Tıbbi Terminoloji: Ön Eklr, Kökler ve Son Eklr PDF

Tıbbi Terminoloji Dr. Hasan Bulut Tıbbı terimlerin yapısı; ön ek – kök - son ek  Tıp terimlerinin temel yapıları ÖN EK Genelde tek başına kullanılmazlar ve köke anlam katmaya yararlar. Kelimenin başında bulunurlar. Genelde bir adet olu...

Tıbbi Terminoloji Dr. Hasan Bulut Tıbbı terimlerin yapısı; ön ek – kök - son ek  Tıp terimlerinin temel yapıları ÖN EK Genelde tek başına kullanılmazlar ve köke anlam katmaya yararlar. Kelimenin başında bulunurlar. Genelde bir adet olurlar. Tanımlayıcı olarak görev alırlar Genelde sayı, lokasyon, zaman veya durum ifade eder KÖK denilince bir kelimeden başka kelimelerin türetilebildiği yalın haline verilen isim anlaşılmaktadır genelde vücudun hangi bölümü SON EK anlatılıyorsa, o kök terimlerin sonuna kullanılır eklenir. Sözcüklerin tipini belirlemekte önemli rol alırlar. Ve sözcüklerin“kullanım amacını” belirtir. Terimlerde genelde bir adet son ek bulunur genelde hastalık, bozukluk, durum veya prosedür ifade eder Bağlaç genelde O harfi kullanılır  Tıp terimlerinin temel yapıları ÖN EK Genelde tek başına kullanılmazlar ve köke anlam katmaya yararlar. Kelimenin başında bulunurlar. Genelde bir adet olurlar. Tanımlayıcı olarak görev alırlar Genelde sayı, lokasyon, zaman veya durum ifade eder KÖK denilince bir kelimeden başka kelimelerin türetilebildiği yalın haline verilen isim anlaşılmaktadır genelde vücudun hangi bölümü SON EK anlatılıyorsa, o kök terimlerin sonuna kullanılır eklenir. Sözcüklerin tipini belirlemekte önemli rol alırlar. Ve sözcüklerin“kullanım amacını” belirtir. Terimlerde genelde bir adet son ek bulunur genelde hastalık, bozukluk, durum veya prosedür ifade eder Bağlaç genelde O harfi kullanılır Ön ekler; Harf olan önekler Renk belirten önekleri Zaman belirten önekler Yön/pozisyon belirten önekler Numaralar/sayılarla ilgili önekler Büyüklük/derecelendirme gösteren önekler Olumsuzluk veren önekler  Alfa talasemia ; Akdeniz anemisi Ön ekler; Beta Talasemia Harf Beta HCG (human chorionic gonadotropin  Ön ekler; Renk*** ***cyan/o mavi ………….Cyanosis - Siyanoz yetersiz oksijen ile morarma osis anormal durum ***erythr/o kırmızı …. –cyte- hücre…………… Eritrosit eosin/o kırmızı eosinophil rube kırmızı ; ………..rubella-kızamıkçık ***leuk/o beyaz – ………. lökocyte- lökosit (WBC; White blood cell) *melan/o siyah, …………Melanosit- melanoma-melanoacanthoma *Purpur/o pembe-………..purpuric lezyon *poli/o gri Poli-o-mye-litis – poliomyelit (çocuk felci) spinalcord gri dokuyu tutan viral enfeksiyon (poli/o gri, myel spinal cord, -itis inflamasyon). *Glauc/o- gri ………………Glaucoma- Glakom *Kirrh/os sarı- ……………Cirrhosis- Siroz *Xanth/o sarı- ……………xanthoma, deride lipid birikmi ile oluşan sarımsı lezyon Ön ekler; Zaman Ante-pre-peri-post…… natal Perinatoloji- Pre-peri-in(tra)-post…. operative Premature Premenstrüel sendrom PMS Preeclempsia Pre-peri-post……. menapoz Postpartum, postabortus, postcoital hemoraji  Ön ekler; Yön/pozisyon Peri-etrafında …… perikardium Para- yanında …….*paraovaryan-paraaortik İntra- içinde; ……….intrakranial Epi - üzerinde ;…….*epidural Extra- dışında; ……extravazasyon, extraselüler Sub- aşağı …………..subservikal- servix aşağısında, subkutan İnfra-aşağı ……….. *infraumblical İnter-arada ………. *intermenstrüel, interkostal *Retro-arkasında.. *retroperitoneal kanama, *retrovert uterus *Supra; üstünde …… *supraservikal histerektomi Trans; içerisinden geçen …..transrektal, transürethral Re- geriye doğru ……Reflux-Reflü Ön ekler; Numaralar/sayılar *** Latince sayılar ***Null= sıfır **nullipar; hiç doğum yapmamış 1 primus- primary- primer Hemi- half- yarım --- (hemi-plegia ; hemipleji) ( ***primer-a-menore= ***Semi = yarım semisolid kitle, sağ doğuştan adet görememe) hemisfer (prim-i-gravida ilk gebelik ***Uni= tek unilateral salpinjectomy-tek taraflı 2- sekundus- secondery-sekonder mono=tek monofoliküler gelişim) (seconder amenore - sekonder polisitemi ***bi=çift bicuspid kalp kapakçığı, ***bilateral hidrosalphenx Diplo= çift diplopia- çift görme 3-tertius- Tertier-tersiyer ( Sekonder ve Tersiyer ***Tri= üç, trimester (hamilelik Hiperparatiroidizm) dönemler) triquspit kalp kapakçık 4- quartus- quertile- kuartil (quadro- plegia ***tetra= tetralogy of fallot (fallot tetrolojisi) tetracycline, tetradox  Hypotermi- hipotermi, hipotansiyon Ön ekler; Hypoxia-hipoxi büyüklük/derecelendirme ** Hypoplasia-hipoplazi Hypermenore- hipermenore Hyperventilation- hiperventilasyon Hyperstimulation- hiperstimülasyon, **hiperemezis gravidarum Oligomenorhea- oligomenore - oligohidramnios Oligospermia- oligospermi Poly= fazla, çok, **polihidramnios, polidaktili, polikistik over Superovulation Microsefali Homojen Heterojen Megaloblastik anemi Pseudo kanal, pseudomalignant Ön ekler; olumsuzluk *** ***Afebrile konvülsiyon, *Acrania **Anencephalia, *Anhidramnios, anaerobik enf, analjezik **Antiseptik, antibakterial, antianemik, antidiabetik Antikor, antineoplastik ***İnmature-immature, İncontinans, *impotans *Cervikal incompetance- servikal yetmezlik **Unexplained infertility, unkoordine ***Kontralateral, Kontraendikasyon Dekalsifiye , demiyelinize, debridman Noncominikan hidrosefali, nonenfeksiyöz Dislokasyon, disartikülasyon,  KÖK KÖK denilince bir kelimeden başka kelimelerin türetilebildiği yalın haline verilen isim anlaşılmaktadır genelde vücudun hangi bölümü anlatılıyorsa, o kök kullanılır  Kaynaştırma ünlüsü Sıklıkla kaynaştırma ünlüsü “o” harfidir. Bazen “a,e,i” gibi harflerde bu görevi yerine getirir. Eco-cardi-o-graphy: kalbin iç yapısını grafik olarak kaydetmek Hormon-o-theraphy: hormon tedavisi  Son ekler; Hastalığı ifade eden sonekler Tanıyı ifade eden sonekler Tedaviyi/cerrahiyi ifade eden sonekler Son ekler; hastalık Arthralgia (artralji), cephalgia (sefalji), fibromyalgia (fibromiyalji), *mastalji, lumbalji *Omphalocele, *meningocele, *meningomyelocele, *rectocele, *cystocele-sistosel *Vaginitis,*Cervicitis, Gastritis, hepatitis, Hepatomegaly, cardiomegaly, splenomegaly *dyspareunia Osteoma, *endometrioma, *adenoma Cardiomyopathy, neuropathy gastrochisis Amebiasis, Psoriasis, kolelithiasis, nefrolithiasis, *kandidiasis pnemonia (Pnemoni),Anemia, leukemia, hiperglisemia, trombositopenia, pansitopenia, Thrombosis, *endometriosis, *adenomyosis, *bakterial *vaginosis, *myomatosis *obstetrik-jinekolojik terimler Son ekler; hastalık Son ekler; tanı Electroencephalogram EEG *Fetal echocardiography *Ultrasonography-ultrasonografi *Perinatology *Perinatologist, oncologist, *gynecologist Endoscope, laringoscope, hysteroscope Endoscopy, laringoscopy, *hysteroscopy  Son ekler; tedavi/cerrahi*** Paracentesis Salphenjectomi***, Cystectomy- kistektomi*** tubayı çıkarma- dış gebelik Sacrocolpopexy Metroplasty Salphingotomy- *** - tubaya kesi (dış gebelik) -ostomy yapay açıklık yaratmak, ağızlaştırmak, col- Salphingostomy*** tubayı ağızlaştırma- dış ostomy gebelik Terimler ; çoğul yapma Not: klinik pratikte kullanımı az  AKRONİMLER Günümüzde bazı sözcükler birden fazla terimle ***Obstetrik ve jinekolojik ifade edilmektedir, yazım açısından kısaltmak akronimler** ve daha kolay okunur hale getirmek için SAT son adet tarih LMP last mens çoğunlukla birkaç̧ harfleri birleştirilerek okunur period ve yazılırlar. Gravida Para Örnek: Abortus AIDS Acquired Immune Deficiency Syndrome G3 P1 A2 SS-sağ sağlıklı BOS: Beyin Omurilik Sıvısı T term – P- preterm L- living BT: Bilgisayarlı Tomografi VKİ: Vücut Kitle İndeksi - BMI BDT beklenen doğum tarihi NSD normal spontan doğum EKG: ElektroKardioGrafi CS, C/S, C-Sec, sezeryan MR: ManyetikRezonansGörüntüleme NST- non stress test IVP: Intravenöz Pyelogram FKA Fetal Kalp Atımı Fetal Heart TİT: Tam idrar tetkiki rate KOAH: kronik obstrüktif akciğer hastalığı Fetal ölçümler DM: Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) GS- YS- CRL – BPD- AC- FL US: ultrasonografi PGD- PGT Preimplantasyon COVİD-19 corona (CO), virus (VI) Genetik Diagnoz- Test ve disease (D) 2019(-19) PID- pelvic inflamatory disease  EPONİMLER Bir kişi veya yer ile anılan hastalık, belirti, bulgu, cerrahi alet , test veya sendromlar ya da genel terimlerin özel kişi adlarıyla anılmasıdır. Genellikle de o yapıyı bulan ya da üzerinde çalışan kişilerin isim ya da çoğunlukla soy-isimleriyle adlandırılmasıyla oluşturulur. Örneğin; *APGAR skoru: Yeni doğan döneminde 1. ve 5. dakikalarda bebeğin durumunun değerlendirildiği bir skorlama. Virginia Apgar tarafından bulunmuştur. BEHÇET Hastalığı: Türk doktoru Hulusi Behçet tarafından tanımlanan hastalık *Patau Syndrome- trisomy 13 *Edward Syndrome- trisomy 18 *Down sendromu – trisomy 21 *Fallopian tüpü *Asherman sendromu *Naboth kisti Babinski reflex Achilles Tendon Parkinson hastalığı Cushing sendromu Hodgkin Lenfoma