2nd Quarter Values Notes - Aralin 1: Karapatan at Tungkulin PDF

2ND QUARTER – VALUES NOTES ARALIN 1: KARAPATAN AT TUNGKULIN BATAYAN NG KARAPATAN: DANGAL NG TAO ito ay nakatutulong sa pagpapatibay sa dangal ~ Ang bawat tao na nilikha ng Diyos ay may ng tao at kaayusan ng buhay. dangal. Ang dangal na ito ay nag-uugat sa mga ~ Mapa...

2ND QUARTER – VALUES NOTES ARALIN 1: KARAPATAN AT TUNGKULIN BATAYAN NG KARAPATAN: DANGAL NG TAO ito ay nakatutulong sa pagpapatibay sa dangal ~ Ang bawat tao na nilikha ng Diyos ay may ng tao at kaayusan ng buhay. dangal. Ang dangal na ito ay nag-uugat sa mga ~ Mapagtitibay ang dangal ng tao sa biyayang ipinagkaloob ng Diyos tulad ng pamamagitan ng pangangalaga ng estado sa kaisipan at malayang kalooban, ang mga karapatang pantao sa tulong ng mga pinagbuklod na espiritu at katawan, at ang batas. Ang lipunan ay inaasahang magiging pagkalalang ng tao na kahawig ng Diyos. Ang katuwang ng tao sa pagkakaroon ng mabuting tao ay bukod-tangi sa lahat ng nilalang. buhay at pangangalaga ng kaniyang mga ~ Dahil dito, ang dignidad ng tao ay nakabatay karapatan. Ang pagiging malaya ng tao upang sa kaniyang pagkabukod-tangi. Ang dangal ng ipaglaban ang kaniyang mga karapatan ay bawat tao ay likas sa kaniya mula sa kaniyang tanda ng paggalang sa kaniyang dangal. pagsilang. Kaya kailangang maunawaan mo BUOD: na ang iyong karangalan ay likas sa iyo at Ang bawat tao ay may likas na dangal mula hindi dapat pinaghihirapang kamtin. Bagkus, sa Diyos, bunga ng biyayang kaisipan, malayang ito ay pinangangalagaan at pinagtitibay. Dahil kalooban, at pagkakalikha sa wangis ng Diyos. sa iyong pananagutang pangalagaan at Ang dangal na ito ay hindi kailangang kamtin protektahan ang iyong dangal, likas din sa iyo kundi pinangangalagaan at pinagtitibay. ang mga karapatan upang mapagtibay mo ang Mahalaga ang paggalang sa dignidad at iyong karangalan. Kailangang isaalang-alang karapatan ng tao, dahil ang paglapastangan at pahalagahan ang mga pangunahing dito ay katumbas ng pagtapak sa dangal. karapatan ng tao upang mapanatili at patuloy Napapanatili ang dangal sa pamamagitan na maiangat ang iyong dangal bilạng tao. Ang ng pag-unlad ng sarili, malayang pagkakait o paglapastangan sa karapatan mo pagpapahayag, mabuting ugnayan sa kapwa, at ay katumbas na rin ng pagtapak sa iyong pagsunod sa mga batas na nagpoprotekta sa dangal. Ang paggalang sa dignidad at karapatang pantao. Ang lipunan at estado ay karapatan mo bilang tao ay maaaring maging may tungkuling pangalagaan ang karapatan ng batayan ng kaayusan ng iyong buhay. tao upang magkaroon ng mabuting buhay at ~ Ang iyong dangal bilang tao ay napagtitibay matiyak ang kalayaan bilang tanda ng kapag ginagamit mo ang iyong karapatang paggalang sa dangal ng bawat isa. mapaunlad at mapabuti ang iyong sarili. Ang KARAPATAN NG TAO mga pagsasanay o gawain na nagpapatingkad ~ Ang tao ay biniyayaan ng Diyos ng mga sa iyong pagtingin sa sarili, malayang karapatan. pagpapahayag ng kaisipan at damdamin, at ~ Ang mga karapatang ito ay mangangalaga sa pagkilos at pakikipagtulungan ay ilan lamang kaniyang dignidad blang isang tao upang sa mga pamamaraan para sa pangangalaga ng malasap niya ang mg kondisyong mahalaga yong sariling dangal at dangal ng yong kapwa. upang magkaroon ng buhay na kapaki- Ang pagkakaroon ng mabuting ugnayan sa pakinabang at angkop sa kaniyang pagkatao. kapwa ay daan din sa pagpapatibay ng dangal ~ Ito ay mga adhikain, mithiin, at pangarap ng ng tao. Mahalaga ang ugnayan sa kapwa. Ang bawat tao na kailangang makamit upang paggalang sa dangal at karapatan ng iba ay mabuhay ng may dignidad. Taglay natin ang maipakikita sa pamamagitan ng mga karapatang ito dahil tayo ay tao. Kapag pagbabahagihan ng kabutihang-loob, ang mga karapatang ito ay naabuso o nalabag, pangangasiwa ng hidwaan, pagbabalikan at nawawala rin ang kaniyang pagkakataon na pagkakaisa sa layunin. Ang mga katangiang maging ganap at hindi siya madaring mabuhay nang may dignidad. 1|Formed by Peralta, Czeanell e & ChatGPT (summarization) ~ Mahalagang malaman ang ilang konsepto  Gayundin naman, ito ay nagpapahayag ng tungkol sa ating karapatan bilang tao at katungkulan ng isang tao sa kaniyang unawain ang mga ito. kapwa. Ang karapatan ay hindi lamang BUOD: nagmumula sa likas na dignidad ng isang ~ Ang tao ay biniyayaan ng Diyos ng mga tao kundi ito rin ay ang pagsasaalang- karapatan upang mapangalagaan ang alang sa dangal ng pangkat, pamayanan, o dignidad bilang tao. sangkatauhan. Hindi maaaring ang ~ Ang mga karapatang ito ay mahalaga upang karapatan ng isang tao ay para lamang sa malasap ang mga kondisyong angkop sa kaniyang sarili. Magiging makabuluhan isang buhay na kapaki-pakinabang at lamang ito kung makikita ang kaugnayan marangal. nito sa karapatan ng iba at ang ~ Ang mga karapatan ay tumutulong upang katungkulan na maipaglaban at matutulan makamit ang mga adhikain, mithiin, at ang mga paglabag sa mga karapatang ito. pangarap ng bawat tao. BUOD: PARAGRAPH 3 & 4 ~ Taglay ng tao ang mga karapatang ito dahil May malapit na ugnayan ang karapatan at siya ay tao. katarungan, dahil nakakamit lamang ang ~ Kapag nilabag o inabuso ang mga katarungan kung ang bawat tao ay natatanggap karapatang ito, nawawala ang pagkakataon ang nararapat sa kaniya. ng tao na mabuhay nang ganap at may Ang karapatan, ayon kay Delfin Felipe, ay dignidad. nagmula sa salitang "dapat" at ipinagkaloob ~ Mahalagang maunawaan at malaman ang upang marating ng tao ang kaganapan ng mga konsepto tungkol sa karapatang pantao. kaniyang pagkatao. → ANO ANG KARAPATAN PARA SA TAO: Bukod sa likas na dignidad ng tao, ang  Sa payak na pangungusap, ito ay parang karapatan ay naglalaman din ng tungkulin sa titulo na ipinagkaloob sa tao na may kapwa, pamayanan, at sangkatauhan. Hindi ito para sa sariling kapakinabangan lamang, moral na ayunin. kundi nagiging makabuluhan kapag  Ang salitang "karapatan" o "right" sa isinasaalang-alang ang karapatan ng iba at Ingles ay nagmula sa Aleman na Recht at ipinaglalaban laban sa mga paglabag. Latin na ius, na nangangahulugang "ang para sa o dapat sa tao" at may kaugnayan → PANGUNAHING KARAPATANG PANTAO: sa katungkulan (duty). Ang ius ay o May iba't ibang konsepto ng karapatang konektado rin sa salitang uistitia, na pantao na tinatawag na pangunahing nangangahulugang katarungan (justice). karapatan. Mahalaga itong maunawaan Samakatuwid, ang karapatan ay dahil nagbibigay ito ng kaalaman upang matukoy ang mga paglabag at matutunan tumutukoy sa kung ano ang tama at kung paano ipaglaban at pangalagaan ang nararapat para sa tao. mga karapatang ito.  Samakatuwid, may malaking kaugnayan  BUHAY ang karapatan sa katarungan. Nakakamit - Kalusugan lamang ang katarungan kung ang bawat - Pag-aari tao ay nakatatanggap o binibigyan ng dapat. Ang pagbibigay ng anumang dapat - Trabaho para sa kaniya ay karapatan. Katulad din - Pag-organisa, pagbuo ng unyon, at ng sinabi ng isa pang Pilipinong awtor na si pagwewelga Delfin Felipe, ang karapatan ay nagmula sa - Panlipunang seguridad salitang "dapat, isang karapatan ng tao na - Pamamahinga at paglilibang sadyang ipinagkaloob sa kaniya upang - Kalayaang gumalaw sa bansa at pag- marating niya ang kaganapan ng pagkatao alis at pagbalik nang malaya ayon sa kaniyang kalikasan. - Pagbuo ng pamilya 2|Page  -Pagganap ng mga karapatan ng aaral na isinisigaw ang kanilang pagmamagulang karapatang makapag-aral ng libre ay  DIGNIDAD dapat magampanan ng mahusay ang - Buhay tungkulin sa pag-aaral. Kinakailangan na - Pagkilala bilang tao pantay ang karapatan at katumbas nitong - Dangal at puri tungkulin. Ang iyong karapatang - Kalayaan, konsiyensiya, relihiyon, magsalita o makapagpahayag ay may opinyon, at pagpapahayag katumbas na pananagutan na magamit mo - Pananaliksik / Pagtanggap at ito sa tamang paraan. Hindi dapat abusuhin ang ating karapatang pagbabahagi ng impormasyon makapagsalita o makapagpahayag. Huwag - Mapayapang pagtitipon / gumamit ng mga salia na mapanira at pagpupulong makasasakit sa damdamin ng kapwa. - Pantay na pagtingin Tungkulin mong gumamit ng mabuting - Kasarinlan sa pamilya, tahanan, at pananalita at iwasan ang pagmumura, pan pakikipagsulatan alait, at pagtitsismis na makasisira sa - Kalayaan sa pagkaalipin, labis na dangal ng iba. pagpapahirap, at malupit na  Bilang mga kasaping lipunan, may kaparusahan karapatan ang bawat isa na magkaroon ng - Kaparusahang nakapagpapababa sa partisipasyong politikal at magbigay ng sarili, at di-makataong kaparusahan opinyon sa mga desisyon ng pamahalaan.  PAG-UNLAD Subalit kaugnay ng karapatang ito ang - Pagpalagay na Walang Sala pananagutan ng bawat isa na bumoto at Makatarungang Paglilitis makiisa sa mga makatarungang programa - Edukasyon ng mga namumuno. - Makabahagi sa Buhay Kultural ng  Ang karapatan ng bawat isa sa mga Pamayanan serbisyo at sa maayos at maunlad na - Magtatag ng mga asosasyon mabuhay lipunan ay matatamasa lamang kung ang sa pambansa at pandaigdig na kanilang pananagutan gaya ng katiwasayan pagbabayad ng buwis at boluntaryong paglilingkod ayon sa pangangailangan ng → ANG TUNGKULIN O PANANAGUTAN NG TAO: lipunan at pamayanan ay kanilang  Ang bawat isa sa atin ay may mga tungkulin gagampanan. at obligasyon sa bayan nadapat gampanan.  Ang karapatang gawin ang mga bagay na Katumbas ng mga karapatang ibinigay sa nais gawin ay may kaakibat na atin ay ang mga tungkulin at obligasyon na pananagutan sa batas. Ang pagsunod sa inaasahan naman ng bayan mula sa atin. batas na pinagkasunduan at pinagtibay sa Wika nga, ang pagkamamamayan ay hindi lipunan ay pananagutan ng bawat isa. lamang nangangahulugan ng mga Tinitiyak nito na anumang gawain ng isang karapatan kundi ng mga tungkulin din. kasapi ay naaayon sa pamantayang Tayo ay may mga tungkulin hindi dahil sa itinakda ng lipunan upang magkaroon ng karapatang nasa atin kundi dahil ito ay kaayusan at kapayapaan sa lipunang iyon. kailangan upang makatiyak tayo na ang  Karapatan ng bawat mamamayan na estado, ang kalayaan at katarungan ay kalingain at protektahan ng kaniyang mapoprotektahan. Tungkulin ng bawat tao pamahalaan. Subalit kailangang ibalik na gamitin sa tama at hindi abusuhin ang niya ang proteksiyon at pagkalingang ito kaniyang mga karapatan. sa pamamagitan ng kaniyang pagganap sa  Ang karapatan ay may kaugnay na kaniyang pananagutan na ipagtanggol ang pananagutan. Halimbawa, ang mga mag- 3|Page  bansa sa anumang pagtatangka laban dito pananagutan. Ang mahalaga ay tinatanggap gaya ng pananakop o paninira. mo ang responsibilidad na ito. Kung ang  Ang mga karapatan ng bawat isa ay bawat isa sa atin ay may tamang nakaugnay rin sa karapatan ng iba. Upang pagpapahalaga at paggamit ng mga mapangalagaan ang sariling mga karapatan, ang bawat isa ay makatutupad sa karapatan, may pananagutan ang bawat kaniyang tungkulin sa bayan. Sa isa na igalang ang karapatan ng iba. pamamagitan ng pagsasagawa ng  Ang bawat isa ay may pananagutan sa pananagutan, nagkakaroon ng kaniyang sarili, pamilya, pamayanan, at partisipasyon ang mga kasapi sa pagpapabuting kanilang lipunan. Dapat na lipunang kinabibilangan. Ang gawin ng isang responsableng mamamayan pananagutang ito ay hindi dapat ituring na ang kaniyang pananagutan sa lipunang pabigat o hadlang upang maisakatuparan kaniyang ginagalawan. Ang kabataang tulad ang nais gawin ng isang tao kundi paraan mo ay kailangang magkaroon ng upang maihanda siya sa mas malaking partisipasyon kung nais mong magkaroon responsibilidad at karapatan sa ng pagbabago sa lipunan. Ang isang lipunan hinaharap. at bansa na may mamamayang pasibo at  Upang magampanan ang ating tungkulin, hindi gumaganap ng kanilang pananagutan kinakailangan nating disiplinahin ang ay walang mararating at walang ating mga sarili. Kung tayo ay may pagbabagong maaasahan. Kaya kung nais disiplina, mapipigil natin ang paggawa ng mo ng maunlad at maayos na lipunan at mga bagay na para lamang sa kapakanan bansa, gampanan mo ang iyong natin. Sa halip ay titingnan natin kung ano pananagutan. ang higit na makabubuti para sa lahat. BUOD: Kapag may disiplina ang tao ay Ang bawat isa ay may tungkulin at hinahangad niya na sundin ang mga batas obligasyon sa bayan na kaakibat ng kanilang na itinadhana ng lipunan ayon sa mga karapatan. Ang tamang paggamit ng karapatan ng tao. karapatan ay mahalaga upang mapanatili ang  Isinasagawa niya ang mga karapatan ayon kalayaan, katarungan, at kaayusan sa lipunan. sa makatuwirang pamamaraan. Alam mo Ang karapatan ay laging may kaakibat na man ang kahalagahan ng iyong karapatan, pananagutan, tulad ng pag-aaral nang mabuti, kung hindi mo isasaayos ang paggamit nito pagboto, at pagbabayad ng buwis bilang ambag ay mawawalan din ng kabuluhan ang mga sa kabutihan ng bayan. ito. Ang pagsunod sa batas at paggalang sa  Tulad nga ng sinabi ni Mahatma Gandhi, karapatan ng iba ay mahalaga upang "Ang tunay na pinagmumulan ng magkaroon ng maayos at mapayapang lipunan. karapatan ay ang tungkulin. Kung ating Ang disiplina sa sarili ay nagdudulot ng tamang gagampanan ang ating mga tungkulin, pagganap sa tungkulin at nagpapakita ng hindi mahirap magkaroon ng karapatan. malasakit sa nakararami. Ayon kay Mahatma Ngunit kung ang tungkulin ay pababayaan, Gandhi, ang pagtupad sa tungkulin ang mawawala rin ang karapatan." Ang tamang pundasyon ng karapatan. paggamit ng ating karapatan ay Ang responsableng mamamayan ay pinakamabisang paraan upang gumaganap sa kanilang pananagutan sa magampanan natin ang ating tungkulin sa lipunan. Hindi sapat na kilalanin ang mga kapwa at bayan. Ang isang mabuting karapatan; kailangan din ang aktibong mamamayan ay nakauunawang mayroon pakikilahok para sa pagbabago. Ang kabataan siyang mga tungkulin sa lipunang ay may mahalagang papel sa pagpapaunlad ng bayan. Sa pagtupad ng bawat isa sa kanilang kaniyang kinalalagyan. Hindi sapat na tungkulin, makakamit ang maunlad at maayos alam mo lang na inaasahang magagamit na lipunan. mo ang iyong mga karapatan nang may 4|Page  ARALIN 2: BATAS NG LIPUNAN TUNGO SA  Debate. KILOS NA MAKATUWIRAN  Konsultatibong forum. BATAS ~ Dumadaan ito sa pagsang-ayon ng tao at ~ Ayon kay St. Thomas Aquinas, ang batas ay ang ipinapasa ng mga lehitimong awtoridad. kautusan ng katuwiran na ginawa upang → KAHALAGAHAN NG BATAS SA LIPUNAN: makamit ang kabutihang panlahat. Ang mga  Ang mga tao ay instrumento ng Diyos upang ito ay makatarungang prinsipyong mapangasiwaan ang pamahalaan na gumagabay sa kilos ng tao sa kaniyang inaasahan ng lipunan na magsasabuhay sa pakikisalamuha sa lipunan. Maihahambing mga karapatang pantao ng mga ito sa ilang mga palatandaan sa lansangan na mamamayan. Ito ay magagawa ng nagbibigay-direksiyon sa tinatahak na daan pamahalaan sa pamamagitan ng mga batas at kautusang magtataguyod ng mga ng isang tao. Kung wala ang mga batas, tiyak na karapatang pantao tungo sa kagalingang walang kaayusan, kapayapaan, at maging panlipunan. Bawat mamamayan ay katarungan sa ating lipunan. Nakabubuti ito naghahangad na maging bahagi ng isang hindi lamang sa ating sarili kundi sa maunlad at mapayapang lipunan. Isang kapakanan din ng ating kapwa. Tinutukoy ng lipunan na ang mga kapakanan, buhay, at batas ang mga gawaing dapat na isakatuparan kinabukasan ay may kaligtasan at at pinahihintulutang gawin o sundin ng tao at kasiguruhan. Ang lipunan ay gumagawa ng sistema sa pamamagitan ng pamahalaan mga gawaing dapat iwasan tulad ng upang mapangasiwaan at maprotektahan pagnanakaw, pagpatay, at pang-aabuso sa ang mga taong kasapi nito. Ginagawa ito sa kapwa. Unibersal at moral na prinsipyo ang pamamagitan ng mga batas na nabuo at batayan ng pagsasakatuparan ng mga batas. umiiral sa lipunan. Ang batas ay tuntunin na Ang mga batas ay ipinaaalam sa tao sa tulong ginawa at ipinatupad ng pamahalaan para ng ilang mga proseso tulad ng pampublikong sundin ng mga tao. Nakasaad dito kung pagdinig, debate, at konsultatibong forum. paano ito ipatutupad sa lipunan at maging Ang mga ito ay dumadaan sa pagsang-ayon ng ang mga tao na inaasahang magpapatupad nito. Ito ang pinagbabatayan ng anumang tao at ipinapasa batay sa kapangyarihan ng kautusan, desisyon, o programa na mga lehitimong awtoridad. ipinatutupad ng pamahalaan. BUOD:  Itinatakda rin ng batas ang kaukulang ~ Ayon kay St. Thomas Aquinas, ang batas ay parusa sa sinumang lalabag dito. Ang isang kautusan ng katuwiran na ginawa para sa bansang may pagpapahalaga sa kabutihang panlahat. katarungan ay mayroon ding ~ Ang batas ay makatarungang prinsipyong makatarungang batas. Dahil dito, dapat gumagabay sa kilos ng tao sa lipunan. tiyakin ng mamamayan na maiingatan ang ~ Tulad ng palatandaan sa lansangan, ang katarungan sa pamamagitan ng pagsusuri batas ay nagbibigay-direksyon at kaayusan. sa mga batas na ipinapasa ng mga ~ Walang kaayusan, kapayapaan, at gumagawa nito. BUOD: katarungan kung walang batas. Ang pamahalaan ay instrumento ng Diyos ~ Nakabubuti ito sa sarili at sa kapakanan ng upang isabuhay ang karapatang pantao at kapwa. itaguyod ang kagalingang panlipunan sa ~ Tinutukoy ng batas: pamamagitan ng batas. Ang batas ay tuntuning  Mga gawaing dapat gawin o sundin. ipinatutupad upang mapanatili ang kaayusan,  Mga gawaing dapat iwasan (e.g., kaligtasan, at katarungan sa lipunan, kabilang pagnanakaw, pagpatay, pang-aabuso). ang mga parusa sa lumalabag dito. ~ Ang mga batas ay nakabatay sa unibersal at Upang magkaroon ng makatarungan at moral na prinsipyo. maunlad na lipunan, kailangang tiyakin ng ~ Isinasakatuparan ang batas sa tulong ng mamamayan na ang mga batas ay naipapasa at proseso tulad ng: naipapatupad nang wasto at patas.  Pampublikong pagdinig. 5|Page  Maaaring sa isang tingin ay sagabal sa BUOD: kalayaan ang mga batas na ipinatutupad sa Ang mga batas, bagama’t maaaring lipunan subalit ang mga batas na ito ay hindi magmukhang sagabal sa kalayaan, ay nilikha nagawa nang walang matibay na kadahilanan. para sa kapakanan ng tao at lipunan. Maraming batas para sa iba't ibang aspekto ng Nagbabago ang mga ito upang umangkop sa pamumuhay sa lipunan at higit na nakararami sa pangangailangan ng panahon, tulad ng mga ito ay nakatutulong sa lipunan at sa tao. Sa pagbibigay ng karapatan sa kababaihan na paglipas ng panahon, napapalitan at bumoto at magmay-ari ng lupa. Ang mga batas nadaragdagan ng mga bagong batas ang mga na hindi na angkop o may masamang epekto ay lumang batas kapag nagkakaroon ng dapat palitan o tanggalin. pangangailangan para dito. Nangangahulugan Kasinghalaga ng pagkakaroon ng batas ang lamang ito na nagbabago ang batas kasabay sa mahusay at patas na pagpapatupad nito. Ang pagbabago ng galaw ng tao at paligid. Halimbawa, epektibong implementasyon ay noong mga nakaraang panahon ay hindi nangangailangan ng malinaw na pag-unawa sa maaaring bumoto o magmay-ari ng lupain ang batas, suporta ng mamamayan, at malawakang isang babae subalit sa panahong ito ay wala nang edukasyon upang maunawaan ang benepisyo magbabawal upang magawa ito ng isang babae. Kapag ang isang batas ay hindi na naibibigay ang nito. Ang moral at makatarungang batas ay kahalagahan na siyang dahilan kung bakit siya dapat sundin at igalang upang magdulot ng ginawa o kaya ay nagkakaroon na ng masamang kabutihan. Gayunpaman, ang anumang batas epekto sa mga tao, nararapat nang palitan o ay mawawalan ng halaga kung hindi ito tanggalin ang nasabing batas. susundin. Kasinghalagang pagkakaroon ng batas ang → KATANGIAN NG BATAS: epektibong pagpapatupad nito. Kailangan ang o Dahil sa ang bawat batas ay mahusay, patas, at hindi pabago-bagong nangangalaga sa karapatan at dignidad implementasyon ng batas upang maiwasan ang ng bawat tao, mahalagang magkaroon ito kalithan at maging epektibo ang batas. Balewala ng sumusunod na katangian: at walang ngipin ang isang batas kung ito ay hindi naipatutupad nang maayos. Upang magkaroon  Ang batas ng tao ay kailangang naaayon ito ng silbi, ang mga taong magpapatupad nito ay sa Batas Moral nararapat na nauunawaan ang saklaw at - Lahat ng batas ay may matibay na limitasyon ng nasabing batas. Gayundin, batayang moral. Ito ay dahil sa kailangan na makuha ng mga nagpapatupad ng maaaring magkamali ang tao dulot ng batas ang suporta ng mga tao. Kailangan din ang kakulangan ng kaniyang pag-unawa malawakang edukasyon para sa batas upang sa tunay na etikal o moral na batayan matiyak na ito ay masusunod ng mga tao. Ang ng pagkilos. Kung kaya walang pagpapaunawa sa lahat ng kabutihang idudulot sinumang tao ang may ng batas ay makatutulong upang maging kapangyarihan na humadlang sa katanggap-tanggap ito. Ang batas na moral at Batas ng Diyos. makatarungan ay kailangang sundin at galang - Kapag ang batas ay ipinaubaya upang matamasa ang kabutihang idudulot nito. lamang natin sa pagpapasiya ng mga Kahit gaano kaepektibo ang isang batas, kung tiwaling awtoridad ay magiging hindi ito susundin ng mga tao, balewala rin ang magulo at walang katarungan ang batas na ito. ating lipunan. Dahil dito, mahalaga na ang humahawak ng awtoridad ay may matibay at moral na paninindigan sa katotohanan.  Ang batas ng tao ay kailangang magpanatili at may tunguhin para sa kabutihang panlahat - Mabuti ang batas kung ito ay para sa kaunlaran ng lahat at hindi ng illan. 6|Page  Makatarungan din ito kung may mga batas na titiyak at susuporta sa nagbibigay ito ng karapatan at pagkakaloob nito at poprotekta sa pagkakataon sa lahat ng tao na paggamit nito. umunlad sa lahat ng aspekto ng  Sa pamamagitan ng batas, nagkakaroon ng kaniyang pagkatao mula sa materyal kaayusan at kapayapaan sa lipunan. hanggang espiritwal. Sinasabi ng batas ang mga bagay na dapat  Ang batas ng tao ay kailangang at hindi dapat gawin ng mga tao sa lipunan. makaturungan at walang kinikilingan Nagtatakda ang batas ng hangganan o - Nangangahulugan ito na pantay ang limitasyon sa malayang kilos ng tao upang masiguro na hindi aabusuhin ang pagpapairal ng batas sa sinumang karapatang ipinagkaloob sa kanila. pangkat ng tao, mahirap man o Kagaya ng ating nakita sa gawain, ang mayaman, bata o matanda, may kawalan ng batas ay nagbubunga ng kapansanan o wala. Tinitiyak nito na kaguluhan. Bagama't nakasisikil ng ilang ang kapakanan ng bawat mga kalayaan sa pagkilos ang batas, mamamayan ay mapangangalagaan. pinagkasunduan pa rin ng nakararaming Sinusunod natin ang batas hindi tao sa lipunan ang pagkakaroon ng mga dahil sa pinaiiral natin ang ating batas upang maging maayos ang kagustuhan kung hindi dahil alam pamumuhay ng bawat isa. Kapag walang nating sa ating pagsunod sa mga ito ay pamantayan na maglalagay ng kaayusan sa nangangahulugan ng pagiging kilos ng mga tao, natural lamang na ang makatarungan. bawat kilos nila ay para lamang sa sariling  Ang batas ng tao ay kailangang interes at kapakanan. Bunga nito, napaiiral at sinusunod ng lahat magiging kawawa ang mahihina sa - Nangangahulugan ito ng matibay na malalakas. Subalit dahil sa batas na pagpapasunod sa batas. Ang batas na ipinatutupad sa lipunan, naitatakda ang hindi naman nasusunod ay mga inaasahang pamamaraan ng nagdadala rin ng sulianin sa pagsasagawa ng mga bagay-bagay kung kaayusang panlipunan. Kung ang kaya mayroong pantay na pagkakataon batas ay maaari na lamang iwasan ng ang lahat. tao o kaya ay ipagwalang-bahala,  Dahil sa batas, nagiging ligtas ang bawat magdudulot ito ng kawalan ng isa. Iningatan at inaalagaan ng batas ang disiplina ng tao at kakulangan ng buhay at kalusugan ng pamumuhay ng tao. Batas ang nagtatakda ng pamantayan paggalang at respeto sa awtoridad. upang maging ligtas ang lahat habang Nagbubunga rin ito ng pagdami ng isinasagawa nila ang kani-kanilang mga mga lumalabag sa batas. layunin sa buhay. Isang halimbawa nito ay → KABUTIHANG DULOT NG BATAS: ang mga batas-trapiko na tumitiyak ng  Ang isang moral at makatarungang batas kaligtasan ng bawat isang naglalakbay ay maraming kahalagahang naidudulot habang patungo sila sa kanilang para sa lipunan at sa mga taong kasapi paroroonan. Gayundin, ang mga batas na nito. Halimbawa, nagagawa ng batas na gumagabay sa tamang kalidad ng mga mapangalagaan ang ating mga karapatan. produkto o pamamalakad sa trabaho ay  Ang anumang karapatan ng bawat isa ay tumitiyak ng kaligtasan ng mga produkto o mababalewala kapag walang batas na ng mga manggagawa. sumusuporta sa pagkakaloob nito sa mga  Ginagarantiyahan ng batas ang tao. Kahit pa may karapatan ang isang tao pagkakaloob ng mga benepisyo sa sa malayang pagpapahayag, kung ang mamamayan (gaya ng serbisyong batas naman ay nagbabawal dito, hindi pa pangkalusugan, transportasyon at rin niya maisasagawa ang karapatang ito. koleksiyon ng basura) na makatutulong Upang matiyak ang lubusang pagkakaloob upang maging maayos ang kanilang ng mga karapatang pantao, kailangang kalagayan sa lipunan. Kaugnay nito, 7|Page  tinutukoy ng batas ang mga mahalagang elemento upang mabuhay responsibilidad ng pamahalaan sa tao nang payapa at may kasiyahan? Isipin mo gayundin ang saklaw ng kapangyarihan ng rin kung sa iyong pag-alis sa iyong tahanan mga nanunungkulan. Sa kabilang banda, o paaralan ay lagi kang may kaba at batas din ang nagtatakda ng pananagutan panganib sa mga manloloob o ng mga tao sa kanilang lipunan gaya ng magnanakaw? Hindi ba't mahirap pagbabayad ng buwis. Maging ang paraan mabuhay nang payapa sa isang lipunang ng pagsasaayos ng mga hidwaan at walang sinusunod na batas? pagbabago sa lipunan ay ginagabayan ng  Sa kabila nito, ang pagsunod sa batas ay mga batas. dapat na bunga ng katiyakan na ang batas BUOD: na ipinatutupad ay makatarungan at Ang moral at makatarungang batas ay moral. Kailangang linanging mabuti ang katalinuhan ng kabataang Pilipino upang mahalaga sa lipunan at sa mga kasapi nito. magamit nila ito sa pagsusuri ng mga Pinangangalagaan nito ang mga karapatan ng pinaiiral na batas. Kailangan nilang tao at sinisiguro ang lubos na pagkakaloob at magkaroon ng pagmamahal at proteksiyon sa mga ito. Ang batas ay nagtatakda pagmamalasakit sa lipunan upang ng kaayusan at kapayapaan sa lipunan sa mailahad nila ang kanilang pagsang-ayon pamamagitan ng limitasyon sa kilos ng tao o pagtutol sa mga batas na umiiral. Subalit upang maiwasan ang pang-aabuso, kaya’t ang pagpapahayag nito ay dapat na sa nagkakaroon ng pantay na pagkakataon para sa angkop, legal, at moral na paraan. Hindi lahat. nararapat na maging mapusok, marahas, Nagbibigay din ang batas ng kaligtasan sa at pabigla-bigla sa pagpapahayag ng bawat isa, tulad ng mga batas-trapiko at pagtutol. Dapat pag-aralan ang lahat ng regulasyon sa kalidad ng produkto at anggulo ng batas bago ito tutulan. Sa pamamalakad sa trabaho. Bukod dito, sandaling makita na ang batas ay hindi na ginagarantiyahan nito ang pagkakaloob ng nakabubuti, kailangan ang pagkuha sa serbisyong pangkalusugan, transportasyon, at suporta ng nakararami na mayroon ding iba pang benepisyo para sa maayos na ganitong pananaw. Ang pagpapalit at pamumuhay. Tinutukoy ng batas ang tungkulin pagbabasura ng batas ay hindi madali. ng pamahalaan at ang responsibilidad ng mga Kaya naman bago pa man maisabatas ang mamamayan, tulad ng pagbabayad ng buwis, isang panukala, kailangang ito ay dumaan upang mapanatili ang kaayusan at patuloy na na sa isang matalinong pagtalakay. Sa pag-unlad ng lipunan. bahaging ito kailangan ang partisipasyon → KATUNGKULANG SUMUNOD SA BATAS: ng mamamayan upang tutulan, hanggang  Ang bawat mamamayan ay may tungkulin maaga, ang isang liko at batas na lihis sa na makibahagi sa pagsasaayos ng lipunan. moral na pamantayan. Laging tandaan na Isa satungkulingitoayang pagsunod sa sa tulong ng mga batas, napangangalagaan mga kautusan at batas na gumagabay sa ang karapatan ng bawat indibidwal at ang paggalaw ng lipunan. Ang bawat isa ay pagsasabhay nito ay para sa kabutihan ng lahat. kailangang may layuning magpasakop sa itinataka ng isang batas na moral at makatuwiran upang magkaroon ng kaayusan. Ang mamamayan ay magiging isang mabuting tagasunod ng batas kung alam ng bawat isa kung bakit mayroong batas at ano ang kanilang mapapala mula rito. Isipin mo na lamang kung ang lahat ng tao ay malayang gawin ang bawat naisin niya at walang batas na nagbabawal sa kaniya. Hindi ba't magbubunga ito ng kawalang ng kaayusan at kapayapaan na 8|Page BUOD: panloob na katangian ng pagtatrabaho; sa Ang bawat mamamayan ay may tungkuling isang pananaw, nasa pagtatrabaho ang sumunod sa mga batas upang mapanatili ang pagkatao ng tao. kaayusan at kapayapaan sa lipunan. Ang mga ~ Sinasabing isa sa mga dahilan na nag-uudyok batas ay nagbibigay ng gabay upang maiwasan sa tao na magtrabaho ay upang kumita ng ang kaguluhan at panganib, mahalaga para sa salapi. Ngunit hindi lamang ito ang tanging maayos at payapang pamumuhay. dahilan kung bakit gumagawa ang tao. Mula sa Gayunpaman, ang pagsunod sa batas ay dapat paggawa ay nakakamit ng tao ang kaniyang nakabatay sa katiyakang ito ay moral at pagkakilanlan. Ang bawat kaya niyang makatarungan. gawain ay nagsisilbing tatak ng kaniyang Dapat linangin ng kabataan ang pagkatao. Daan din ang paggawa upang katalinuhan at pagmamalasakit sa lipunan mahasa ang kakayahan, isipan, kalooban, at katawan ng tao. Sa pamamagitan din ng upang masuri ang mga umiiral na batas. Ang paggawa ay nakakamit ng tao ang personal na pagtutol sa maling batas ay kailangang gawin sa katuparan at tagumpay sa anumang gawain legal, maayos, at moral na paraan, at dapat kaniyang naiambag sa lipunang isaalang-alang ang suporta ng nakararami. kinabibilangan. Bago maisabatas ang anumang panukala, kinakailangan ang matalinong pagsusuri at BUOD: partisipasyon ng mamamayan. Ang mga batas Pagkakakilanlan ng Paggawa: Ayon kay ay mahalaga upang maprotektahan ang Papa Juan Pablo II sa "Laborem Exercens," ang karapatan ng bawat isa at magdulot ng trabaho ay anumang gawain ng tao, manwal o kabutihan para sa lahat. intelektwal, at isang aspeto ng kanyang pagkatao. Nilikha ang tao upang magtrabaho, at ARALIN 3: PAGGAWA BILANG PAGLILINGKOD ito ang nagbubukod sa kanya mula sa ibang AT PAGTATAGUYOD SA DIGNIDAD NG TAO nilikha. PAGGAWA Pagkakaroon ng Katangian ng Tao sa ~ Mahalaga sa pag-unawa ng kahulugan ng Paggawa: Ang paggawa ay isang natatanging paggawa ang mga paunang salita ng "Laborem katangian ng tao na nagpapakita ng kanyang Exercens," ni Papa Juan Pablo II: "Ang trabaho kakayahang kumilos at magbigay ng (o paggawa) ay anumang gawain ng tao— kontribusyon sa komunidad. manwal man o intelektuwal-anuman ang Mga Dahilan ng Paggawa: Bagamat kumikita kalikasan o kalagayan nito; anumang pagkilos ng salapi ang tao mula sa paggawa, ang tunay na na maaaring kilalanin at dapat kilalanin layunin nito ay ang makamit ang bilang trabaho, sa gitna ng maraming mga pagkakakilanlan, pag-unlad ng kakayahan, at gawaing kaya ng tao at itinakda sa kaniya ayon personal na katuparan. Ang paggawa ay isang sa kaniyang kalikasan at mismong pagkatao. daan upang maipakita ang isang tao’s mga Nilikha ang tao na mamuhay sa sanlibutan kontribusyon sa lipunan at makamtan ang bilang siyang kawangis ng Diyos mismo at tagumpay. inilagay siya rito upang pamayanihan ang daigdig. Kaya sa simulat simula pa ay tinawag → PAGGAWA AT KAGANAPAN NG PAGKATAO: na siya upang magtrabaho.” o Ang paggawa ay isang mahalagang ~ Ang trabaho ang isa sa mga katangiang misyon mula sa Diyos na hindi lamang nagbubukod sa tao sa ibang nilikha na ang nagdudulot ng tagumpay para sa sarili paghanap ng ikabubuhay ay hindi kundi pati na rin sa kabutihan ng iba. Sa maituturing na pagtatrabaho. Tao lamang ang pamamagitan nito, nahahasa ang talento may kakayahang magtrabaho, kayát siya at kakayahan ng tao, at ito ay simbolo ng lamang ang nagtatrabaho at ang gumugugol ng karangalan at kaganapan ng pagkatao. buhay sa mundo sa pagtatrabaho. Kaya taglay Walang mataas o mababang gawain sa ng trabaho ang tatak ng tao at ng mata ng Diyos, ang mahalaga ay ang sangkatauhan, ang tatak ng isang taong gumagalaw sa loob ng komunidad ng kapwa paggawa ng may malasakit at tao. At ang tandang ito ang nagtatalaga sa dedikasyon. Ang tagumpay ng isang tao 9|Page  ay hindi sapat kung walang pag-unlad ng kaniyang kaalaman. Ang paggawa ay kapwa at lipunan. Ang tagumpay ng nagbibigay ng mga pagkatuto na hindi lipunan ay tagumpay ng bawat isa, kaya’t natatamong isang tao na hindi mahalaga ang pagkakaroon ng malasakit nagtatrabaho. Gayundin, nalilinang sa sa kapwa. Ang paggawa ay nagpapalago paggawa ang mga ugali at pagpapahalaga ng personal na kaganapan at tagumpay na nakukuha ng isang bagay o trabaho. ng tao sa pamamagitan ng mga gawain at Ang pagsisikap ebat pagtitiyaga ay ang tunguhin sa lipunan. [summarized] pagpapahalagang malilinang lamang ng  Sa pamamagitan ng paggawa, isang tao na aktibong lumalahok sa isang nagkakaroon ng pagkakakilanlan ang gawain. Ang lahat ng bagay na nakukuha isang tao. Halimbawa, nakikilala ang ng isang tao mula sa kaniyang karanasan isang tao bilang guro, estudyante, o sa paggawa ay kakailanganin niya para mabuting tao batay sa kaniyang gawain. sa maayos na buhay sa hinaharap. Ang pagkakakilanlang ito ay nagbubuhat BUOD: sa uri ng mga gawain na ipinakikita ng Ang paggawa ay mahalaga sa isang tao sa kaniyang kapwa. pagkakakilanlan, paglinang ng talento, at  Ang paggawa ay paraan upang pagpapalago ng sarili. Sa paggawa, natutuklasan matuklasan at mapalago ng isang tao ang at napauunlad ang kakayahan ng tao, kaniyang mga talento at natatanging nagkakaroon siya ng kasiyahan at damdamin ng kakayahan. Ang anumang gawain ay tagumpay, at natutukoy ang sariling halaga. Ang nangangailangan ng paggamit ng paggawa ay nagbibigay ng karanasan, kaalaman, kakayahan o talentong taglay ng isang at mga mahahalagang pagpapahalaga tulad ng tao upang ito ay maisagawa nang maayos. pagsisikap at pagtitiyaga, na kinakailangan para Sa kaniyang paggamit ng mga talento at sa maayos na pamumuhay sa hinaharap. kakayahang ito, nalilinang niya ang mga Samantala, ang kawalan ng kapaki-pakinabang ito. Dahil dito, naiaangat at napauunlad na gawain ay maaaring magdulot ng negatibong niya ang kaniyang sarili. epekto sa emosyonal at mental na kalagayan ng  Ang taong gumagawa ay nagkakaroon ng tao. pakiramdam na siya ay bihasa o may kasanayan sa isang bagay. Ang kaalaman ARALIN 4: PAKIKIISA SA PAGGAWA na mayroon siyang kayang gawin ay May katotohanan ang kasabihang "Ang walis nagdudulot ng kasiyahan sa kaniya. na nabibigkis ay nakalilinis nang mabilis." Ang Kapag naisagawa niya nang may pakikilahok ay mahalaga sa pagpapatupad ng kaayusan ang isang gawain, mga proyekto o aktibidad sa komunidad dahil sa nagkakaroon siya ng tinatawag na sense pamamagitan nito ay natututo tayong harapin at of accomplishment. Sa nagawa niyang bigyang-kalutasan ang mga pangangailangan ng ito pati ang pagkakaroon ng kakayahan, ating komunidad o lipunan. Ang pagbibigay- talento at kaalamang ito, ay ginagamit kalutasan sa mga suliraning kinahaharap ng niyang panukat ng kaniyang sariling ating paaralan, pamayanan, at lipunan ay halaga (self-worth) sa paggawa. nangangailangan ng tulong ng lahat ng kasapi sa komunidad. Mula sa pakikilahok ay nagagamit at Bumababa ang tingin ng isang tao sa naibabahagi ang sariling kakayahan na kaniyang sarili kung wala siyang makatulong sa pagkamit ng kabutihang panlahat. hanapbuhay. o kapaki-pakinabang na Makakamit ang pakikilahok kung kikilalanin ng gawain. Kalimitan, ang taong walang tao na ito ay kaniyang pananagutan sa lipunan. ginagawa ay malulungkutin, mainisin, at Ang pakikilahok ng bawat kasapi ng pamayanan sensitibo. Ito ay nagpapatunay na nasa ay nangangahulugan ng partisipasyon sa paggawa ang kaganapan ng tao. pamamagitan ng paggawa o pagkilos upang  Sa pamamagitan ng paggawa, mapaunlad ito. Bawat isa sa atin ay inaasahan na nagkakaroon ang tao ng mayamang makalahok sa mga gawain na makatutulong sà karanasan na magpapatibay sa lawak ng grupo o lipunan na ating kinabibilangan. Hindi 10 | P a g e dapat inaasa lamang sa kamay at kilos ng mga KSEP lider o tagapangasiwa ang pag-unlad ng ~ Maraming mga organisasyon o samahan sa pamayanan. Laging tandaan na ang pakikilahok inyong paaralan at pamayanan ang itinatag para ay napakahalagang bahagi sa pagpapaunlad ng sa ating kapakinabangan. Ang pagsali at pamayanan. pakikilahok sa mga samahang ito ay huhubog sa Hindi bukal ang pakikilahok kapag ang iyong pagkatao at magdudulot ng kabutihan sa iniisip ay sariling interes o kapakinabangan pamayanan, tulad ng paglahok sa K-PSEP o ang lamang. Nawawala ang tunay na diwa ng Kabataang Sektor ng Pambansang Samahan pakikilahok kapag ang naglilingkod o para sa Edukasyon sa Pagpapahalaga. Ito ay tumutulong ay may hinihintay na kapalit. isang samahan ng mga kabataang mag-aaral sa Ginagawa lamang nilang pampalipas oras ang mga paaralan sa Pilipinas. Ito ay sangay ng isang samahan na ang tawag ay Pambansang paglilingkod at kapag nakuha na nila ang Samahan para sa Edukasyon sa Pagpapahalaga kanilang pakay ay humihinto na sila sa paggawa. (PSEP) na ang mga kasapi ay mga guro at opisyal Ang bukal na pakikilahok at pagsali sa mga ng mga paaralang pampubliko at pampribado sa gawain at samahan na naglalayon na makabawas ating bansa. Layunin ng mga kasapi ng K-PSEP ng suliranin ng paaralan, pamayanan, at lipunan na tumulong sa kanilang mga guro upang ay mahalaga. Bilang responsableng mamamayan mapatotohanan ang mga layunin ng ng ating lipunan, nais nating laging makatugon sa pambansang programa para sa pagpapabuti paglutas ng mga isyu at problema, subalit hindi sa ng kagandahang-asal. Layunin ng kilusang ito lahat ng pagkakataon ay maaari natin itong na magkapit-bisig ang lahat ng sektor ng magawa nang nag-iisa. Mas magiging madali ang lipunan para mabawasan ang maraming paglutas ng anumang suliranin kung tayo ay problema ng lipunan na nagpapabagal sa makikilahok at magiging katuwang sa paggawa inaasam na kapayapaan, katarungan, ng mga hakbangin tungo rito. Ang pakikilahok ay kapanatagan, at kaunlaran. Pinalakas ng K- nagbibigay sa tao ng makabuluhang pakikitungo PSEP ang likas na kakayahan ng kabataang sa lipunan kung saan ang bawat nakikilahok ay Pilipino na magmalasakit sa kapakanan ng iba dapat tumupad sa kaniyang tungkulin para sa at hindi pansarili lamang. Sinisikap din ng kabutihang panlahat. samahang ito na isangkot ang mga kabataang BUOD: mag-aaral sa sekundarya at kolehiyo na Ang kasabihang "Ang walis na nabibigkis ay tumulong na mapabuti pati ang kapakanan ng nakalilinis nang mabilis" ay naglalarawan ng pamumuhay sa pamayanan. Ang pakikilahok at kahalagahan ng pakikilahok sa pagpapatupad pagsali sa bisyon, misyon, at layunin ng K-PSEP ay makatutulong sa pagpapaunlad ng ating ng mga proyekto sa komunidad. Sa sarili, lipunan, at pamayanan. pamamagitan nito, nagkakaisa ang mga tao sa paglutas ng mga suliranin ng paaralan, BUOD: pamayanan, at lipunan. Ang aktibong Organisasyon at Benepisyo : Ang pagsali sa mga partisipasyon ay nagagamit upang ibahagi ang samahan ay humuhubog sa pagkatao at sariling kakayahan para sa kabutihang nakatutulong sa komunidad. panlahat, na hindi dapat iasa lamang sa mga K-PSEP (Kabataang Sektor ng PSEP) : Samahan lider. ng kabataang mag-aaral sa Pilipinas, bahagi ng Tunay na pakikilahok ay mula sa bukal na PSEP para sa pagpapahalaga. kalooban, hindi pansariling kapakinabangan. Mas nagiging epektibo ang paglutas ng Layunin: Tumulong sa mga guro at itaguyod ang problema kung may pagkakaisa. Ang kagandahang-asal. pakikilahok ay nagbibigay ng makabuluhang Adhikain ng K-PSEP : Magtulungan para ambag sa lipunan at nagtataguyod ng mabawasan ang suliranin sa lipunan, at kabutihang panlahat. hikayatin ang kabataan na magmalasakit sa kapwa at pamayanan. Epekto ng Pakikilahok : Nakatutulong sa pag- unlad ng sarili at ng lipunan. 11 | P a g e  ARALIN 5: BOLUNTARISMO PARA SA matutunan ang kanilang nais gawin sa KABUTIHANG PANLAHAT hinaharap. Ito ay nagdudulot ng makabuluhang → KAHALAGAHAN NG BOLUNTARISMO: karanasan, nagbubukas ng posibilidad para sa  Ayon kay Dr. Felipe Landa Jocano (2002), tamang propesyon, at tumutulong sa mas isang kilalang antropolohistang Pilipino, malalim na pagkilala sa sarili habang ang kaalaman ay nagsisimula sa bahay at gumagawa ng mabuti para sa iba. pinagyayaman ng paaralan ngunit ang manipestasyon nito ay makikita sa → MAHAHALAGANG BAGAY NA DAPAT pamayanan. Samakatuwid, karaniwang ang TANDAAN AT ISAGAWA: ating natutuhan u sa paaralan ay teorya. Ang  Huwag sumuko aplikasyon nito ay nasa labas ng pamayanan. - Huwag pansinin ang mga tao na  Sa paaralan natin natutuhan na maraming nagsasabing hindi dapat ituloy ang suliranin sa paligid at kadalasan ay hindi nais mong gawin para sa pamayanan. sapat ang pamahalaan upang bigyang-lunas Kung sa iyong palagay ay makabubuti ang mga suliraning ito. Malinaw na hindi natin dapat iasa sa pamahalaan ang lahat ng ang iyong plano para sa nakararami, solusyon sa ating suliranin. Sa halip ay ipagpatuloy lamang ito. tingnan natin kung ano ang maitutulong  Magsama ng iba natin sa pamahalaan sa pagbibigay- - Huwag naising maglingkod lamang solusyon sa mga suliranin. Ang boluntarismo para sa iba; isipin din ang ay isang magandang paraan upang paglilingkod kasama ng iba. Isama matulungan ang kabataan na planuhin kung ang iba pang kabataan katulad mo sa ano ang nais nilang gawin sa kanilang buhay. proyektong iyong naisip upang higit Ang pag-Iisip ng tamang kurso o propesyon na maging madali ang pagtugon sa para sa hinaharap ay nakalilito para sa isang suliranin ng pamayanan. Hingin tao na walang sapat na karanasan at hindi lamang ang kooperasyon kundi kaalaman sa nangyayari sa kaniyang paligid. maging ideya at kontribusyon ng iba  Ang boluntarismo at paglilingkod ay pang kasama sa pamayanan upang makatutulong upang sumubok ng iba't ibang maramdaman ng bawat isa na karanasan habang gumagawa ng magandang kabahagi siya sa pagbibigay-solusyon bagay para sa lipunan. Sa kabila ng sa suliranin. katotohanan na ang boluntarismo ay - Mas tiyak ang pagpapatuloy at pagbibigay ng sarili sa kapwa at sa lipunan, tagumpay ng isang proyekto kung hindi maitatanggi na mayroon din aariin ng bawat isang kasangkot na magandang naidudulot ito sa taong siya ay kasama sa gawain. naglilingkod. Ang boluntarismo ay paraan  Alamin ang magagawa ng bawat isa hindi lamang upang makita ang mga - Ang paglilingkod ay hindi usapin ng posibilidad na maaari mong pagpilian. Ito ay isa ring pagkakataon upang higit mong pagalingan o pasikatan. Ito ay isang makilala ang iyong sarili. daan upang magkasama-sama ang mga talento at kakayahan ng bawat BUOD: isa. Lahat ng tao sa pamayanan ay Ayon kay Dr. Felipe Landa Jocano, ang may magagawa para sa matagumpay kaalaman ay nagsisimula sa bahay, na proyekto. pinagyayaman sa paaralan, at naipapakita sa  Alamin ang layunin pamayanan. Ang mga natututuhan sa paaralan - Linawin at ilagay sa isip ang nais ay teorya, ngunit ang aplikasyon nito ay nasa gawin upang hindi maligaw sa labas. Hindi dapat iasa sa pamahalaan ang panahon na nagsasagawa na ng solusyon sa mga suliranin ng lipunan; sa halip, proyekto. Maglagay ng mga dapat magtulungan ang bawat isa. palatandaan na magsasabi sa lyo Ang boluntarismo ay isang mahalagang kung mayroong positibong resulta an paraan upang makatulong sa lipunan habang iyong ginawang paglilingkod. nagbibigay ng oportunidad sa kabataan na Makatutulong ito upang tayain kung 12 | P a g e  dapat pang ituloy ang naisip na proyekto o mag-isip na ng iba pang alternatibo.  Tugunin ang tunay na pangangailangan ng pamayanan - Mayroong mga proyekto na maaaring maganda sa paningin subalit hindi naman nakatutugon sa pangangailangan ng pamayanan. - Maging obhektibo at kritikal sa pagpiling isasagawang proyekto upang makatiyak na ang ibibigay sa pamayanan ay iyon lamang kailangan nila. Ang pagtatanong sa mga tao sa pamayanan o sa mga organisasyon na naroroon na ay makatutulong upang matukoy ang tunay na pangangallangan ng pamayanan. 13 | P a g e