2 Basisbegrippen en indeling van het recht.docx

“Norm”, “regel”, “wet”, “bevel” Terminologie Norm = heel ruim n overstijgt juridische (er zijn ook ethische normen, beleefdheidsnormen,…) omschreven als gedragsvoorschrift dat v/toepassing is op onbepaald # situaties/personen Omschreven door middel v/categorieke kenmerken (bv. leeftijd) 2 kenmerke...

“Norm”, “regel”, “wet”, “bevel” Terminologie Norm = heel ruim n overstijgt juridische (er zijn ook ethische normen, beleefdheidsnormen,…) omschreven als gedragsvoorschrift dat v/toepassing is op onbepaald # situaties/personen Omschreven door middel v/categorieke kenmerken (bv. leeftijd) 2 kenmerkende elementen v/norm = algemeenheid enerzijds n verbinden karakter anderzijds Als iets genormeerd is, moeten die regels nageleefd worden als iets genormeerd is i/recht, bestaan er juridische regels over (veel soorten hiervan) Wet wordt soms i/zelfde brede betekenis v/alg. regel n gebondenheid gebruikt (zowel binnen als buiten recht) hoewel norm n wet vaak door elkaar worden gebruikt, is juridisch gezien wet ietwat specifieker dan norm Wet = norm uitgaande v/daartoe bevoegde overheid onderscheid maken tussen wet i/materiële of brede zin wet i/formele of enge zin Wet i/materiële zin: omvat alle alg. gedragsvoorschriften die door overheid worden uitgevaardigd Wet i/formele zin: staat voor 1 specifieke manier v/totstandkoming, iets wat uitgaat v/wetgevende macht die door Grondwet daartoe bevoegd verklaard is hieronder vallen zowel ‘wetten’ als ‘ordonnanties’ n ‘decreten’ Wetten worden goedgekeurd door Belgische federale parlement n door Koning bekrachtigd n afgekondigd ze betreffen federale materies n zijn x noodzakelijk altijd normen, maar soms ook individuele akten (bv. naturalisaties) Decreten betreffen gemeenschaps- n gewestmateries n worden door respectieve gemeenschaps- n gewestparlementen gestemd n door respectieve gemeenschaps- n gewestregeringen bekrachtigd n afgekondigd Ordonnanties = gelijkwaardige pendanten v/Brusselse Gewest Gesanctioneerd (of “niet”) Om v/juridische norm te spreken, moet norm via overheid afdwingbaar zijn degene die norm toepast of uitvoert, moet weten of voelen dat hij, als hij norm x naleeft, sanctie riskeert I/rechtstaal is sanctie middel om naleving v/voorschrift af te dwingen of neg. respons v/overheidswege voor overtreding v/regel echte rechtsregels hebben altijd sanctie Hulpregels = normen die op 1ste gezicht x gesanctioneerd worden hoewel hulpregels x normen inhouden, krijgen ze wel normatief karakter door combinatie met andere regels Ook is vaak zo dat slechts op 1ste gezicht norm x gesanctioneerd wordt, maar dat er bij nader toezien of i/combinatie met andere regels wel degelijk sanctie is Puur juridisch gezien zouden we kunnen concluderen dat x gesanctioneerde norm x recht is, want x of onvoldoende afdwingbaar we moeten norm echter binnen z’n context bekijken Alvorens rechtsregel met onvoldoende afgeschoten wordt, moet ook grondig nagegaan worden of er i/geheel v/recht, x andere, eerder onrechtstreekse mogelijkheden tot sanctioneren bestaan door middel v/indirecte sancties kan verongelijkte partij immers naleving v/regels afdwingen Gebiedend of verbiedend Alle regels kunnen herleid worden tot basiscategorieën moeten of x moeten n mogen of x mogen Categorieën ‘x moeten’ n ‘mogen’ = daarbij eig. x relevant, aangezien er x sanctie is als iets x moet of iets mag juridische afdwingbare normen hebben dus steeds 1 v/2 logische basisvormen Gebiedend: als a, dan b verbiedend: als c, dan x d Sancties zullen dus volgen indien respectievelijk x b of wel d Dwingend of aanvullend (belangrijk) Zowel gebiedende als verbiedende rechtsregels kunnen qua rechtsgevolgen verschillen wat betreft al dan x verplichte toepassing ze kunnen nl. dwingend zijn of slechts aanvullend Dwingende of imperatieve regels: normen waarv/x mag worden afgeweken Aanvullende of suppletieve rechtsregels: normen waarv/wel mag worden afgeweken Onderlinge afspraken aanvullen + bestaan omwille v/eco nut + uitdrukkelijke of stilzwijgende keuze Of norm al dan x dwingend, dan wel aanvullend is, blijkt vaak uit formulering ervan zo zijn alle rechtsregels die bepaalde formaliteiten voorschrijven “op straffe v/nietigheid” zeker dwingende rechtsregels Bij aanvullend recht hebben partijen weliswaar mogelijkheid af te wijken, maar wnnr zij v/deze mogelijkheid x gebruik hebben gemaakt, dan zal aanvullende regel zijn volle werkingskraht hebben n zonder meer afgedwongen kunnen worden Aanvullende normen kunnen door afspraak tussen partijen buiten werking gesteld worden, maar als partijen buiten werking gesteld worden, maar als partijen dit x – uitdrukkelijk of stilzwijgend – doen, dan zijn die aanvullende normen wel degelijk rechtsnormen n dus afdwingbaar Wnnr rechtsregel gesanctioneerd wordt met strafbepaling, dan kunnen we er meestal v/uitgaan dat om dwingend recht gaat is er x straf voorzien, dan moeten we nagaan hoe regel geïnterpreteerd wordt Sommige regels zijn x alleen dwingend, maar ze zijn bovendien “regels v/openbare orde” beide soorten, gewone dwingende normen n normen v/openbare orde, moeten nageleefd worden, maar i/dit “moeten” zit nog gradatieverschil Algemene normen en individuele bevelen Meeste normen = v/toepassing op abstract omschreven groepen (vaak is deelgroep ‘ied’) er zijn echter ook voorschriften die slechts op 1 of enkele personen of situaties v/toepassing zijn Dit is meest duidelijk voor inhoud v/contractuele afspraken die enkel n alleen partijen tot wet strekken (art. 1134 Oud Burgerlijk Wetboek) niem anders dan contractspartijen moeten gedragsvoorschrift naleven (Formele) wetten = wel meestal alg. regels, maar ook (individuele) naturalisatie gebeurt door middel v/formele wet Criterium dat bepaalt of we met alg., dan wel met individueel rechtsvoorschrift te maken hebben, is dat we moeten nagaan of voorschrift andere (hogere) norm louter toepast, of andere (hogere) norm verduidelijkt drm noemen we deze alg. voorschriften reglementaire voorschriften Ze houden nieuwe regel in individuele voorschriften passen daarentegen bestaande regel toe op concreet geval Publiekrechtelijk is onderscheid v/belang omdat bij totstandkoming v/reglementaire normen v/ministers n regeringen advies v/RvS afd. wetgeving voor normen (bv. reglementair besluit) nodig is, terwijl dit voor individuele beslissingen x geval is Bovendien hebben Grondwettelijk Hof n RvS ! controlerende rol i/toepassingsgebied v/alg. norm RvS gaat over individuele beslissingen n alg. normen die x uitgaat v/wettelijke macht Grondwettelijk Hof vernietigt enkele alg. normen v/wettelijke macht, nooit individuele beslissingen Objectief en subjectief recht, rechtsobjecten en rechtssubjecten Obj. recht is recht zonder concrete toepassing of individuele gevolgen voor rechtsonderhorigen (bv. art. 1650 Oud Bw.) dit obj. recht wordt i/maatschappij ingezet om concrete situaties te regelen Obj. norm wordt dan toegepast op werkelijke situatie met rechtsobjecten n rechtssubjecten Rechtsobjecten = voorwerp v/concrete rechtstoepassing Abstracte norm bepaalt wet er met bepaald iets moet gebeuren Rechtssubjecten = handelende personen Zijn dragers v/rechten n plichten op wie normen v/toepassing zijn n die dus voor x-naleving erv/gesanctioneerd kan worden Subj. recht is door obj. recht erkende bevoegdheid of macht om iets te vragen, te eisen of te vorderen (= rechtsbevoegdheid of rechtsbekwaamheid) subj. recht vindt z’n oorsprong i/concrete situatie n i/rechtsregels die erop v/toepassing is n heeft als essentieel kenmerk dat wedepartij, die nl. ten aanzien v/drager v/subj. recht gehouden is om iets te geven, te doen of na te laten, x enkel keuzevrijheid heeft deze partij heeft effectief afdwingbare plicht om te geven, te doen of na te laten waartoe rechtsnorm haar verplicht Onderscheid obj. recht of subj. recht speelt ! rol bij beoordeling v/rechtsmacht v/RvS, die enkel bevoegd is voor obj. contentieux wnnr ministerieel besluit bv. hogere norm uitvoert of toepast, dan kan dit besluit nieuw recht creëren n daardoor bestaande obj. recht dus eig. uitbreiden Minister neemt daarbij bepaalde beleidskeuzes rechtssubject kan er dan tegen opkomen voor afdeling Bestuursrechtspraak v/RvS wnnr ministerieel besluit daarentegen slechts effectief geeft wat door hogere norm hoe dan ook reeds voor 100% was toegekend aan rechtssubject n minister dus x minste beleidsmarge meer had, dan gaat om subj. rechten verkeerde of onterechte toekenning of weigering daarv/wordt beoordeeld door gewone rechtbanken n x door RvS Als iem. Subj. aansprakelijk is zal z’n concrete individuele gedrag beoordeeld moeten worden om te zien of fout aan hem of haar toegerekend kan worden bij obj. aansprakelijkheid moet iem. Voor bepaalde gevolgen instaan op basis v/bepaalde regel of hoedanigheid, al kan hem pers. heen fout aangewreven, bv. ouders Rechtssubjecten: natuurlijke en rechtspersonen Natuurlijke pers. = mensen v/vlees n bloed hun rechtsbevoegdheid of -bekwaamheid begint i/principe bij geboorte n eindigt met dood, al zijn er op beide regels enkele uitzonderingen Dieren worden i/ons recht nog steeds als rechtsobjecten beschouwd rechtspersonen = juridische ficties Gaat om 1 natuurlijke persoon of groep natuurlijke n/of rechtspersonen n/of vermogen die samengaan met oog op realiseren v/bepaald doel bekendste rechtspersonen: Op publiekrechtelijk vlak: Belgische Staat, Gemeenschappen, Provincies etc. Op privaatrechtelijk vlak: vennootschappen n verenigingen Rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid (belangrijk) Rechtsbekwaam zijn = je hebt rechten (n plichten) handelingsbekwaam zijn = je hebt rechten n plichten ook effectief zelf kunt uitvoeren n afdwingen (i/principe, tenzij wet, bv. minderjarige, of vrederechter anders bepaald) Recht voorziet n voordele v/(gedeeltelijk of volledig) handelingsonbekwame personen i/verplichte tussenkomst v/3en deze verlenen bijstand of vertegenwoordiging I/geval v/bijstand treedt beschermde onbekwame zelf nog op, maar x alleen, terwijl i/geval v/vertegenwoordiging onbekwame zelf helmaal x meer doet, maar vertegenwoordiger i/z’n naam voor z’n rekening optreedt Natuurlijke personen = i/principe handelingsbekwaam v/af 18j. krachtlijn v/wet is versterking v/autonomie, of minstens participatie, v/beschermde persoon overheid zal slechts tussenkomen als dit noodzakelijk is, x anders kan (subsidiariteit) n slechts i/mate v/nodige (proportionaliteit) Drm wordt bijstand door bewindvoerder regel n vertegenwoordiging uitzondering “beschermde personen” = meerderjarigen die wegens verkwisten of wegens hun gezondheidstoestand i/feitelijke onmogelijkheid verkeren vrije n bewuste wil te vormen of te uiten, ongeacht fysieke of psychische oorzaak Ze genieten zowel buitengerechtelijke als gerechtelijke bescherming Men kan op voorhand iem. Aanduiden die later als bewindvoerder zal kunnen optreden, wnnr volmachtgever x meer bij machte is om zelf voor z’n rechten n plichten i/te staan i/voorzorgvolmacht kan naast (+)1 bewindvoerder(s) ook vertrouwenspersoon worden aangeduid (die soort controle voert over bewindvoering) n kan gespecificeerd worden op welke wijze men wenst dat bewind gevoerd wordt Bv. inzake beleggingen, keuze v/verzorging, patiëntrechten,… gerechtelijke bescherming treedt pas op werking als buitengerechtelijke x volstaat Bewind is bevoegdheid v/bewindvoerder om handelingen i/pers. n vermogensrechtelijke aangelegenheden v/beschermde persoon te stellen, of geldigheid erv/te vervolmaken bewindvoerder is bij voorkeur nabestaande Beslissing tot opleggen of wijzigen v/beschermingsmaatregel wordt gepubliceerd i/Belgische Staatsblad Sommige strafrechtelijke veroordeelden die heel zware straffen opgelopen hebben, worden handelingsonbekwaam wat beheer v/hun goederen betreft ze worden vertegenwoordigd door curator Artsen mogen x schenkingen of legaten aanvaarden v/patiënten die ze behandeld hebben tijdens ziekte waaraan ze overleden zijn beheerder n personeelsleden v/rustoorden, rust- n verzorgingstehuizen of collectieve woonstructuren kunnen x beschikkingen onder levende of bij testament genieten die persoon heeft gemaakt gedurende zijn verblijf i/instelling Ook mogen echtgenoten bepaalde rechtshandelingen x stellen zonder instemming v/hun partner Rechtsfeit en rechtshandeling (belangrijk) Handelingsbekwaamheid is macht om rechten waarv/je geniet ook effectief te kunnen toepassen, uitvoeren of afdwingen wie zijn rechten toepast, uitvoert of afdwingt, stelt rechtshandeling n dit vereist inderdaad bekwaamheid Rechtsfeiten “gebeuren”, zonder dat ze noodzakelijkerwijze handeling v/rechts bekwaam rechtssubject vereisten Rechtshandeling Rechtshandeling is wetens n willens stellen (of nalaten) v/materiële daad, met oog op (rechts)gevolgen die door recht aan die daad gekoppeld zijn er is sprake v/eenzijdige rechtshandeling wnnr slechts partij haar wil te kennen geeft of meerzijdige rechtshandeling wnnr (+)2 partijen hun wil uitdrukken Rechtshandeling kunnen ook onderverdeeld worden i/translatieve, constitutieve n declaratieve rechtshandelingen, naargelang door rechtshandeling beoogde rechtsgevolgen: Bij translatieve of overdraagbare rechtshandelingen gaat bestaand (of meer) rechtsobject(en) over v/ene rechtssubject op andere Bv. bij verkoop gaat verkochte zaak over v/verkoper op koper Constitutieve rechtshandelingen brengen nieuwe rechtsobjecten of -subjecten tot stand Bv. oprichtingsakte v/vennootschap creëert nieuwe rechtspersoon Declaratieve rechtshandelingen maken niets nieuws, noch dragen ze bestaand iets over ze duiden alleen bestaande rechten aan Bv. wnnr mede-eigenaars, om discussie te vermijden, afspraken vastleggen over hun respectieve rechten n plichten ten aanzien v/gemeenschappelijke zaak Wie handelingsbekwaam is kan rechtshandelingen stellen nu zijn er evenwel versch. gradaties i/die bekwaamheid Daden v/genot of behoud: dit zijn minst verregaande handelingen, die eig. eerder als passief genieten omschreven worden ze zijn meestal slechts feitelijke n x rechtshandelingen Zullen bijna nooit ontzegt worden als je onbekwaam verklaard wordt Bv. huurder kan tenzij hij mag onderverhuren, enkel zelf genieten v/gehuurde goed, maar meer mag hij er x mee doen Bv. ik kan wandelen i/appelboomgaard, genieten v/uitzicht n v/appel Daden v/beheer of bestuur: bij deze handelingen kan men actief omgaan met rechtsobject, n voor tijd verbintenissen aangaan met betrekking tot zaak, zonder daarover def. beslissingen te nemen Bv. ouders of voogd kunnen goederen v/hun kinderen verhuren maar x verkopen Bv. ik kan appelboomgaard voor 1 of enkele seizoenen verhuren aan iemand Daden v/beschikking: def. wegmaken, verkopen, ruilen of vernietigen v/rechtsobject Bv. ik kan appelboomgaard verkopen of appelbomen rooien Moord of diefstal zal nooit rechtshandeling zijn Rechtsfeit Bij rechtsfeit (rechtsfeiten i/brede zin = alle feiten waaraan obj. recht gevolgen hecht n omvatten dus ook rechtshandelingen) ontbreekt wil of bedoeling die noodzakelijk element is v/rechtshandeling Rechtsfeit = feit waaraan door recht gevolgen gekoppeld worden, zonder dat rechtssubjecten, die bij feit betrokken zijn, die gevolgen beoogd “Formeel” en “materieel” in het recht Formeel materieel recht Formeel recht heeft steeds te maken met procedure, met organisatie n werking v/gerecht Materieel recht is inhoudelijk toepasselijke recht, dit ongeacht of nu via proces dan wel buiten elke procedure wordt toegepast of nageleefd Formele materiële geldigheid (of nietigheid) Formele (on)geldigheid: afh. v/door recht voorgeschreven norm materiële (on)geldigheid: enkel bepaald door inhoud Formele materiële motivering Materiële motivering omvat inhoudelijke elementen, waarop beslissing gestoeld is Formele motivering is schriftelijke vorm waari/die juridische n feitelijke elementen uitdrukkelijk worden beschreven Formele materiële wet Formele wetgeving: parlement, koning n BS (ook decreet n ordonnantie) materiële wetgeving: alle overheidsvormen Formele materiële rechtsbron Formele rechtsbron is vorm waari/recht verschijnt i/ons rechtssysteem 5 formele rechtsbronnen: (materiële) wet, rechtspraak, rechtsleer, gewoonte n alg. rechtsbeginselen Materiële rechtsbronnen = alle factoren die aan basis liggen v/feit dat recht tot stand komt of er beweegredenen v/zijn Opgepast voor “valse vrienden” Wettelijk verwijst nr concrete wet (meestal i/formele zin) wettelijke verplichting bv. is verplichting die i/bepaalde wet wordt uitgedrukt begrip wettelijk heeft dus betrekking op wel als tekst Wettig is eerder synoniem met (rechts)geldig, rechtmatig, afdwingbaar, x strijdig met wet n dus x strijdig met recht