ORAN (RASYO) ANALİZİ PDF

ORAN (RASYO) ANALİZİ 39  Oran Analizi  Mali analiz tekniklerinin en yaygın olanı “oran analizi”dir.  Oran, finansal tablolarda yer alan iki kalem arasındaki ilişkinin basit matematiksel ifadesidir.  Mali tabloların kalemleri arasında matematiksel ilişk...

ORAN (RASYO) ANALİZİ 39  Oran Analizi  Mali analiz tekniklerinin en yaygın olanı “oran analizi”dir.  Oran, finansal tablolarda yer alan iki kalem arasındaki ilişkinin basit matematiksel ifadesidir.  Mali tabloların kalemleri arasında matematiksel ilişkiler kurularak işletmenin;  ekonomik ve finansal yapısı,  karlılığı,  likidite ve çalışma durumu,  borç ödeme gücü,  varlıklarının verimliliği, etkinliği,  yönetimin yeterliliği hakkında fikir edinilir. 40  Oran Analizinin Amaçları:  İşletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını geçmiş dönemlerle karşılaştırarak değerlendirmek ve gelecekle ilgili tahminlerde bulunmak  İşletmeye ait oranları, endüstri standartlarıyla karşılaştırarak, zayıf ve üstün yönlerini belirlemek 41  Oranların sonuçları yorumlanırken dikkate alınması gereken unsurlar:  Oran analizinde anlamsız oran kullanmaktan kaçınılmalıdır. Önemli olan çok sayıda oran kullanmak değil, anlamlı ve analiz amacına uygun oranları hesaplamaktır.  Oranlar doğru ve amaçlara uygun bir şekilde yorumlanmalıdır.  Oranlar üzerindeki mevsimlik ya da konjonktür (geçerli durum) hareketlerinin etkileri yorumlarda dikkate alınmalıdır. (Enflasyon vb.)  Oranlardaki değişikliklerin nedenleri ve işletme açısından taşıdığı önem doğru olarak belirlenmelidir. 42  Oranların sonuçları yorumlanırken dikkate alınması gereken unsurlar:  Oranlardaki değişimler ek bilgilerle desteklenerek yorumlanmalıdır.  Oran sonuçları, oranda yer alan değerlerin tutarları da dikkate alınarak yorumlanmalıdır.  Oranlar değerlendirilirken işletmenin kendi geçmiş yıllar bilgileri yanında sektörün genel gidişi de dikkate alınmalıdır.  Oran analizi ile işletmenin geçmiş performansı değerlendirilirken gelecekle ilgili ip uçları yakalamak bir hedef olmalıdır. 43  Oranların Sınıflandırılması Çoğunlukla bilanço ve gelir tablosundaki kalemlerin karşılaştırılması sonucunda ortaya çıkan oranlar, çok sayıda olduğundan çeşitli gruplandırmalar yapılmaktadır: 1. Likidite Oranları 2. Mali Yapı Oranları 3. Faaliyet (Varlık Kullanım) Oranları 4. Kârlılık Oranları 44  LİKİDİTE ORANLARI İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü başka bir deyişle kısa vadeli borcunu zamanında ödeyip ödeyememe durumunu ölçmeye yarayan oranlardır. Bu oranlar işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya koyar. Bir işletmenin kısa dönemli borç ödeme gücünün analizinde, dönen (likit) varlıkları ile kısa vadeli yabancı kaynakları arasında yakın bir ilişki vardır. 45  Likidite Oranları 1. Cari Oran 2. Asit-Test Oranı 3. Nakit Oranı 46  1. Cari Oran Cari oran, işletmenin her bir liralık borcuna karşılık kaç liralık dönen varlığı olduğunu gösterir. Dönen varlık toplamı ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki olumlu fark net çalışma sermayesini gösterir ve kısa vadeli borçlar ödendikten sonra günlük faaliyetlerin sürdürülebilmesi için kullanılabilecek dönen varlık büyüklüğü ortaya çıkar. Cari oran, her 1 TL’lik kısa vadeli borca karşılık 2 TL’lik dönen varlık bulundurmasını önerir. 47   Genel kabul görmüş bir oran olarak cari oranın 1,5 ile 2 arasında olması beklenir. Oranın 1 olması işletmenin kısa vadeli yabancı kaynağı kadar dönen varlığı olduğunu gösterir. Bu durumda günlük işlemler için gerekecek dönen varlığın (çalışma sermayesinin) olmadığı, ancak günlük işlemlerin yapılması zorunluluğundan dolayı bu kez, kısa vadeli borçların ödenmesi güçlüğü olduğu sonucu çıkar.  Oranın 2’den büyük çıkması ise, borçları ödeyebilme gücünün yüksekliğine karşın, likidite fazlalığını, dönen varlıkların iyi değerlendirilemediğini ve işletmede gereğinden fazla dönen varlık bulunduğunu gösterir. Bu durum işletmenin karlılığını olumsuz etkiler.  Oranın 1’in altında olması, dönen varlıkların kısa vadeli borçları ödemeye yetmeyeceğini, diğer bir ifadeyle net çalışma sermayesi noksanını gösterir. 48  2. Asit-Test Oranı  Cari oranı tamamlayarak daha anlamlı hale getiren bir orandır.  Stokların dışındaki dönen varlıkların kısa vadeli borçlara oranıdır. Diğer bir anlatımla hazır değerler ile hızla paraya çevrilebilir değerler (menkul kıymetler + alacaklar) toplamının kısa vadeli borçlara oranıdır. İşletmenin her 1 lira için hangi hızla paraya çevrilebilen likit dönen varlığı olduğunu gösterir.  Ödeme gücünün belirlenmesinde stokların paraya çevrilmeme riskini ortadan kaldırmaktadır. 49   Oran sonucunun 1 olması, kısa vadeli borçların tamamının nakit ve hızla paraya çevrilebilen değerlerle karşılanabileceğini gösterdiğinden genelde yeterli görülmektedir.  Ancak oran sonucunun 1’den büyük veya küçük olması, her işletme için her zaman nakit durumunun iyi veya kötü olduğunu göstermez.  Likidite oranlarının değerlendirilmesinde, stok devir hızı, alacakların tahsil edilme süresi, stoklara olan bağımlılık vb. etkenlerin de dikkate alınması gerekir. 50  3. Nakit Oranı  İşletmenin stoklarının satılmadığı, alacaklarını da tahsil edilmediği varsayımı altında kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü gösterir.  Nakit oranı, işletmenin elindeki mevcut hazır değerlerin kısa vadeli borçları ne ölçüde karşıladığını ölçer.  Sektörden sektöre farklılık göstermekle birlikte oranın 0,2 olması gerektiği genel kabul görmüştür. Bu oran ülkemizde genelde 0,2’ nin altında çıkmaktadır.  Oranın daha düşük olması kredi bulmada güçlük, daha yüksek olması nakitlerin iyi yönetilememesi nedeniyle gelirden yoksun kalmak şeklinde sonuç doğurmaktadır. 51  Likidite oranları borçları karşılayabilme açısından derecelendirildiklerinde; 1. Cari Oran 3. derece, 2. Asit – Test Oranı 2. derece, 3. Nakit Oranı 1. derece likidite oranı olarak isimlendirilmektedir. 52  Likidite Analizi İle İlgili Diğer Oranlar  Likidite oranlarına yardımcı olan oranlardan biri stok bağımlılık oranıdır. Stok bağımlılık oranı, Asit – test oranının birden küçük olması durumunda, kısa vadeli borçların geri ödenmesinde stoklara olan bağımlılığı ölçer. Kısa vadeli borçların ödenebilmesi için hazır değerler ve hızla paraya çevrilebilen varlıklar dışında, stokların yüzde kaçının satılması gerektiğini gösterir. 53  Örnek: Narlı A.Ş.’nin 31/12/2021 tarihli bilançosu şöyledir. Varlıklar Kaynaklar I. DÖNEN VARLIKLAR 17.600 III. KISA VAD. YAB. KAYN. 10.600 KASA 1.200 BANKA KREDİLERİ 2.600 BANKALAR 2.900 SATICILAR 3.800 ALICILAR 1.700 BORÇ SENETLERİ 4.200 ALACAK SENETLERİ 2.100 IV. UZUN VAD. YAB. KAYN. 1.800 TİCARİ MALLAR 9.700 BANKA KREDİLERİ 1.800 II. DURAN VARLIKLAR 3.100 V. ÖZ KAYNAKLAR 8.300 DEMİRBAŞLAR 4.000 SERMAYE 8.300 BİRİKMİŞ AMORT. (– ) (900) AKTİF TOPLAMI 20.700 PASİF TOPLAMI 20.700 1. Cari Oran = Dönen Varlıklar/ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 2. Asit – Test Oranı = Dönen Varlıklar – Stoklar / Kısa Vad.Yab.Kayn. = 3. Nakit Oran = Hazır Değerler / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 4. Stok Bağımlılık Oranı = 54 1. Cari Oran = Dönen Varlıklar/ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 17.600 / 10.600 = 1,66 2. Asit – Test Oranı = Dönen Varlıklar – Stoklar / Kısa Vad.Yab.Kayn. = 17.600 – 9.700 / 10.600 = 0,75 3. Nakit Oran = Hazır Değerler / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 1.200 + 2.900 / 10.600 = 0,39  MALİ YAPI ORANLARI İşletmenin mali yapısının ve uzun vadeli borç ödeme gücünün göstergesidir. Kaldıraç oranları olarakta adlandırılan bu oranlar varlıkların ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklarla, ne kadarlık kısmının öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Öz kaynakların toplam kaynaklar içindeki payının yüksekliği, kredi verenler açısından riski azaltır. Öz kaynak yabancı kaynak dengesinin işletmenin özellikleri ve faaliyet alanı dikkate alınarak sağlanması gerekir. 55  MALİ YAPI ORANLARI (Temel Oranlar)  Yabancı kaynak oranı  Öz kaynak oranı  Yabancı Kynk.’ın Özkynk.’a oranı  K.V.Y.K. Oranı  U.V.Y.K. Oranı  Yabancı kaynak vade yapısı 56  MALİ YAPI ORANLAR (Diğer Oranlar)  Duran var.’ın Özkaynaklara oranı  Duran var.’ın devamlı ser.’e oranı  Maddi duran var.’ın özkynk.’a oranı  Maddi duran var.’ın u.v.y.k’a oranı  Banka kredilerinin aktif toplamına oranı 57  YABANCI KAYNAK ORANI Yabancı kaynakların pasif toplamına oranı, varlıkların yüzde kaçının yabancı kaynakla finanse edildiğini gösterir. Bu orana “Finansal Kaldıraç Oranı” da denir. Oranın yüksek olması işletmenin riskli bir şekilde finanse edildiğini gösterir. İşletme bu oranı yüksek tutup kaynaklarını etkin kullanarak karlılığını arttırabilir, ancak Kaldıraç etkisi de denen bu etkiden sınırsız olarak yaralanılamaz. 58  ÖZ KAYNAK ORANI İşletme varlıklarının yüzde kaçının ortaklar veya işletme sahibin tarafından finanse edildiğini gösterir. Orta ve uzun vadeli kredi analizlerinde işletmenin kredi değerini tespit için kullanılır. Oran yabancı kaynak oranını 1’e tamamlar. Oranın yüksek olması işletmenin ödeme gücünün yüksek olduğunu gösterir, işletmenin kredi değerini arttırır, ani sorunlardan korur. 59  YABANCI KAYNAKLARIN ÖZ KAYNAKLARA ORANI İşletmenin yabancı kaynakları ile öz kaynakları arasındaki ilişkiyi gösterir. Oran = 1 : Öz kaynak borç dengesi yeterli. Oran < 1 : Kriz kolay ve az zararla atlatılabilir. Oran > 1 : İşletmenin kendi özkaynaklarından çok yabancı kaynaklara bağımlı. Alacaklıların güvencesi az. 60  KISA VADELİ YABANCI KAYNAK ORANI İktisadi varlıkların ne kadarlık bölümünün kısa vadeli yabancı kaynaklarla karşılandığını gösterir. Pasif içinde kısa vadeli yabancı kaynaklarının ağırlığının sayısal ifadesidir. İşletmenin çok fazla kısa vadeli borcu olması ödeme güçlüğü riskini de beraberinde getirir. Bu risk K.V.Y.K’ın uzun vadeli varlık (duran varlıklar) finasmanında kullanılmasıyla daha da artar. İşletmenin negatif net işletme sermayesi olduğunun göstergesidir. 61  UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK ORANI İktisadi varlıkların ne kadarlık bölümünün uzun vadeli yabancı kaynaklarla karşılandığını gösterir. Pasif içinde uzun vadeli yabancı kaynaklarının ağırlığının sayısal ifadesidir. 62  YABANCI KAYNAKLAR VADE YAPISI ORANI Kısa vadeli yabancı kaynakların toplam yabancı kaynaklar içindeki nispi önemini tespite yöneliktir. 63  TİCARİ BORÇ DEVİR HIZI Ticari borçların yılda kaç defa ödendiğini gösterir. Alış tutarı temel mali tablolarda yer almadığından iç analizde kullanılır. 64  TİCARİ BORÇLARIN ORTALAMA ÖDEME SÜRESİ İşletmenin ticari nitelikli borçlarını ortalama kaç gün sonra ödediğini gösterir. 65  DURAN VARLIKLARIN ÖZ KAYNAKLARA ORANI Duran varlıkların ne kadarlık bölümünün öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Oranın 1 civarında olması arzu edilir. Eğer sermaye birikimi yetersizse duran varlıkların bir kısmının yabancı kaynaklarla finanse edildiği görülür (Oranın 1’den büyük olması durumu) 66  DURAN VARLIKLARIN DEVAMLI SERMAYEYE ORANI Duran varlıkların ne kadarlık bölümünün öz kaynaklarla ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Oranın 1’in üstüne çıkması varlıkların bir kısmının Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar’la finanse edildiğini gösterir. 67  MADDİ DURAN VARLIKLARIN ÖZ KAYNAKLARA ORANI Fiziki yapıya sahip iktisadi kıymetlerin ne ölçüde öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Oranın 1’den küçük olması istenir. 68  MADDİ DURAN VARLIKLARIN UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLARA ORANI 1 TL’ lık uzun vadeli borca karşılık işletmenin elinde ne kadarlık maddi duran varlık bulunduğunu gösterir. Oranın yüksek olması uzun vadeli kredinin vadesinde geri ödenmesinin bir teminatıdır. 69  BANKA KREDİLERİNİN AKTİF TOPLAMINA ORANI Aktiflerin ne kadarlık kısmının banka kredileriyle finanse edildiğini gösterir. 70  Örnek: XYZ AŞ.’nin 31/12/2016 tarihli bilançosu şöyledir. Varlıklar Kaynaklar I. DÖNEN VARLIKLAR 17.300 III. KISA VAD. YAB. KAYN. 10.600 KASA 3.400 BANKA KREDİLERİ 2.600 BANKALAR 2.900 SATICILAR 3.800 ALICILAR 1.500 BORÇ SENETLERİ 4.200 ALACAK SENETLERİ 1.300 IV. UZUN VAD. YAB. KAYN. 3.000 TİCARİ MALLAR 8.200 BANKA KREDİLERİ 3.000 II. DURAN VARLIKLAR 4.700 V. ÖZ KAYNAKLAR 8.400 TAŞITLAR 6.000 SERMAYE 7.500 DEMİRBAŞLAR 1.000 YASAL YEDEKLER 1.500 BİRİKMİŞ AMORT. (– ) (2.300) GEÇMİŞ YIL ZARARLARI (600) AKTİF TOPLAMI 22.000 PASİF TOPLAMI 22.000 1. Yabancı Kaynak Oranı = Yabancı Kaynaklar Toplamı / Pasif Toplamı = 2. Öz Kaynak Oranı = Öz Kaynaklar / Pasif Toplamı = 3. Yabancı Kaynakların Öz Kaynaklara Oranı = 4. K.V.Y.K.Oranı = KVYK Toplamı / Pasif Toplamı = 5. U.V.Y.K.Oranı = UVYK Toplamı / Pasif Toplamı = 6. Yabancı Kaynaklar Vade Yapısı Oranı = KVYK Toplamı / Yab.Kay.Toplamı= 7. Duran Varlık Özkaynak Oranı = Duran Varlıklar (Net) / Öz Kaynaklar = 8. Dur. Varlık Devamlı Sermaye Oranı = Duran Varlıklar(Net)/UVYK+Öz Kaynaklar = 1. Yabancı Kaynak Oranı = Yabancı Kaynaklar Toplamı / Pasif Toplamı = 13.600 / 22.000 = 0,62 2. Öz Kaynak Oranı = Öz Kaynaklar / Pasif Toplamı = 8.400 / 22.000 = 0,38 3. Yabancı Kaynakların Öz Kaynaklara Oranı = 13.600 / 8.300 = 1,64 4. K.V.Y.K.Oranı = KVYK Toplamı / Pasif Toplamı = 10.600 / 22.000 = = 0,49 5. U.V.Y.K.Oranı = UVYK Toplamı / Pasif Toplamı = 3.000 / 22.000 = = 0,14 6. Yabancı Kaynaklar Vade Yapısı Oranı = KVYK Toplamı / Yab.Kay.Toplamı= 10.600 / 13.600 = 0,78 7. Duran Varlık Özkaynak Oranı = Duran Varlıklar (Net) / Öz Kaynaklar = 4.700 / 8.400 = 0,56 8. Dur. Varlık Devamlı Sermaye Oranı = Duran Varlıklar(Net)/UVYK+Öz Kaynaklar = 4.700/11.400= 0,41  VARLIK KULLANIM ORANLARI 72  ALACAK DEVİR HIZI  İşletmenin alacaklarını ne kadar süre içinde tahsil ettiğini gösterir.  Alacak devir hızının yüksekliği olumlu bir durumu yansıtıp, çalışma sermayesinin alacaklara olan bağımlılığının azlığını, devir hızının düşüklüğü, çalışma sermayesinin büyük bölümünün alacaklara tahsis edildiğini gösterir. 73  Ortalama Tahsil Süresi = 360 / Alacak Devir Hızı 74  Stok Devir Hızı Oranı  İşletmenin stoklarını bir yıl içinde kaç kez paraya dönüştürdüğünü gösteren orandır. Stok devir hızının yüksekliği stokların iyi yönetildiğini, satış hacminin, karın, rekabet gücünün arttığını ve aktiflerin etkin kullanıldığını gösterir. Stok Devir Süresi = 360 / Stok Devir Hızı 75  Aktif Devir Hızı Oranı  İşletmenin 1 liralık varlığı tarafından sağlanan satışları ölçen orandır.  Aktif devir hızının yüksek olması, aktifin tam kapasite ile verimli bir şekilde kullanıldığını dolayısıyla yüksek kar sağlandığını, düşük olması atıl kapasitenin bulunduğunu gösterir. 76  Brüt İşletme Sermayesi Devir Hızı  Oranın yüksek olması işletmenin dönen varlıklarını verimli kullandığını gösterir. Ancak artış ve azalışıyla birlikte kardaki değişiminde izlenmesi gerekir.  Oranın düşük olması, dönen varlıklarda gereksiz fazlalık olduğunu, stok ve alacak devir hızlarının da yavaşlığına işaret ediyor olabilir. 77  Netİşletme Sermayesi Devir Hızı  Oranın yüksek olması analistin değerlemesine bağlı olarak işletme sermayesinin etkin kullanıldığını gösterebileceği gibi, net işletme sermayesinin yetersiz olduğu anlamına da gelebilir.  Oranın düşük olması ise işletme sermayesinin etkin kullanılamadığını ve aşırı işletme sermayesi olduğunu gösterir. 78  Duran Varlık/Maddi Duran Varlık Devir Hızı Oranı  İşletmedeki duran varlıkların verimliliğini ölçen bu oran, duran varlıklara aşırı bir yatırım yapılıp yapılmadığını gösterir. Oranın düşme eğiliminde olması kapasite kullanım oranının düştüğünü, aksi ise duran varlıkların etkin kullanıldığını gösterir. Genel olarak sanayi işletmelerinde oranın 2 olması yeterlidir.  Maddi duran varlıkların devir hızı ölçülmek istendiğinde, paydadaki Duran Varlık yerine Maddi Duran Varlıkların net tutarı konur. Oranın normalin çok üzerinde olması, maddi duran varlıkların kapasitelerinin üstünde kullanıldığını, normalin çok altında olması atıl kapasitenin olduğunu gösterir. Sanayi işletmelerinde oranın 5 olması uygun görülmektedir.  Her iki oranın hesaplanmasında eğerDuran Varlıklarda aşırı bir değişim söz konusu ise ortalama alınmalıdır. 79 80  Öz Kaynak Devir Hızı Oranı  Öz kaynakların ne ölçüde verimli kullanıldığını belirten göstergedir.  Oranın yüksek olması, öz sermayenin verimli kullanıldığını, düşük olması öz sermayenin iş hacmine göre fazla olduğunu gösterir. 81  Örnek: N. A.Ş.’nin 31/12/2016 tarihli bilançosu şöyledir. Varlıklar Kaynaklar I. DÖNEN VARLIKLAR 17.600 III. KISA VAD. YAB. KAYN. 10.600 KASA 1.200 BANKA KREDİLERİ 2.600 BANKALAR 2.900 SATICILAR 3.800 ALICILAR 1.700 BORÇ SENETLERİ 4.200 ALACAK SENETLERİ 2.100 IV. UZUN VAD. YAB. KAYN. 1.800 TİCARİ MALLAR 9.700 BANKA KREDİLERİ 1.800 II. DURAN VARLIKLAR 3.100 V. ÖZ KAYNAKLAR 8.300 DEMİRBAŞLAR 4.000 SERMAYE 8.300 BİRİKMİŞ AMORT. (– ) (900) AKTİF TOPLAMI 20.700 PASİF TOPLAMI 20.700 Şirketin 2006 yılı dönem başı bilgileri şöyledir:  Stoklar 4.200 lira,  Öz Sermaye 7.600 lira.  Senetsiz ve senetli alacaklar 2.400  Diğer bilgiler ise şöyledir; lira,  2006 yılı net satışları 50.000 lira olup  Dönen varlıklar 18.700 lira, %30’u kredilidir,  Maddi Duran Varlıklar 3.300 lira,  Satışların maliyeti 28.000 liradır. 82  1. Alacak Devir Hızı = Kredili Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar 2. Ortalama Tahsil Süresi = 3. Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti/ Ortalama Stoklar 4. Ortalama Stokta Kalma Süresi = 360 / Stok Devir Hızı 5. Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Aktif Toplamı 6. Duran Varlık Devir Hızı = Net satışlar / Duran varlıklar 7. M.D.V. Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ort.Mad.Duran Varlıklar (net) 8. Öz Kaynak Devir Hızı Oranı= Net Satışlar/ Ortalama Öz Kaynaklar 83 1. Alacak Devir Hızı = Kredili Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar = (50.000 × 0,30)/[(2.400 + 3.800)/2] = 4,84 2. Ortalama Tahsil Süresi = 360 / Alacak Devir Hızı = 360 / 4,84 = 74 gün 3. Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti/ Ortalama Stoklar = 28.000/ [(4.200 + 9.700)/2] = 4,03 4. Ortalama Stokta Kalma Süresi = 360 / Stok Devir Hızı = 360 / 4,03 = 89 gün 5. Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Aktif Toplamı = 50.000 / 20.700 = 2,42 6. Duran Varlık Devir Hızı = Net satışlar / Duran varlıklar = 50.000/3.100 = 16,13 7. M.D.V. Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ort.Mad.Duran Varlıklar (net) = 50.000 / [(3.300 + 3.100)/2] = 15,62 8. Öz Kaynak Devir Hızı Oranı= Net Satışlar/ Ortalama Öz Kaynaklar = 50.000 / [(7.600 + 8.300)/2] = 6,29  KÂRLILIK ORANLARI 84  Öz Kaynaklar Üzerinden Kârlılık Oranları Bu grupta, öz kaynaklar ve yabancı kaynakların kullanıldığı yatırımlar ile bu yatırımlardan sağlanan kar arasındaki ilişkiler incelenmektedir.  Net Kar / Öz Kaynaklar: Mali rantabilite olarak da adlandırılan bu oran, İşletme sahip ve ortakları tarafından sağlanan kaynağın bir birimine düşen kar payını gösterir.  Vergiden Önceki Kar + Faiz Giderleri / Toplam Kaynaklar: Ekonomik rantabilite oranı olarak da adlandırılır. Toplam kaynakların ne ölçüde karlı kullanıldığını gösteren bu oran, işletmeye yatırılan fonların getirisini ölçmede kullanılır. Ekonomik rantabilite oranının mali rantabilite oranından yüksek olması, yabancı kaynakların maliyetinin normalin üstünde olduğunu gösterir.  Dönem Net Karı / Toplam Varlıklar: Varlıkların karlılığı oranı olarak adlandırılan bu oran varlıkların işletmede verimli 85 kullanılma ölçüsünü gösterir.  Satışlar Üzerinden Kârlılık Oranları Kar ile satışlar arasındaki ilişkileri gösteren bu oranlar, gelir tablosundaki çeşitli kar kalemleri arasındaki ilişkilerin analizinde kullanılır.  Brüt Satış Karı / Net Satışlar: Net satışların yüzde kaçının brüt satış karı olduğunu gösterir. Oranın yükselme eğiliminde olması toplam satışlar içinde satılan malın maliyetinin payının azaldığını gösterir.  Faaliyet Karı / Net Satışlar: Bir işletmenin esas faaliyetinden ne ölçüde karlı olduğunu gösterir. Oranın yüksek olması işletmenin lehine yorumlanır.  Olağan Kar / Net Satışlar: Karlılık üzerinde etkili olan diğer faaliyetlerle ilgili gelir ve giderlerle finansman giderlerinin karlılık üzerinde etkisini gösterir.  Dönem Karı / Net Satışlar: Her yüz liralık satış içinde vergiden önceki kar tutarını gösterir.  Dönem Net Karı / Net Satışlar: İşletme faaliyetlerinin net verimliliği ile uygulanan çeşitli yönetim politikaları ve kararlarının sonuçları konusunda bilgi verir. Elde edilen bu sonuçlar için önerilebilecek standart oranlar yoktur. İşletmenin önceki yıl oranları, rakiplerin oranları ve sektör ortalamaları ile 86 karşılaştırma yapılarak analiz edilir.  Mali Yükümlülükler Üzerinden Kârlılık Oranları Mali yükümlülüklerin karşılanmasında işletmenin yeterli gelir sağlayıp sağlamadığını ölçmeye yarayan oranlardır.  Faizleri Karşılama Oranı: İşletmenin yabancı kaynak yolu ile sağladığı fonlara ödenecek faizin kaç kez kazanıldığını gösterir. Diğer bir ifadeyle, işletmenin kazançları azaldığı halde faiz borçlarını geri ödeme gücünün bozulmadan kalabileceği büyüklüğü ölçer.  Borçları Karşılama (borç servis) Oranı: Borcun anapara taksit ve faizleri toplamının işletme faaliyetleri sonucunda sağlanan fon kaynakları ile ödenip ödenemeyeceğini gösterir. 87  DU PONT ANALİZİ Firma parayı yüksek kârdan mı yoksa sürümden mi kazanıyor? İşletmenin aktiflerinin karlılığını nasıl etkilediğini analiz etmek amacıyla kullanılır. Analiz, işletmenin yüksek kar marjı ile satış yapmasının tatminkar bir dönem karını garanti etmiyeceğine, bunun için kullanılan kaynaklarla ilişkili bir satış tutarının da gerçekleşmesi gerekliliğine işaret eder. Diğer taraftan da yüksek satış hacminin de yeterli bir kar marjı olmaksızın istenen sonucu vermeyeceğini açıklar. Karlılık Etkinlik Finansal Karlılık Etkinlik Kaldıraç 88