اقتصاد ایران PDF

‫اقتصاد ایران‬ ‫دکتر زینب شفیعی‬ ‫عضو هیئت علمی دانشگاه لزهرا‬ ‫بهار ‪1402‬‬  ‫اقتصاد سیاسی چیست‬ ‫هدف علم اقتصاد‬ ‫‪2‬‬ ‫حوزه ای میان رشته ای‬ ‫‪1‬‬ ‫ارئه تحلیل های صرفا اقتصادی از‬ ‫در برابر جریان اصلی علم اقت...

‫اقتصاد ایران‬ ‫دکتر زینب شفیعی‬ ‫عضو هیئت علمی دانشگاه لزهرا‬ ‫بهار ‪1402‬‬  ‫اقتصاد سیاسی چیست‬ ‫هدف علم اقتصاد‬ ‫‪2‬‬ ‫حوزه ای میان رشته ای‬ ‫‪1‬‬ ‫ارئه تحلیل های صرفا اقتصادی از‬ ‫در برابر جریان اصلی علم اقتصاد‬ ‫فرآیند های اقتصادی‬ ‫اقتصاد سیاسی‬ ‫‪3‬‬ ‫هدف اقتصاد سیاسی‬ ‫‪4‬‬ ‫ارائه تحلیل فراگیر تر از پدیده های‬ ‫ارائه تحلیل های اجتماعی‪ ،‬سیاسی و‬ ‫اقتصادی در مقایسه با علم رایج اقتصاد‬ ‫تاریخی از این فرآیند ها‬ ‫پیوند با جامعه شناسی‪،‬‬ ‫‪5‬‬ ‫تاریخ و سیاست‬ ‫تفاوت با جامعه شناسی اقتصادی؟ یا‬ ‫شباهت؟‬  ‫پیوند با جامعه شناسی‪ ،‬تاریخ و سیاست‬ ‫از یک طرف با مقوالت متمایز و از طرف دیگر بهم مرتبط سروکار داریم‬ ‫‪‬‬ ‫چیزی شبیه به مدل معروف تز‪ /‬آنتی تز‬ ‫‪‬‬ ‫از دیالکتیک آنها سنتز اقتصاد سیاسی به وجود می آید‬ ‫‪‬‬ ‫روند ثابتی در طول تاریخ نداشته است‬ ‫‪‬‬ ‫قرن ‪ 17‬تا قرن ‪ :19‬مطالعه جنبه های اقتصادی سیاست گذاری عمومی یا علم اداره عمومی‬ ‫‪‬‬ ‫اواخر قرن ‪ 19‬تا اوایل قرن ‪ :20‬جنبه های کمتر علمی اقتصاد‬ ‫‪‬‬ ‫کثریت گرایی عجیب این حوزه‬ ‫‪‬‬  ‫شومپیتر‬ ‫اقتصاد سیاسی چیزهای متفاوت برای افراد متفاوت است‬  ‫موضوع اصلی اقتصاد سیاسی‬ ‫نوع رابطه بین ساحت عمومی و خصوصی‬ ‫دوگانه دولت‪/‬بازار‬  ‫دوگانه عمومی‪ /‬خصوصی‬ ‫ساحت عمومی‬ ‫‪ ‬حوزه سیاست که نهاد اصلی حاکم بر آن دولت‪-‬ملت‬ ‫است‬ ‫ساحت خصوصی‬ ‫‪ ‬اقتصاد که نهاد اصلی حاکم بر آن در ابتدا بازار ملی و‬ ‫در مراحل بعدی بازار منطقه ای‪ ،‬بین المللی و‬ ‫جهانی(فردریک لیست و کار ل پوالنی)‬ ‫بدون دولت و بازار اقتصاد سیاسی وجود‬ ‫نخواهد داشت‬ ‫از حیث نهادی مطالعه تطبیقی پیرامون نوع‬ ‫‪‬‬ ‫رابطه بین دولت و بازار‬ ‫و به شکل انتزاعی تر بررسی رابطه متقابل‬ ‫فرآیندهای سیاسی و اقتصادی‬ ‫تاثیر فرآیندهای سیاسی بر روی فرآیندهای اقتصادی‬ ‫انواع حکومت ها به وسیله قوانین و سیاست‬ ‫‪‬‬ ‫هایی که انتخاب می کنند بر روی تخصیص‬ ‫منابع کمیات اقتصادی در جامعه تاثیر می‬ ‫گذارند‪:‬‬ ‫مثال‪ :‬قیمت خودرو و بنزین(شورای رقابت)‬ ‫ ‬ ‫یک کمربند یک راه چین‬ ‫ ‬ ‫مناقشه قره باغ و تحوالت منطقه قفقاز‬ ‫ ‬ ‫پیمان شانگهای‬ ‫ ‬ ‫ماهیت نظام اقتصادی و مردمی که بر اساس‬ ‫‪‬‬ ‫منافع اقتصادی عمل می کنند بر شکل و ماهیت‬ ‫دولت و نوع قوانین و سیاست ها تاثیر می گذارند‬  ‫محور اصلی بحث در اقتصاد سیاسی‬ ‫بررسی نوع رابطه بین دولت و بازار‬ ‫تاریخچه اقتصاد سیاسی از منظر دوره پیدایش‬ ‫دولت‪-‬ملت و بازار ملی‬ ‫پیدایش دولت‪-‬ملت ها‬ ‫قرن ‪ 17‬به بعد‬ ‫بعد از فروپاشی نظام های فئودالی‬ ‫فاصله زمانی ‪ 1648‬تا ‪1789‬‬ ‫دوران اوج دولت مطلقه بعد‬ ‫از انقالب فرانسه‬  ‫ویژگی های دولت مطلقه‬ ‫ایجاد تمرکز در منابع و ابزارهای قدرت‬ ‫‪‬‬ ‫نامتمرکز فئودالی(کاربرد انحصاری خشونت‬ ‫یا اجبار در محدوده سرزمینی معین)‬ ‫اصالحات دیوانی و نظامی گسترده که به‬ ‫‪‬‬ ‫بروز بروکراسی متمرکز و ارتش های جدید‬ ‫ملی منجر شد‬ ‫تبدیل جامعه فئودالی به نظم سرمایه داری‬ ‫‪‬‬ ‫اولیه‬  ‫ظهور اقتصاد سیاسی‬ ‫نقش دولت‪-‬ملت ها در پیدایش اقتصاد سیاسی اولیه‬ ‫‪ ‬پیش از ظهور دولت‪-‬ملت ها در قرن ‪17‬‬ ‫‪ ‬اصطالح رایج‪ :‬همان اقتصاد‬ ‫‪ ‬به معنای علم اداره منزل‬ ‫چرا؟‬ ‫برطرف شدن نیاز ها و خواسته های مادی در سطح‬ ‫‪‬‬ ‫خانواده(خوراک‪ ،‬ازدواج‪ ،‬کار)‬ ‫با پیدایش دولت ملت ها‪ ،‬اقتصاد به اقتصاد سیاسی تبدیل شد‬ ‫‪‬‬ ‫محل برآورده شدن نیازهای دیگر خانه نبود‪ ،‬بلکه اجتماع‬ ‫‪‬‬ ‫بزرگتری به اسم دولت‪-‬ملت بود‬ ‫در تامین نیازها تغییراتی ایجاد شد‬ ‫‪‬‬  ‫ظهور اقتصاد سیاسی‬ ‫اقتصاد‬ ‫معطوف به اداره امور اقتصادی‬ ‫اقتصاد سیاسی‬ ‫معطوف به مدیریت امور اقتصادی دولت‪-‬ملت ها‬ ‫دولت‪ -‬ملت‪ :‬سنگ محک و ظرف زمانی فرآیندهای اقتصاد در اقتصادی سیاسی‬  ‫پیوند اقتصاد سیاسی اولیه با دولت‪-‬ملت‬ ‫دولت‪-‬ملت به جای خانواده‪ ،‬بستر نهادی جدید برای نظام تامین نیازهای شهروندان‬ ‫دولت به جای خانواده‬ ‫ ‬ ‫بار الزامات این تغییر در نظام تامین نیازها بر دولت و دولتمران‬ ‫مسئولیت های دولت یا دولتمران در اقتصاد‬ ‫ ‬ ‫نقش مناسب دولت‬ ‫ ‬ ‫اقتدامات دولت‪-‬ملت ها در تکوین بازار به عنوان دومین رکن اقتصاد سیاسی‬ ‫ایجاد یک بازار ملی‬ ‫ ‬ ‫ادغام بازراهای محلی‬ ‫ ‬ ‫تشویق سرمایه گذاری خصوصی‬ ‫ ‬ ‫حمایت های گمرکی‬ ‫ ‬ ‫حمایت از تجارت بین المللی‬ ‫ ‬ ‫مقابله با نیروهای ماقبل سرمایه داری(اشراف زمین دار)‬ ‫ ‬ ‫تکوین سرمایه داری اولیه و نهاد اصلی حاکم بر آن‪ :‬بازار‬ ‫ ‬  ‫مرکانتلیسم یا مکتب سوداگری‬ ‫قرن ‪16‬‬ ‫‪‬‬ ‫مصادف با ظهور دولت های ملی در اروپا به خصوص فرانسه‬ ‫‪‬‬ ‫و انگلستان‬ ‫ظهور اقتصاد سیاسی کالسیک‬ ‫‪‬‬ ‫ظهور بازار به عنوان موجودیتی مستقل که مکانیسمی به نام‬ ‫‪‬‬ ‫دست نامری عرضه و تقاضا بر آن حاکم بود‬ ‫در دوره های گذشته بازار وجود داشت‪ ،‬در یونان‬ ‫‪‬‬ ‫باستان(آگورا)‪ ،‬هند‪ ،‬چین و خاورمیانه اما این بازارها ویژگی‬ ‫عمده این جوامع در نظر گفته نمی شدند‪ ،‬موجودیت مستقل‬ ‫نداشتند‬ ‫تقارن زمانی نسبی بین پیدایش دولت‪-‬ملت‪ ،‬بازار و اقتصاد‬ ‫‪‬‬ ‫سیاسی‬  ‫اقتصاد سیاسی‬ ‫به عنوان یکی از علوم در حال گسترش تالش کرد تا کارکرد دولت و بازار‪ ،‬فرآیندهای حاکم بر آن‬ ‫ها و نوع رابطه بین این دو را به صورت علمی مطالعه کند‬ ‫دوره اول‬ ‫دوره دوم‬ ‫دوره سوم‬ ‫از قرن ‪ 17‬تا نیمه قرن ‪19‬‬ ‫از اواخر قرن ‪ 19‬تا اوایل نیمه‬ ‫از دهه ‪ 1960‬تا امروز‬ ‫دوم قرن ‪20‬‬  ‫دوره اول‬ ‫چهار مکتب مهم اقتصادی‬ ‫مرکانتلیست ها‪ ،‬فیزیوکرات ها‪،‬‬ ‫فیزیوکرات ها و اقتصاددانان‬ ‫اقتصادانان سیاسی کالسیک‪ ،‬اقتصاد‬ ‫سیاسی کالسیک‬ ‫سیاسی مارکسی‬ ‫صفت سیاسی برای اقتصاد سیاسی در‬ ‫نزد دو مکتب اصلی این دوره تاریخی‬ ‫دو اتفاق‬ ‫معرف تحول در حوزه مطالعه از امور‬ ‫منزل به امور دولت‪-‬ملت بود نه سیاسی‬ ‫ اصالح اقتصاد سیاسی در ادبیات‬ ‫بودن واقعی اقتصاد‬ ‫اقتصادی‬ ‫اقتصاد سیاسی کالسیک آدام اسمیت=‬ ‫ ویژگی اصلی این دوره تاریخی تالش‬ ‫علم اقتصاد امروزی‬ ‫برای غیرسیاسی و غیراجتماعی کردن‬ ‫اقتصاد توسط دو مکتب فیزیوکرات و‬ ‫اقتصاددانان سیاسی کالسیک بود‬ ‫‪ o‬ریکادو و آدام اسمیت‬ ‫دوره دوم‬ ‫‪ o‬دوره دوم تاریخی‪ :‬دهه ‪1860‬‬ ‫‪ o‬تحوالت اقتصاد سیاسی‬ ‫ منسوخ شدن اصطالح اقتصاد سیاسی و مطرح شدن اصطالح‬ ‫علم اقتصاد‬ ‫ تشدید غیر سیاسی و غیراجتماعی سازی اقتصاد در این دوره‬ ‫علی دغم تالش های اقتصاددانان نهادگرا و اقتصاددانان‬ ‫مکتب تاریخی آلمان(تحت تاثیر اقتصاددانان نئوکالسیک)‬ ‫ اقتصاد سیاسی گمراه کننده و غیرعلمی توصیف می شود‬ ‫ علم اقتصاد‪ :‬علم بررسی قوانین حاکم بر کمیت های قابل‬ ‫سنجش‬ ‫ حاکم کردن رویه های علمی بر رشته اقتصاد‬ ‫ هدف ارائه مجموعه ای از دانش های عینی و پاسخ علمی‬ ‫مشخص برای تدوین سیاست های اجتماعی بود‬  ‫دوره دوم‬ ‫حرکت اقتصاد به سمت علمی محض‬ ‫ ‬ ‫این تغییرات روش شناختی و محتوایی را بنیان گذاران اولیه‬ ‫ ‬ ‫مکتب نئوکالسیک یا همان نهایی گرایان دنبال می کردند‬ ‫در همین دوره نظریه حداکثرسازی سود فردی مطرح شد‬ ‫ ‬ ‫علم اقتصاد به مطالعه رفتار افرادی تقلیل یافت که تالش‬ ‫ ‬ ‫می کردند در چارچوب اقتصاد بازار اولویت ها و مطلوبیت ها‬ ‫را به حداکثر برسانند‬ ‫این رفتارها مشاهده پذیر و پیش بینی پذیر بودند‬ ‫ ‬ ‫مطلوبیت به عنوان اصل حاکم بر این رفتارها مقوله ای‬ ‫ ‬ ‫سنجش پذیر دیده شد‬ ‫اقتصاددانان نئوکالسیک با تاکید بر عنصر فرد در اقتصاد و‬ ‫ ‬ ‫توسل به رویه های فردگرایانه‪ ،‬مبانی سیاسی و تاثیرات‬ ‫اجتماعی تولید و توزیع نظام اقتصادی را نادیده گرفتند‬  ‫‪ -‬فاقد اهمیت بودن محیط و بستری که در اون فعالیت های‬ ‫اقتصادی انجام می گرفت از نظر نئوکالسیک ها‬ ‫‪ -‬حوزه علم اقتصاد‪ :‬بررسی رفتار عقالیی و منفعت طلبانه انسان‬ ‫‪ -‬واگذاری بررسی ابعاد سیاسی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و روان‬ ‫شناختی به سایر رشته ها (غیر علمی بودن)‬ ‫‪ -‬حوزه علم اقتصاد‪ :‬مطالعه رفتارهای مشاهده پذیر و کمی‬ ‫‪ -‬اقتصاد سیاسی‪ :‬مطالعه محیط های فاقد قابلیت کمی سازی‬ ‫‪ -‬اولی علمی و دومی کمتر علمی‬ ‫‪ -‬نتیجه‪ :‬رواج علم اقتصاد و از رونق افتادن اقتصاد سیاسی‬ ‫دوره سوم‬ ‫‪ o‬دوره سوم تاریخی‪ :‬تا دهه ‪1960‬‬ ‫‪ o‬از ‪ 1960‬به بعد به خصوص دهه ‪1970‬‬ ‫ بار دیگه استفاده از واژه اقتصاد سیاسی رونق گرفت‬ ‫ اقتصاد سیاسی مدرن‬ ‫ برعکس اقتصاد سیاسی اولیه بر وجوه غیراقتصادی فعالیت‬ ‫های اقتصادی تمرکز بیشتری دارد‬ ‫ بر طیف گسترده تری از موضوعات اجتماعی مثل تبعیض‪،‬‬ ‫جنسیت‪ ،‬محیط زیست‪ ،‬تاثیر نوع نظام اقتصادی بر نوع‬ ‫نظام سیاسی و بر عکس تاکید دارد‬ ‫ در اقتصاد سیاسی مدرن وجوه اجتماعی‪ ،‬سیاسی و‬ ‫هنجاری پدیده های اقتصادی به مراتب بیش از اقتصاد‬ ‫سیاسی اولیه است‬  ‫موضوعات‬ ‫اقتصاد سیاسی مدرن‬ ‫نظریه انتخاب عقالنی‪ ،‬نظریه انتخاب عمومی‪ ،‬نظریه‬ ‫وابستگی‪ ،‬رای دهندگان میانی‪ ،‬سواری مجانی‪ ،‬نظریه‬ ‫سیکل تجاری سیاسی‪ ،‬اقتصاد سیاسی گذار‪ ،‬اقتصاد‬ ‫سیاسی پسامدرن‪ ،‬اقتصاد سیاسی پساعقالنیت گرا‬ ‫اقتصاد سیاسی مدرن‬ ‫‪ o‬اقتصاد‪ :‬سطح تحلیل خرد‬ ‫‪ o‬اقتصاد سیاسی مدرن‪ :‬سطح تحلیل اجتماع و گروه‬ ‫ اقتصاددانان سیاسی‪ :‬کارگزار اقتصادی از محیطی که در آن‬ ‫عمل می کند و روابطی که آنها را در بر گرفته تاثیر می پذیرد‬ ‫ اقتصاد سیاسی‪ :‬متضمن دیدگاه گسترده تری در بررسی‬ ‫اقتصاد و جامعه‬ ‫ بستر اجتماعی و تاریخی بخشی از عوامل اساسی در نظر‬ ‫گرفته می شود که فعالیت های اقتصادی را شکل داده و ایجاد‬ ‫می کند‬ ‫ اقتصاد سیاسی‪ :‬تحلیل اجتماعی و تاریخی از فرایند های‬ ‫اقتصادی‬ ‫ اقتصاد‪ :‬تحلیل های غیراجتماعی‪ ،‬غیرتاریخی و فردگرایانه از‬ ‫فرآیندهای اقتصادی‬ ‫تاریخ و ریشه های اقتصاد سیاسی‬ ‫قرن ‪ 14‬تا ‪18‬‬ ‫اقتصاد جدید و در حال ظهور بازار‬ ‫بستر ابراز وجود افراد‬ ‫تحوالت بزرگ در اروپای غربی‬ ‫تشویق رفتار کارآفرینی‬ ‫سست شدن پایه های اقتصاد‬ ‫تقویت آنچه که پیش از این توسط کلیسا‪ ،‬دولت‬ ‫فئودالی از طریق رونق تجارت‬ ‫و جامعه سرکوب می شد‬ ‫سر برآوردن عقاید جدید‬ ‫انقالب علمی‬ ‫رفرم دینی پروتستان‬ ‫عصر روشنگری‬  ‫تاریخ و ریشه های اقتصاد سیاسی‬ ‫پیشرفت در زمینه فهم رفتار انسان‬ ‫جهانی بینی جدید روشنگری‬ ‫ظهور علوم اجتماعی‬ ‫انسان آزاد و خردورز‬ ‫این علوم اجتماعی در حال ظهور‬ ‫رهایی فرد از قید و بندهای سنتی موجود‬ ‫همان اقتصاد سیاسی بود‬ ‫به دنیال رهایی انسان از تمامی قیود‬ ‫اجتماعی‪ ،‬سیاسی و مذهبی‬ ‫هدف علم اقتصاد سیاسی‬ ‫گسترش اصول عقالنی و اقتصادی‬ ‫که افراد در تعقیب منافع شخصی‬ ‫به کار می گرفتند‬ ‫بازسازی کل جامعه بر همین است‬ ‫تحوالت اقتصاد سیاسی در طول دو قرن بعد از قرن ‪18‬‬ ‫اقتصاد سیاسی کالسیک‬ ‫اقتصاد سیاسی رادیکال‬ ‫سال های ‪ 1776‬تا اوسط قرن ‪19‬‬ ‫ ‬ ‫نقد اقتصاددانان سیاسی کالسیک‬ ‫ ‬ ‫آدام اسمیت‬ ‫ ‬ ‫ویلیام گادوین‪ ،‬توماس پین‪ ،‬سن سیمون‬ ‫ ‬ ‫بازار پتانسیل کافی برای ازادی و رفاه مادی‬ ‫ ‬ ‫سوسیالیست های آرمان گرا‪ :‬مالکیت‬ ‫ ‬ ‫افراد را دارد‬ ‫اشتراکی‬ ‫حمایت از سیاست های لسه فر‬ ‫ ‬ ‫مخالفت با مالکیت بیش از حد که فرصت ها‬ ‫ ‬ ‫اقتصاد بازار ازاد‬ ‫ ‬ ‫و آزادی اکثریت جمعیت را محدود می کند‬ ‫اقتصاد سیاسی محافظه کار‬ ‫اقتصاد نئوکالسیک‬ ‫مصائب عصر روشنگری‬ ‫ ‬ ‫دفاع همزمان از دموکراسی و مالکیت‬ ‫ ‬ ‫خصوصی‬ ‫منگر؛ جونز؛ والراس‬ ‫ ‬ ‫اقتصاد سیاسی مدرن‬  ‫اقتصاد سیاسی کالسیک‬ ‫چهره های شاخص‪ :‬اسمیت‪ ،‬ریکاردو‪ ،‬مالتوس‪ ،‬سیلور‪ ،‬جان باستیت سی‬ ‫ ‬ ‫تلفیق خوشبینی و بدبینی‬ ‫ ‬ ‫خوشبینی‪ :‬بازار بدون اینکه نیازی به نظارت از طرف دولت یا کلیسا داشته‬ ‫ ‬ ‫باشد آزادی و ثروت افراد را ایجاد می کند و افزایش می دهد‬ ‫زمانی که قید و بندهای مذهبی برداشته شود افراد پیشرفت کرده و نظم‬ ‫ ‬ ‫جامعه پایدار می ماند‬ ‫بدبینی‪ :‬بازار نمی تواند برای مدت نامحدود خیلی عالی کار کند‪ ،‬با رشد‬ ‫ ‬ ‫سریع جمعیت و عرضه تقریبا ثابت زمین زندگی بخور و نمیر برای اکثریت‬ ‫عظیمی از جمعیت اجتناب ناپذیر است(وضعیت سکون)‬ ‫تعهد زیاد به اقتصاد لسه فر علی رغم پیش بینی های مربوط به فقر گسترده‬ ‫ ‬ ‫و پایان رشد‬ ‫اگرچه آینده ناامیدکننده است اما اقدامات دولت برای دخالت وضع را وخیم‬ ‫ ‬ ‫تر می کند‬ ‫دولت نمی تواند کمبود زمین را جبران و تمان افراد به تولید مثل زیاد را‬ ‫ ‬ ‫کنترل کند‬ ‫مخالفان‬ ‫ ‬ ‫ظهور نظریه پردازان اقتصاد سیاسی رادیکال‬ ‫ ‬  ‫اقتصاد سیاسی رادیکال‬ ‫اقتصاددانان سیاسی کالسیک ماموریت خودشان در عصر‬ ‫ ‬ ‫روشنگری را انجام ندادند‬ ‫هرچند قدرت دولت مورد چالش و محدود شده بود اما قدرت‬ ‫ ‬ ‫مالکیت خصوصی به دلیل حذف اکثر محدودیت های اعمال شده‬ ‫از طرف دولت عمال افزایش یافته بود‬ ‫تمامی ابعاد جامعه تحت حوزه نقد در بیاید‬ ‫ ‬ ‫حقوق مالکیت خصوصی مقدس تر از اقتدار کلیسا یا دولت نیست‬ ‫ ‬ ‫موضوع اصلی در بازسازی جامعه تعهد به اصل برابری بود‬ ‫ ‬ ‫تازمانی که افراد در ایجاد نهادهای حاکم بر زندگی مشارکت نکنند‬ ‫ ‬ ‫و در منافع حاصل سهیم نشوند‪ ،‬جامعه استبدادی و سرکوب گر‬ ‫است و افراد از خود بیگانه‬  ‫اندیشه رادیکال ها‬ ‫ محکومیت مالکیت خصوصی‪ ،‬به این دلیل که با خودش منافع خودخواهانه به همراه‬ ‫دارد و با خیر عمومی جامعه در ستیز است‬ ‫ در یک نظام مبتنی بر مالکیت خصوصی افراد منافع متضادی دارند و انسجام‬ ‫اجتماعی از هم گسیخته است‬ ‫ سرکوب گری افرادی که فاقد مالکیت یا دارای مالکیت محدود هستند توسط‬ ‫دارندگان مالکیت خصوصی‬ ‫ وجود بی عدالتی‬ ‫ نابرابری در مالکیت‪ ،‬فقرا را در برابر استثمار آسیب پذیر می کند‬ ‫ ترس از گرسنکی آنها را مجبور می کند تا برای دستمزد بخور و نمیر کار کنند‬ ‫ محکوم کردن مالکیت خصوصی به دلیل جداکردن افراد از حس تعلق به جامعه یا‬ ‫کنترل بر کار‬ ‫ به تصویر کشیدن جامعه بی طبقه‬ ‫ جامعه ای که در آن افراد آزادانه می توانند در مورد کار‪ ،‬جامعه و حکومت شان توافق‬ ‫کنند‬ ‫ آزادی واقعی مستلزم دسترسی به منابع کافی برای ارتقا همه جانبه انسان است‬ ‫ تنها زمانی که جامعه به عنوان یک کل مالکیت بر ابزار تولید را کنترل می کند این‬ ‫آزادی تضمین می شود‬  ‫رادیکال ها و مارکس‬ ‫مارکس‬ ‫تحلیل نظری بسیار بدیع از سرمایه داری‬ ‫ادغام آموزه های اقتصادانان سیاسی کالسیک با ایده های هگل و‬ ‫ ‬ ‫دیدگاه های اشتراکی سوسیالیت های آرمان گرا‬ ‫تکیه بر نظریه های بدبینانه اقتصاددانان کالسیک‬ ‫ ‬ ‫نابودی سرمایه داری و جایگزینی جامعه ای با تولید اشتراکی‬ ‫ ‬ ‫جامعه جدید از دامن سرمایه داری متولد می شود‬ ‫ ‬ ‫تولدش با مرگ والدینش همراه است‬ ‫ ‬ ‫سرمایه داری پیش شرط ضروری برای سازماندهی جدید و بهتر‬ ‫ ‬ ‫جامعه‪ :‬مخالفت با سوسیالیت های آرمان گرا‬ ‫پس از مارکس‪ :‬مارکسیست ها‬ ‫ ‬ ‫جریان های مختلف‪ :‬تندرو های رژیم اتحاد جماهیر شوروی(حزب‬ ‫ ‬ ‫پیشگام و انقالب پرولتاریا)‪ ،‬سوسیال دموکرات های متعادل‬ ‫اروپایی(تایید بهبود سطح زندگی کارگران؛ انقالب بی انقالب)‬  ‫عصر روشنگری و محافظه کاران‬ ‫تحوالت و تاثیرات شگرف‬ ‫از بین رفتن فئودالیسم‬ ‫در همه ساحت های زندگی بشر‬ ‫ ‬ ‫روابط اجتماعی با ثبات و مبتنی بر‬ ‫ ‬ ‫هم مثبت هم منفی‬ ‫ ‬ ‫سلسله مراتب از بین رفت‬ ‫حمله به نهادهای سرکوب گر‪ :‬گسترش حوزه‬ ‫ ‬ ‫جامعه فئودالی‪ :‬ابتکار عمل افراد را‬ ‫ ‬ ‫ابتکار عمل و پیشرفت انسان‪ ،‬صنعتی شدن‪،‬‬ ‫سرکوب می کرد اما برای فرد حس‬ ‫شهری شدن‬ ‫الفت‪ ،‬صمیمت و ثبات داشت‬ ‫فروپاشی نظم اجتمای سنتی‪ :‬عدم امنیت‬ ‫ ‬ ‫جامعه صنعتی‪ :‬نقش هایی که افراد با‬ ‫ ‬ ‫روانی و اقتصادی‬ ‫آن مانوس شده بودند از انها جدا کرد‬ ‫ظهور غریبه‪ /‬بیگانگی‬ ‫انقالب فرانسه و بروز آنارشی‬ ‫تحوالت جدید‪ :‬پیوندهای اجتماعی که نظام‬ ‫ ‬ ‫نیمه تاریک عصر روشنگری‬ ‫ ‬ ‫سلسله مراتبی جامعه فئودالی را تداوم می‬ ‫دفاع دوباره از جامعه سنتی‬ ‫ ‬ ‫داد از هم گسیخت‬ ‫ ‬ ‫محافظه کاران‬ ‫ ‬ ‫در گذشته‪ :‬وجود افراد با خانواده های بسیط‪،‬‬ ‫دفاع از سنت های تثبیت شده‬ ‫ ‬ ‫محله ها‪ ،‬کلیساها و اجتماعات اولیه در هم‬ ‫آمیخته بود‬ ‫نگاه دوباره به مزیت های جامعه‬ ‫ ‬ ‫در دنیای جدید افراد با نیروهای غیرشخصی‬ ‫ ‬ ‫قرون وسطی‬ ‫بازار به عنوان هویت های منفرد مواجه بودند‬  ‫اقتصاد سیاسی محافظه کار‬ ‫محافظه کاران‬ ‫یک نظام پایدار باید بر پایه نهادهای سنتی مثل کلیسا و خانواده‬ ‫ ‬ ‫پدرساالر استوار باشد‬ ‫تالش برای بازسازی جامعه‪ :‬تخریب نهادهای سنتی‬ ‫ ‬ ‫افراد نقش های همیشگی شان را از دست می دهند‬ ‫ ‬ ‫محروم از میراث گذشته‬ ‫ ‬ ‫فراموشی وظایف در قبال دیگران و کل جامعه‬ ‫ ‬ ‫تبدیل شدن انقالب فرانسه به آنارشی خشونت آمیز‪ :‬به دلیل رواج‬ ‫ ‬ ‫فردکرایی و تعقیب حس خودخواهی‬ ‫آلمان‪ ،‬انگلستان‪ ،‬فرانسه‬ ‫ ‬  ‫اقتصاد سیاسی محافظه کار‬ ‫آلمان‬ ‫مخالفت رومانتیک ها در مورد تاثیرات مدرنیزاسیون بر فرهنگ آلمانی‬ ‫ ‬ ‫آموزه های روشنگری‪ :‬تاکید بر عقالیی بودن‪ +‬اهمیت علم‪+‬ماهیت‬ ‫ ‬ ‫مکانیکی واقعیت‬ ‫رومانتیک های آلمانی‪ :‬دفاع از غیرقابل پیش بینی بودن و غیرعقالیی‬ ‫ ‬ ‫بودن انسان ها‪ +‬اهمیت فرهنگ سنتی در خقظ انسجام‬ ‫اجتماعی‪+‬دیدگاهی در مورد واقعیت که شامل عناصر روحی و حتی‬ ‫شهودی بود‬ ‫انگلستان‬ ‫رشد جنبش رمانتیک در صنعتی ترین کشور دنیا‬ ‫ ‬ ‫رمانتیک ها‪ :‬مدرنیزاسیون و صنعتی شدن جامعه را تخریب کرده‬ ‫ ‬ ‫کارخانه های جدید آسیب های تاریک شیطانی هستند‬ ‫ ‬ ‫تجار و تجارت کار پست و حقیرآمیزی است‬ ‫ ‬ ‫سعادت و شکوفایی انسان تنها از طریق پشت کردن به جامعه مدرن و‬ ‫ ‬ ‫تاکید بر طبیعت بکر و تامل و تفکر در عامل متافیزیک محقق می شود‬  ‫شاخصه مهم محافظه کاری‪ :‬ناسیونالیسم‬ ‫ایده مرکزی‬ ‫احساسات ناسیونالیستی‬ ‫گروهی از مردم که دارای یک زبان‪،‬‬ ‫برای پیشبرد اهدافی مانند ثبات‪،‬‬ ‫فرهنگ و میراث مشترک هستند‬ ‫نظم‪ ،‬قدرت دولت و توسعه‬ ‫به صورت جمعی سرنوشت خود را رقم‬ ‫اقتصادی‬ ‫می زنند‬ ‫ملت‬ ‫ناسیونالیست ها‬ ‫در شکل حقیقی چیزی بیش از جمع‬ ‫جنگ و امپریالیسم را در منحرف کردن‬ ‫افرادی است که در یک مکان جغرافیایی‬ ‫توجه عمومی از مشکالت داخلی به سمت‬ ‫مشترک زندگی می کنند‬ ‫عظمت و پرستیژ مفید می دانند‬ ‫حمله انگلستان به جزایر فالکلند‪ ،‬هیتلر‪11 ،‬‬ ‫سپتامبر و حمله به افغانستان و عراق‬  ‫ظهور رادیکالسیم و محافظه کاری‬ ‫مخالفت ها‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫رادیکالیسم ترس از مصادره اموال خصوصی را به وجود آورد‬ ‫ ‬ ‫محافظه کاری تهدید علیه دموکراسی و مدرنیزاسیون بود‬ ‫ ‬ ‫رقیبی برای اقتصاد سیاسی کالسیک‬ ‫‪‬‬ ‫افول اقتصاد سیاسی کالسیک در قرن ‪19‬‬ ‫‪‬‬ ‫پیش بینی اقتصادهای کالسیک در مورر فقر گسترده و رشد کند محقق نشد و نظریه‬ ‫ ‬ ‫های این حوزه زیر سوال رفت‬ ‫حمله مارکس به سرمایه داری باعث شد تا اقتصاددانان سیاسی راهشان را از اسمیت و‬ ‫ ‬ ‫ریکاردو جدا کنند‬ ‫اضافه شدن قدرت طبقه کارگر بر مشکالت اجتماعی مربوط به صنعتی شدن تقاضاهای‬ ‫ ‬ ‫جدیدی را برای مداخله دولت برای بهبود وضع آموزش‪ ،‬مراقبت از سالمندان‪ ،‬بهداشت‬ ‫عمومی و امنیت شغلی ایجاد کرد‬ ‫ظهور رهیافت جدید در اقتصاد سیاسی‬ ‫‪‬‬  ‫پیدایش اقتصاد نئوکالسیک‬ ‫دفاع همزمان از دموکراسی و مالکیت خصوصی‬ ‫‪‬‬ ‫تغییر کانون اصلی اقتصاد سیاسی از موضوعات کالسیکی مانند‬ ‫‪‬‬ ‫توزیع و رشد به سمت موضوعات نئوکالسیکی که صرفا با رفتار‬ ‫مشتری ها و شرکت ها در بازارهای رقابتی سروکار داشت‬ ‫جایگاه مسلط در قرن ‪20‬‬ ‫‪‬‬ ‫رقابت با قدرت علمی فیزیک‬ ‫ ‬ ‫استفاده از ریاضیات به عنوان شیوه تحلیل و تبیین انتخاب های‬ ‫ ‬ ‫مشتری ها و تولیدکننده ها به وسیله مدل های ریاضیاتی‬ ‫افراد در شرایط رقابت کامل درگیر مبادالت منفعت آمیز چندجانله‬ ‫ ‬ ‫می شوند‬ ‫حداکثر رضایت را از منابع تحت کنترل کسب میکنند‬ ‫ ‬ ‫حداکثرسازی سود شخصی یا مطلوبیت‬ ‫ ‬ ‫پرهیز از طرح ایده های چالش برانگیزی مانند نبرد طبقاتی و‬ ‫ ‬ ‫رکود اقتصادی‬ ‫چهرههای معرف در مکتب اتریش(دفاع از مزیت های سرمایه‬ ‫ ‬ ‫داری‪:‬میزس و هایک) و مکتب کمبریج(نقش بیشتر برای دولت‪:‬‬ ‫کینز)‬ ‫جامعه شرقی یا آسیایی‬ ‫قرن ‪ 16‬و ‪ 17‬توسط اقتصاددانان کالسیک مطرح شد‬ ‫ ‬ ‫ویژگی های متفاوت از یونان و رم باستان و اروپای قرون وسطا و‬ ‫ ‬ ‫نوین‬ ‫آشکارترین جوهره مشترک این جوامع‪ :‬قدرت استبدادی و اقتدار‬ ‫ ‬ ‫سیاسی‬ ‫استبداد آسیایی‪ :‬شدیدترین صورت قدرت تام‬ ‫ ‬ ‫اقتصاددانان کالسیک‪ :‬تحت تاثیر فعالیت های آب رسانی وسیع‬ ‫ ‬ ‫برای آبیاری و ارتباطات‬ ‫حکومت در همه جای شرق بزرگ ترین زمین دار است‬ ‫ ‬ ‫جامعه شرقی‪ ،‬جامعه آب ساالر‪ ،‬تمدن آب ساالر‬ ‫ ‬ ‫تاکید بر نقش برجسته دولت‬ ‫ ‬ ‫تاکید بر خصلت مدیریت کشاورزی و دیوان ساالری کشاورزی این‬ ‫ ‬ ‫تمدن ها‬  ‫ویژگی های جوامع آب ساالر‬ ‫شرایط استبداد ارضی‬ ‫تاریخ جوامع آب ساالر‬ ‫قاعده حاکم‬ ‫طبقه حاکم‪ :‬دیوان ساالران اداری‬ ‫وجود مالکیت خصوصی فعال و مولد‬ ‫رهبران‪ :‬دارندگان فدرت استبدادی دولتی‬ ‫رهبری خودکامه باالدستانه‬ ‫اما این نوع مالکیت رژیم های استبدادی را تهدید نمی کرد‬ ‫نه مالکان خصوصی و کارآفرینان‬ ‫اجاره داری دیوان ساالرانه‪ ،‬سرمایه داری‬ ‫زمینداران سازمان نیافته و از جهت سیاسی ناتوان‬ ‫دیوان ساالرانه‪ ،‬نجیب زادگی دیوان ساالرانه‬  ‫نظریه استبداد ایرانی‬ ‫پدید نیامدن فئودالیسم اروپایی در ایران‬ ‫چون زمین های زراعی مستقیما در مالکیت دولت‬ ‫ ‬ ‫بود یا به اراده دولت به زمین دارها واگذار می شد‬ ‫شکل نگرفتن طبقه اریستوکرات‪-‬مالک‬ ‫دولت می توانسته هر زمان اراده کند زمین ها را پس‬ ‫ ‬ ‫طبقه ای که نسل اندر نسل صاحب زمین باشد‬ ‫ ‬ ‫بگیرد یا به کس دیگری بدهد‬ ‫زمین دار حق مالکیت نداشته و این تنها امتیازی‬ ‫ ‬ ‫دولت هم نماینده این طبقه نیست و به دنبال‬ ‫ ‬ ‫بوده که دولت اعطا می کرده و هر زمان می خواسته‬ ‫رضایت و پشتیبانی آنها نیست‬ ‫پس می گرفته است‬ ‫در ایران قدرت اقتصادی و سیاسی طبقه زمین‬ ‫ ‬ ‫دار منوط به اجازه و اراده دولت است‬ ‫دولت نماینده هیچ طبقه ای نیست‬ ‫بر عکس اروپا‬ ‫همه طبقات از جمله تاجر و کاسب و پیشه ور و‬ ‫ ‬ ‫در اروپا دولت متکی به طبقات بوده اما در‬ ‫ ‬ ‫رعیت تحت سلطه دولت هستند‬ ‫ایران طبقات متکی به دولت هستند‬ ‫دولت به خاطر انحصار مالکیت زمین استثمارگر‬ ‫ ‬ ‫کل است‬  ‫نظریه استبداد ایرانی‬ ‫فوق جامعه‬ ‫دولت در فوق طبقات یا فوق جامعه قرار‬ ‫ ‬ ‫مشروعیت‬ ‫دارد نه در راس‬ ‫مشروعیت دولت ناشی از واقعیت قدرت‬ ‫ ‬ ‫عدم وجود قانون‬ ‫یعنی چارچوبی که تصمیمات دولت را‬ ‫ ‬ ‫حقوق‬ ‫محدود و قابل پیش بینی می کند‬ ‫قانون همان رای دولت است که هر لحظه‬ ‫ ‬ ‫در انحصار دولت و همه وظایف هم‬ ‫ ‬ ‫می تواند تغییر کند‬ ‫بر عهده دولت است‬ ‫استبداد نه متکی به طبقات است و نه‬ ‫ ‬ ‫محدود به قانون‬ ‫در چنین نظامی سرمایه داری نمی توانست رشد کند و صنعت جدید هم نمی توانست شکل گیرد‬ ‫بازرگانی داخلی و خارجی بود اما انباشت دراز مدت سرمایه حاصل از حق مالکیت و امنیت ناشی از یک چارچوب قانونی وجود نداشت‬ !‫با تشکر‬ ‫راه ارتباطی‬ [email protected]