Maharashtra State Textbook for Commerce Organization and Management Class 11 PDF

भारताचे संविधान भाग ४ क नागरिकांची मूलभूत कर्तव्ये अनुच्छेद ५१ क मूलभूत कर्तव्ये – प्रत्येक भारतीय नागरिकाचे हे कर्तव्य असेल की त्याने – (क) प्रत्येक नागरिकाने संविधानाचे पालन करावे. संविधानातील आदर्शांचा, राष्ट्रध्वज व राष्ट्रगीताचा आदर करावा. (ख) स्वातंत्र्याच्या चळवळीला प्रेरणा देणाऱ्या आदर्शांचे पालन करावे. (ग) देशाचे सार्वभौमत्व, एकता व अखंडत्व सुरक्षित ठेवण्यासाठी प्रयत्नशील असावे. (घ) आपल्या देशाचे रक्षण करावे, देशाची सेवा करावी. (ङ) सर्व प्रकारचे भेद विसरून एकोपा वाढवावा व बंधुत्वाची भावना जोपासावी. स्त्रियांच्या प्रतिष्ठेला कमीपणा आणतील अशा प्रथांचा त्याग करावा. (च) आपल्या संमिश्र संस्कृतीच्या वारशाचे जतन करावे. (छ) नैसर्गिक पर्यावरणाचे जतन करावे. सजीव प्राण्यांबद्दल दयाबुद्धी बाळगावी. (ज) वैज्ञानिक दृष्टी, मानवतावाद आणि जिज्ञासूवृत्ती अंगी बाळगावी. (झ) सार्वजनिक मालमत्तेचे जतन करावे. हिंसेचा त्याग करावा. (ञ) देशाची उत्तरोत्तर प्रगती होण्यासाठी व्यक्तिगत व सामूहिक कार्यात उच्चत्वाची पातळी गाठण्याचा प्रयत्न करावा. (ट) ६ ते १४ वयोगटातील आपल्या पाल्यांना पालकांनी शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध करून द्याव्यात. शासन निर्णय क्रमांक : अभ्यास-२११६/(प्र.क्र.४३/१६) एसडी-४ दिनांक २५.४.२०१६ अन्वये स्थापन करण्यात आलेल्या समन्वय समितीच्या दि. 20.6.२०१९ रोजीच्या बैठकीमध्ये हे पाठ्यपुस्तक सन २०१९-२० या शैक्षणिक वर्षापासून निर्धारित करण्यास मान्यता देण्यात आली आहे वाणिज्य संघटन व व्यवस्थापन इयत्ता अकरावी 2019 महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ, पुणे - ४११ ००४. आपल्या स्मार्टफोनवरील DIKSHA App द्व‌ ारे पाठ्यपुस्तकाच्या ¶m पृष्ठावरील Q. R. Code द्‌वारे डिजिटल पाठ्यपुस्तक व पाठासंबधं ित अध्ययन अध्यापनासाठी उपयुक्त दृक्‌-श्राव्य साहित्य उपलब्ध होईल. A प्रथमावृत्ती : 2019 © महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ दुसरे पुनर्मुद्रण : 2021 पुणे - ४११ ००४. महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळाकडे या पुस्तकाचे सर्व हक्क राहतील. या पुस्तकातील कोणताही भाग संचालक, महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळ यांच्या लेखी परवानगीशिवाय उद्‌धृत करता येणार नाही. समिती मुखपृष्ठ व सजावट श्री. नारायण पाटील (अध्यक्ष) श्री. संदिप कोळी, चित्रकार, मुंबई डॉ. मुकुंद तापकीर (सदस्य) अक्षरजुळणी डॉ. प्रशांत साठे (सदस्य) ‘o. ñ‘mQ>© J«m{’$³g, मुंबई डॉ. ज्योती गायकवाड (सदस्य) श्री. मोहन साळवी (सदस्य) श्री. महेश आठवले (सदस्य) समन्वयक श्रीमती अनंतलक्ष्मी कैलासन (सदस्य) उज्ज्वला श्रीकांत गोडबोले श्री. सुरेंद्र निरगुडे (सदस्य) श्रीमती लक्ष्मी पिलाई (सदस्य) प्र. विशेषाधिकारी गणित, श्रीमती मृणाल फडके (सदस्य) पाठ्यपुस्तक मंडळ, पुणे. श्रीमती उज्ज्वला गोडबोले (सदस्य-सचिव) निर्मिती अभ्यासगट सदस्य सच्चितानंद आफळे डॉ. मिनल भंडारी श्री. ज्ञानXod येवले मुख्य निर्मिती अधिकारी डॉ. चंदन बोरा श्री. माणिक घुमई संजय कांबळे डॉ. रुपसेन कांबळे श्री. अविनाश ताकवले निर्मिती अधिकारी सौ. मृणाल फडके श्री. अरुण चव्हाण प्रशांत हरणे सौ. माधुरी पवार सौ. रुपाली देशपांडे सहायक निर्मिती अधिकारी श्री. g§O¶ nmQ>rb-AOw©ZdmS>H$a श्री. अमित गोखले कागद ७० जी.एस.एम.क्रीमवोव्ह भाषांतरकार डॉ. मिनल भंडारी सौ. माधुरी पवार मुद्रणादेश डॉ. चंदन बोरा श्री. अमित गोखले डॉ. रुपसेन कांबळे श्री. माणिक घुमई मुद्रक श्री. g§O¶ nmQ>rb-AOw©ZdmS>H$a श्री. ज्ञानXod येवले समीक्षक डॉ. मिनल भंडारी सौ. माधुरी पवार प्रकाशक श्री. अमित गोखले डॉ. रुपसेन कांबळे विवेक उत्तम गोसावी, नियंत्रक श्री. g§O¶ nmQ>rb-AOw©ZdmS>H$a श्री. ज्ञानXod येवले पाठ्यपुस्तक निर्मिती मंडळ, श्री. नारायण पाटील सौ. मृणाल फडके प्रभादेवी, मुंबई २५ B C D (D) प्रस्तावना विद्यार्थी मित्रांनो, आपल्या हाती ‘वाणिज्य संघटन व व्यवस्थापन’ या विषयाचे हे क्रमिक पुस्तक सोपविताना खूप आनंद होत आहे. हे केवळ एक क्रमिक पुस्तकच नाही तर व्यवसाय मार्गदर्शक आहे असे म्हटले तर वावगे ठरू नये. सकाळपासून रात्रीपर्यंत आपण वेगवेगळी उत्पादने आणि सेवा वापरत असतो; आपणाला उत्पादने कशी मिळतात? सेवा कुठे उपलब्ध होतात? यांचा उगम कोठे असतो? आपणाला त्यांच्याबद्द‌ ल कसे समजते आणि आपल्यापर्यंत या गोष्टी कशा पोहोचतात? आपणाला त्यांची नावे कशी समजतात? कोण आपणापर्यंत हे सर्व पोहोचवते? या सर्व व्यवहारांचे व्यवस्थापन कोण करते? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे म्हणजेच वाणिज्य, व्यापार, उद्योग आणि इतर गोष्टी; ज्या आपणाला रोजच्या जीवनात माहीत असतात. या सर्व गोष्टी सविस्तरपणे आपण ‘वाणिज्य संघटन आणि व्यवस्थापन’ या क्रमिक पुस्तकातून बघू. या पुस्तकात पाठाशी संबंधित माहिती चांगली समजण्यासाठी कृती, चित्रे, आकृत्या इत्यादींचा समावेश करण्यात आला आहे. मनोरंजक माहितीही देण्यात आली आहे. प्रत्येक पाठाच्या शेवटी विविध प्रश्न देण्यात आले आहेत. ते सोडविताना विद्यार्थ्यांच्या संकल्पना अधिक स्पष्ट होतील. याशिवाय प्रत्येक विद्यार्थ्यास स्वमत व्यक्त करणे, विश्लेषण करणे इत्यादींची संधी मिळेल. प्रत्येक पाठाच्या शेवटी घटकांशी संबंधित क्यू.आर. कोड देण्यात आले आहेत. त्यांतील माहितीच्या आधारे घटकासंबधं ीचे अधिक ज्ञान मिळण्यास मदत होईल. तसेच विद्यार्थ्यांच्या अध्ययन, आकलन, उपयोजन आणि कौशल्य यांच्या क्षमतांत वाढ होऊन अध्ययन - अध्यापन प्रक्रिया सुलभ होईल अशी आशा आहे. हा पुनर्रचित अभ्यासक्रम विद्यार्थ्यांची आकलनशक्ती वाढविण्यासाठी सक्षम आहे. शैक्षणिक वर्ष २०१९-२० पासून इयत्ता अकरावी (वाणिज्य) साठी या अभ्यासक्रमाची अंमलबजावणी होत आहे. मंडळाला विश्वास आहे की, हे क्रमिक पुस्तक विद्यार्थ्यांना स्पर्धात्मक युगात मार्गदर्शक ठरेल. हे पुस्तक तयार करण्यासाठी दिलेल्या बहुमोल योगदानाबद्‌दल समिती सदस्य, अभ्यासगट सदस्य, समीक्षक आणि गुणवत्ता परीक्षक या सर्वांचे महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व अभ्यासक्रम संशोधन मंडळाच्या वतीने आभार. (डॉ. सुनिल मगर) पुणे संचालक दिनांक ः 20 OyZ २०१९ महाराष्ट्र राज्य पाठयपुस्तक निर्मिती भारतीय सौर दिनांक ः 30 OoîR> 1941 व अभ्यासक्रम संशाेधन मंडळ, पुणे वाणिज्य संघटन व व्यवस्थापन इयत्ता ११ वी क्षमता विधाने घटक घटक क्षमता विधाने क्रमांक वाणिज्य व व्यवसायाची संकल्पना समजणे. विविध आर्थिक कृतींचा अभ्यास करणे. व्यवसाय संकल्पना समजावून घेता येण.े वाणिज्य व पेशाची संकल्पना समजून घेता येण.े १ व्यवसायाची व्यवसायातील नफ्याचे महत्त्व समजून घेता येण.े ओळख व्यवसायाचे वर्गीकरण समजून घेण.े विद्यार्थ्यांना उद्योग व व्यवसाय संकल्पना स्पष्ट करता येण.े व्यापाराच्या Aनुषगिं क साधनांचा अभ्यास करता येण.े विद्यार्थ्यांना व्यापाराची संकल्पना स्पष्ट करता येण.े विद्यार्थ्यांना अंतर्गत व बहिर्गत व्यापार संकल्पनामधील फरक स्पष्ट करता येण.े विद्यार्थ्यांना घाऊक व्यापाराची संकल्पना समजणे. विद्यार्थ्यांना किरकोळ व्यापाराचे विविध प्रकार समजतात. २ व्यापार विद्यार्थ्यांना आंतरराष्ट्रीय व्यापार समजतो. विद्यार्थ्यांना आयात व्यापाराची कार्यपद्‌धती सांगता येत.े विद्यार्थ्यांना निर्यात व्यापाराची कार्यपद्‌धती सांगता येत.े विद्यार्थ्यांना पुनर्नियात व्यापाराची संकल्पना व अर्थ समजतो. विद्यार्थ्यांना लघुउद्योगाचा अर्थ व व्याख्या समजते. लघुउद्योग व उद्योगात लघुव्यवसायाचे महत्त्व समजते. ३ व्यवसाय लघु उद्योगाचे फायदे व आव्हाने स्पष्ट करता येतात. विद्यार्थ्यांना लघु उद्योग स्थापण्याची संकल्पना स्पष्ट करता येत.े विद्यार्थ्यांना खाजगी व्यवसाय संघटन प्रकारांची माहिती समजते. विद्यार्थ्यांना खाजगी व्यवसायाचा अर्थ व व्याख्या समजणे. व्यक्तीगत व्यापार प्रकारातील गुण, दोष, समजून घेण.े व्यवसाय भागीदारी संस्थेचे प्रकार, वैशिष्ट्ये, फायदे, तोटे समजून घेण.े ४ संघटनांचे प्रकार भागीदाराचे प्रकार व भागीदारी संस्थेचे प्रकार समजून घेण.े भाग - १ एकत्र हिंदू कुटुंब व्यवसायाची माहिती समजावून देण.े संयुक्त भांडवली संस्थेची वैशिष्ट्ये व गुण दोषांची माहिती समजावून देण.े विविध कंपन्यांची माहिती समजावून देण.े विद्यार्थ्यांना सहकारी संस्थांची वैशिष्ट्ये, फायदे व तोटे समजावून देण.े F व्यवसाय संघटनांचे अर्थ व व्याख्या सांगता येण.े विभागीय खाते प्रकाराची वैशिष्ट्ये अधोरेखीत करणे. व्यवसाय वैधानीक महामंडळ ही संकल्पना समजून घेण.े ५ संघटनांचे प्रकार सरकारी प्रमंडळ म्हणजे काय ते समजून घेण.े भाग - २ बहुराष्ट्रीय प्रमंडळ ही संकल्पना, त्याचा अर्थ, व्याख्या व महत्त्व समजून घेण.े विद्यार्थ्यांना व्यवसाय करणासाठी पूरक विविध संस्थेविषयी माहिती समजणे. विद्यार्थ्यांना लघुउद्योग विकास महामंडळाची वैशिष्ट्ये समजणे. व्यवसाय पूरक विद्यार्थ्यांना नाबार्ड विषयी वैशिष्ट्ये समजणे. ६ संस्था विद्यार्थ्यांना खादी व ग्रामोद्योग संस्थेची वैशिष्ट्ये समजणे. विद्यार्थ्यांना महिला बचत गटाचे कामकाज समजणे. विद्यार्थ्यांना जागतिक बँकेची माहिती समजणे. व्यावसायिक पर्यावरणाMm अर्थ सांगता येण.े व्यावसायिक पर्यावरणाची संकल्पना सांगता येण.े व्यावसायिक ७ व्यावसायिक पर्यावरणाचे महत्त्व सांगता येण.े पर्यावरण व्यावसायिक पर्यावरणाचे विविध पैलू सांगता येण.े नवीन आर्थिक धोरणाचा व्यवसायावर झालेलm परिणाम समजतो. व्यवस्थापन या संज्ञेची ओळख करून घेता येण.े व्यवस्थापन या संज्ञेचा अर्थ व व्याख्या स्पष्ट करणे. व्यवस्थापनाची ८ व्यवस्थापनाची वैशिष्ट्ये समजून घेण.े ओळख व्यवस्थापनाचे विविध स्तर व भूमिका समजून घेण.े व्यवस्थापन एक कला, शास्त्र व पेशा म्हणून जाणून घेण.े G AZwH«$‘{UH$m àH$aU H«$‘m§H$ àH$aUmMo Zmd n¥îR> H«$‘m§H$ 1. dm{UÁ¶ d ì¶dgm¶mMr AmoiI................ 1 2. ì¶mnma......................................... 24 3. bKwCXçmoJ...................................... 54 4. ì¶dgm¶ g§KQ>Zm§Mo àH$ma ^mJ-1.............. 68 5. ì¶dgm¶ g§KQ>Zm§Mo àH$ma ^mJ-2......... 106 6. ì¶dgm¶ ghm¶H$ g§ñWm.................... 130 7. ì¶mdgm{¶H$ n¶m©daU........................ 152 8. ì¶dñWmnZmMr AmoiI...................... 169 CËVa gyMr................................... 185 H 1. dm{UÁ¶ d ì¶dgm¶mMr AmoiI 1.1 àñVmdZm 1.6 ì¶mdgm{¶H$ H¥$VrMo dJuH$aU 1.2 Am{W©Ho$Va H¥$Vr 1.6.1 CXçmooJ 1.3 Am{W©H$ H¥$Vr 1.6.2 dm{UÁ¶ 1.3.1 ì¶dgm¶ 1.6.3 ì¶mdgm{¶H$ godm 1.3.2 noem · ’$aH$ 1.3.3 ZmoH$ar · gmam§e 1.4 ì¶dgm¶mMr CX²{XîQ>o · ñdmÜ¶m¶ 1.5 ì¶dgm¶mVrc Zâ¶mMo ‘hËËd ‘¶war, Zohm, amOoe, Mm‘u Am{U Jm¡V‘ hoo EH$‘oH$m§Mo Iyn Mm§Jco {‘Ì-‘¡{ÌUr AmhoV. gd©OU EH$m dJ©ImocrV O‘bo AmhoV. Vo gd©OU EH$‘oH$m§er Jßnm ‘maV Amnbo AZw^d gm§JV AmhoV. gm¡. Xoe‘wI, Á¶m noemZo g‘wnXo{eH$m AmhoV, Ë¶m dJm©V ¶oVmV Am{U ‘wcm§er Jßnm ‘maV, Ë¶m§Zm H$mhr àíZ {dMmaVmV. gm¡.Xoe‘wI - ‘wcm§Zmo, Vwåhmcm H$mhr AmR>dV¶§ H$m, Ooìhm Vwåhr Vw‘Mr 10dr Mr A§{V‘ narjoMr V¶mar H$aV hmoVmV Ë¶mdoir Vw‘À¶m AmB©Zo Vwåhmcm Mhm qH$dm H$m°’$s {Xcr hmoVr? gd©OU - hmo ‘°S>‘, Amåhmcm AmR>dV¶ gJi§. gm¡. Xoe‘wI - ¶mMmM AW©, H$mhr {H«$¶m Vw‘À¶m AmB©Zr Ho$ë¶m. ‘wcm§Zmo, Vwåhr Vw‘À¶m embm§V narjoZ§Va emioÀ¶m CnhmaJ¥hmV O‘cmV H$m H$Yr, Vwåhr H$mhr ImXçnXmW© ‘mJdco hmoVo H$m {VWo? Vwåhr Ë¶mMo n¡go {Xco hmoVo H$m? gd©OU - hmo¶ ‘°S>‘, Amåhr O‘cmo hmoVmo Am{U ImXçnXmW© Imë¶mZ§Va n¡gogwX²Ym {Xco hmoVo. gm¡. Xoe‘wI - ‘wcm§Zmo, Vwåhmcm Am{W©H$ Am{U Am{W©Ho$Va à{H«$¶o‘Ü¶o Agcocm ’$aH$ ‘mhrV Amho H$m? ‘¶wa/Jm¡V‘ - hmo ‘°S>‘, Ooìhm AmnU EImXo H$m‘ H$aVmo Am{U Ë¶m~Xë¶mV Ooìhm Amnë¶mcm AW©àmßVr hmoVo Ë¶mg Am{W©H$ à{H«$¶m Ago åhUVmV. Zohm - ¶m{déÜX à{H«$¶m hr Am{W©Ho$Va AgVo. Á¶m‘Ü¶o H$moUË¶mhr àH$maMr AW©àmßVr hmoV Zmhr. gm¡.Xoe‘wI - H$mhr CXmhaUo gm§Jy eH$Vm H$m? amOoe - hmo¶ ‘°S>‘. Ooìhm AmB© ñdV…À¶m ‘wbrgmR>r S´>og {edVo qH$dm emcm§V narjoÀ¶m doiocm Ooìhm Amåhmcm AmB©Zo Mhm/H$m°’$s {Xcocr hmoVr, ¶m gd© Am{W©Ho$Va à{H«$¶m hmoV. na§Vw, qenr Ooìhm H$nS>o {ecmB© H$aVmo Vr Am{W©H$ à{H«$¶m hmoVo. H$maU, Ë¶mcm Ë¶mMo n¡go {‘iVmV. gm¡. Xoe‘wI - A{Ve¶ CÎm‘. AmB©Zo S´>og {edcm Am{U qeß¶mZo XoIrc S´>og {edcm, XmoÝhr {H«$¶m EH$M AmhoV. na§Vw, AmB©Zo {edcocm S´>og hr Am{W©Ho$Va {H«$¶m AgVo. H$maU Ë¶mMo n¡go {Vcm {‘iV 1 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 ZmhrV nU qeß¶mcm n¡go {‘iVmV åhUyZ Vr Am{W©H$ à{H«$¶m Amho. Mm‘u - ‘J ‘°S>‘, qeß¶mMr H¥$Vr hm "ì¶dgm¶' Amho H$s$ "noem' Amho? gm¡. Xoe‘wI - ‘wcm§Zmo, ~Ky¶m.....AmnUm§g ì¶dgm¶, noem Am{U ZmoH$ar g§X^m©V Amnë¶mcm H$m¶ g‘OVo Vo. Mcm Va, ¶m gd© JmoîQ>r AmnU ¶m n{hë¶m àH$aUmV {eHy$¶m. 1.1. àñVmdZm … àË¶oH$ ‘mZdmcm Amnë¶m JaOm ^mJ{dÊ¶mgmR>r doJdoJiçm dñVy d godm§Mr JaO AgVo. Ë¶m‘wio Vo ñdV…cm Am¶wî¶^a H$mhr Var H$m‘m‘Ü¶o Jw§VyZ KoVmV. ¶m H¥$Vr§Mo dJuH$aU Am{W©H$ H¥$Vr d Am{W©Ho$Va H¥$Vr‘Ü¶o H$aVm ¶oVo. ‘mZdr H$m¶©/H¥$Vr Am{W©Ho$Va H¥$Vr Am{W©H$ H¥$Vr ì¶dgm¶ noem ZmoH$ar 1.2 Am{W©Ho$Va H¥$Vr : Am{W©Ho$Va H¥$Vr§‘Ü¶o n¡em§Mr Anojm Z R>odboë¶m H¥$Vr§Mm g‘mdoe hmoVmo. Á¶mV d¡¶p³VH$, gm‘m{OH$, Ym{‘©H$, gm§ñH¥${VH$ d ^md{ZH$ ~m~r§Mm g‘mdoe hmoVmo. CXm. nwñVHo$ dmMUo, OZVoMr godm H$aUo, AmB©Zo ñd¶§nmH$ ~ZdUo. 1.3 Am{W©H H¥$Vr : g‘mOmVrb gd© ñVamVyZ dñVy d godm ¶m§Mo CËnmXZ, {dVaU BË¶m{Xer g§~§YrV, n¡go {‘idÊ¶mÀ¶m hoVyZo Ho$boë¶m H¥$Vr§Mm g‘mdoe Am{W©H$ H¥$Vr§‘Ü¶o hmoVmo. CXm. H$m‘Jmam§Zr H$maImÝ¶mV H$m‘ H$aUo. Am{W©H$ H¥$Vt‘wio amoOJma {‘idUo gwb^ hmoVo. 1.3.1 ì¶dgm¶ … ì¶dgm¶ hm EImXçm ì¶³VrMm qH$dm EImXçm g‘yhmMo gwg§K{Q>V à¶ËZ Xe©{dVmo. dñVy d godm§Mo CËnmXZ H$ê$Z Am{U ~mOmnoR>o‘Ü¶o Ë¶m§Mr {dH«$r H$ê$Z Zâ¶mÀ¶m ñdê$nmV ‘mo~Xbm {‘i{dÊ¶mMm nX²YVera à¶ËZ ì¶mdgm{¶H$mH$Sy>Z Ho$bm OmVmo. VgoM g‘mOmÀ¶m {d{dY àH$maÀ¶m JaOm ^mJ{dë¶m OmVmV. EImXçm dñVyMo CËnmXZ H$aUo åhUOo Vr dñVy V¶ma H$aUo hmo¶. Ë¶m H$moUË¶mhr àH$maÀ¶m dñVy Agy eH$VmV. Ogo H¥$fr CËnmXZo qH$dm H$maImÝ¶mV V¶ma hmoUmè¶m dñVy. ¶m ‘mZdr l‘mÀ¶m ‘XVrZo [H§$dm ¶§ÌmÀ¶m gmhmæ¶mZo V¶ma Ho$coë¶m AgVmV. CXm … O{‘ZrMr ‘emJV H$ê$Z AÝZYmÝ¶mMo CËnmXZ H$aUo ho H¥$fr CËnmXZmMo CXmhaU Amho. VWm{n, ‘mZdr l‘ qH$dm ¶§Ìm§À¶m gmhmæ¶mZo H$maImÝ¶m‘YyZ Vob {~¶m§Mo ê$nm§Va ImXç VobmV H$aUo ho Am¡Xçmo{JH$ CËnmXZmMo CXmhaU Amho. 2 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 {dVaUm‘Ü¶o dñVy d godm ¶m§Mm g‘mdoe AgVmo. ¶m‘Ü¶o dmhVyH$, JmoXm‘, Om{hamV ¶m§À¶m gmhmæ¶mZo CËnmXH$mH$Sy>Z J«mhH$mH$S>o Ë¶m dñVy hñVm§VarV Ho$ë¶m OmVmV. ¶m gdmªMm g‘mdoe ì¶dgm¶ ¶m g§H$ënZoV hmoVmo. · ì¶dgm¶mMr ì¶m»¶m … 1) àm. h°Zo. - "‘mcmMo CËnmXZ H$aÊ¶mÀ¶m d g§nÎmr {‘i{dÊ¶mÀ¶m {XeoZo Ho$cocr gd© ‘mZdr H$m¶} åhUOo ì¶dgm¶ hmo¶'. 2) àm. àmB©S>, h½O, H$nya - "g‘mOmÀ¶m JaOm§Mr nyV©Vm H$aÊ¶mgmR>r dñVy Am{U godm§Mo Z’$m {‘i{dÊ¶mÀ¶m ÑîQr>Zo, CËnmXZ d {dH«$sgmR>r ì¶³VrZr gm‘y{hH$ à¶ËZ åhUOo ì¶dgm¶'. · ì¶dgm¶mMr d¡{eîQ>ço … ì¶dgm¶mMr d¡{eîQ>ço Imcrc à‘mUo ñnîQ> H$aVm ¶oVrc … 1. Am{W©H$ H¥$Vr- ì¶dgm¶ hr EH$ Am{W©H H¥$Vr Amho. Vr AW©àmßVrgmR>r d CnOr{dHo$gmR>r Ho$cr OmVo. Vr ào‘mgmR>r, AmnwcH$sgmR>r qH$dm H$éUogmR>r Ho$cr OmV Zmhr. 2. XmoZ nj- àË¶oH$ ì¶dgm¶mÀ¶m KS>m‘moS>r‘Ü¶o XodmUKodmU Ho$cr OmVo. XodmU KodmUrgmR>r H$‘rV H$‘r XmoZ njm§Mr JaO AgVo. Vo XmoZ nj åhUOoM J«mhH$ d {dH«o$Vm hmo¶. ì¶dgm¶mVrc ì¶dhma nyU© hmoUo åhUOoM IaoXrXma d {dH«o$Vm ¶m§À¶mVrc coIr qH$dm Vm|S>r H$ama hmo¶. 3. Z’$m hoVy- H$moUË¶mhr ì¶dgm¶mMm ‘yi CX²Xoe Z’$m {‘i{dUo AgVmo. ì¶dgm¶mV dñVy§Mr ‘moR>çm à‘mUmda {dH«$s H$ê$Z qH$dm dñVy§Mr qH$‘V WmoS>çm’$ma à‘mUmV H$‘r H$ê$Z OmñVrV OmñV Z’$m {‘i{dÊ¶mMm à¶ËZ ì¶mdgm{¶H$ H$aV AgVmo. Z’$m hm CX²¶moJmMm H$Um AgVmo H$s Á¶m‘wio ì¶dgm¶ XrK©H$mi Mmcy eH$Vmo. Z’$m hm ì¶dgm¶mZwgma doJdoJim AgVmo. 4. dñVy d godm§Mo CËnmXZ - H$moUË¶mhr dñVy§Mr qH$dm godm§Mr XodmUKodmU H$aÊ¶mnydu ì¶dgm¶m§Zm Ë¶m dñVy§Mo CËnmXZ H$amdo cmJVo. dñVy ¶m EH$Va H$maImÝ¶mV ‘moR>çm à‘mUmda {Z‘m©U Ho$ë¶m OmVmV qH$dm CËnmXH$mH$Sy>Z Ë¶mMm nwadR>m hmoV AgVmo. ¶m H¥$Vr‘Ü¶o Z’$m {‘idUo ho ‘hËËdmMo CX²{Xï> AgVo. 5. dñVy d godm§Mr XodmU KodmU - ì¶dgm¶m‘Ü¶o dñVy d godm§À¶m XodmU KodmUrMm g‘mdoe AgVmo. àË¶j qH$dm AàË¶j[aË¶m n¡emÀ¶m ê$nmV qH$dm qH$‘VrV dñVy d godm§Mr XodmU KodmU Ho$cr OmVo. CXm.- n¡emÀ¶m gmhmæ¶mZo dhr IaoXr H$aUo ¶mCcQ> dñVy {d{Z‘¶m‘Ü¶o dñVy d godm§À¶m ~m~VrV BVa dñVy§Mr XodmU KodmU Ho$cr OmVo. CXm.- JìhmÀ¶m ~Xë¶mV Vm§Xÿi XoUo. 3 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 Oa dñVyMo CËnmXZ ñdV…À¶m Cn^moJmgmR>r Ho$co OmV Agoc. CXm. nmoímmI ñdV…À¶m ‘wcrgmR>r {edUo Ë¶mcm CX²¶moJY§Xm åhUVm ¶oUma Zmhr nU nmoemI qeß¶mÀ¶m XþH$mZmV {edcm OmV Agoc d {edÊ¶mMo n¡go KoVco OmV AgVrc Va Ë¶mcm CX²¶moJY§Xm åhUVm ¶oB©b nU Oa dñVy XmZ Ho$br, ^oQ> {Xbr OmV Agob Va Ë¶mbm ì¶dgm¶ åhUVm ¶oV Zmhr. 6. dñVy d godm§Mm {d{Z‘¶ - àË¶oH$ ì¶dgm¶ àH$mamVrb ì¶dhma ho dñVy qH$dm godm ¶m§À¶mer g§~§YrV AgVmV. dñVy qH$dm godm§À¶m {edm¶ ì¶dgm¶ hmoD$ eH$V Zmhr. ¶m dñVy EH$Va Cn^mo½¶ dñVy qH$dm ^m§S>dbr dñVy AgVmV. ì¶dgm¶mgmR>r {Z‘m©U Ho$coë¶m godm ¶m AÑî¶ ñdê$nmÀ¶m AgVmV. na§Vw ì¶dgm¶ H$aÊ¶mgmR>r ¶m godm§Mr JaO AgVo. CXm. dmhVyH$, ~±H$, {d‘m B. dñVy Cn^mo½¶ dñVy ^m§S>dcr dñVy (Mhm, XÿY, no{Ýgc B.) (¶§Ìgm‘J«r, ’${Z©Ma B.) 7. ì¶dgm¶ gmVË¶ - àË¶oH$ ì¶dgm¶mV {Z¶{‘VnUo ì¶dhma hmoV AgVmV. Ho$di EH$M ì¶dhma Ho$cm Va Ë¶mcm ì¶dgm¶ åhUVm ¶oV Zmhr. CXm. EImXçmZo ñdV…Mr ‘moQ>ma {dH«$s H$ê$Z Z’$m {‘idcm Va Ë¶mcm ì¶dgm¶ H¥$Vr åhUVm ¶oUma Zmhr. Ë¶mMm ì¶dgm¶mV g‘mdoe hmoV Zmhr. na§Vw Vr ì¶³Vr {Z¶{‘VnUo ‘moQ>matMr IaoXr-{dH«$s H$aV Agoc Va Ë¶mcm ì¶dgm¶ ‘mZco OmVo. 8. A{ZpíMV naVmdm - ì¶dgm¶mV Zâ¶mMm A§XmO KoVm ¶oV Zmhr qH$dm Ë¶mMr h‘r XoVm ¶oV Zmhr. ì¶mdgm{¶H$m§Zm H$Yr Z’$m {‘iVmo qH$dm H$m§hr doiog ZwH$gmZhr ghZ H$amdo bmJVoo. 9. OmoIr‘ / YmoH$m … OmoIr‘ qH$dm YmoH$m hm àË¶oH$ ì¶dgm¶mVrb ‘hËËdmMm KQ>H$ Amho. ZwH$gmZrbm gm‘moao OmÊ¶mMm qMVoMm {df¶ Amho. XþX£dmZo AZno{jV qH$dm n[apñWVrOÝ¶ KQ>Zm§‘wio ì¶dgm¶mVrb Ymo³¶mMr Vrd«Vm H$‘r H$aVm ¶oVo. na§Vw Vr nyU©nUo Q>miVm ¶oV Zmhr Ë¶mVrb H$mhr KQ>H$ Q>mibo OmD$ eH$V ZmhrV H$maU Ë¶m§À¶mda ì¶mdgm{¶H$m§Mm Vm~m ZgVmo. CXm. ’$°eZ, CËnmXZ nX²YVrVrb ~Xb, Mmoar, AmJ, Z¡g{J©H$ AmnËVr, J«mhH$m§À¶m AmdS>r-{ZdS>r, ¶m gd© KQ>H$m§nmgyZ H$moUVmhr ì¶dgm¶ ‘w³V Zmhr. 10. Cn^mo³Ë¶m§Mo qH$dm J«mhH$m§Mo g‘mYmZ … gd© Am{W©H$ CnH«$‘m§Mo A§{V‘ Ü¶o¶ J«mhH$mMo g‘mYmZ ho AgVo Am{U H$moUVmhr ì¶dgm¶ Ë¶mbm AndmX ZgVmo. XO}Xma dñVy Am{U godm§Mm nwadR>m ‘m’$H$ qH$‘Vr‘Ü¶o H$ê$Z$ J«mhH$m§Mo g‘mYmZ H$aÊ¶mda AmYw{ZH$ ì¶dgm¶ ^a XoVmo. VgoM ZdrZ J«mhH$ {‘idUo d àñWm{nV J«mhH$ {Q>H$dUo ho à‘wI CX²{Xï> AgVo. 4 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 1.3.2 noem … noem hm Am{W©H$ H¥$Vr§Mm Agm ^mJ Amho H$s, Á¶m‘Ü¶o ì¶³Vr Ë¶mMo e¡j{UH$ kmZ d {deof H$m¡eë¶o dmnê$Z CËnÝZ {‘i{dÊ¶mÀ¶m hoVyZo godm nwa{dV AgVo. CXm. S>m°³Q>a, dH$sb, gZXr boImnmb B. a d¡{eîQ>ço … noemMr H$mhr d¡{eîQ>ço Imbrbà‘mUo AmhoV. 1. CX²Xoe : àË¶oH$ noem hm n¡gm {‘i{dÊ¶mgmR>r Ho$bm OmVmo. n¡gm {‘i{dÊ¶m~amo~aM g‘mOmbm godm XoD$Z Ë¶m§Mo àíZ gmoS>{dbo OmVmV. 2. nmÌVm : noem ñdrH$maUmè`m ì¶³ËmrZo {d{eîQ> àH$maMr nmÌVm YmaU Ho$ë¶m{edm¶ noem ñdrH$maVm ¶oV Zmhr. àË¶oH$ noemV {d{eîQ> kmZg‘wƒ¶mMm g‘mdoe AgVmo. ho kmZ nX²ÜmVera d Am¡nMm[aH$ à{ejUmX²dmaoM KoVbo nm{hOo. AÝ¶Wm kmZm{edm¶ AmnU noem Mmbdy eH$V Zmhr. ¶m H$[aVm kmZ A{YJ«hU H$aUo JaOoMo AgVo. 3. Am{W©H$ ‘mo~Xbm : noem‘Ü¶o, n¡emÀ¶m ‘mo~Xë¶mV godm {Xbr OmVo Ë¶mg ì¶mdgm{¶H$ ewëH$ (fees) Ago åhUVmV. noem‘Ü¶o {‘imbobo CËnÝÝm {ZpíMV ZgVo. noem H$aUmar ì¶³Ëmr ì¶dgm¶ g§KQ>Zm§‘Ü¶o H$m‘ H$aUmar H$‘©Mmar qH$dm ñd¶§amoOJmarV AgVo. gZXr boImnmb (C.A.) ZmoH$ar H$aV Agob Va Ë¶mbm nJma {‘iVmo na§Vw ñdV:Mo ImOJr {hemo~ VnmgUrMo H$m‘ H$aUo åhUOo ñd¶§amoOJma hmo¶. Ë¶mgmR>r Ë¶mbm ’$s ñdê$nmV CËnÝZ {‘iVo. 4. ^m§S>db : noem ñdrH$mabobr ì¶³Ëmr ñdV§ÌnUo H$m‘ H$aVo qH$dm EImXçm§À¶m A§VJ©V H$m‘ H$ê$ eH$Vo. ñdV§ÌnUo H$m‘ H$aUmèæmm ì¶³Vrbm noem‘Ü¶o pñWañWmda hmoÊ¶mgmR>r ‘moR>çm à‘mUmda ^m§S>db Jw§VdUyH$ H$amdr bmJVo. àË¶oH$ noemà‘mUo ¶mV ~Xb hmoVmo. 5. Zm|XUr d g^mgX : àË¶oH$ noemMr amîQ´>r¶ ñVamda ñdV§Ì g§KQ>Zm AgVo. Vr Amnë¶m noemer g§~{YV ì¶³Ëmr§À¶m noem~m~V {Z¶‘ ~Z{dVo. Ë¶m Ë¶m ì¶³VtZm Amnë¶m noemMr Zm|XUr g§~{YV g§KQ>Zo‘Ü¶o H$ê$Z ì¶dgm¶ H$aÊ¶mMo à‘mUnÌ KoUo Amdí¶H$ AgVo. CXm. dH$sb - ~ma H$mD$pÝgb Am°’$ B§{S>¶m gZXr boImnmb - BpÝñQ>Q>çwQ> Am°’$ MmQ>©S> AmH$m¢Q>§Q> Am°’$ B§{S>¶m (ICAI) S>m°³Q>a - B§{S>¶Z ‘o{S>H$b Agmo{eEeZ noem åhUyZ H$m‘ H$aUmè¶m§Zm g§~{YV g§KQ>ZoZo V¶ma Ho$boë¶m {Z¶‘mdbr§Mo nmbZ H$amdo bmJVo. àË¶oH$ noem ñdrH$maUmè`mbm g§~§{YV g§KQ>ZoMo g^mgXËd ¿`mdo bmJVo. 6. A-hñVm§VaUr¶ : H$moUVmhr noem hm noem H$aUmè¶mÀ¶m BÀN>oZwgma Xþgè¶mbm hñVm§V[aV H$aVm ¶oV Zmhr. CXm. d¡ÚH$s¶ ì¶dgm¶ H$aUmao S>m°³Q>a Amnbm XdmImZm d¡XçH$s¶ {ejU Z KoVboë¶m ‘wbmH$S>o hñVm§VarV H$ê$ eH$V ZmhrV. (na§Vw, Oa 5 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 Ë¶m§À¶m ‘wbmZo qH$dm ‘wbrZo dS>rbm§À¶mM noemMo Amdí¶H$ {ejU d à{ejU nyU© Ho$bobo Agob Va ‘mÌ Ë¶m§Mm noem nwT>o Mmb{dbm OmD$ eH$Vmo.) 7. H$m‘mMo ñdê$n : noem‘Ü¶o ewëH$ qH$dm ’$s AmH$mê$Z {deof godm {Xë¶m OmVmV. CXm. ñWmnË¶emñÌmV B‘maVrÀ¶m ~m§YH$m‘mMm ZH$mem ewëH$ qH$dm ’$s KoD$Z V¶ma H$ê$Z {Xbm OmVmo. 1.3.3 ZmoH$ar … AW© - ZmoH$ar H$aUo hr EH$ Am{W©H$ {H«$¶m Amho. ¶m‘Ü¶o H$‘©Mmar BVam§gmR>r H$m‘ H$aVmV. ¶m‘Ü¶o ‘mbH$ d H$m‘Jma Ago ZmVo AgVo. ‘mbH$ åhUOo Aer ì¶³Ëmr H$r Vr Xþgè`mbm H$m‘mMr g§Yr XoVo d H$m‘mMr g§Yr KoUmar ì¶³Ëmr åhUOo H$‘©Mmar (H$m‘Jma) hmo¶. H$m‘mMm ‘mo~Xbm d H$m‘mÀ¶m AQ>r ¶m~m~VrV XmoKm§‘Ü¶o H$ama Pmbobm AgVmo. a d¡{eîQ>ço … 1) CX²Xoe : ñdV:À¶m JaOm ^mJ{dÊ¶mgmR>r n¡gm {‘i{dUo hm H$‘©Mmè`mMm ‘w»¶ hoVy AgVmo. 2) nmÌVm : àË¶oH$ ZmoH$arV nmÌVoMr JaO AgVo. ZmoH$arÀ¶m ñdê$nmZwgma Hw$eb qH$dm AHw$eb H$m‘Jmam§Mr Amdí¶H$Vm R>aVo. H$m¡eë¶mÀ¶m H$m‘mgmR>r {d{eîQ> nmÌVoMr JaO AgVo. CXm. n[aMm[aH$m åhUyZ H$m‘ H$aÊ¶mgmR>r {d{eîQ> nmÌVm d H$m¡eë¶mMr JaO Amho. na§Vw, H$m¶m©b¶rZ godH$ (Am°{’$g ~m°¶) åhUyZ H$m‘ H$aÊ¶mgmR>r {d{eîQ> Aem nmÌVoMr JaO ZgVo H$maU Vo H$m‘ {deof H$m¡eë¶mMo Zmhr. 3) Am{W©H$ ‘mo~Xbm : H$m‘JmamZo {d{eîQ> doioV nyU© Ho$boë¶m H$m‘mMm ‘mo~Xbm åhUyZ nJma qH$dm ‘Owar {Xbr OmVo. nJma ‘{hÝ¶mbm {Xbm OmVmo. ‘Owar Zo‘UyH$ H$aVmZmM AmR>dS>m qH$dm XaamoO XoÊ¶mMo R>a{dbo OmVo. nJmaXmambm ~moZg, ^ËVo, {Zdmg ì¶dñWm d BVa godm {Xë¶m OmVmV. 4) ^m§S>db : ZmoH$ar H$aÊ¶mgmR>r ^m§S>dbmMr Amdí¶H$Vm ZgVo. H$maU ‘mbH$ ZmoH$ar H$aUmè¶m H$‘©Mmè¶mbm H$m‘ H$aÊ¶mgmR>r gd© gmo¶r CnbãY H$ê$Z XoVmo. 5) Zm§oXUr : ZmoH$argmR>r Zmo§XUrMr JaO ZgVo. na§Vw àË¶oH$ ZmoH$aXmamZo ZmoH$ar H$aVmZm ZmoH$arÀ¶m {Z¶‘ d AQ>r§Mo nmbZ Ho$bo nm{hOo. ¶m AQ>r XmoKm§‘Ü¶o Pmboë¶m H$amamV Z‘yX Ho$boë¶m AgVmV. 6) A-hñVm§VaUr¶ : H$moUVrhr ZmoH$ar EH$m ì¶³VrH$Sy>Z Xþgè¶m ì¶³VrH$So hñVm§V[aV H$aVm ¶oV Zmhr. CXm.… {ejH$ godm {Zd¥ËV Pmë¶mda Amnë¶m OmJoda Amnë¶m ‘wbmMr qH$dm ‘wbrMr Zo‘UyH$ H$ê$ eH$V Zmhr. 6 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 7) H$m‘mMo ñdê$n : àË¶oH$ H$‘©Mmè¶mg Zo‘yZ {Xbobo H$m‘ nyU© H$aUo Ano{jV AgVo. ZmoH$arMo ñdê$n ho Ë¶mÀ¶m ‘mbH$mÀ¶m H$m‘mÀ¶m ñdê$nmda Adb§~yZ AgVo. · H¥$Vr - EImXm ì¶mdgm{¶H$, noem ñdrH$mabobr EImXr ì¶³Vr Am{U EImXm H$‘©Mmar ho {VKo EH$‘oH$m§da A{O~mV Adb§~yZ Z amhVm Amnmnbr H$m¶} nma nmS>y eH$VmV H$m? ¶mda dJm©V {ejH$m§~amo~a MMm© H$am. · H¥$Vr - "gyaO' ¶mÀ¶m ‘mbH$sMr EH$ dmhVyH$ H§$nZr Amho. ¶m EOÝgrX²dmao Vmo bmoH$m§Mr AZoH$ àH$maMr àdmgr H$m‘o H$aVmo. CXm. {d‘mZàdmgmMo AmajU H$aUo, aoëdo àdmgmMo AmajU H$aUo, ghbr§Mo Am¶moOZ H$aUo BË¶mXr. ¶m godm§À¶m ~Xë¶mV Vmo ewëH$ AmH$maVmo. Vw‘À¶m‘Vo gyaO hm ì¶mdgm{¶H$ Amho H$r Ë¶m§Zo noem ñdrH$mabobm Amho? · H¥$Vr - AmOÀ¶m H$mimV ¶m§{ÌH$rH$aUm‘wio CËnmXZ ‘moR>çm à‘mUmV hmoVo. bmoH$m§ZmgX²Ym hmVmZo V¶ma Ho$boë¶m dñVy§nojm ¶§ÌmZo CËnm{XV Ho$boë¶m dñVy OmñV AmdS>VmV. VargwX²Ym ¶odë¶mMr n¡R>Ur d gmobmnyaÀ¶m hmV‘mJmdarb MmXa ¶m§Zm ~mOmanoR>oV IynM ‘mJUr Amho. ¶mMr H$maUo emoYÊ¶mgmR>r Amnë¶m {ejH$m§~amo~a MMm© H$am. 1.4 ì¶dgm¶mMr CX²{XîQ>o … gd© ì¶mdgm{¶H$ H¥$Vr§Zm ì¶dgm¶mMr CX²{XîQ>o ‘mJ©Xe©H$ R>aVmV. Ë¶mMo dJuH$aU nwTrbà‘mUo. 1) Am{W©H$ CX²{XîQ>o 2) gm‘m{OH$ CX²{XîQo$ 1) Am{W©H$ CX²{XîQ>ço : A) Z’$m {‘i{dUo : Z’$m hm pñWaVm d dmT>rgmR>r Amdí¶H$ AgVmo. ~) ZdrZ J«mhH$ emoYUo : ì¶mdgm{¶H$ g§KQ>Zm§Zm ZdrZ J«mhH$ {‘i{dÊ¶mgmR>r d àñW{nV J«mhH$ {Q>H$dyZ R>odÊ¶mgmR>r Iyn à¶ËZ H$aÊ¶mMr JaO AgVo. H$) ZmdrÝ¶nyU© CnH«$‘ : ZdH$ënZm åhUOo Agm gH$amË‘H$ ~Xb Omo CËnmXZmV qH$dm CËnmXZ à{H«$¶o‘Ü¶o gwYmaUm KS>dyZ AmUVmo. Ë¶mgmR>r g§emoYZ d {dH$mg, ~mOma gd}jU, ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna B. gmR>r n¡go IM© H$amdo bmJVmV. S>) CnbãY gmYZm§Mm gw¶mo½¶ dmna : CnbãY gmYZo hr Xþ‘ui AgyZ Ë¶m§Mm n¶m©¶r dmna AgVmo. gXa gmYZm§Mm gw¶mo½¶ dmna d H$‘rV H$‘r Anì¶¶ hm A{YH$ Z’$m {‘i{dÊ¶mgmR>r Amdí¶H$ R>aVmo. 2) gm‘m{OH$ CX²{XîQ>ço : A) XO}Xma CËnmXZmMm nwadR>m H$aUo : àË¶oH$ ì¶dgm¶mZo XO}Xma dñVy§Mm nwadR>m H$aUo Amdí¶H$ AgVo. dñVy CËnmXZmMm XOm© åhUOoM dñVyMr ewX²YVm, gwapjVVm, {Q>H$mD$nUm, Cn¶mo{JVm B. 7 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 ~) ì¶mnmamVrb J¡aì¶dhma Q>miUo : H$mim~mOma, MwH$rMr dOZ‘mno, ’$gì¶m Om{hamVr B. JmoîQ>r ì¶mnmamVrb J¡aì¶dhmamV ¶oVmV. ì¶dgm¶mV {Q>H$yZ amhÊ¶mgmR>r d ì¶dgm¶ dmTrgmR>r ì¶mdgm{¶H$m§Zr J¡aì¶dhma Q>miUo Amdí¶H$ Amho. H$) amoOJma {Z{‘©Vr : g‘mOmVrb Hw$eb d AHw$eb ‘Zwî¶~imgmR>r ZmoH$arÀ¶m g§Yr {Z‘m©U H$aUo ho ì¶dgm¶ g§ñWoMo gm‘m{OH$ CX²{XîQ Amho. ZmoH$ar XoVmZm g‘mOmVrb Am{W©H$X¥îQ>çm ‘mJmg d An§J ì¶³Vr§Zm àmYmÝ¶ XoUo Amdí¶H$ Amho. S>) H$‘©Mmar H$ë¶mU : Hw$eb d AHw$eb H$‘©Mmar hm g‘mOmMm EH$ ^mJ Amho. ¶m H$m‘Jmam§Mr H$miOr KoVbr Va ho EH$ gm‘mOmMo H$ë¶mU hmoB©b. ¶m H$m‘Jmam§Mo H$ë¶mU gmYÊ¶mgmR>r Ë¶m§Zm ¶mo½¶ d {Z¶{‘V ‘mo~Xbm, H$m‘mÀ¶m {R>H$mÊmr gw{dYm nwa{dUo, {Z…njnmVr YmoaU Adb§~Uo d nJmamì¶{V[a³V BVa ‘mo~Xbo XoUo Amdí¶H$ Amho. B) gm‘m{OH$ àíZ gmoS>{dÊ¶mg ‘XV H$aUo : dmTË¶m Am¡X²¶mo{JH$aUm‘wio AZoH$ gm‘m{OH$ àíZ {Z‘m©U hmoV AmhoV. CXm. dmhVwH$sMr H$m|S>r, hdm d nmUr àXyfU, dmTVr PmonS>nQ²>Q>r B. ~m~VrV ì¶mdgm{¶H$mZo OmJê$H$ amhÿZ ho àíZ H$‘r H$aÊ¶mgmR>r à¶ËZ Ho$bm nm{hOo. B©) gm‘m{OH$ H$ë¶mUmV gh^mJ : g‘mOmÀ¶m gd©gmYmaU H$ë¶mUmgmR>r ì¶mdgm{¶H$m§Zr OmJê$H$ Agbo nm{hOo. Amdí¶H$ VoWo XoU½¶m XoUo, Cƒ {ejUmgmR>r {dX>çmÏ¶mªZm {eî¶d¥ËVr XoUo B. ‘mJmªZr gm‘m{OH$ H$ë¶mUmV gh^mJr hmoVm ¶oVo. 1.5 ì¶dgm¶mVrb Zâ¶mMr ^y{‘H$m … àË¶oH$ ì¶dgm¶ H$aÊ¶mMm ‘w»¶ CX²Xoe Z’$m {‘i{dUo hm AgVmo. IMm©nojm ‘hgwbr CËnÝZ A{YH$ AgUo åhUOoM Z’$m hmo¶. Z’$m = CËnÝÝm - EHy$U IM© Jw§VdUyH$ naVmdm ì¶dgm¶mV {Q>Hy$Z amhUo g§emoYZ d {dH$mg YmoH$m nËH$aÊ¶mMo ’$i Z’$m dmT d {dñVma CXa{Zdm©hmMo gmYZ H$m¶©j‘VoV dmT> 8 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 · Zâ¶mMr ^y{‘H$m … A) Jw§VdUyH$Xmam§Zm naVmdm : ì¶³VrH$S>yZ ì¶dgm¶mV ^m§S>db Jw§VdUyH$ H$aÊ¶m‘mJMr Anojm åhUOo Jw§VdUwH$rdarb Ano{jV naVmdm hmo¶. Ë¶mgmR>r ì¶dgm¶mbm Mm§Jbm Z’$m hmoUo Ano{jV AgVo. ~) g§emoYZ d {dH$mg : ì¶dgm¶mMm {dH$mg d {dñVmamgmR>r nwaoem Zâ¶mMr JaO AgVo.Ë¶m‘wio A{YH$ IM© H$ê$Z ì¶dgm¶ gj‘ H$aVm ¶oVmo. Ë¶m‘wio ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna H$ê$Z H$‘r CËnmXZ IMm©V ZmdrÝ¶nyU© CËnmXZ Ho$ë¶mZo g§nyU© amîQ—mbm bm^ hmoVmo. H$) dmT d {dñVma : Z’$m {‘i{dUo hm A§VJ©V òmoV Amho. ¶m Zmâ¶mMm dmna ì¶dgm¶mMm {dñVma d dmT H$aÊ¶mgmR>r Ho$bm OmD$ eH$Vmo. Zâ¶mMm H$mhr ^mJ ({hñgm) nwZJwªVdUwH$sgmR>r, {d{dYVogmR>r dmnaVm ¶oVmo. S>) H$m¶©j‘VoV dmT : Zâ¶m‘wio doioV H$m‘Jmam§Mo doVZ d {Z¶‘rV XoUr XoVm ¶oVmV. Ë¶m‘wio H$m‘Jmam§Zm àoaUm {‘iVo. eodQ>r ¶m‘wio g§nyU© g§KQ>ZoMr H$m¶©j‘Vm dmTVo. B) CXa{Zdm©hmMo gmYZ : OrdZ OJÊ¶mgmR>r AWm©V CXa{Zdm©hmgmR>r ‘mZd ì¶dgm¶mV Z’$m {‘i{dVmo. nwaogm Z’$m {‘idyZ Vmo Amnë¶m {d{dY JaOm nyU© H$aVmo. Ë¶m‘wio Mm§Jbo OrdZ‘mZ g‘mYmZH$maH$nUo OJVmo d OrdZ‘mZmMm XOm© C§Mmdy eH$Vmo. ’$) YmoH$m nËH$aÊ¶mMo ’$i : ì¶dgm¶mV ì¶mdgm{¶H$mZo ñdrH$maboë¶m Ymo³¶m~X²XbMo ~pjg åhUOo Z’$m hmo¶. Á¶m Ymo³¶m§Mm {d‘m CVadVm ¶oV Zmhr Ë¶m§Mm ‘mo~Xbm Z’$m hmo¶. CXm. ‘mJUr H$‘r hmoUo, à{VHy$b gaH$mar YmoaU B. J) ì¶dgm¶mV {Q>Hy$Z amhUo. Z’$m àmßËmr‘wio ì¶mdgm{¶H$mbm ~mOmanoR>oV {Q>H$yZ amhmÊ¶mgmR>r ‘XV hmoVo. ì¶dgm¶mV nwaogm Z’$m {‘iV Zgob Va ñnY}À¶m ~mOmanoR>oV {Q>H$yZ amhVm ¶oV Zmhr. H$moUË¶mhr bhmZ XþH$mZmbm qH$dm ‘moR>çm ì¶mnmar g§Hw$bmbm (‘m°bbm) ^oQ> XoD$Z Z’$m H$moUË¶m H$maUmgmR>r ‘hËËdmMm dmQ>Vmo Vo g‘OyZ ¿¶m. 1.6 ì¶dgm¶mÀ¶m H¥$VrMo dJuH$aU … n«m‘w»¶mZo ì¶mdgm{¶H$ H¥$VtMo dJuH$aU nwT>rb XmoZ JQ>mV H$aVm ¶oB©b. i) CXçmoJ ii) dm{UÁ¶ CX²¶moJ hm dñVy d godm§À¶m CËnmXZmer g§~§{YV AgVmo Va dm{UÁ¶ ho Ë¶m§À¶m {dVaUmer g§~§{YV AgVo. 9 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 ì¶dgm¶ CXçmoJ dm{UÁ¶ àmW{‘H$ CXçmoJ Xþæ¶‘ CXçmoJ godm CXçmoJ 1. eoVr 1. CËnmXZ 1. dmhVyH$ 2. CËIZZ 2. ~m§YH$m‘ 2. ~±H$ 3. O¡{dH$ 3. CnhmaJ¥h 4. n¶©Q>Z 5. ‘Zmoa§OZ ì¶mnma ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo A§VJ©V Am§VaamîQ´>r¶ 1. dmhVyH$ 2. JmoXm‘ KmD$H$ {H$aH$moi Am¶mV {Z¶m©V nwZ{Z©¶m©V 3. {d‘m ì¶mnma ì¶mnma ì¶mnma ì¶mnma ì¶mnma 4. ~±H$ 5. Om{hamV 6. ì¶mnmar A{^H$V} 7. g§XoedhZ 1.6.1 CX²¶mooJ … CX²¶moJ åhUOo H$ÀÀ¶m‘mbmda à{H«$¶m H$ê$Z dmnam¶mo½¶ dñVyV ê$nm§Va H$aÊ¶mMr à{H«$¶m hmo¶. ¶m‘Ü¶o dñVyMo CËnmXZ, à{H«$¶m, CËIZZ, àOZZ, newnmbZ ¶m§Mm g‘mdoe hmoVmo. CËnm{XV hmoUmam ‘mb hm J«mhH$mon¶moJr dñVy AgVmo. J«mhH$mon¶moJr dñVy WoQ> J«mhH$mX²dmao dmnaë¶m OmVmV Va ^m§S>dbr dñËmyMm Cn¶moJ CX²¶moJm§À¶m nwT>rb CËnmXZmgmR>r Ho$bm OmVmo. CX²¶moJ åhUOo dñVy CËnmXZmMm g‘yh hmo¶. EH$mM àH$maÀ¶m qH$dm g§~{YV dñVy§Mo CËnmXZ H$aUmam g‘yh hmo¶. CXm. gmIa CX²¶moJmV D$gmnmgyZ gmIa ~Z{dUo. VgoM Bbo³Q´>m°{ZH$ CX²¶moJmV Bbo³Q´>m°{ZH$ dñVy V¶ma H$aUmè`m gd© H$maImÝ¶m§Mm g‘mdoe hmoVmo. Ë¶mMà‘mUo ~±qH$J, CnhmaJ¥h, {d‘mH§$nÝ¶m B. godm§MmgwX²Ym godm CX²¶moJm‘Ü¶o g‘mdoe hmoVmo. CX²¶moJm‘wio ê$n Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. CX²¶moJm‘Ü¶o H$ÀÀ¶m ‘mbmMo ê$nm§Va dmnam¶mo½¶ n³³¶m ‘mbmV Ho$bo OmVo. ¶mgmR>r ‘mZdr l‘, ¶§Ìo d ^m§S>dbmMr Amdí¶H$Vm AgVo. gd© Am¡Xçmo{JH$ H$m¶} hr H$maImÝ¶mVyZ MmbVmV. H$mhr bhmZ ñdénmMr H$m‘o Kam‘YyZ gwÜXm nyU© H$aVm ¶oVmV. WmoS>³¶mV, ho gd© CX²¶moJmÀ¶m AmH$ma‘mZmda Adb§~Zy Amho. · CXçmooJ ho à‘wI VrZ JQ>mV {d^mJbo AmhoV. A) àmW{‘H$ CX²¶mooJ : àmW{‘H$ CX²¶moJ ho {ZgJm©da Adb§~yZ AgVmV. hm {ZgJm©{^‘wI CX²¶moJ Amho. àmW{‘H$ CX²¶moJmVyZ {Z‘m©U Pmboë¶m CËnmXZmdaVr Xþæ¶‘ CX²¶moJ MmbV AgVmV. àmW{‘H$ CX²¶moJmMo VrZ àH$ma nS>VmV. 10 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 1) H¥$fr CX²¶moJ : ¶m CX²¶moJmV eoVr CX²¶moJmMm g‘mdoe hmoVmo. ¶m CX²¶moJmVrb dñVyMm XOm© {d{dY KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVmo. CXm. O{‘ZrMr CËnmXH$Vm, nmD$g, hdm‘mZ B. 2) CËIZZ CX²¶mooJ : ¶m CX²¶moJm‘Ü¶o {ZgJm©‘Ü¶o Agbobr g§nÎmr à¶ËZnyd©H$ ~mhoa H$mT>br OmVo. CXm. ImUr‘YyZ I{ZOo ~mhoa H$mT>Uo. O{‘ZrImbyZ Vob ~mhoa H$mT>Uo B. ¶mVyZ {‘imbobm ‘mb H$mhrdoim OgmÀ¶m Vgm dmnaVm ¶oVmo. ‘mÌ H$mhrdoim Ë¶mda à{H«$¶m H$aUo OéarMo AgVo. 3) O¡{dH$ CX²¶mooJ : O¡{dH$ CX²¶moJm‘Ü¶o amono, newnmbZ BË¶mXtMm g‘mdoe hmoVmo CXm. newg§dY©Z, amondm{Q>H$m, dZeoVr, aoer‘ CX²¶moJ B. ~) Xþæ¶‘ CX²¶moJ : ho CX²¶moJ àmW{‘H$ CX²¶moJmdaVr Adb§~yZ AgVmV. Xþæ¶‘ CX²¶moJ H$ÀÀ¶m ‘mbmMo n³³¶m‘mbm‘Ü¶o ê$nm§Va H$aVmV. CXm. Q>mo‘°Q>mo CËnmXZ àmW{‘H$ CX²¶moJ AgyZ Ë¶mnmgyZ gm°g(ag) V¶ma H$aUmam Xþæ¶‘ CX²¶moJ hmo¶. · ¶m CX²¶moJmMo XmoZ àH$ma nS>VmV. 1) CËnmXZ CX²¶mooJ : H$ÀÀ¶m‘mbmMo n³³¶m ‘mbmV ‘Zwî¶~imÀ¶m d ¶§ÌmÀ¶m gmhmæ¶mZo ê$nm§Va H$aÊ¶mÀ¶m CX²¶moJmbm CËnmXZ CX²¶moJ åhUVmV. A§{V‘ CËnmXZmV ^m§S>dbr dñVy§Mm d J¥hmon¶moJr dñVy§Mm g‘mdoe hmoVmo. CXm. H$mnS>, gmIa, H$mJX CX²¶moJ B. 2) ~m§YH$m‘ CX²¶mooJ : Oo CX²¶moJ B‘maV, YaUo, nwb, añVo, ~moJXo B. V¶ma H$aÊ¶mV Jw§Vbobo AgVmV Ë¶m§Zm ~m§YH$m‘ CX²¶moJ åhUVmV. BVa CX²¶moJmV dñVy§Mo CËnmXZ EH$m {R>H$mUr d {dH«$r BVaÌ Ho$br OmVo. nU ¶m CX²¶moJmV dñVy CËnmXZ d {dH«$r EH$mM {R>H$mUr Ho$br OmVo. ¶m CX²¶moJmV AMb g§nËVr {Z‘m©U Ho$br OmVo. $H ) godm CX²¶mooJ : godm CX²¶moJ àmW{‘H$ d Xþæ¶‘ CX²¶moJm§Zm godm nwa{dVmV. ho CX²¶moJ {d{dY godm nwadVmV. ¶m‘Ü¶o dmhVyH$, {d‘m, ~±qH$J ho nma§n[aH$ d AmYw{ZH$ CX²¶moJmV {Zdmg CXçmoJ d CnhmaJ¥ho, n¶©Q>Z CXçmoJ, H$a‘UyH$ (‘Zmoa§OZ) ¶m§Mm g‘mdoe hmoVmo. 1.6.2. dm{UÁ¶ … · AW© : ì¶mdgm{¶H$ H¥$VrMm dm{UÁ¶ hm Agm KQ>H$ Amho H$r Omo CX²¶moJm§Zr {Z‘m©U Ho$boë¶m dñVy d godm§Mo {dVaU H$aVmo. ¶m‘Ü¶o dñVy§Mo {dVaU gwb^nUo d A{daVnUo nwa{dVm ¶oVmV. CËnmXH$ d J«mhH$ ¶m§À¶m‘Yrb goVy åhUyZ dm{UÁ¶ H$m‘ H$aVo. n¡gm qH$dm n¡emMo ‘yë¶ ¶m§À¶m ‘mo~Xë¶mV dñVy Am{U godm ¶m§Mr XodmU KodmU H$ê$Z hm hoVy gmYbm OmVmo. 11 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 · dm{UÁ¶mMo XmoZ àH$ma nS>VmV. 1) ì¶mnma d 2) ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo : · ì¶mnma : ì¶mnma åhUOo dñVy d godm§Mr IaoXr d {dH«$rMm ì¶dhma hmo¶. CËnmXH$ d J«mhH$ ¶m§À¶mVrb g§~§Y gmYUmam ì¶mnmar hm Xþdm Amho. ì¶mnmam‘Ü¶o dñVy d godm§Mm {d{Z‘¶ n¡emÀ¶m ‘mo~Xë¶mV qH$dm dñVw{d{Z‘¶mV Ho$bm OmVmo. J«mhH$m§Zm dñVy doJdoJiçm ~mOmanoR>oV CnbãY H$ê$Z {Xë¶m OmVmV. ì¶mnmam‘wio dñVy d godm§Mo ‘mbH$r hñVm§VaU Ho$bo OmVo. · ì¶mnmamMo dJuH$aU/àH$ma … A) A§VJ©V ì¶mnma … A§VJ©V ì¶mnmamV dñVy d godm§Mr IaoXr d {dH«$r Xoem§À¶m ^m¡Jmo{bH$ gr‘m§VJ©V Ho$br OmVoo. ¶m ì¶mnmamgmR>r Xoer MbZ dmnabo OmVo. A§VJ©V ì¶mnmamV nwT>rb àH$mam§Mm g‘mdoe hmoVmo. i) KmD$H$ ì¶mnma : KmD$H$ ì¶mnmamV dñVy d godm ‘moR>çm à‘mUmV IaoXr d {dH«$r Ho$ë¶m OmVmV. KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$mH$S>yZ ‘moR>çm à‘mUmda ‘mbmMr IaoXr H$ê$Z {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm bhmZ à‘mUmV {dH«$r H$aVmo. KmD$H$ ì¶mnmar hm CËnmXH$ d {H$aH$moi {dH«o$Vm ¶m§À¶mVrb Xþdm Amho. ii) {H$aH$moi ì¶mnma : Omo ì¶mnmar KmD$H$ ì¶mnmè`mH$S>yZ qH$dm H$mhr doim àË¶j CËnmXH$mH$S>yZ dñVy§Mr IaoXr H$aVmo. A§{V‘ J«mhH$mg bhmZ à‘mUmda {dH«$r H$aVmo Ë¶mg {H$aH$moi ì¶mnmar Ago åhUVmV. {H$aH$moi ì¶mnmar CËnmXH d Cßm^mo³Vm (J«mhH$) ¶m§Vrb Xþdm Amho. ~) Am§VaaîQ´>r¶ ì¶mnma … XmoZ qH$dm XmoZ nojm A{YH$ Xoem§‘Ü¶o MmbUmè`m ì¶mnmambm Am§VaamîQ´>r¶/{dXoer ì¶mnma åhUVmV. Am§VaamîQ´r¶ ì¶mnmamV naH$r¶ qH$dm {dXoer ì¶mnmamMo dJuH$aU nwT>rbà‘mUo Ho$bo OmVo. i) Am¶mV ì¶mnma : Ooìhm Xþgè`m amï´>mH$S>yZ qH$dm XoemH$S>yZ dñVy d godm§Mr IaoXr Ho$br OmVo Ë¶mg Am¶mV ì¶mnma åhUVmV. ii) {Z¶m©V ì¶mnma : Ooìhm Xþgè`m amï´m>g dñVy {dH«$r Ho$ë¶m OmVmV Ë¶mg {Z¶m©V ì¶mnma åhUVmV. iii) nwZ{Z©¶m©V : Am¶mV d {Z¶m©V ¶mMo EH$ÌrH$aU åhUOo nwZ{Z©¶m©V hmo¶. ¶m‘Ü¶o EH$m XoemVyZ Am¶mV Ho$bobm ‘mb Xþgè`m XoemV nwZ{d©H«$rgmR>r nmR>dbm OmVmo. CXm. ^maVr¶ {dH«o$Vo (ì¶mnma) OnmZ H$S>yZ ‘mb KoVmV Am{U Am{’«$Ho$bm nwZ{Z©¶m©V H$aVmV. 1.6.3. ì¶mdgm{¶H$ godm (AZwf§{JH$ godm) … CËnmXZmÀ¶m {R>H$mUmnmgyZ {dH«$r {R>H$mUmn¶ªV dñVy§Mm gwairVnUo nwadR>m H$aÊ¶mgmR>r Ho$boë¶m H¥$Vrg ì¶mdgm{¶H$ godm åhUVmV. ¶m godm ì¶mnmamg ‘XV H$aÊ¶mMr ^y{‘H$m ~OmdVmV. ì¶mdgm{¶H$ godm ¶m dñVy d godm§Mo CËnmXZ Am{U {dVaU ¶mVrb AS>Wio H$‘r H$aVmV. 12 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 · Imbrb à‘mUo {d{dY AZwf§{JH$ gmYZo AmhoV. i) dmhVyH$ ì¶dñWm : CËnmXZmÀ¶m {R>H$mUr gd© dñVy§Mr {dH«$r H$aUo e³¶ ZgVo åhUyZ Á¶m {R>H$mUr dñVy§Mr ‘mJUr AgVo Aem doJdoJiçm {R>H$mUr CËnmXZmMr {dH«$r H$amdr bmJVo. dñVy d ì¶³VtZm EH$ {R>H$mUmhyZ Xþgè`m {R>H$mUr KodyZ OmÊ¶mgmR>r dmhVwH$rMm dmna Ho$bm OmVmo. ii) JmoXm‘/gmR>dUyH$ : CËnmXH$ d Cn^mo³Ëmm ¶m§À¶m‘Ü¶o A§Va AgVo. H$mhr dñVy§Mo CËnmXZ df©^a Ho$bo OmVo. na§Vw dmna ‘mÌ {d{eîQ> H$mbmdYrVM Ho$bm OmVmo. Va H$mhr CËnmXZo {d{eîQ> H$mimV CËnm[XV Ho$br OmVmV ‘mÌ dmna df©^a Ho$bm OmVmo åhUyZ CËnmXZmMr gmR>dUyH$ H$amdr bmJVo. ¶m{edm¶ CËnm{XV dñVy§Zm {d{dY H$maUmZo hmoUmè`m Ymo³¶m§nmgyZ g§ajU {‘iÊ¶mgmR>r d CËnmXZmÀ¶m qH$‘Vr pñWa R>odÊ¶mgmR>r VgoM ‘mJUr d nwadR>m ¶mV {Z¶{‘VVm AmUÊ¶mgmR>r gmR>dUyH$ / JmoXm‘mMr JaO Amho. iii) {d‘m : ì¶dgm¶mV AZoH$ àH$maMo YmoHo$ AgVmV. gm‘mÝ¶nUo CËnmXZmg AmJ,Mmoar, AnKmV B. ‘wio YmoHo$ {Z‘m©U hmoVmV. ì¶mdgm{¶H$m§Zm ¶m Ymo³¶m§nmgyZ g§ajU {‘idÊ¶mgmR>r {d‘m Amdí¶H$ Amho. {d‘m H§$nÝ¶m ¶m gd© Ymo³¶mnmgyZ ì¶dgm¶mMo g§ajU H$aVmV. ì¶mdgm{¶H$ ¶mgmR>r dñVyMm {d‘m KoD$Z {d‘m H$§nZrZo R>a{dbobo {d‘m hßËmo {Z¶{‘VnUo ^aVmo. ì¶mdgm{¶H$mbm YmoHo$ nyU©V… Q>miVm ¶oV ZmhrV. na§Vw {d‘m KoD$Z Ë¶mMr Vrd«Vm H$‘r H$aVm ¶oVo. iv) ~±H : ì¶dgm¶mMr ñWmnZm H$ê$Z Vmo ¶eñdrnUo Mmb{dÊ¶mgmR>r n¡emMr Amdí¶H$Vm AgVo. ~±H$ n¡gm d Amdí¶H$ {ZYrMm nwadR>m H$aVo. ~±H ì¶dgm¶m§Zm H$O}, A{Y{dH$f© gdbV, amoI C>Mb (cash credit) B. godm XoVo. ¶m {edm¶ YZmXoe, {S>‘m§S> S´>mâQ>, E.Q>r.E‘², S>o{~Q> H$mS>©, H«o$S>rQ> H$mS>© B. godm nwa{dVo. ¶m‘wio ì¶dgm¶mMo X¡Z§{XZ H$m‘H$mO gwairVnUo Mmb{dÊ¶mg ‘XV hmoVo. v) Om{hamV : Om{hamV ho CËnm[XV dñVy d godm§Mo {dH«$rMo à^mdr gmYZ Amho. CËnmXH$ Amnë¶m CËnmXZm{df¶r gd© ‘m{hVr J«mhH$mbm Om{hamVr‘m’©$V XoD$Z J«mhH$mÀ¶m ‘ZmV dñVy IaoXr H$aÊ¶m{df¶r BÀN>m OmJ¥V H$aVmo. Ë¶mgmR>r {d{dY ‘mJ© dmnabo OmVmV. ¶m‘Ü¶o KamVrb àgma ‘mÜ¶‘m§À¶m ‘XVrZo Ho$br OmUmar Om{hamV CXm. d¥ËVnÌo, AmH$medmUr, XÿaXe©Z B. VgoM Kam~mhoarb àgma ‘mÜ¶‘m§Ûmao Ho$br OmUmar Om{hamV CXm. nmQ>çm, ’$bH$, H$mnS>r ’$bH$, {dXçwV àH$m{eV gmYZm§Zr Ho$br OmUmar Om{hamV B. Mm g‘mdoe hmoVmo. vi) ì¶mnmar A{^H$V} : J«mhH$ ho doJdoJiçm ^mJmV {dIwabobo AgVmV. Ë¶m‘wio {dH«o$Vo àË¶j J«mhH$m§er g§nH©$ gmYy eH$V ZmhrV. ¶mgmR>r ì¶mnmar A{^H$V}Mr Zo‘UyH$ Ho$br OmVo. ì¶mnmar A{^H$V} J«mhH$ d {dH«o$Vo ¶m§‘Yrb Xar H$‘r H$aVmV. CXm. Xbmb, AS>Ë¶m, H${‘eZ EO§Q> B. 13 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 vii) g§XoedhZ : AmO OJmV ‘m{hVr V§ÌkmZmMm {dñ’$moQ> Pmbm Amho. ‘m{hVrMo g§XoedhZ hmoUo Amdí¶H$ Amho. ì¶mnmar, CËnmXH$ Am{U J«mhH$ ¶m§Zm g§XoedhZm‘wio AZoH$ gw{dYm CnbãY hmoVmV. CXm. B©-‘ob, Q>nmb ImVo. · H¥$Vr - OmJoMo ì¶dhma H$aUmè`m EO§Q>bm ^oQy>Z Ë¶m§À¶mH$S>yZ {dH«o$Ë¶m§Zm d J«mhH$m§Zm H$em àH$maMr godm {Xbr OmVo ¶mMr ‘m{hVr ¿¶m. · H¥$Vr - ~mOmanoR>m§Mm {dñVma d dmhVwH$rÀ¶m gmYZm§‘wio eoVrVrb ‘mb XyadaÀ¶m {R>H$mUr ghO nmR>{dVm ¶oVmo d Ë¶mbm ^md nU OmñV >{‘iVmo. na§Vw, Ë¶m‘wio Vmo ‘mb Á¶m {R>H$mUr {dH$Vmo VoWrb bmoH§$mZmgwX²Ym OmñV qH$‘V ‘moOmdr bmJVo ho ¶mo½¶ Amho H$m? Vw‘À¶m {ejH$m§~amo~a MMm© H$am. · ’$aH$ … 1) CX²¶mooJ d dm{UÁ¶ A.H«$. ‘wX²Xo CXçmooJ dm{UÁ¶ 1. AW© CX²¶moJ dñVy d godm {Z{‘©VrV Jw§Vbobo AgVmV. Omo {d^mJ dñVy d godm {dVaU H$aVmo Ë¶mg dm{UÁ¶ Ago åhUVmV. 2 ñWi/{R>H$mU dñVyMo CËnmXZ H$maImÝ¶mV qH$dm H$m¶©emioV Ho$bo dm{UÁ¶ ho ~mOmam‘Ü¶o VgoM H$m¶m©b¶m‘Ü¶o OmVo. Hoo$bo OmVo. 3. Cn¶mo{JVm CX²¶moJm§‘wio ê$n Cn¶mo{JVm dñVy§Zm àßV hmoVo. dm{UÁ¶‘wio ñWi, H$mi (g‘¶) Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. 4. òmoV CX²¶moJm§V ¶§ÌmMm d ‘mZdr l‘mMm dmna H$aVmV. dm{UÁ¶mV OmñV ‘mZdr l‘ d g§XoedhZ dmnabo OmVo. 5. ^m§S>db CX²¶moJm§V àM§S> ^m§S>dbmMr Jw§VdUyH$ H$amdr bmJVo. VwbZoZo dm{UÁ¶mV H$‘r ^m§S>db Jw§VdUyH$ H$amdr bmJVo. 6. nañnamdb§~Z CX²¶moJ CnH«$‘m{edm¶ dm{UÁ¶ {ZaW©H$ Amho. dm{UÁ¶ ho CX²¶mooJm{edm¶ gwê$ H$aVm ¶oV Zmhr. 7. Am¶mo{OV CX²¶moJm‘Ü¶o CËnmXZ ho CËnmXH$mH$Sy>Z Ho$bo OmVo. dm{UÁ¶m‘Ü¶o ì¶mnmar d ì¶mnmar A{^H$V} dñVy d godm {dVaU H$aVmV. 14 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 8. ñWmZ CX²¶mooJm§Zm àW‘ ñWmZ ì¶dgm¶mV Amho. dm{UÁ¶ ì¶dgm¶mV {ÛVr¶ ñWmZmda Amho. 9. dJuH$aU CX²¶mooJmMo àH$ma - dm{UÁ¶mMo dJuH$aU- A) àmW{‘H$ CX²¶mooJ A) ì¶mnma ~) Xþæ¶‘ CX²¶mooJ ~) ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo. H$) godm CX²¶mooJ 10. ~mOmanoR>oVrb CX²¶mooJ hm ~mOmamVrb nwadR>çmMo à{V{Z{YËd ~mOmamVrb ‘mJUr d nwadR>çmMo e³Vr H$aVmo. à{V{Z{YËd H$aVmo. 2) ì¶dgm¶, noem d ZmoH$ar A.H«$. ‘wX²Xo ì¶dgm¶ noem ZmoH$ar 1. AW© dñVy d godm§Mo CËnmXZ d BVam§Zm Am{W©H$ godm Xwgè¶mZo Zo‘yZ {Xbobo H$m‘ {dVaU H$aUmè¶m Am{W©H$ nwa{dUmè¶m H$m¶m©bm noem Ë¶mÀ¶m gwMZoZwgma H$aÊ¶mÀ¶m H$m¶m©bm ì¶dgm¶ åhUVmV. åhUVmV. Am{W©H$ {H«$¶obm ZmoH$ar åhUVmV. 2. naVmdm ì¶dgm¶mV ì¶mdgm{¶H$mbm noem‘Ü¶o {‘iUmao CËnÝZ ’$s H$‘©Mmè¶m§Zm H$m‘mMm ‘mo~Xbm Z’$m {‘iVmo. À¶m ñdê$nmV AgVo. åhUyZ nJma d ‘Owar {Xbr OmVo. 3. ^m§S>db/ ì¶dgm¶mVrb ^m§S>db Ë¶m ñdV§ÌnUo H$m‘ H$aV Agob ^m§S>db Jw§VdUyH$ H$amdr Jw§VdUyH$ ì¶dgm¶mMm {dñVma d VaM ‘¶m©{XV ^m§S>db Jw§Vdmdo bmJV Zmhr. ì¶mßVrda Adb§~yZ AgVo. bmJVo. 4. H$m‘mMo ñdê$n OZVobm dñVy d godm nwa{dUo. d¡¶[³VH$ Vk godm nwa{dUo. ZmoH$ar‘Ü¶o godm H$amamà‘mUo H$m‘ Ho$bo OmVo. 5. nmÌVm R>amdrH$ d H$‘rV H$‘r Mm§Jbo kmZ d à{ejUmMr JaO Ë¶mÀ¶m H$m‘mÀ¶m ñdê$nmda e¡j{UH$ nmÌVoMr Amdí¶H$Vm g§~§YrV noemV AgmdrM bmJVo. e¡j{UH$ nmÌVm Adb§~yZ AgVo. AgVo. 6. {ZU©¶ à{H«$¶m ì¶mdgm{¶H$ ñdV…Mo {ZU©¶ noem ñdrH$mabobr ì¶³Vr ’$³V H$‘©Mmè¶m§Zm H$moUVmhr ñdV… KoD$ eH$VmV. Ë¶mÀ¶m noemÀ¶m g§X^m©V {ZU©¶ A§{V‘ {ZU©¶ KoVm ¶oV Zmhr. KoD$ eH$Vo. A§‘b~OmdUr d H$V©ì¶nyV©Vm H$amdr bmJVo. 7. YmoH$m Z’$m hm ‘moR>o YmoHo$ d noem‘Ü¶o {‘iUmar ’$s R>amdrH$ ZmoH$ar H$aUmè¶m ì¶³Vrbm A{ZpíMVVm ñdrH$maÊ¶mMm d {Z¶{‘V ZgVo. Ë¶mMo doVZ H$amamà‘mUo ‘mo~Xbm hmo¶. R>amdrH$ d {Z¶{‘V {‘iVo, åhUyZ Ë¶m‘Ü¶o YmoH$m ZgVmo. 8. CXmhaUo ~m§YH$m‘ ì¶mdgm{¶H$, S>m°³Q>a, gr.E., dH$sb B. ³bmH©$, {ejH$, A{YH$mardJ© {H$amUm, gwna ‘mH}$Q> B. B. 3) ì¶dgm¶ d dm{UÁ¶ A.H«$. ‘wX²Xo ì¶dgm¶ dm{UÁ¶ 1. AW© dñVy d godm§Mo CËnmXZ d {dVaU Ho$bo OmVo dñVy d godm§Mo {dVaU H$aUmam ì¶dgm¶mMm Ë¶m Am{W©H$ {H«$¶obm ì¶dgm¶ åhUVmV. {d^mJ åhUOo dm{UÁ¶ hmo¶. 2. g§H$ënZm ì¶dgm¶ hr {dñV¥V d ì¶mnH$ g§H$ënZm AgyZ dm{UÁ¶ hr bhmZ g§H$ënZm AgyZ Vr Ë¶m‘Ü¶o dm{UÁ¶ g‘m{dîQ>> Amho. ì¶dgm¶mMm EH$ ^mJ Amho. 15 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 3. H$m¡eë¶ ì¶dgm¶mV Vm§{ÌH$ d {dnUZ H$m¡eë¶mMr JaO dm{UÁ¶mV H$odi {dnUZ H$m¡eë¶mMr JaO AgVo. AgVo. 4. dJr©H$aU ì¶dgm¶mMo {d^mOZ ho CX²¶moJ d dm{UÁ¶m‘Ü¶o dm{UÁ¶mMo [d^mOZ ho ì¶mnma d ì¶mnmamMr hmoVo. AZwf§{JH$ gmYZo ¶m‘Ü¶o hmoVo. gmam§e 1.1 àñVmdZm - àË¶oH$ ‘Zwî¶ Amnë¶m JaOm ^mJ{dÊ¶mgmR>r ñdV…bm H$m‘m‘Ü¶o Jw§VdyZ KoD$Z dñVy d godm {‘i{dVmo. 1.2 Am{W©H$oVa H¥$Vr - n¡emMr Anojm Z R>odVm Ho$ë¶m Joboë¶m H¥$VtZm Am{W©H$oVa H¥$Vr Ago åhUVmV. 1.3 Am{W©H$ H¥$Vr - n¡emÀ¶m qH$dm ‘mo~Xë¶mÀ¶m hoVyZo Or H¥$Vr Ho$br OmVo Vr Am{W©H$ H¥$Vr hmo¶. 1.3.1 ì¶dgm¶ - ì¶dgm¶m‘Ü¶o ‘mbmMo d godm§Mo CËnmXZ H$ê$Z ~mOmamV J«mhH$m§Zm {dVaU H$aUo A§V^y©V AgVo. · ì¶dgm¶mMr d¡{eîQ>ço … 1. Am{W©H$ H¥$Vr 2. XmoZ nj 3. Z’$m hoVy 4. dñVy d godm§Mo CËnmXZ. 5. dñVy d godm§Mr XodmU KodmU 6. dñVy d godm§Mm {d{Z‘¶ 7. ì¶dgm¶ gmVË¶ 8. A{ZpíMV naVmdm 9. OmoIr‘/YmoH$m 10.Cn^mo³Ë¶m§Mo g‘mYmZ 1.3.2 noem - ñdV…Mo kmZ d H$m¡eë¶ dmnê$Z d ewëH$ AmH$mê$Z BVam§Zm godm XoUo åhUOoM noem hmo¶. CXm. S>m°³Q>a, dH$sb B. · d¡{eîQ>ço … 1. CX²Xoe 5. g^mgX d Zm|XUr 2. nmÌVm 6. A-hñVm§VaUr¶ 3. Am{W©H$ ‘mo~Xbm 7. H$m‘mMo ñdê$n 4. ^m§S>db 1.3.3. ZmoH$ar - H$amamà‘mUo EH$m ì¶³VrZo Xþgè¶m ì¶³Vrbm Zo‘yZ {Xbobo H$m‘ nyU© H$aUo ¶mbm ZmoH$ar Ago åhUVmV. · d¡{eîQ>ço … 1. CX²Xoe 5. Zm|XUr 2. nmÌVm 6. A-hñVm§VaUr¶ 3. Am{W©H$ ‘mo~Xbm 7. H$m‘mMo ñdén. 4. ^m§S>db 16 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 1.4 ì¶dgm¶mMr CX²{XîQço … 1. Z’$m {‘i{dUo. 2. J«mhH$m§Mr g§»¶m dmT>{dUo 3. ZdrZ CnH«$‘ am~{dUo 4. XO}Xma dñVy§Mm nwadR>m H$aUo 5. J¡aì¶dhma Q>miUo. 6. amoOJma {Z‘m©U H$aUo 7. H$m‘Jma H$ë¶mU ¶moOZm 8. gm‘m{OH$ àíZ gmoS>{dUo. 9. gmYZg§nËVrMm nwaonya dmna 10. g‘mO H$ë¶mU 1.5 ì¶dgm¶mVrb Zâ¶mMr ^y{‘H$m/‘hËËd … 1. Jw§VdUyH$Xmam§Zm naVmdm 2. g§emoYZ d {dH$mg 3. dmT> d {dñVma 4. H$m¶©j‘VoV dmT> 5. CXa{Zdm©hmMo gmYZ 6. à{VîR>m 7. YmoH$mnËH$aÊ¶mMo ’$i 8. ì¶dgm¶mV {Q>Hy$Z amhUo. 1.6 ì¶dgm¶mÀ¶m H¥$VrMo dJuH$aU … A) CXçmooJ - ì¶dgm¶mÀ¶m dñVy d godm§Mo CËnmXZ H$aUmè¶m {d^mJmbm CX²¶moJ Ago åhUVmV. · CXçmooJm§Mo àH$ma … 1) àmW{‘H$ CXçmooJ - {ZgJm©da Adb§~yZ AgUmè¶m CX²¶moJm§Zm àmW{‘H$ CX²¶moJ åhUVmV. i) eoVr CX²¶mooJ ii) CËIZZ CX²¶mooJ iii) O¡{dH$ CX²¶mooJ 2) Xþæ¶‘ CXçmooJ - àmW{‘H$ CX²¶moJm‘Ü¶o {Z‘m©U Pmboë¶m ‘mbmMm dmna H$ê$Z n³H$m ‘mb ~Z{dUmè¶m CX²¶mooJmbm Xþæ¶‘ CX²¶mooJ åhUVmV. i) CËnmXZ CX²¶moJ ii) ~m§YH$m‘ CX²¶moJ 3. godm CXçmooJ - àmW{‘H$ d Xþæ¶‘ CX²¶moJm§Zm godm§Mr {Z{‘©Vr H$ê$Z Ë¶m§Mm nwadR>m H$aUo. ~) dm{UÁ¶ - CX²¶moJm§Zr {Z‘m©U Ho$bobm V¶ma ‘mb d godm J«mhH$m§n¶ªV nmohmoM{dÊ¶mM§ H$m‘ ì¶dgm¶mMm Omo {d^mJ nma nmS>Vmo Ë¶mbm dm{UÁ¶ Ago åhUVmV. 17 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 · dm{UÁ¶mMo XmoZ àH$ma nS>VmV. 1. ì¶mnma - dñVy d godm§Mr IaoXr-{dH«$r åhUOoM ì¶mnma hmo¶. · ì¶mnmamMo XmoZ n«H$ma nS>VmV … i) A§VJ©V ì¶mnma - XoemVë¶m XoemV Ho$ë¶m OmUmè¶m IaoXr-{dH«$rÀ¶m ì¶dhmam§Zm A§VJ©V qH$dm Xoer ì¶mnma åhUVmV. Xoer ì¶mnmamMo XmoZ n«H$ma- 1) KmD$H$ ì¶mnma 2) {H$aH$moi ì¶mnma ii) {dXoer / Am§VaamîQ´>r¶ ì¶mnma - XmoZ doJdoJù¶m XoemVrb ì¶³Vt‘Ü¶o hmoUmè¶m ì¶mnmambm {dXoer ì¶mnma åhUVmV ¶mMo VrZ àH$ma nwT>rbà‘mUo. 1. Am¶mV ì¶mnma 2. {Z¶m©V ì¶mnma 3. nwZ{Z©¶m©V ì¶mnma · ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo - IaoXr {dH«$rÀ¶m ì¶dhmam‘Yrb AS>Wio / AS>MUr Xÿa H$aUmè¶m gmYZm§Zm ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo Ago åhUVmV. 1. dmhVyH$ ì¶dñWm 2. JmoXm‘ 3. {d‘m 4. ~±H$ 5. Om{hamV 6. ì¶mnma A{^H$V} 7. g§XoedhZ. H$[aAa g§Yr 1) Hw$[aAa EO§Q> 2) Xþ½Y ì¶dgm¶ d Hw$³Hw$Q>nmbZ 3) àdmgr dmhVyH$ godm Am{U ghb Am¶moOZ 4) ghb d n¶©Q>Z ‘mJ©Xe©H$. 5) {d‘m à{VZrYr d ñWmda ‘mb‘ËVm IaoXr, {dH«$s ‘Ü¶ñW 6) ~±H$, dmhVyH$, CnhmaJ¥h, ‘Zmoa§OZ H|$Ð ¶m joÌmVrb ZmoH$ar. g§X^© nwñVHo$ … 1) EZ.gr.B©.Ama.Q>r. B.12dr ì¶dgm¶ Aä¶mg 2) ì¶dgm¶ g§KQ>Z - S>°m. {Zê$ d{eîQ> 3) ì¶dgm¶ g§KQ>Z d ì¶dñWmnZ - lr. E‘.gr.ew³bm 4) ì¶dgm¶ g§KQ>Z d ì¶dñWmnZ - Vwbgr¶Z 5) ì¶dgm¶ g§KQ>Z d ì¶dñWmnZ - Oo. nr¶ ‘hmOZ. 18 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 ñdmÜ¶m¶ à.1 bm (A) [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdSy>Z [dYmZo nwÝhm {bhm. 1. dH$sb hm ------ AgVmo. A) noem ñdrH$maUmam ~) ì¶mdgm{¶H$ H$) H$‘©Mmar 2. H$ÀÀ¶m ‘mbmMo V¶ma ‘mbmV ê$nm§Va H$aÊ¶mMo H$m‘ ------- CX²¶moJ H$aVmo. A) O¡{dH$ CX²¶moJ ~) CËIZZ$ CX²¶moJ H$) CËnmXH$ CX²¶moJ 3. dñVy§Mr àË¶j IaoXr {dH«$s åhUOoM ------- hmo¶. A) noem ~) ì¶mnma H$) CX²¶moJ 4. amï´>r¶ ñVamdarb AmMmag§{hVm ----- gmR>r ~Z{dbobr AgVo. A) noem ñdrH$maUmè¶m ì¶³Vr ~) ì¶mdgm{¶H$ H$) H$‘©Mmar 5. YaU ~m§YÊ¶mgmR>rMo H$m‘ -------CX²¶moJm A§VJ©V Ho$bo OmVo. A) àmW{‘H$ ~) Xþæ¶‘ H$) godm 6. A§VamMr g‘ñ¶m ------- ‘wio gmoS>dbr OmVo. A) ~±H$ ~) dmhVyH$$ H$) JmoXm‘ 7. dm{UÁ¶ hr ------ emIm Amho. A) ì¶dgm¶mMr ~) CX²¶moJmMr$ H$) ì¶mnmamMr 8. ì¶dgm¶mVrb naVmì¶mbm ------- åhUVmV. A) ’$s ~) nJma $ H$) Z’$m 9. ì¶dgm¶mVrb CËnmXZ {dH«$rgmR>r ------ Adb§~yZ AgVmV. A) CX²¶moJmda $ ~) g‘mOmda H$) H$‘©Mmè¶m§da 10. JmoXm‘m‘wio dñVy‘Ü¶o ------ Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. A) {R>H$mU $ ~) g‘¶ H$) ê$n ~. ¶mo½¶ OmoS>çm Owidm. JQ> "A' JQ> "~' A) {Xì¶m§J ì¶³VtZm ‘XV 1. gm‘m{OH$ CX²{XîQo ~) O¡{dH$ CX²¶moJ 2. {dXoer ì¶mnma H$) ñWm{ZH$ MbZ 3. aoer‘ CX²¶moJ 4. Am{W©H$oVa CnH«$‘ S>) gm‘m{OH$ àíZm§Mr gmoS>dUyH$ 5. Xoer ì¶mnma 6. ImUH$m‘ 7. Z’$m 8. Am{W©H$ H¥$Vr H$) ¶mo½¶ eãX, eãXg‘yh, g§km {bhm. 1. Z’$m {‘i{dÊ¶mÀ¶m CX²XoemZo dñVy d godm§Mo CËnmXZ d {dVaU g§~§{YV {Z¶{‘VnUo Ho$br OmUmar H¥$Vr. 19 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 2. Or H¥$Vr ‘mZdmH$Sy>Z n¡gm {‘i{dÊ¶mgmR>r Ho$br OmVo. 3. n¡gm qH$dm n¡emMo ‘yë¶ Agboë¶m ‘mo~Xë¶mV Ho$bobr dñVy§Mr IaoXr {dH«$s. 4. Aer H¥$Vr Or ì¶mnmamVrb AS>MUr Xÿa H$aVo. 5. pñWa àH$maMr g§nËVr {Z‘m©U H$aUmao CX²¶moJ. 6. dñVy d godoÀ¶m CËnmXZmer g§~§YrV AgUmè¶m ì¶mdgm¶rH$ H¥$VrMo Zmd. 7. dñVy d godoÀ¶m {dVaUmer g§~§YrV Agbobo ì¶dgm¶ H¥$VrMo Zmd. 8. ì¶³Vr d gmYZg§nËVrMr EH$m {R>H$mUmhÿZ Xþgè¶m {R>H$mUr hmoUmè¶m hmbMmbr g§~YrMr H¥$Vr. 9. g‘¶ Cn¶mo{JVm {Z‘m©U H$aUmao ì¶mnmar AZwf§{JH$ gmYZ. 10. ì¶dgm¶mMr Aer H¥$Vr Á¶m‘Ü¶o EImXr ì¶³Vr ’$s KoD$Z CËV‘ VÁk godm XoÊ¶mMo ‘mÝ¶ H$aVmo. S>) MyH$ H$s ~amo~a Vo {bhm. 1. ì¶dgm¶ hr EH$ Am{W©H$ H¥$Vr Amho. 2. àË¶oH$ noem hm n¡gm {‘i{dÊ¶mgmR>r Ho$bm OmVmo. 3. n«mW{‘H$ ì¶dgm¶ hr {ZgJm©er g§~§YrV AgVmV. 4. ì¶mnmam‘Ü¶o dm{UÁ¶mMm g‘mdoe hmoVmoo. 5. JmoXm‘m‘wio doioMr g‘ñ¶m Xya hmoVo. 6. ì¶mnmam‘Ü¶o dñVy d godm§À¶m IaoXr d {dH«$s¨Mm g‘mdoe hmoVmo. 7. Zâ¶m‘wio ì¶dgm¶m§Mr EHy$UM H$m¶©j‘Vm dmT>Vo. 8. amondm{Q>H$m hr CËIZZ CX²¶moJmV ¶oVmV. 9. CX²¶moJm‘wio én Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. 10. {H$aH$moi ì¶mnmar hm CËnmXH$ d KmD$H$ ì¶mnmar ¶m§À¶mVrb Xþdm Amho. B) JQ>mV Z ~gUmam eãX emoYm. 1) H¥$fr CX²¶moJ, CËIZZ CX²¶moJ, O¡{dH$ CX²¶moJ, CËnmXZ CX²¶moJ. 2) Am¶mV ì¶mnma, {Z¶m©V ì¶mnma, KmD$H$ ì¶mnma, nwZ{Z©¶m©V ì¶mnma. 3) ~±H$, {d‘m, dmhVyH$, CËnmXZ. 4) Mhm, XÿY, H$°m’$s, ¶§Ìgm‘J«r. ’$) Imbrb {dYmZo nyU© H$am. 1) Am{W©H$ H¥$Vr Aer H¥$Vr H$s Or................{‘i{dÊ¶mgmR>r Ho$br OmVo. 2) dñVy d godm§Mo {dVaU åhUOo.............hmo¶. 3) ì¶dgm¶ hr..........H¥$Vr Amho. 4) Z’$m {‘i{dUo hm...............Mm ‘w»¶ hoVy AgVmo. 5) VÁk godoÀ¶m ‘mo~Xë¶mV ì¶mdgm{¶H$........... AmH$maVmV. 6)............... hr ì¶³Vr H$‘©Mmè`m§Zm H$m‘ XoVo. 7) ì¶dgm¶mVrb AZoH$ YmoHo$ ñdrH$maë¶m~Ôb {‘iUmè¶m ‘mo~Xë¶mg.........åhUVmV. 8) CX²¶moJm‘wio.............. {Z‘m©U hmoVo. 20 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 9)..............ì¶mnmam‘Ü¶o dñVy§Mr IaoXr d {dH«$s ‘moR>çm à‘mUmda MmbVo. 10)..............hm KmD$H$ ì¶mnmar d J«mhH$m‘Yrb Xþdm Amho. J) H§$gmVrb AMyH$ n¶m©¶ {ZdS>m. "A' > "~' 1) {d{^ÝZ Xoem‘Ü¶o MmbUmam ì¶mnma 2) Xþgè`m XoemH$Sy>Z dñVy d godm§Mr IaoXr 3) dñVy d godm§Mr {dXoer J«mhH$mbm Ho$bobr {dH«$s 4) CËnmXH$ d {H$aH$moi ì¶mnmar ¶m§À¶m‘Yrb Xþdm ( 1) {Z¶m©V ì¶mnma 2) {dXoer ì¶mnma 3) KmD$H$ ì¶mnmar 4) Am¶mV ì¶mnma ) h) EH$m dm³¶mV CËVao {bhm. 1) Am{W©H$ H¥$Vr åhUOo H$m¶? 2) Am{W©Ho$Va H¥$Vr åhUOo H$m¶? 3) KmD$H$ ì¶mnmar åhUOo H$m¶? 4) {H$aH$moi ì¶mnmè`mMm AW© gm§Jm. 5) Am¶mV ì¶mnmamMm AW© H$m¶? 6) {Z¶m©V ì¶mnmamMm AW© H$m¶? 7) nwZ{Z©¶m©V ì¶mnma åhUOo H$m¶? 8) ì¶mnmamMr AZwf§{JH$ gmYZo åhUOo H$m¶? 9) ì¶mnma åhUOo H$m¶? 10) dm{UÁ¶ åhUOo H$m¶? 11) àmW{‘H$ CXçmoJ åhUOo H$m¶? 12) Xþæ¶‘ CXçmoJ åhUOo H$m¶? 13) O¡{dH$ CXçmoJm§Mm AW© H$m¶? B©) Imbrb dm³¶mVrb AYmoao{IV eãX XþéñV H$ê$Z dm³¶ nwÝhm {bhm. 1) ì¶dgm¶ hr Am{W©Ho$Va H¥$Vr Amho. 2) dñVy {d{Z‘¶mgmR>r n¡emMm Cn¶moJ Ho$bm OmVmo. 3) noem hm Xþgè`m ì¶³Vrbm hñVm§Va H$aVm ¶oVmo. 4) ZmoH$argmR>r ^m§S>dbmMr JaO AgVo. 5) CXçmooJm‘wio ñWb Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. 6) ~mOmamVrb nwadR>çmMr ~mOy dm{UÁ¶ gm§^miVo. 7) ì¶dgm¶mMm ‘w»¶ CÔoe godmàXmZ H$aUo hmo¶. 21 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 à.2 am g§km / g§H$ënZm ñnîQ>> H$am. 1. ì¶dgm¶ 2. noem 3. ZmoH$ar 4. Xoer ì¶mnma 5. {dXoer ì¶mnma 6. Am{W©H$ H¥$Vr 7. Am{W©H$oVa H¥$Vr. à.3 am Imbrb KQ>Zm / n[apñWVrMm Aä¶mg H$ê$Z Amnbo ‘V {bhm. 1) O¶gwI Vob H$maImZo ewÜX Vob V¶ma H$aVmV. Vo gd© CËnmXZ énoe Vob {dVaH$ {dH$V KoVmo. Vmo doJdoJiçm {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm {dH«$s H$aVmo. lr‘Vr àmMr ¶m§Zr ~mbmOr {H$amUm XþH$mZmVyZ XmoZ (2) {H$bmo Vob {dH$V KoVbo. Zmdo emoYm - 1) CËnmXH$ - 2) KmD$H$ ì¶mnmar - 3) {H$aH$moi ì¶mnmar - 4) J«mhH$ - 2) lr. àUd ho Vm§{ÌH$ dñVy V¶ma H$aÊ¶mMo H$m‘ H$aVmV. B¨½b§S ¶oWrb lr. O°H$ ho Zm°W© A‘o[aHo$Vrb ‘o. ’«±$H$ H$m°nm}aoeZbm Amnë¶m dñVy {dH$VmV. VgoM ¶y.Eg.E. ¶oWrb lr. {dë¶åg² ho ~«m{Pb ¶oWyZ H$mhr dñVy IaoXr H$aVmV. > darb KQ>Zo‘Ü¶o - 1) Am¶mVXmamMo Zmd AmoiIm. 2) CËnmXH$mMo Zmd H$m¶? 3) {Z¶m©VXmamMo Zmd AmoiIm. à.4 Wm ’$aH$ ñnîQ> H$am. 1. CX²¶moJ d dm{UÁ¶ 2. ì¶dgm¶ d dm{UÁ¶ 3. ì¶dgm¶ d noem 4. ZmoH$ar d noem à.5 dm Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm. 1) noemMr H$moUVrhr Mma d¡{eîQ>ço gm§Jm. 2) CX²¶moJmMo H$moUVohr XmoZ àH$ma gm§Jm. 3) {dXoer ì¶mnmamMo XmoZ àH$ma gm§Jm. 4) H$moUVrhr Mma AZwf§{JH$ gmYZo ñnîQ>> H$am. 5) amoOJmamMr Mma d¡{eîQ>ço {bhm. 6) ì¶dgm¶mMr H$moUVrhr Mma CX²{XîQo> {bhm. 7) ì¶dgm¶mMr H$moUVrhr Mma d¡{eîQ>ço gm§Jm. 8) àmW{‘H$ CXçmoJmMo H$moUVohr XmoZ àH$ma gm§Jm. à.6 dm Imbrb {dYmZo gH$maU ñnîQ H$am. 1. {H$aH$moi ì¶mnmar A§{V‘ J«mhH$m§er WoQ> g§nH©$ àñWm{nV H$aVmo. 2. dm{UÁ¶ hr g§km ì¶mnmamnojm ì¶mnH$ Amho. 3. ì¶mdgm{¶H$$ H¥$VrV OmoIr‘ An[ahm¶© AgVo. 4. Am¶mV Am{U {Z¶m©V ¶m§Mo EH$ÌrH$aU åhUOo nwZ{Z©¶m©V ì¶mnma hmo¶. 5. dmhVwH$s‘wio ñWmZ Cn¶mo{JVm {Z‘m©U hmoVo. 6. dm{UÁ¶mMr H¥$Vr gwê$ hmoÊ¶mnydu CX²¶moJ H$m¶m©bm gwê$dmV hmoVo. 22 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 7. CnbãY gmYZg§nËVrMm ¶mo½¶ Vmo dmna H$aUo Amdí¶H$ AgVo. 8. KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$ d {H$aH$moi ì¶mnmè¶mVrb Xþdm hmo¶. 9. ì¶dgm¶ hm Am{W©H$ H¥$VrMm ^mJ Amho. à.7 dm Imbrb àíZ gmoS>dm. 1. dm{UÁ¶ åhUOo H$m¶? 2. {Z¶m©V ì¶mnma åhUOo H$m¶? 3. ì¶mnmamÀ¶m AZwf§{JH$ gmYZm§Mr ì¶mnmam‘Yrb ^w{‘H$m WmoS>³¶mV ñnîQ> H$am. 4. Xþæ¶‘ CX²¶moJmMo àH$ma H$moUVo ? 5. ì¶mdgm¶rH$ H¥$VrMo àH$ma gm§Jm. 6. A§VJ©V ì¶mnmamMr ì¶mßVr ñnîQ> H$am. 7. ì¶mnmamgmR>r ~±H$ d {d‘m> H$emàH$mao Cn¶moJr AgVmV? à.8 dm Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm. 1. ì¶dgm¶, noem d ZmoH$ar ¶m§Mm VwbZmË‘H$ Aä¶mg H$am. 2. ì¶dgm¶ g§koMr ì¶m»¶m Xçm d d¡{eîQ>ço ñnîQ> H$am. 3. ì¶dgm¶mMr doJdoJir CX²{XîQ>ço ñnîQ> H$am. 4. ì¶dgm¶mVrb Zâ¶mMr ^y{‘H$m ñnîQ> H$am. cö1 1 öd 23 Com1E/2021/Balbharti Book with Correction/Chapter 1/Proof I/T/ 28-01-2021 2. ì¶mnma 2.1 àñVmdZm d AW© ~) {Z¶m©V ì¶mnma - 2.2 ì¶mnmamMo àH$ma AW© 2.2.1 A§VJ©V ì¶mnma {Z¶m©V à{H«$¶m A) KmD$H$ ì¶mnma H$) nwZ{Z©¶m©V ì¶mnma ~) {H$aH$moi ì¶mnma : {H$aH$moi ì¶mnmamMo àH$ma · ’$aH$ 2.2.2 Am§VaamîQ´>r¶ ì¶mnma · gmam§e A) Am¶mV ì¶mnma - · ñdmÜ¶m¶ AW© Am¶mV à{H«$¶m aËZm{Jar {OëhçmVrb EH$m bhmZ JmdmV ‘mohZ ^mV eoVrH$arV hmoVm. Ë¶mbm eoVrVyZ Oo H$mhr {‘im¶Mo Vo, Vmo Ë¶mÀ¶mM JmdmV {H$aH$moi qH$‘Vrbm {dH$V Ago. Ë¶mbm {dnUZ ì¶dñWoMo kmZ ZìhVo. EH$o${Xder nwÊ¶mVyZ Ë¶mMm {‘Ì Ë¶mbm ^oQ>m¶bm Ambm. Ooìhm Vo Am{W©H$ pñWVrda MMm© H$arV hmoVo, Voìhm ‘mohZ à{VgmX XoV ZìhVm. Ë¶mMm {‘Ì amOrd Omo {dnUZ joÌmV hmoVm Ë¶mZo Ë¶mbm Ë¶mÀ¶m eoVrVyZ Am§~m, H$mOy Am{U ’$UgmMo CËnmXZ KoÊ¶mMo gwM{dbo. Ë¶mZo gm§{JVbo H$s Vy VwPm ì¶dgm¶ A§VJ©V Am{U naXoer ì¶mnmamVyZXoIrb {dH$grV H$é eH$Vmog. ‘mohZ AmíM¶©M{H$V Pmbm Am{U Ë¶mZo Ë¶mÀ¶m H$m¶©nX²YVr{df¶r {dMmabo. amOrdZo ‘mohZÀ¶m eoVrV AmYrM Agbobr Am§~m, H$mOy Am{U ’$Ug ¶m§Mr CËnmXZo ‘w§~B©, nwUo ¶m§gma»¶m ‘moR>çm eham§Zm nmR>{dÊ¶mMo gwM{dbo. aËZm{JarÀ¶m Am§ã¶m§Zm ^m¡Jmo{bH$ g§nXm Am{U à{gX²Yr Agë¶mZo ¶m ehamV Ë¶mMm ‘mb ghOnUo {dH$bm OmB©b. AemàH$maMm A§VJ©V ì¶mnma Ë¶mbm ‘moR>m ’$m¶Xm {‘idyZ XoD$ eH$Vmo. ¶m ’$m¶X`mVyZ Vmo ì¶dgm¶mbm bmJUmar gmYZo Am¶mV H$ê$Z Ë¶mMm Cn¶moJ eoVr {dH${gV H$aÊ¶mgmR>r H$ê$ eH$Vmo. Am§~m, H$mOy Am{U ’$Ug ¶mnmgyZ {d{dY àH$maMr CËnmXZo ì¶mdgm{¶H$ VËËdmda KoÊ¶mMo Ë¶mZo gwM{dbo. Vmo Ë¶mMm ‘mb {dXoemV {Z¶m©V H$ê$ eH$Vmo. ‘mohZZo amOrdMm gëbm ñdrH$mabm Am{U ì¶dgm¶mg gwédmV Ho$br. dñV§yMm ì¶mnma H$ê$Z EH$ eoVH$ar Mm§Jbm ì¶mnmar Pmbm. ‘mohZMo CXmhaU Ago gwM{dVo H$r ^maVr¶ eoVH$ar eoVr ~amo~aM Mm§Jbm ì¶mnmargwX²Ym ~Zy eH$Vmo. 2.1 àñVmdZm … àË¶oH$ XoemÀ¶m AW©ì¶dñWo‘Ü¶o ì¶mnma ‘hËËdmMr ^y{‘H$m ~Om{dVmo. ¶mo½¶àH$mao Mmb{dboë¶m ì¶mnmamMo AW©ì¶dñWoMm gdmªJrU {dH$mg ho ’${bV AgVo. n¡emÀ¶m ñdê$nmV AWdm n¡gmgX¥í¶ ñdê$nmV dñVy Am{U godm§Mr Ho$br OmUmar IaoXr Am{U {dH«$r ho ì¶mnmamMo ‘yb^yV d¡{eîQ>ç Amho Am{U dñVy Am{U godm§Mm ‘mbH$r h³H EH$m ì¶³VrH$S>yZ Xþgè`m ì¶³VrH$S>o hñVm§Va H$aUo ho 24 Xþgao d¡{eîQ>ç Amho. dñVw{d{Z‘¶ hm ì¶mnmamMm ‘yi àH$ma Amho Á¶m‘Ü¶o dñVy d godm§Mm {d{Z‘¶ àË¶j Xþgè`m dñVy d godm§er Ho$bm OmVmo. n«M{bV MbZmÀ¶m emoYmZ§Va (CXm. n¡gm) ì¶mnma AË¶§V gwb^ Pmbm. AW© "ì¶mnma' åhUOo dñVy d godm§Mr XodmUKodmUrMr à{H«$¶m hmo¶. Z’$m {‘i{dÊ¶mÀ¶m ÑîQ>rZo dñVy d godm§Mr IaoXr Am{U {dH«$s Ho$br OmVo. CËnmXH$ d Cn^mo³Vm ¶m§‘Yrb ì¶mnma hm ‘hËËdmMm Xþdm Amho. ì¶mnma hm IaoXrXma d {dH«o$Ë¶mH$Sy>Z Ho$bm OmVmo. 2.2 ì¶mnmamMo àH$ma : {d{dY KQ>H$m§À¶m AmYmao ì¶mnmamMo dJuH$aU nwT>rbà‘mUo Ho$bo OmVo. ì¶mnma A§VJ©V ì¶mnma ~{hJ©V ì¶mnma KmD$H$ ì¶mnma {H$aH$moi ì¶mnma Am¶mV {Z¶m©V nwZ{Z©¶m©V {’$aVo ì¶mnmar ñWm{¶H$ XþH$mZo 1. ’o$ardmbo 2. Q>monbrdmbo bhmZ à‘mUmda ‘moR>çm à‘mUmda 3. añË¶mdarb XþH$mZo ì¶mnma H$aUmar XþH$mZo ì¶mnma H$aUmar XþH$mZo 4. ñdñV dñVy§Mm XþH$mZXma 1. gd©gmYmaU ‘mbmMr 1. EH$N>Vr XþH$mZo 5. ~mOmamVrb ì¶mnmar {dH«$r H$aUmar XþH$mZo 2. gwna ~mOma 2. OwÝ¶m dñV§yMr {dH«$s 3. gmIir nX²YVrMr H$aUmar XþH$mZo XþH$mZo 3. A{YH¥$V {dH«o$Vo 4. EH$ {H$§‘V XþH$mZo 4. {d{eîQ àH$maMm 5. ‘m°b ‘mb {dH$Umar XþH$mZo 2.2.1 "A§VJ©V ì¶mnma' : Ooìhm dñVy Am{U godm§Mr IaoXr qH$dm {dH«$r XoemÀ¶m gr‘oA§VJ©V Ho$br OmVo V|ìhm Ë¶mg A§VJ©V ì¶mnma Ago åhUVmV. CXm. Xmamda ¶oUmè`m {dH«o$Ë¶mH$S>yZ dñVy§Mr IaoXr H$aUo, ñWm{ZH$ XþH$mZo, àXe©Zo, {d^mJr¶ ~mOma, {d^mJr¶ XþH$mZo qH$dm ‘m°b B. A§VJ©V ì¶mnmamMr CXmhaUo AmhoV. Ooìhm IaoXrXma Am{U {dH«o$Vm Xoem§VJ©V AmhoV Ë¶mg A§VJ©Vì¶mnma Ago åhUVmV. XmoZ amÁ¶mVrb qH$dm ehamVrb ì¶mnmagwÜXm A§VJ©V ì¶mnma AgVmo. 25 CËnmXZ d Cn^moJ ¶m§À¶m‘Ü¶o ‘moR>r Xar Amho. ¶m Xarbm ^ê$Z H$mT>Ê¶mMo H$m‘ {dVaU gmIir H$aVo. {dVaU gmIir hr A§VJ©V ì¶mnmam‘Ü¶o AË¶§V ‘hËËdmMr Amho. CËnmXH$ hm EH$mM {R>H$mUr ñWm{¶H$ AgVmo na§Vw J«mhH$ ho AZoH$ {R>H$mUr {dIwabobo AgVmV. CËnmXH$ Am{U Cn^mo³Vm ¶m§À¶mVrb hr ‘moR>r Xar Amho. hr Xar {dVaU gmIir ‘wio H$‘r Ho$br OmVo. {dVaU gmIir‘wio dñVy ¶mo½¶ doioV ¶mo½¶ {R>H$mUr d ¶mo½¶ Ë¶m à‘mUmV {‘iÊ¶mg ‘XV hmoVo. · CËnmXZ {dVaU gmIir : CËnmXH$ KmD$H$ ì¶mnmar {H$aH$moi ì¶mnmar J«mhH$ · A§VJ©V ì¶mnmamMo àH$ma : q A§VJ©V ì¶mnmamMo XmoZ àH$mamV dJuH$aU Ho$bo OmVo … A) KmD$H$ ì¶mnma (Wholesale Trade) ~) {H$aH$moi ì¶mnma (Retail Trade) A) KmD$H$ ì¶mnma : Ooìhm dñVyMr IaoXr CËnmXH$mH$S>yZ qH$dm {Z‘m©Ë¶mH$S>yZ ‘moR>çm à‘mUmda nwZ{d©H«$sÀ¶m CX²XoemZo Ho$br OmVo Ë¶mg "KmD$H$ ì¶mnma' Ago åhUVmV. KmD$H$ ì¶mnmamV IaoXr {dH«$r H$aÊ¶mV Or ì¶³Ëmr ì¶ñV AgVo Ë¶m ì¶³Ëmrbm "KmD$H$ ì¶mnmar' Ago åhUVmV. KmD$H$ ì¶mnmar, {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm {dH«$r H$aÊ¶mgmR>r CËnmXH$m§H$S>yZ ‘mbmMr IaoXr H$aVmV åhUyZ KmD$H$ ì¶mnmar ho IaoXrXma Am{U {dH«o$Vo AgVmV. KmD$H$ ì¶mnmar dñVy d godm§À¶m {dVaUm‘Ü¶o {d{dY ^y{‘H$m nma nmS>Vmo VgoM CËnmXH$mbm J«mhH$mn¶ªV nmohmoMÊ¶mg KmD$H$ ì¶mnmar ‘XV H$aVmo. ì¶m»¶m : 1) {’${bn H$moQ>ba ¶m§À¶m‘Vo, "Or ì¶³Ëmr ì¶dgm¶mV ‘mbmMr nwZ{d©H«$r H$aÊ¶mÀ¶m CX²XoemZo ‘mbmMr IaoXr H$aV AgVo Am{U ¶mgmR>r {d{dY à{H«$¶m§Mm g‘mdoe H$arV AgVo Ë¶mg KmD$H$ ì¶mnmar Ago åhUVmV.' 2) BbodZ Wm°‘g ¶m§À¶m ‘VmZwgma, "Or ì¶³Vr Iè`m AWm©Zo CËnmXH$ ZgVo d {H$aH$moi ì¶mnmarhr ZgVo na§Vw ¶m XmoKm§‘Ü¶o OmoS>Umam Xþdm åhUyZ H$m¶© H$arV AgVo Ë¶mg KmD$H$ ì¶mnmar Ago åhUVmV.' · KmD$H$ ì¶mnmè`mMr d¡{eîQ>ço … 1) KmD$H$ ì¶mnmar ‘moR>çm à‘mUmV CËnmXH$mH$S>yZ dñV§yMr IaoXr H$arV AgVmo. 2) dmQ>nmÀ¶m à{H«$¶o‘Ü¶o KmD$H$ ì¶mnmar gdm©V OmñV YmoH$m nËH$aVmo. 3) KmD$H$ ì¶mnmar EH$m àH$maÀ¶m qH$dm H$mhr {d{eîQ àH$maÀ¶m dñVy§Mr IaoXr {dH«$r H$aV AgVmo. 4) ¶m ì¶dgm¶mV ‘moR>çm à‘mUmV ^m§S>dbmMr Amdí¶H$Vm AgVo. 5) KmD$H$ ì¶mnmar ‘mJUr, nwadR>m ¶mVrb g‘VmobmX²dmao qH$‘Vrda {Z¶§ÌU R>odVmo. 6) CËnmXH$mbm ~mOmanoR>m§Mr ‘m{hVr KmD$H$ ì¶mnmè`m§H$S>yZ {‘iV AgVo. 7) KmD$H$ ì¶mnmar {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm Amdí¶H$VoZwgma dñV§yMr {dH«$r H$arV AgVmo. 8) KmD$H$ ì¶mnmar ~mOmamVrb doJdoJir H$m¶} H$aVmo. Ogo dñVy O‘m H$aUo, JmoXm‘mV ‘mb gmR>{dUo, dmhVyH$ H$aUo, à‘m{UH$aU, ~m§YUr, Om{hamV d Am{W©H$ ‘XV B. 26 · KmD$H$ ì¶mnmè`m§H$S>yZ {Xë¶m OmUmè`m godm … A) CËnmXH$m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm ~) {H$aH$moi ì¶mnmè`mZm {Xë¶m OmUmè`m godm A) CËnmXH$m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm : 1) ‘moR>çm à‘mUmV IaoXr … KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$m§H$S>yZ ‘moR>çm à‘mUmV dñVy§Mr IaoXr H$aVmo Am{U {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm ‘mJUrà‘mUo {dH«$s H$aVmo. 2) gmR>dU : KmD$H$ ì¶mnmè`mH$S>o ‘mb gmR>dUwH$rMr gmo¶ AgVo. Ë¶m‘wio CËnmXZmnmgyZ Vo {dVaUmn¶ªV bmJUmam doi KmD$H$ ì¶mnmar ^ê$Z H$mT>Vmo. 3) dmhVyH$ : KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXZmÀ¶m {R>H$mUmnmgyZ ‘mJUrÀ¶m {R>H$mUmn¶ªV ‘mbmMm nwadR>m H$arV AgVmo. 4) Am{W©H$ ghmæ` : KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$m§Zm CËnmXZmgmR>r AmJmD$ a³H$‘ XoVmo Á¶m‘wio H$‘r doioV dñVy§Mo CËnmXZ H$aUo CËnmXH$m§Zm e³¶ hmoVo. 5) ~mOmanoR>o{df¶r ‘m{hVr nwadUo… KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$m§g ~mOmanoR>oVrb AÚ¶mdV ‘m{hVr nwa{dVmo Ogo ~mOmamMr pñWVr, dñV§yMr ‘mJUr, J«mhH$m§Mr AmdS> B. 6) YmoH$m ñdrH$maUo … KmD$H$ ì¶mnmar CËnmXH$mbm AmJmD$ a³H$‘ XoVmo Am{U {H$aH$moi ì¶mnmè`mbm CYmarMr gdbV XoVmo ¶m Xaå¶mZ KmD$H$ ì¶mnmar YmoH$m ñdrH$maVmo Am{U dñVybm J«mhH$m§H$S>yZ ‘mJUr ¶oB©n¶©V dñV§yMm gmR>m H$ê$Z R>odVmo. Ë¶m‘wio ¶m Xaå¶mZ Ë¶mbm YmoH$m g§^dVmo. 7) {dnUZ : KmD$H$ ì¶mnmar ~mOmanoR>oVrb doJdoJir {dnUZ H$m¶} H$aVmo. Ogo dñVy JmoXm‘mV gmR>{dUo, Om{hamV, {dH«$rdmT>rgmR>r à¶ËZ B.H$m‘o CËnmXH$mÀ¶m dVrZo Vmo H$aVmo. ~) {H$aH$moi ì¶mnmè`mbm {Xë¶m OmUmè`m godm : 1) dñV§yMm gmR>m … KmD$H$ ì¶mnmar ‘moR>çm à‘mUmV dñV§yMm gmR>m H$aVmo Ë¶m‘wio {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm dñVy ghO CnbãY hmoVmV Ë¶m‘wio Cn^mo³Ë¶m§À¶m ‘mJUrà‘mUo dñV§yMm nwadR>m H$aUo e³¶ hmoVo. 2) {Z¶{‘V nwadR>m … KmD$H$ ì¶mnmar {H$aH$moi ì¶mnmè`m§gmR>r {Z¶{‘VnUo d ImÌrera nwadR>m H$aVmo åhUyZ {H$aH$moi ì¶mnmar dñVy§Mm gmR>m H$aÊ¶mnmgyZ ‘w³V AgVmV. {H$aH$moi ì¶mnmar Cn^mo³Ë¶m§Zm Ë¶m§À¶m ‘mJUr à‘mUo dñVy§Mm nwadR>m H$aVmo. 3) YmoH$m ñdrH$maUo : KmD$H$ ì¶mnmar dñV§yÀ¶m {H$‘VrV hmoUmao ~Xb Am{U ~mOmanoR>o{df¶H$ H$m¶©,dñV§yÀ¶m ‘moRçm à‘mUmdarb gmR>m B. {df¶r YmoH$m ñdrH$maVmo. Ë¶m‘wio {H$aH$moi ì¶mnmar hm Ymo³¶mnmgyZ ‘w³V hmoVmo. 4) Am{W©H$ ‘XV … KmD$H$ ì¶mnmar CYmarMr gdbV VgoM gyQ> XoD$Z {H$aH$moi ì¶mnmè`m§Zm Am{W©H$ ‘XV H$aVmV Ë¶m‘wio {H$aH$moi ì¶mnmè`m§À¶m IoiË¶m ^m§S>dbmV dmT> hmoVo. 5) ~mOmanoR> {df¶r ‘m{hVr … {d{dY dñVyM § r ~mOmanoR>{o df¶rMr ‘m{hVr KmD$H$ ì¶mnmar XoV AgVmo. hr ‘m{hVr ZdrZ CËnmXZ, CËnmXZmMo ZdZdrZ àH$ma, ZdrZ ¶moOZm, ApñVËdmV Agboë¶m dñVy B. ¶m g§X^m©V AgVo. Ë¶m‘wio KmD$H$ ì¶mnmar {H$aH$moi ì¶mnmè`mbm dñVy IaoXr Ho$ìhm Am{U H$Yr H$amd¶mMr ¶m~X²Xb ‘mJ©Xe©Z H$aVmo. 6) {dH«$¶d¥ÜXr … KmD$H$ ì¶mnmar CËnm{XV ‘mbmMr Om{hamV H$arV AgVmo Am{U Ë¶m‘wio dñV§yÀ¶m {dH«$rV dmT hmoVo n[aUm‘r {H$aH$moi ì¶mnmè`mMr {dH«$r dmT>Vo. 27 ~) {H$aH$moi ì¶mnma … Á¶m ì¶mnmamV J«mhH$m§Zm bhmZ à‘mUmda ‘mbmMr {dH«$r Ho$br OmVo Ë¶mg {H$aH$moi ì¶mnma Ago åhUVmV. {H$aH$moi ì¶mnma hm dñVy§À¶m ‘moR>çm gmR>çm§Mo N>moQ>o ^mJ H$ê$Z Ho$bm OmVmo. {H$aH$moi ì¶mnmar {Za{Zamiçm dñVy N>moQ>çm à‘mUmV A§{V‘ J«mhH$mn¶ªV nmohmoMdVmo. {H$aH$moi ì¶mnmar ñWm{ZH$ ~mOmanoR>oV ì¶dgm¶ H$aVmo. Vmo ‘mb Cn^mo³Ë¶mn¶ªV ¶mo½¶ {H$‘VrV nmR>{dÊ¶mMr O~m~Xmar ñdrH$maV AgVmo. ì¶m»¶m : 1) Am°³g’$S>© eãXH$moem Zwgma … ""{H$aH$moi ì¶mnma åhUOo nwZ{d©H«$s EodOr, dmna Am{U Cn¶moJmgmR>r, g‘mOmbm H$‘r à‘mUmV dñVy§Mr {dH«$s H$aUo hmo¶.'' 2) {dë¶‘ Oo ñQ>°Q>Z ¶m§À¶m ‘Vo … A§{V‘ J«mhH$mbm àË¶jnUo ImOJr d Aì¶mdgm{¶H$ ‘mbmMr {dH«$r d godm H$aUo ¶mgmR>r Á¶m {d{dY à{H«$¶m§Mm g‘mdoe Ho$bm OmVmo Ë¶mg {H$aH$moi ì¶mnma Ago åhUVmV. {H$aH$moi ì¶mnmè¶mMr d¡{eîQ>ço … {H$aH$moi ì¶mnmar hm KmD$H$ ì¶mnmar Am{U J«mhH$ ¶m§À¶m‘Yrb Xþdm AgVmo. ñWm{ZH$ ~mOmanoR>oV Ë¶mMo dM©ñd AgVo. {H$aH$moi ì¶mnmar d¡¶p³VH$nUo bj KmbyZ ZdrZ dñV§yH$S>o J«mhH$m§Mo bj H|${ÐV H$aV AgVmo. J«mhH$m§er Ë¶mMo Mm§Jbo g§~Y àñWm{nV H$aVmo. KmD$H$ ì¶mnmè¶mnojm H$‘r YmoH$m ñdrH$maVmo. Vmo J«mhH$m§À¶m {d{dY ‘mJÊ¶m nyU© H$aÊ¶mMm à¶ËZ H$aVmo. 1. {H$aH$moi ì¶mnmar hm KmD$H$ ì¶mnmar Am{U J«mhH$ ¶m§À¶mVrb Xþdm Amho. 2. {H$aH$moi ì¶mnmar ñWm{ZH$ ~mOmamÀ¶m Odi AgUmè`m dñVr‘Ü¶o ì¶mnma Mmb{dVmo. 3. {H$aH$moi ì¶mnmar {d{dY àH$maÀ¶m dñVy H$‘r à‘mUmV {dH«$rg R>odV AgVmo. 4. {H$aH$moi ì¶mnmar CXçmoJmV H$‘r à‘mUmV ^m§S>db Jw§V{dVmo. 5. KmD$H$ ì¶mnmè¶mÀ¶m VwbZo‘Ü¶o {H$aH$moi ì¶mnmam‘Ü¶o H$‘r OmoIr‘ d H$‘r Z’$m AgVmo. {H$aH$moi ì¶mnmè`m§H$S>yZ {Xë¶m OmUmè`m godm … A) KmD$H$ ì¶mnmè`m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm ~) J«mhH$m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm A) KmD$H$ ì¶mnmè`m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm : 1) OmoS>Umam Xþdm … {H$aH$moi ì¶mnmar hm KmD$H$ ì¶mnmar Am{U J«mhH$ ¶m§À¶m‘Yrb Xþdm AgVmo. 2) ‘mbmMo ghOnUo {dVaU … {H$aH$moi ì¶mnmar ‘mbmMo ObXnUo {dVaU H$arV AgVmo. Zmed§V ‘mbmMo Ëd[aV {dVaU H$aUo ho A{Ve¶ ‘hËËdmMo AgVo. H$maU ¶m dñVy H$‘r H$mi {Q>H$VmV. CXm. Xþ½YOÝ¶ nXmW©, ’$io, nmbo^mÁ¶m B. 3) {dnUZ H$m¶© : Oa {dnUZmMo H$m¶© KmD$H$ ì¶mnmè`mZo Ho$bo Zmhr Va Vr H$m¶} {H$aH$moi ì¶mnmar H$arV AgVmo. CXm. dmhVyH$ H$aUo, JmoXm‘mV ‘mb gmR>{dUo, Om{hamV H$aUo B. 4) ‘m{hVr nwa{dUo … {H$aH$moi ì¶mnmar hm dñV§yMr ~XbUmar ‘mJUr, J«mhH$m§À¶m AmdS>r {ZdS>r, ~mOmaMo ñdê$n B. ‘m{hVr KmD$H$ ì¶mnmè`mg XoV AgVmo. 5) J«mhH$m§Zm AmH${f©V … {H$aH$moi ì¶mnmar ~mOmanoR>oVrb J«mhH$m§Zm Om{hamVrX²dmao AmH${f©V H$aÊ¶mMo H$m‘ H$aV 28 AgVmo Ë¶m‘wio KmD$H$ ì¶mnmè¶mg Ë¶mÀ¶m ‘mbmMr {dH«$r H$aÊ¶mg ‘XV hmoVo. 6) ‘mJUr dmT>{dUo … {H$aH$moi ì¶mnmar d¡¶p³VH$nUo bj KmbyZ ZdrZ dñV§yH$S>o J«mhH$m§Mo bj H|${ÐV H$aVmo. Vmo ZdrZ dñV§yÀ¶m ‘mJUrgmR>r Xe©H$m§gmR>r {IS>H$r¶ àXe©Z (Window display) bmdVmo. ~) J«mhH$m§Zm {Xë¶m OmUmè`m godm … 1) ‘mbmMm {Z¶{‘V nwadR>m : {H$aH$moi ì¶mnmar J«mhH$m§À¶m JaOoZwgma Amdí¶H$ VodTçm ‘mbmMm gmR>m H$ê$Z R>odVmoo. J«mhH$ Amnë¶m JaOoZwgma {H$aH$moi ì¶mnmè`mH$S>yZ ‘mb IaoXr H$ê$ eH$Vmo. 2) ñWm{ZH$ gw{dYm … {H$aH$moi ì¶mnmar ho gmYmaUnUo ñWm{ZH dñVrÀ¶m OdiM dmñVì¶ H$arV AgVmo. J«mhH$m§Zm Ë¶m§À¶m doioZwgma, JaOoZwgma ‘mbmMr IaoXr Ho$ìhmhr H$aVm ¶oVo. 3) ‘mbmMr KanmoM godm … {H$aH$moi ì¶mnmar J«mhH$m§Zm ‘mbmMr KanmoM godm ‘mo’$V qH$dm AënXamZo CnbãY H$ê$Z XoVmo. Ë¶m‘wio Vmo J«mhH$m§er H$m¶‘ñdê$nr g§~§Y {Z‘m©U H$ê$ eH$Vmo. 4) {Za{Zami¶m dñVy … {H$aH$moi ì¶mnmar {d{dY àH$maÀ¶m dñVy {dH$V AgVmo. {d{dY àH$maÀ¶m dñVy {dH«$sg R>odë¶m‘wio J«mhH$m§Zm Amnë¶m ng§VrÀ¶m ‘mbmMr {ZdS> H$aVm ¶oVo. 5) CYmarMr gdbV … {H$aH$moi ì¶mnmar Amnë¶m {Z¶{‘V J«mhH$m§Zm CYmarMr gdbV XoV AgVmo. Á¶m J«mhH$m§H$S>o n¡emMr H$‘VaVm AgVo Ë¶m§Zm hr gdbV Cn¶moJr nS>Vo. Am{W©H$ MUMU AgUmè`m nwîH$i J«mhH$m§Zm ¶m gdbVrMm bm^ KoVm ¶oVmo. Ë¶m‘wio ‘moR>çm à‘mUmV J«mhH$m§Mm nm¶m V¶ma hmoVmo Omo ì¶mnma d¥X²YrgmR>r Cn¶w³V R>aVmo. 6) {dH«$`moËVa godm : {H$aH$moi ì¶mnmar Amnë¶m J«mhH$m§Zm {Q>H$mD$ dñVy {dH$ë¶m Z§Vahr godm XoV AgVmo CXm. erVH$nmQ>, Xya{MÌdmUr g§M, g§JUH$, ^«‘UÜdZr B.Mr XþéñVr, àmË¶{jH$/S>o‘mo, J°a§Q>r Ë¶m‘wio J«mhH$m§À¶m ‘ZmV Ë¶m§À¶m~X²Xb {dídmg {Z‘m©U hmoVmo. 7) ‘m{hVr … {H$aH$moi ì¶mnmar ho ~mOmanoR>oVrb ZdrZ dñV§y{df¶r ~hþ‘wë¶ ‘m{hVr Am{U gëcm XoV AgVmo ¶m‘wio J«mhH$m§Zm dñVyMm XOm©, qH$‘V, {Q>H$mD$nUm B. {df¶r {ZU©¶ KoÊ¶mg ‘XV hmoVo. {H$aH$moi ì¶mnmamMo àH$ma A) {’$aVo ì¶mnmar

Maharashtra State Textbook for Commerce Organization and Management Class 11 PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue