Böbrekler ve Üreterler PDF

BÖBREKLER ve ÜRETERLER Böbrekler Karın boşluğunun arka bölümünde, columna vertebralis’in her iki yanında retroperitoneal yerleşimli, T(11)12-L3 arasında yer alan bir çift organ Görevleri: - Metabolik artık ürünlerin (üre), tuz, bazı ilaçlar, toksinler ve fazla sıvının atılımı - El...

BÖBREKLER ve ÜRETERLER Böbrekler Karın boşluğunun arka bölümünde, columna vertebralis’in her iki yanında retroperitoneal yerleşimli, T(11)12-L3 arasında yer alan bir çift organ Görevleri: - Metabolik artık ürünlerin (üre), tuz, bazı ilaçlar, toksinler ve fazla sıvının atılımı - Elektrolit-sıvı dengesinin sağlanması - Eritropoetin salınımı - 1,25-dihidroksikolikalsiferol (Ca met., D vit. türevidir) - Kan basıncı üzerine de etkisi (renin salgılayarak) vardır Böbreklerin Gelişimi İki farklı kaynaktan gelişir Böbrekler önce pelvis’te gelişmeye 1. Metanefrik mezoderm başlar, sonra lumbal bölgeye Bowman kapsülü ve glomeruluslar gelişir doğru yükselir ve aorta’dan dal 2. Metanefrik divertikül alır. Alttaki arteriyel dallar Ureter, pelvis renalis, calix’ler ve toplayıcı dejenere olur. kanallar gelişir Böbrekler Ebatları ~ olarak 11x6x3 cm erkeklerde 150 gr, kadınlarda 135 gr Facies anterior ve posterior Extremitas superior ve inferior Margo lateralis ve medialis Hilum renale Sinus renale. Böbrekler Sağ böbrek (karaciğer lokalizasyonundan dolayı) soldan ~ 2 cm daha aşağıdadır. Böbreklerin üst kutupları birbirine daha yakındır. Komşulukları (ön yüz) Sağ Böbrek Sol Böbrek Gl. suprarenalis dexter Gl. suprarenalis sinister Flexura coli dextra Pankreas Duodenum pars descendens Flexura coli sinistra Kc lobus dexter (periton ile) Gaster (periton ile) İnce barsak (periton ile) Lien (periton ile) İnce barsak (periton ile) Komşulukları (arka yüz) Diaphragma M. quadratus lumborum N. subcostalis M. psoas major M. quadratus lumborum M. transversus abdominis aponörozu Diaphragma A.v.n. subcostalis N. iliohypogastricus N. ilioinguinalis M. transversus Sağ böbrek 12. costa abdominis Sol böbrek 11 ve 12. costa ile komşu N. ilioinguinalis M. psoas major N. iliohypogastricus Dr. Erdoğan Şendemir-2003 Komşulukları İç kenar Sağ böbrek v. cava inferior Sol böbrek aorta abdominalis Üst uç Gl. suprarenalis Alt uç M. psoas major M. quadratus lumborum Kenarları Margo lateralis Sağ böbrek periton ile kc lobus dexter’den ayrılır Sol böbrek üstte periton ile dalak ile komşu Margo medialis Hilum renale (önden arkaya doğru) V. renalis A. renalis Pelvis renalis Ayrıca; lenf damarları ve sinirler de bulunur Böbreği Saran Oluşumlar İçten dışa doğru 1. Capsula fibrosa 2. Capsula adiposa 3. Fascia renalis 4. Corpus adiposum pararenale Böbreği Saran Oluşumlar Capsula fibrosa Capsula fibrosa Kollajen liflerden oluştuğu için genişleme kabiliyeti azdır Hilum yakınında iki yaprağa ayrılır. Dış yaprak hilum renale’deki oluşumları örter; iç yaprak sinus renalis’in iç yüzünü örter. Böbrekten kolaylıkla sıyrılabilir (altındaki subfibröz tabakaya gevşek ve seyrek olarak tutunduğu için) Böbreği Saran Oluşumlar Capsula adiposa (perirenal yağ dokusu): Arka yüzde daha fazla bulunur. Hilum’dan içeri girerek sinus renalis’e ait oluşumların arasını doldurur Capsula adiposa Böbreği Saran Oluşumlar Fascia renalis (Gerota): Böbrek ve adrenal bezi birlikte sarar. Böbreğin dış kenarında iki yaprağa ayrılır Ön yaprak (fascia prerenalis) ve arka yaprak (fascia retrorenalis) Fascia prerenalis, yukarıda gl. suprarenalis’i örttükten sonra arka yaprağa uzanır; aşağıda ise fascia iliaca ve kaslar arasında uzanır Fascia prerenalis Fascia retrorenalis, aşağıda m. iliopsoasa’ı örten fasya ile birleşir Böbreği Saran Oluşumlar Corpus adiposum pararenale Fascia retrorenalis ile m. quadratus lumborum arasında bulunan yağ dokusudur Dışında fascia transversalis bulunur. Kaşekside bile kaybolmaz. Fascia transversalis M. quadratus lumborum Corpus adiposum pararenale Böbrekleri Yerinde Tutan Oluşumlar 1. Böbreği saran zarlar (capsula fibrosa, capsula adiposa ve fascia renalis) 2. Komşu organları ile teması 3. Karın duvarı kaslarının gerginlik ve tonusu 4. Periton 5. A.v. renalis’ler Böbreğin Genel Yapısı Cortex renalis İdrar yapan oluşumları (bowman kapsülü, glomerulus ve idrar kanalları) içerir Medulla renalis Toplayıcı kanallardan oluşur Böbreğin Genel Yapısı Columnae renales Pars convoluta Cortex renalis Papilla renalis hariç pyramis renalis’leri sarar. İki kısımdan oluşur: - Pars convoluta (pars radiata’yı saran korteks kısmı) - Columnae renales (Bertini sütunları) Piramidler arasında kalan kısım Pars radiata (striae medullaris, Ferrein uzantıları): renal piramitlerden kortekse uzanan çizgilerdir. Böbreğin Genel Yapısı Medulla renalis 8-10 adet pyramides renales (Malpighi piramitleri) oluşur Basis pyramidis Papillae renales Foramina papillaria Böbrek lobu: renal piramit ile onu saran korteks parçası Böbrek lobulusu: İki ferrein uzantısı arasında kalan korteks parçası Böbreğin Genel Yapısı Sinus renalis: içinde kaliksler, renal pelvis, böbreğe ait damar ve sinirler ile yağ dokusu bulunur. Foramina papillaria (10-15 delik) Calices renalis minores (7-13 adet) Calices renalis majores (2-3 adet) Pelvis renalis Nefron Corpusculum renale (Malpigi): Glomerulus + Bowman kapsülü Bowman kapsülü İki yapraklı (paryetal ve visseral) İçinde glomerulus (vas afferens ve vas efferens) bulunur Vas afferens etrafında glomerulus’a gelen kan miktarını ayarlayan juxtaglomerular apparat bulunur Glomerulus’tan süzülen filtrat iki yaprak arasındaki aralığa oradan idrar kutbu aracılığıyla idrar borucuklarına iletilir. Nefron Corpusculum renale Tubuli contorti proximalis Pars convulata (korteks içindeki kısmı) Pars recta (medulla içindeki kısmı) Ansa nephrica (henle kulbu) Tubuli contorti distalis Tubuli colligentes (toplayıcı tubül) Ductus colligentes (toplayıcı kanal) (ADH) Böbreğin Segmentleri Kan damarlarının dağılımına göre beş segmentten Segmentum superius oluşur Segmentum superius Segmentum anterius Segmentum superius anterius Segmentum anterius superius Segmentum posterius inferius Segmentum anterius Segmentum inferius inferius Segmentum posterius Segmentum inferius Böbrek damarları A. renalis L1-L2 seviyesinde aorta abdominalis’ten çıkarlar A. renalis dextra, a. renalis sinistra’ya göre daha uzundur Böbrek damarları A. renalis A. segmentalis A. segmenti superioris A. segmenti anteriorus superioris A. segmenti anterioris inferioris A. segmenti inferioris A. segmenti posterioris Böbrek damarları A. renalis A. arcuatae A. interlobularis A. intrarenalis A. lobaris (papillalar arasında) Aa. interlobares (malphigi piramidleri arasında) Aa. arcuatae (piramidlerin tabanına paralel olarak seyreder, anastomoz yapmazlar ) A. recta (medulla renalis’e yönelir) A. recta Aa. interlobulares Arteriola glomerularis afferens (vas afferens) A. interlobaris Böbrek damarları Arteriola glomerularis efferens (vas efferens) Plexus capillaris peritubularis V. interlobulares V. arcuata V. interlobaris V. segmentalis V. renalis V. cava inferior Böbrekler Lenfatik dolaşım Tubuluslar çevresinde, capsula fibrosa altında ve capsula adiposa içindeki pleksuslardan başlar. Capsula adiposa’dakiler direkt n.l. aortici laterales’te (paraaortik lenf nodları), açılırken diğerleri v. renalis’i izleyerek açılır. Böbrekler Sinirler Plexus renalis Sempatik lifler (T10-L1) ggl. coeliacum, plex. coeliacus, ggl. aorticorenale, n. splanchnicus imus, n. splanchnicus lumbalis I ve plexus aorticus’tan gelir. Sempatik etki damarları daraltır (vazokonstriksiyon). Parasempatikler n. vagus’tan gelir (vazodilatasyon). Klinik Renal açı Böbrek ağrıları bel bölgesinde 12. kosta ile m. erector spina dış kenarı arasındaki açıda hissedilir Klinik Renal agenezi (böbrek yokluğu) Bir ya da iki üreter tomurcuğunun oluşumundaki yetersizlik sonucu olur Klinik Ektopik pelvis Sık olarak pelvis yerleşimlidir Klinik Atnalı Böbrek Her iki böbreğin alt kutuplarının birleşmesi sonucu oluşur Genellikle alt lumbal vertebraların önünde, hipogastrik bölgede lokalizedir Klinik Nefrolitiazis (böbrek taşı) Genellikle calix’lerde ve pelvis renalis’te yerleşir. Taşların tanısı için IVP (intravenöz piyelografi) ve ultrason yapılır. Klinik Polikistik Böbrek Hastalığı Böbreklerde çok büyük ve çok sayıda kist olması durumudur Kalıtsal böbrek hastalıkları içinde en çok görülenidir Kistler, böbrek yetmezliği oluşturabilir Klinik Böbrek Yetmezliği Böbreklerin işlevini yapamaz hale gelmesidir Yaşamın devamı için diyaliz ya da böbrek transplantasyonu gereklidir Klinik Renal transplantasyon Transplante edilen böbrek fossa iliaca’ya yerleştirilir Damarları a.v. iliaca externa ile anastomoz edilir Ureterler Pelvis renalis’den ve L1 vertebra hizasından başlar Retroperitoneal 25-30 cm uzunluğunda, 3mm çapında Bölümleri Pars abdominalis Pars pelvica Pars intramuralis Ureter Pars abdominalis Pelvis renalis ile linea terminalis arasında Ureter dexter, duedonum 2. parçası, a. colica dextra ve radix mesenterii’yi çarprazlar Ureter sinister, a. colica sinistra’yı çarprazlar, mesocolon sigmoideum’un arkasında seyreder Her iki üreter medialinde m psoas major Arkada n. genitofemoralis Önde a. testicularis (ovarica) çarprazlayarak pelvise iner Ureter Pars pelvica Linea terminalis ile mesane arasında Arkada a. iliaca interna Lateralinde m. obtratorius internus fasyası bulunur Ureter ductus deferens Pars pelvica Erkeklerde ductus deferens lateralden mediale çarprazlar Kadınlarda a. uterina’yı çarprazlar ureter a. uterina Ureter Pars intramuralis Üreterin ~2 cm lik mesane duvarı içindeki kısmı olup oblik olarak seyreder Ostium ureteris ile mesaneye açılır Mesane doldukça bu kısım sıkışır ve yassılaşır Bu şekilde idrarın üreter ve böbreğe geri kaçışını (regürjitasyon, reflü) engeller Ureter’in Darlıkları 1. Pelvis renalis’ten hemen sonraki kısım 2. Linea terminalis’i çaprazladığı kısım (küçük pelvis girişi) 3. Mesane duvarı içinde (pars intramuralis)(en dar yeri) Sağ ureter komşulukları Sol ureter komşulukları VCI (laretelinde) Aorta abdominalis Pars desc. duodeni A. colica sinistra A. colica dextra Colon ve mesocolon A. ileocolica sigmoideum Radix mesenterii A. testicularis (ovarica) Ileum’un son bölümü A. iliaca comm. son kısmı A. testicularis (ovarica) Ovaryum A. iliaca interna A. uterina Ovaryum Cervix uteri A. uterina Fornix vagina Cervix uteri Fornix vagina Klinik Ureter seyri sırasında a. uterina ile yakın ilişkisi histerektomi (uterus’un çıkarılması) ameliyatlarında a. uterina yerine ureter’in bağlanması komplikasyonuna neden olabilir. Ureter Arterleri: A. renalis Aorta abdominalis A. testicularis (ovarica) A. iliaca communis A. iliaca interna Aa. vesicales superiores A. vesicalis inferior (erkekte) A. uterina (kadında) Ureter Lenfi: Pars abdominalis (üst) n. l. aortici laterales Pars abdominalis (alt) n.l. iliaci communis Pars pelvica n.l. iliaci communis n.l. iliaci externi n.l. iliaci interni Ureter Sinirleri Sensitif ve sempatikler: T10-12 L1- 2 (plexus renalis, aorticus, hypogastricus sup. ve inf. ) Parasempatikler: S2-4 (plexus uretericus) Ağrısı belde, kasık, scrotum veya labium majus’da duyulur. M. cremaster etkilendiği için testis yukarı çekilir Dr. Erdoğan Şendemir-2003 Klinik Ureter taşı Şiddetli kolik tarzı ağrı Çapı 0.5 cm’den büyükler intramural parçadan zor geçer Klinik Böbrek ve ureter anomalileri