Bone, Cartilage, Muscle Embryology PDF

KEMİK, KIKIRDAK, KAS EMBRİYOLOJİSİ DOÇ.DR.PINAR KÖROĞLU Mezoderm oluşturulur Mezoderm oluşur  1-Kardiyojenik ve Lateral mezoderm İçinde kücuk bosluklar (ceolomic spaces) Oluşur. 2-Bu sölomik alanla...

KEMİK, KIKIRDAK, KAS EMBRİYOLOJİSİ DOÇ.DR.PINAR KÖROĞLU Mezoderm oluşturulur Mezoderm oluşur  1-Kardiyojenik ve Lateral mezoderm İçinde kücuk bosluklar (ceolomic spaces) Oluşur. 2-Bu sölomik alanlar birleşir 3- sonunda at nalı şeklinde bir sölom oluşur İNTRAEMBRİONİC COELOM 19-21 günler Somatik ve splanknik mezodermler ekstraembriyonal mezodermle kaynaşır Paraksiyal mezodermden Somitler: Gövde kasları, Kafatası hariç iskelet sistemi Derinin dermis tabakası Bağ doku İntermediate mezoderm: Gonatlar dahil ürogenital sistem Aksesuar glandlar Lateral mezoderm: İç organ ve uzantıların kas ve bağ dokusu Pleura, perikardium, periton ve seröz membranlar Kan hücreleri, lenf hücreleri Dalak Adrenal korteks İntraembrionik sölom Lateral mezodermi 1-Somatik mezoderm İkiye ayırır. 2- siplanktik mezoderm Kemik dokusu nereden gelişir? Paraksiyal mezoderm nöral tüpün iki tarafında segmentli doku parçaları halinde belirir. Embriyonun baş tarafında somitomerler, oksipital bölgeden kaudale doğru da somitler bu işlevi yerine getirirler. Dorso lateral kısımları dermatomu, ventromedian kısımları skleretomu açığa çıkarır.  Skleretom 4 hafta sonunda polimorf hücrelerden oluşan gevşek yumağımsı bir yapı halindedir. Burası embriyonik bağ dokusudur (embriyonik mezankim). Bu embriyonik mezankim hücreleri göç eder, farklılaşarak değişik hücreleri açığa çıkarmaya başlarlar. Bu farklılaşan hücrelerin bir kısmı kemik ve kıkırdak hücreleridir (kondroblast ve osteoblast).  Lateral plaka (somatik mezoderm) pelvis ve omuz çevresini ve ekstremitelerin uzun kemiklerini yapar. Nöral krestin hücreleri baş bölgesinde mezankime dönüşür her iki plakod ile birlikte yüz kemiklerini yapar. Somitomerler ve oksipital somitler kranyumunun ve kafa kaidesinin büyük bir kısmını yaparlar. Kıkırdağın Büyümesi ◼ İnterstisyel (ara) büyüme ◼ kıkırdak içindeki mevcut kondrositlerin çoğalmaları ◼ kıkırdak oluşumunun erken dönemlerinde matriksi içerden genişleterek doku kitlesini arttırır ◼ embriyogenez sırasında ◼ mezenşim hücreleri toplanır kondroblastlara ◼ Kondroblastlar mitozla bölünür kardeş hücreler izogen hücre grubunu oluşturur ◼ İzogen gruplar matriksi üretirler ve birbirlerinden ayrılırlar  İnterstisyel büyüme sadece kıkırdak oluşumunun erken dönemlerinde matriksin içerden genişleyerek kitlesinin artışında rol alır. İntertisyel büyüme, uzun kemiklerin boylarının uzaması için epifiz plakalarında ve kıkırdaktan oluşan kemik modelin yapılabilmesi için endokondral kemikleşmede de önemli rol oynar. Apozisyonel Büyüme Perikondriyumun iç tabakasındaki hücreler kondroblastlara farklılaşır. Sentezlenen ESM içerisinde kalan kondroblastlar, kondrosit adını alır. Bu şekilde hücre ve ESM’den oluşan yeni tabakalar apozisyonel büyüme ile kıkırdak yüzeyine ilave edilir. Apozisyonel büyümeyle kıkırdağın bir uçtan bir uca büyüklüğü artmış olur. Kemik 2 yolla şekillenir: İntramembranöz Enkondral  Osteoblastların bulunduğu matriks içinde minerallerin çökmesi ile zar içinde kemikleşme(intramembranöz kemikleşme)(desmal kemikleşme) (yassı kemikler) Mevcut kıkırdak matriks üzerine kıkırdak içinde kemikleşme (endokondral kemikleşme) İntramembranöz kemikleşme Zar içinde kemikleşme, çoğu yassı kemiğin kaynağıdır, böyle adlandırılmıştır, çünkü mezenkim dokusu yoğunlaşması içinde yer alır. Kafatasının frontal ve pariyatal kemikleri yanı sıra oksipital, temporal mandibula ve maksilla kemiklerin bazı kısımları zar içinde kemikleşme ile oluşur. Kısa kemiklerin büyümesi ve kemik kalınlaşmasına da katkısı vardır.  Mezenkimal doku yoğunlaşması tabakasında, başlangıç noktasına birincil kemikleşme merkezi denir. Yöntem, bir grup hücrenin osteoblasta dönüşmesi ile başlar. Osteoblastlar kemik matriksini yaparlar ve bunu kireçlenme izler,osteositler oluşur.  Gelişen bu kemik adacıkları kılcal kan damarları, kemik iliği hücreleri ve farklılaşmamış hücreleri içeren uzamış boşlukların duvarlarını oluşturur. Böyle birkaç grup kemikleşme merkezi hemen hemen aynı zamanlarda ortaya çıkar, bunların duvarları kaynaştığında kemik süngerimsi yapıya kavuşur. Büyüyen kan damarları ve farklılaşmamış mezenkim hücreleri, kemik duvarları arasında kalarak kemik iliği hücrelerini ortaya çıkarır. Endokondral (Kıkırdak İçi) Kemikleşme Endokondral kemikleşme küçük bir hiyalin kıkırdak model içinde meydana gelir. Bu tür kemikleşme daha çok kısa ve uzun kemiklerin meydana getirilmelerinden sorumludur.  Sonraki aşamada, bu bölgedeki kıkırdak, hücre büyümesi (hipertrofi) ve matriks kireçlenmesi gibi programlanmış hücre ölümleri ile yıkım sürecine girer. Sonuçta kireçlenmiş kıkırdak matriksinden oluşan 3 boyutlu yapı açığa çıkar. Kıkırdak modelin merkezinde (diyafiz) bir süre önce osteoklastlar tarafından kemik halkasında açılan delikten, kan damarlarının içeri girdiği bölgeden osteoprogenitor hücreler taşınır. Epifiz kıkırdağı 5 kuşağa bölünmüştür, kemiğin epifiz tarafından başlayarak: Dinlenme kuşağı, yapısal değişiklikler olmayan hiyalin kıkırdaktan meydana gelir. Çoğalma kuşağında, kondrositler hızla bölünür ve kemiğin uzun eksenine koşut sütunlar halinde yığılırlar. Hipertrofik (hücre) kıkırdak kuşağı, sitoplazmalarında glikojen birikmiş büyük kondrositleri içerir. Kondrositler arasındaki eritilerek emilmiş matriks ince bir duvar haline gelmiştir. Kireçlenmiş kıkırdak kuşağındaki kondrosit ölümleri ile eş zamanlı olarak, kıkırdak matriksinin ince duvarları hidroksiapatit birikmesi ile kireçlenir. Kemikleşme kuşağında endokondral kemik dokusu belirir. Kan kapilerleri ve periyosttan köken alan hücrelerin mitoz bölünmeleri ile ortaya çıkan osteoprogenitor hücreler kondrositlerden geriye kalan oyukları doldurur. Osteoprogenitör hücreler, kesintili bir tabaka halinde kireçlenmiş kıkırdak matriksin duvarcıkları üzerine dağılarak osteoblastları meydana getirir. Osteoblastlar 3 boyutlu kireçlenmiş kıkırdak matriks üzerinde kemik matriksini tortular. Dinlenme kuşağı Hücre proliferasyonu (üreme] kuşağı Hipertrofik hücre kuşağı Kireçlenmiş kıkırdak kuşağı Kemikleşme kuşağı  Daha sonra, osteoblastlar kemik matriksine yapışırlar ve devamlı birincil kemik halkalarını yaparak kıkırdağımsı kireçlenmiş matriksi sararlar. Bu aşamada, kireçlenmiş kıkırdak bazofilik görünür. Birincil kemik ise eozinofiliktir. Böylece Diafiz bölgesinde birincil kemikleşme merkezi ortaya çıkar.  Sonra ikincil kemikleşme merkezleri kıkırdak modelin uçlarında epifizlerde ortaya çıkar. Birincil ve ikincil kemikleşme merkezleri giderek kemik iliği ile dolan boşluklara yayılır. İkincil kemikleşme merkezlerinde, kıkırdak 2 bölgede kalır; yaşam boyu kalıcı olan eklem kıkırdağı ve uzunlamasına büyümeyi sağlayan her iki epifizi diyafize bağlayan epifiz plağı olarak da adlandırılan epifiz kıkırdağıdır.  Epifiz kıkırdağı kemiğin uzunlamasına büyümesinden sorumludur ve yetişkinlerde ortadan kalkar. Bu nedenle kemik büyümesi yetişkinde sona erer. Epifizlerin kapanışı her kemiğe uygun kronolojik bir sırayı takip eder ve aşağı yukarı 20. yaşlarda tamamlanır. Epifizlerin kapanması ile kemiklerin uzunlamasına büyümesi olanaksız hale gelse de genişleme sürebilir.  Röntgen filmleriyle, büyüyen iskeletin epifiz açıklıklarının incelenmesi “ kemik yaşı” tayinine olanak verir. TEŞEKKÜRLER