece devlet bir kara devleti olmaktan çıkıp, aynı zamanda tabii sınırları olan denizlere ulaştı. Kıbrıs Frank Krallığı ve Venediklilerle ticaret antlaşması imzalamıştır. Keyhüsrev, Selçuk ekonomisini ilk defa dünya piyasasına açmıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. İzzeddin Keykavus Dönemi (1211 - 1220) Türk Devletlerinde zaman zaman başvurulan demokratik bir metodla yani danışma meclisinde devlet büyüklerinin oy birliği ile devletin başına geçen bir hükümdardır. 1. İzzeddin Keykavus, Kıbrıs Krallığı ile ticareti geliştirmiştir. İznik Kralı Laskoris'le barış antlaşması yapmıştır: ayrıca. Trabzon Rum Devleti'nden Sinop ve Kastamonu'yu alarak bir ticaret ve kültür merkezi oluşturmuştur. Fetih alameti olarak "Sultanü'I-Galib" unvanını almıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) 1. Alaaddin Keykubat (1220 - 1237) Keykubat Seferlerine Kalanaras Kalesi'nin fethi ile başladı. Sultanın adından dolayı bu kaleye "Alaiye" adı verildi. Alaaddin Keykubad zamanı, Anadolu Selçuklu Devleti'nin her alanda geliştiği bir dönem oldu. Geniş kapsamlı imar hareketlerine başlandı. Önemli eserler inşa edildi. İçeride birlik sağlandı. Suğdak Seferi ile Suğdak Limanı'nı fethederek, Rus knezlerini (prenslerini) ve Kıpçak beylerini itaat altına almıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) Keykubat, Maraş bölgesinde birçok yeri alarak, Ermeni Krallığı'nı, sultana asker göndermek, yıllık vergi vermek ve parayı kendi adına bastırmak şartlarıyla barışa zorlamıştır. Alaaddin Keykubat. Celaleddin Harzemşah'ı Yassı Çemen'de yenmiştir (1230).  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) Keykubad'ın Türk kültür tarihinde önemli katkıları olmuştur. Bunlar: Moğol tehlikesine karşı Anadolu'da sınır kentleri oluşturmuştur. Batı Anadolu ve Akdeniz sahillerine Türkmenler yerleştirerek Türkleştirmiştir. Konya gibi birçok şehri kültür şehri haline getirmiştir. Batı Anadolu'da tersane kurmuştur. Ticaret güvenliğini sağlamak için kervansaray (hanlar) inşa etmiştir.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminin en önemli olayı Babailer Ayaklanması'dır. Baba İshak adlı bir Türkmen şeyhinin Güneydoğu ve Maraş'ta başlattığı ayaklanmadır. Güçlükle bastırılan Babailer Ayaklanması, devletin otoritesini sarstığı gibi, Moğol istilasına karşı devletin direncini azaltmıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Bu dönem, yükselme döneminden, gerileme, dağılma dönemine geçildiği dönemdir. Moğollar, Babailer ayaklanmasının Selçuklular üzerinde oluşturduğu sarsıntıyı iyi değerlendirerek, Sivas - Erzincan arasında Kösedağ denilen yerde, Anadolu Selçuklu ordusunu ağır yenilgiye uğratır. Kösedağ yenilgisi (1243), Selçuklu siyasi birliğinin dağılmaya yüz tutmasının başlangıcı oldu. Devlet hızlı bir şekilde parçalanmış ve Anadolu'da "Beylikler Dönemi" başlamıştır.  ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLARI (1077 - 1308) Osmanoğulları (1299 - 1922): Osman Bey tarafından 1299'da Söğüt ve Domaniç bölgesinde kurulmuştur. Beylikten, devlete; devletten imparatorluğa kadar yükselen bu beylik, Anadolu'da Türk birliğini sağladı ve dünyadan üç kıtaya egemenlik kurdu. 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla siyasal egemenliğine son verilmiştir. OSMANLI İMPARATORLUĞU 1299-1922  OSMANLI İMP. ❑ 1299’dan Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar geçen devirdir. ❑ Oğuz boylarından olan Osmanoğulları beyliğinden Osman Bey tarafından Söğütte kurulmuştur. ❑ Başkentleri önce Bursa, sonra Edirne ve son olarak da İstanbul olmuştur. ❑ 14. yüzyılın sonunda İstanbul ve Trabzon dışında Tuna’dan Fırat’a kadar olan bölgede büyük bir imparatorluk haine gelmiştir. ❑1453’te Bizans İmparatorluğu’na son vermiştir.  OSMANLI İMP. ❑ Kanuni Sultan Süleyman zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış ❑ I. Dünya Savaşı’ndan sonra dağılarak yerine T.C. kurulmuştur. ❑ Türk yapı sanatında dağınık hacimlerden toplu bir mekana doğru bir gelişme görülmüştür. ❑ Süleymaniye ve Selimiye o denli eşsiz ve bir defalık eserler olmuştur ki, onları kopya etmeyi hiçbir mimar göze alamamıştır. ❑ Osmanlı mimarisi türbe, medrese, kütüphane, köşk, konak, saray, hamam, işhanı ve su kemeri ile köprü inşasında hem mimarlık hem de mühendislik bakımından eşsiz eserler ortaya koymuştur.  KAYNAKLAR Alaca, E. (2019). Orta Asya’dan Günümüze Türk Tarihi ve Kültürü. Ankara: Pegem Akademi. Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul:Yeditepe Yayınevi.