12-2-Yanıklar.pptx

TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine YANIK Doç.Dr. Sultan Tuna Akgöl Gür Acil Tıp Anabilim Dalı TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Tanım Yanık ısı, soğuk, elektrik, radyasyon veya kostik kimyasallar tarafından oluşan a...

TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine YANIK Doç.Dr. Sultan Tuna Akgöl Gür Acil Tıp Anabilim Dalı TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Tanım Yanık ısı, soğuk, elektrik, radyasyon veya kostik kimyasallar tarafından oluşan akut tahrip sonucu deri veya diğer organik dokuların travmatik yaralanması olarak tanımlanır. Dünyada yanık görülme oranı ortalama %1 civarındadır. Yanık vakalarının %75’i önlenebilir sebepler sonucu oluşmaktadır. Çocuklarda en yaygın görülen yanık türü haşlanma kaynaklı iken, yetişkinlerde en yaygın yanma alev kaynaklıdır. 2 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Yanık Tipleri 1. Termal yanıklar 2. Kimyasal yanıklar 3. Soğuk maruziyeti 4. Elektrik yanıkları 5. Radyasyon yanıkları 6. İnhalasyon yanıkları 3 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Termal Yanıklar En sık rastlanan yanık tipidir. En yaygın termal yanıklar alevler, sıcak sıvılar, sıcak katı nesneler ve buharla ilişkilidir. Yanık hasarının derinliği ısı kaynağının temas süresi, temas sıcaklığı ve derinin kalınlığı ile ilgilidir. Haşlanmaya bağlı oluşan termal yanıklar çoğunlukla epidermis ve dermisin bir bölümü ile sınırlıdır. 4 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Sınıflandırılması Yanık yaraları genellikle düzgün değildir ve çoğu derin ve yüzeysel bileşenlerden oluşur. Yanıklar doku hasarının derinliğine göre sınıflandırılmaktadır; Yüzeyel veya epidermal (birinci derece) Kısmi kalınlık (ikinci derece) Tam kalınlık (üçüncü derece) Cilt altı dokuların altına uzanan ve fasya, kas veya kemik içeren yanıklar (dördüncü derece) 5 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 6 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Birinci derece yanık (Yüzeyel) Yüzeysel veya epidermal yanıklar yalnızca epidermal cilt tabakasını içerir. Kabarık olmayan, ağrılı, kuru, kırmızı ve basmakla solan lezyonlardır. 7 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine İki üç gün içinde ağrı ve eritem azalır, hasarlı epitel, yaklaşık dört gün sonra kabuklanarak yerini iyileşmiş epidermise bırakır. Bu gibi yaralanmalar genellikle 6 gün içinde yara izi olmaksızın iyileşir. Güneş yanıkları birinci derece yanığa örnektir. 8 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine İkinci derece yanıklar Epidermis ve dermis kısımlarını içerir. İkinci derece yanıklar kendi içinde yüzeyel ve derin olarak ikiye ayrılır. 9 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Yüzeyel 2. derece yanık Epidermis ve dermis arasında 24 saat içinde oluşan büllerle karakterizedir. Ağrılı, kıpkırmızı ve nemli görünümdedir. Basmakla solar. Genellikle 7 ile 21 gün arasında düzelir. Skarlaşma nadirdir. Pigment değişiklikleri meydana gelebilir. 10 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Derin 2. derece yanık Bu yanıklar derin (retiküler) dermise kadar uzanır. Sadece dokunmakla ağrı verir. Sıklıkla kolay soyulan büllerle karakterizedir. Kırmızı beyaz alacalı renk gösterebilir. Basmakla solmayan, mumsu görünümde lezyonlar tipiktir. 11 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Derin yanıklar saç foliküllerine ve glandüler dokulara zarar verir. 3 ile 9 hafta içinde iyileşirler. Bu yanıklar her zaman hipertrofik yara izine neden olur. Bir eklemi içeriyorsa, agresif fizik tedavide bile eklem disfonksiyonu beklenir. 12 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Üçüncü derece (tam kat) yanıklar Bu yanıklar, derinin tüm katmanlarına uzanır. Genellikle altta yatan subkutan dokuyu inceltir. Tam kalınlıktaki yanıklar genellikle anestetik veya hipoestetiktir. Cilt görünümü, mumlu beyazdan griye, kömürleşmiş veya siyah renkte olabilir. Cilt kuru ve esnekliğini kaybetmiştir, basmakla solmaz. 13 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Bül, vezikül yoktur. Bu yaralar yara kenarlarında epitelizasyon ve yaranın kontraktürü ile iyileşirler. Yaralarda skar oluşumu şiddetlidir. Tam spontan iyileşme mümkün değildir. 14 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Dördüncü derce yanıklar Derideki fasya, kas veya kemik gibi altta yatan dokulara kadar uzanan derin ve potansiyel olarak hayatı tehdit eden yaralanmalardır. 15 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Yanıkta yüzey alanı hesaplama Yanık yüzey alanı hesaplanırken kullanılan birçok rehber vardır. Bunlardan dokuzlar kuralı ve modifiye Lund-Browder yanık yüzdesi çizelgesi pratik ve sık kullanılanlardandır. Yanıkların boyutu, vücut yüzey alanının toplam yüzdesi (TVYA) olarak ifade edilir. Yüzeyel (1. derece) yanıklar değerlendirmeye alınmaz. 16 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 17 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Modifiye Lund-Browder yanık yüzde hesaplaması 18 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Yanıklı Hastada İlk Değerlendirme ve Tedavi Hastalar yaralanma kaynağından uzaklaştırılmalı ve etkilenen alandaki giysileri ve takıları çıkartılmalıdır. Yanıklar oda sıcaklığındaki su ile soğutulmalıdır. Yanık hastalarında travmayı ve hava akımından dolayı ağrıyı azaltmak için temiz bir sargı ile kapatılmalıdır. Büyük yanıklarda 2 adet damar yolu açılarak sıvı resüsitasyonuna başlanmalıdır. Oksijen saturasyonu %92’nin üzerinde tutulmalıdır. Ağrı yönetiminde iv opioidler önerilmektedir. 19 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Airway (havayolu) Boyunda şişme, ağız içinde yanık veya hışıltı ile birlikte havayolunun tehlike altında olduğunun kanıtları varsa, erken dönemde endotrakeal entübasyon uygulanmalı Yüz yanıkları, yanmış burun kılları, karbonlu balgam ve takipne hava yolu yaralanmasına işaret eder ve yakın takibi gerektirir. Havayolunda yabancı cisim ve ödem olup olmadığı kontrol edilmeli Servikal spinal kord yaralanma şüphesi için servikal boyunluk kullanılmalı 20 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 21 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Breathing (solunum) Göğüs ekspansiyonu değerlendirilir. Yüzeyel solunum, trakeal çekilme, karın adelelerinin solunuma katılımının olup olmadığı ve solunum sayısına (1020 /dk ) dikkat edilmelidir. Tüm yanıklarda saturasyonu >%92 olacak şekilde %100 oksijen solutulmalıdır. Yanık olmayan deride vişne pembesi renk karbonmonoksit zehirlenmesine işaret edebilir. 22 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Circulation (dolaşım) Kanama kontrolü ile birlikte dolaşım değerlendirilmeli Mutlaka en az iki tane geniş lümenli periferik damar yolu açılmalıdır Nabız kontrol edilir (dolgun mu, filiform mu?) Kapiller dolum testinin uzun olması (> 2 sn), hipovolemi ya da ilgili ekstremitede eskarotomi ihtiyacını gösterir Solukluk kan volümünün % 30, Bilinç bulanıklığı kan volümünün % 50’sinin kaybının bir göstergesidir 23 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Perineal ve % 20’den büyük yanıklarda idrar sondası takılmalı Hasta entübe ise, yanık %25’den büyükse, bulantı kusma varsa nazogastrik tüp takılır. En iyi seçenek Ringer laktat olup sıvı miktarı Parkland Formülüne göre hesaplanır Vücut ağırlığı (kg) x Yanık yüzey alanı x 4 ml Sıvının yarısı ilk 8 saatte, kalanı 16 saatte verilmeli Yanık yüzdesi > %50 olan olgularda yüzey alanı %50 kabul edilir. 24 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 25 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Dolaşımın değerlendirilmesinde kan basıncı güvenilir olmayabilir Bu nedenle idrar çıkışı da takip edilmelidir Erişkinlerde 20-30 ml/sa Çocuklarda 1 ml/kg/sa Böbrek fonksiyonları ve elektrolitler sık sık kontrol edilmelidir Tetanoz profilaksisi yapılmalıdır. Antibiyotik ve hipotermi Ağrı kontrolü için kısa etkili narkotik ajanlar kullanılabilir 26 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Lokal yara bakımı Büllerin debride edilmesi enfeksiyon riskini ve ağrı hissini arttırmaktadır Yanık hastalarında oluşan büllerin debride edilmesi önerilmemektedir Ancak; Çok büyük büller, Rüptüre büller, Enfekte büller ve Bülün altındaki yanığın derinliği değerlendirilemiyorsa debridman yapılabilir 27 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine Yanıklar için topikal ajanlar ve sargılar 28 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 29 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine 30 TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP AD. Medical Faculty, Department of Emergency Medicine TEŞEKKÜRLER … 31