11. Sınıf Kimya - DİF - FÖY 1 Örnek PDF

01 FÖY KİMYA MODERN ATOM TEORİSİ 11.1.1.1. Ato...

01 FÖY KİMYA MODERN ATOM TEORİSİ 11.1.1.1. Atomu kuantum model ile açıklar. 11.1.2.1. Nötr atomların elektron dizilimleriyle periyodik sistemdeki yerleri arasında ilişki kurar. BOHR ATOM MODELİ Bohr, tek elektronlu sistemlere ait enerji hesabında atom numarası ve yörünge numarasını içeren bir eşitlik 1913 yılında Niels Bohr, atomları çekirdek etrafında üretmiştir. Elde edilen bu eşitlik incelendiğinde elekt- dairesel yörüngelerde hızla dönen elektronlarla çevrili ronlar her bir üst yörüngeden temel seviyeye geçerken tanecikler olarak tasarladı. İlk bakışta Güneş'in etrafın- farklı enerjileri olan fotonlar yaydığı görülür. da dönen gezegenleri andıran bu model kolay benim- sendi. Bu sistemde atom çekirdeği Güneş, elektronlar Bohr atom modeli çok elektronlu atom ve iyonların ise gezegen olarak düşünüldüğünde zıt yüklerin çekimi emisyon (yayılma) spektrumlarını açıklamada yetersiz merkezkaç kuvveti ile dengelenmekte idi. kalmış ve dairesel yörünge kavramını açıklayamamıştır. Elektronların küçük tanecikler gibi ikili yapıda davran- ması (tanecik ve dalga) sebebiyle taneciğin hızı ve yeri aynı anda belirlenememiştir. Bu Heisenberg Belirsizlik İlkesi e ¢x·¢v > o denklemi ile ifade edilir. Bu ça- h 4rm lışmalar sonucunda elektronların dairesel bir yörüngede değil belli bir olasılık dâhilinde olan bir bulut bölgesinde olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Özetleyecek olursak Bohr Atom Teorisi'ne göre, ✓ Elektronlar çekirdeğin etrafında dairesel yörünge- lerde hareket eder. ✓ Yörüngelerin belirli bir enerjisi vardır. Bu yörüngeler rakamlarla (1, 2, 3, 4,...) ya da harfler (K, L, M, N,...) ile gösterilebilir. Güneş Sistemi ✓ Bu atomların 1 ya da K enerji düzeyi temel hâl enerji düzeyidir. (Tek elektronlu tanecik olduklarından.) Bohr atom modeli, 1H, 2He+ ve 3Li2+ gibi tek elektrona ✓ Atomlar dışarıdan enerji aldıklarında uyarılmış hâle sahip taneciklerin spektrumlarını açıklar. Bu sistem- geçer ve aldığı enerjiyi tekrar geri verip temel hâle de bu elektronun belirli yörüngelerde bulunabileceğini dönerken ışın yayar. (Emisyon yapar.) söylemiştir. Bohr atom modeli her yörüngenin belirli bir enerjisi ol- duğundan hareket eden elektronların da belirli bir ener- jisinin olmasını yani kuantlaşması gerektiğini söyler. a) Absorbsiyon Bohr; uyarılmış bir hidrojen atomunun ışıma yapmasını, uyarılmış hidrojen atomundaki elektronun daha düşük enerjideki bir yörüngeye düşmesiyle elde edilen fotonun b) Emisyon (kuantum enerjisi) yayılmasıyla açıklamıştır. 1 11. Sınıf Kimya  01 Bohr Atom Modelinin Sınırlılıkları Bu kuantum sayıları aşağıda verilmiştir. Bohr atom modeli sadece tek elektronlu tanecikler için ✓ Baş kuantum sayısı n geçerlidir. Çok elektronlu atomlarda yörüngelerde bulu- ✓ Açısal momentum kuantum sayısı ¬ nan orbitallerin enerjileri farklı olduğundan bu modelin uygulanması mümkün değildir. Bohr atom modelinde ✓ Manyetik kuantum sayısı m¬ bahsedilen dairesel yörünge ifadesi, elektronların yeri Spin kuantum sayısı ms diye bilinen dördüncü kuantum ve hızı aynı anda belirlenemeyeceğinden yetersiz kal- sayısı ise belirli bir elektronun dönme yönünü belirleyen mıştır. bir sayıdır. MODERN ATOM TEORISI Baş (Birincil) Kuantum Sayısı (n) Atomun Kuantum Modeli (Kuantum Mekaniği) Baş kuantum sayısı (n) 1, 2, 3, 4,... gibi tam sayılar ile Atomun kuantum modeli bir atomdaki elektronun tam ifade edilir. Bu sayılar hidrojen atomunun enerji düzey- yerinin belirlenememesine rağmen, elektronun belirli bir lerini belirlerken çok elektronlu atomlarda, belirli bir or- zaman diliminde yoğun olarak bulunabileceği bölgele- bitaldeki elektronun çekirdeğe olan ortalama uzaklığını ri açıklamaktadır. Bu fonksiyon ile elektron yoğunluğu verir. Baş kuantum sayılarına kabuk adı da verilebilir. yani olasılığı belli eden elektron bulutu ifadesi meydana Baş kuantum sayısı arttıkça elektronun çekirdeğe olan gelir. ortalama uzaklığı ve bulunabilecek orbital ve elektron Atomun kuantum modeline göre elektronlar bulunma sayıları da artar. olasılıklarının yüksek olduğu yerlerde hareket eder. Elektronların bulunma olasılığının yüksek olduğu ma- tematiksel fonksiyonlarla ifade edilen bölgelere orbital Açısal Momentum (İkincil, Yan) Kuantum Sayısı (¬) denir. Bu fonksiyonlarda bulunan ve elektronların bu- Açısal momentum kuantum sayısı (¬) orbitallerin türlerini lunma olasılığının belirlemesine katkı sağlayan sayılara ve şekillerini belirler. Açısal momentum kuantum sayı- kuantum sayıları denir. sının alacağı değerler (orbital türleri) baş kuantum sayı- Bohr atom modelinde geçen yörünge kavramı ile, ato- sına bağlıdır. Herhangi bir n değeri için ¬’nin alabileceği mun kuantum modelinde bahsedilen orbital kavramları değerler, 0 ile n - 1 arasındaki tam sayılardır. arasındaki karşılaştırma şu şekilde ifade edilebilir: ✓ n = 1 için; ¬ = 0 olur. Yörünge ve Orbital (Elektron Bulutu) Karşılaştırması ✓ n = 2 için; ¬ = 0 ve 1 olur. Yörünge Orbital (Elektron Bulutu) ✓ n = 3 için; ¬ = 0, 1 ve 2 olur. Elektronların yeri kesin belli ✓ n = 4 için ¬ = 0, 1, 2 ve 3 olur. Elektronların dairesel bir değildir, bulunma olasılığın yolda ilerlediği varsayılır. yüksek olduğu bölgeler var- Açısal momentum kuantum sayısı, baş kuantum sevi- sayılır. yelerinin de alt enerji seviyelerine ayrıldığını gösterir. Bu sayıların karşılığı olan orbital türleri vardır. Bu seviyele- Elektronlar düzlemsel hare- Elektronlar üç boyutlu hare- re karşılık gelen orbital türleri çizelgedeki gibidir. ket eder. ket eder. Her yörüngenin belli bir Her orbitalin belli bir enerji ¬ 0 1 2 3 enerji düzeyi vardır. düzeyi vardır. Orbital Türü s p d f Her yörüngenin elektron Bir orbital en fazla iki elekt- alma kapasitesi vardır. ron alabilir. Buna göre ¬ = 0 olduğunda s orbitali, ¬ = 1 olduğunda p orbitali, ¬ = 2 olduğunda d orbitali ve ¬ = 3 olduğunda Kuantum Sayıları f orbitali anlamına gelir. Baş kuantum sayısı ve açısal Kuantum sayıları, orbitallerin ve bu orbitallerde yer alan momentum kuantum sayıları ile aşağıdaki orbitaller bu- elektronların belirlenmesinde kullanılır. Kuantum me- lunur. kaniğinde elektronların dağılımlarını açıklamak için üç kuantum sayısı gereklidir. 11. Sınıf Kimya 2  01 Açısal Baş Momentum Orbital Oluşan Kuantum Kuantum Çeşidi Orbitaller Sayısı (n) Sayısı (¬) dxy dyz dxz dx2 – y2 dz2 1 0 s 1s 0 s 2s Dördüncü kabuktan itibaren ortaya çıkan f orbitali eş 2 1 p 2p enerjili yedi orbitale sahiptir. 0 s 3s 3 1 p 3p 2 d 3d 0 s 4s 1 p 4p Başkuantum sayısı aynı olan orbitallerde enerji sırala- 4 ması s < p < d < f şeklindedir. 2 d 4d 3 f 4f Manyetik Kuantum Sayısı (m¬) Orbitaller incelenirken en çok merak edilen, orbitallerin Orbitallerin uzayda yönlenmelerini gösteren bir sayı- şekilleridir. dır. Bir alt kabuk için m¬ nin alabileceği değerler açısal momentum kuantum sayısına bağlıdır. Herhangi bir ¬ Bu orbitallerden s orbitalleri küreseldir. Merkezinde çe- değerine karşılık aşağıda verildiği gibi (2¬ +1) adet m¬ kirdeğin bulunduğu bir küredir. değerleri bulunabilir. m¬ = –¬ … 0,... + ¬ değerlerini alabilir. ¬ = 0 ise m¬ = 0 1s 2s 3s 4s 5s ¬ = 1 ise m¬ = –1, 0 , +1 6s 7s ¬ = 2 ise m¬ = –2, –1, 0 , +1, +2 s orbitali ¬ = 3 ise m¬ = –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3 olur. İkinci kabuktan itibaren bulunan p orbitali ise x, y ve z eksenleri boyunca uzanan fiyonk şeklindedir. Yönlen- Her bir baş kuantum sayısının altında n2 kadar orbital melerinden dolayı px, py ve pz olarak üç orbital oluşturur. bulunur. Bir ¬ alt kabuğundaki orbital sayısı m¬ sayısı kadardır, bu da 2¬ + 1 kadardır. y y Orbital Orbital n p m¬ Adı Sayısı x 1 0 1s 0 1 x z z 0 2s 0 1 px py 2 y 1 2p –1, 0, +1 3 0 3s 0 1 3 1 3p –1, 0, +1 3 x 2 3d –2, –1, 0, +1, +2 5 z pz 0 4s 0 1 1 4p –1, 0, +1 3 Üçüncü kabuktan itibaren bulunan d orbitali farklı şekil- 4 lerde bulunur. Bu orbitaller dxz, dxy, dyz, d x 2 - y 2 ve 2 4d –2, –1, 0, +1, +2 5 d z 2 olarak adlandırılır. 3 4f –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3 7 3 11. Sınıf Kimya  01 Spin Kuantum Sayısı (mS) Elektron Dağılımı Bir atomun elektron dağılımında baş kuantum sayısı ve diğer kuantum sayıları dikkate alınarak elektronların nasıl yerleştirildiği gösterilir. 1 1 Elektron sayısı ve dizilişi aynı olan taneciklere izoe- ms = + ms = – 2 2 lektronik tanecikler denir. Elektron dizilimi yapmadan izoelektronikliği belirlemek zordur. Elektron dağılımına Elektronun kendi ekseni etrafında dönmesine spin de- bakılarak atomun bazı özellikleri hakkında tahminler nir. Bir orbitaldeki elektronun saat yönü ve tersi olarak yürütülebilir. iki yönde dönme hareketi yaptığı varsayılır. Nötr bir atomun elektron dizilimi atomun fiziksel ve kimyasal özellikleri hakkında fikir edinmemizi sağlar. Örnek-1 ? Modern Atom Teorisi'ne göre, çok elektronlu atom- larda baş kuantum sayısı 3 olan orbitaller ile ilgili Aufbau Kuralı aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? “Aufbau” kelimesi Almancada inşa ya da bina etmek A) Toplamda en fazla 18 elektron alır. anlamına gelmektedir. Nasıl bir bina alt kattan başlana- B) 9 adet orbital içerir. rak inşa ediliyorsa atomdaki elektronlar da düşük ener- jili orbitaller doldukça yüksek enerjili orbitallere geçecek C) Orbitaller eş enerjilidir. şekilde doldurulur. Orbitallerin enerji sıralaması elekt- D) m¬ = 0 olan 3 orbital vardır. ron diziliminde çok önemlidir. Enerji sıralamasını ezbere bilmek zor olabilir. Orbitallerin enerjinin sıralaması aşa- E) ¬ = 2 olan 5 orbital vardır. ğıdaki şekildeki gibidir. Çözüm-1 6d 5f 7s 6p 6s 5d 4f 5p 4d 5s 4p 3d 4s 3p 3s Örnek-2 ? 2p Enerji 2s 2px ve 2py orbitalleri için; I. orbital türü, 1s II. baş kuantum sayısı, III. manyetik kuantum sayısı Bu listedeki orbitallerin enerjilerini ezberlemek yerine değerlerinden hangileri aynıdır? Kletchkowski-Madelung İlkesi'ne göre orbital enerjile- ri karşılaştırılabilir. Bu kurala göre orbitallerin enerjisi A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (n + ¬) değerinin artmasıyla artar. (n + ¬) değeri eşit olan- D) II ve III E) I, II ve III larda n değeri büyük olanın orbital enerjisi daha büyük olur. Bu kurala göre orbital enerji sıralaması küçükten Çözüm-2 büyüğe doğru aşağıdaki gibidir. 1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s < 3d < 4p < 5s < 4d < 5p < 6s < 4f < 5d... (n + ¬) değerleri 1 2 3 3 4 4 5 5 5 6 6 6 7 7 11. Sınıf Kimya 4  01 Aşağıda bazı element atomlarına ait elektron dizilimleri Hund Kuralı verilmiştir. Elektronlar eş enerjili orbitallere yerleşirken öncelikle 2 He: 1s2 her orbitale bir elektron eş spinli olacak şekilde yerleşir. Bütün eş enerjili orbitaller yarı dolu hâle geldikten sonra 3 Li: 1s22s1 diğer elektronlar zıt spinli olarak orbitallere yerleşir. B: 1s22s22p1 5 7 N: 1s2 2s22p3 2 2 2 6 C: 1s 2s 2p (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygun değildir.) 2 2 3 7 N: 1s 2s 2p (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygundur.) F: 1s22s22p5 (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygundur.) 9 (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygun değildir.) 10 Ne: 1s22s22p6 C: 1s2 2s22p2 12 Mg: 1s22s22p63s2 6 (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygun değildir.) (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygundur.) (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygundur.) Örnek-3 ? (Bu diziliş Hund Kuralı'na uygundur.) Aşağıda verilen orbitallerin enerji sıralamalarından Küresel Simetri hangisi yanlıştır? A) 1s < 2s < 3s B) 4s < 3d < 4p Bir atomun elektron dizilimindeki son orbitallerin her C) 4d < 5s < 6s D) 6s < 4f < 5d birinin tam ya da yarı dolu hâlde bulunmasına kü- E) 3s < 3p < 4s resel simetri denir. Küresel simetri atoma kararlı- lık kazandırdığından küresel simetrik elektron da- Çözüm-3 ğılımına sahip atomdan elektron koparmak küresel simetrik olmayanlara göre daha zordur. Elektron dizilimi (s1, p3, d5, f7) ile biterse yarı dolu kararlılık, (s2, p6, d10, f14) ile biterse tam dolu kararlılık hâlini alır. Bu kararlılığın sebebi elektronların orbitallere homojen olarak dağılmasından dolayı elektronların çekirdek ta- rafından eşit kuvvette çekilmesidir. Aşağıda bazı atomlara ait elektron dizilimleri ve orbital gösterimleri verilmiştir. 3 Li : 1s22s1 Küresel simetri görülür. 2 2 He : 1s Küresel simetri görülür. 2 2 6 1 Na : 1s 2s 2p 3s Küresel simetri görülür. Pauli İlkesi 11 10 Ne : 1s22s22p6 Küresel simetri görülür. Bu ilkeye göre bir atomda dört kuantum sayısı aynı olan 2 2 4 8 O : 1s 2s 2p Küresel simetri görülmez. iki elektron bulunamaz. Bir orbital en fazla 2 elektron F : 1s22s22p5 Küresel simetri görülmez. alabilir. Elektronlar aynı orbitalde bile olsalar zıt spinli 9 2 2 6 2 2 Si : 1s 2s 2p 3s 3p Küresel simetri görülmez. şekilde yerleşmeleri gerekir. 14 2 2 2 6 C : 1s 2s 2p Küresel simetri görülmez. Ne 1s 2 2s 2 2p 6 Bazı durumlarda enerjileri birbirine yakın orbitallerde- 10 ki elektronlar yer değiştirerek atomun daha kararlı bir n 1 2 2 2 2 yapıya ulaşmasını sağlar. Bu durumdaki elementlerden ¬ 0 0 1 1 1 ikisi 24Cr ve 29Cu’dur. Bu atomların elektron dizilimleri m¬ 0 0 –1 0 +1 yapıldığında; +1/2 +1/2 +1/2 +1/2 +1/2 Cr: 1s22s22p63s23p64s23d4 ortaya çıkar. Ancak gerçek ms 24 –1/2 –1/2 –1/2 –1/2 –1/2 dizilimde 4s orbitalindeki 1 elektron 3d orbitaline yerleş- miştir. 5 11. Sınıf Kimya  01 Bu durumda atom daha kararlı elektron dizilimi olan Değerlik Orbitali ve Değerlik Elektronları Cr: 1s22s22p63s23p64s13d5 hâlini tercih eder. 24 Bir atomun en yüksek enerjili orbitallerine değerlik or- 29 Cu: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d9 ortaya çıkar. Ancak bitali, bu orbitallerde bulunan elektronlara ise değerlik gerçek dizilimde, 4s orbitalindeki 1 elektron 3d orbitali- elektronu denir. Değerlik elektronları bir atomun kim- ne yerleşmiştir. Bu durumda atom daha kararlı elektron yasal özellikleri hakkında bilgi verir. Değerlik elektronu dizilimi olan 29Cu: 1s22s22p63s23p64s13d10 hâlini tercih eşit olan atomlar benzer kimyasal özellik gösterir ve ge- eder. nellikle periyodik cetvelde de aynı grupta bulunur. De- ğerlik orbitalleri ve değerlik elektron sayısı bulunurken Örnek-4 ? temel hâl elektron diziliminin son terimleri önemlidir. Aşağıda verilen atomların elektron dizilimlerinden Eğer elektron dizilimi s ile bitiyorsa değerlik orbitali s, hangisi küresel simetrik değildir? değerlik elektron sayısı ise s orbitalindeki elektron sa- A) 29Cu B) 11Na C) 7N D) 10Ne E) 26Fe yısıdır. Çözüm-4 3 Li: 1s22s1 (Değerlik orbitali 2s, değerlik elektron sayısı 1’dir.) 12 Mg: 1s22s22p63s2 (Değerlik orbitali 3s, değerlik elekt- ron sayısı 2’dir.) Eğer elektron dizilimi p ile bitiyorsa değerlik orbitalleri s ve p, değerlik elektron sayısı ise s ve p orbitalindeki İyonların Elektron Dizilimi elektron sayısıdır. Anyonların Elektron Dizilimi N: 1s22s22p3 (Değerlik orbitalleri 2s ve 2p, değerlik 7 Negatif yüklü taneciklerin (anyon) elektron dizilimi ya- elektron sayısı 5’tir.) pılırken şu yol izlenir: Taneciğin nötr hâlindeki elekt- 10 Ne: 1s22s22p6 (Değerlik orbitalleri 2s ve 2p, değerlik ron sayısına aldığı yük kadar elektron eklenir. Toplam elektron sayısı 8’dir.) elektron sayısı üzerinden elektron dizilimi yapılır. 35 Br: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5 (Değerlik orbital- 2 2 4 2- 2 2 6 8 O: 1s 2s 2p iken 8O : 1s 2s 2p olur. leri 4s ve 4p değerlik elektron sayısı 7’dir.) 2 2 3 7 N: 1s 2s 2p iken 7N3-: 1s2 2s2 2p6 olur. Eğer elektron dizilimi d ile bitiyorsa değerlik orbitalleri 2 2 6 2 5 - Cl: 1s 2s 2p 3s 3p iken 17Cl : 1s 2s 2p 3s 3p olur. 2 2 6 2 6 s ve d, değerlik elektron sayısı ise s ve d orbitalindeki 17 elektron sayısıdır. Katyonların Elektron Dizilimi Ti: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d2 (Değerlik orbitalleri 4s 22 Pozitif yüklü taneciklerin (katyon) elektron dizilimi ya- ve 3d, değerlik elektron sayısı 4’tür.) pılırken taneciğin nötr hâlindeki elektron dizilimi ya- 26 Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6 (Değerlik orbitalleri 4s zılır. Daha sonra pozitif yük sayısı kadar elektron, ve 3d, değerlik elektron sayısı 8’dir.) bu elektron diziliminden çıkarılarak yeni elektron di- 24 Cr: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 (Değerlik orbitalleri 4s zilimi elde edilir. Bu çıkarma yapılırken ilk olarak baş ve 3d, değerlik elektron sayısı 6’dır.) kuantum sayısı büyük olan orbitalden elektron koparılır. Baş kuantum sayıları aynı ise önce enerjisi büyük olan orbitalden elektron koparılır. TEST – 1 VE 2'Yİ ÇÖZEBILIRSINIZ. 11 Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 iken 11 Na+: 1s2 2s2 2p6 olur. 26 Fe2+: 1s22s22p23s23p63d6 35 Br : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5 iken 35 Br3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p2 35 Br5+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 ÖRNEKLERİN CEVAP ANAHTARI 35 Br7+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 olur. 1. C 2. B 3. C 4. E 11. Sınıf Kimya 6  Etkinlik 01 1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz. 1. Bir atomun en kararlı en düşük enerjili hâline …………………………… denir. Bir atoma enerji verildiğinde elektronun daha üst enerji seviyelerindeki orbitallere çıkmasına …………………, 2. bu atomlara da …………………………… denir. 3. Uyarılmış atomlar …………………………… ısı ve/veya …………………………… yayarak temel hâle döner. 4. Elektron sayısı ve dizilişi aynı olan taneciklere …………………………… tanecikler denir. 5. Nötr bir atom elektron alarak eksi yüklü …………………………… oluşturur. 6. Nötr bir atom elektron vererek artı yüklü …………………………… oluşturur. Bir elementin en dış kabuğunda bulunan, bileşik oluştururken kullanılan elektronlarına ……………………… 7. denir. 2. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. 1. Elektronlar orbitallere yerleşirken en düşük enerjili orbitalden başlayarak doldurulur. 2. Eş enerjili orbitallere elektronlar öncelikle birer birer yerleşir. 3. Pauli İlkesi'ne göre elektronlar aynı orbitale eş spinli olarak yerleşir. 4. p orbitalleri en fazla 3 elektron alabilir. 5. s orbitallerin sınır yüzey diyagramları küreseldir. Bir atomdaki elektronların aynı anda hızının ve yerinin tam olarak belirlenemediğini açıklayan ilke 6. Heisenberg Belirsizlik İlkesi'dir. Atomda bulunan orbitallerin şeklini ve çeşitlerini belirleyen kuantum sayısı açısal momentum kuan- 7. tum sayısıdır. 7 11. Sınıf Kimya  01 Etkinlik 3. Aşağıda verilen taneciklerin elektron dizilimlerini yazınız. 1. 11 Na: 2. 12 Mg2+: 3. 10 Ne: 4. 15 P: 5. 16 S2–: 6. 18 Ar: 7. 24 Cr: 4. Aşağıda verilen orbitallerde bulunan elektronların n, ¬, m¬ ve ms değerlerini yazınız. Orbital n ¬ m¬ ms 3s2 2p6 3d10 4s2 4p6 ETKİNLİK CEVAP ANAHTARI ETKİNLİK-1 1 2 3 4 5 6 7 uyarılma / değerlik temel hâl kararsızdır / ışık izoelektronik anyonları katyonları uyarılmış atom elektronlar ETKİNLİK-2 1 2 3 4 5 6 7 D D Y Y D D D ETKİNLİK-3 1 2 3 4 5 6 7 2 2 6 1 2 2 6 2 2 6 2 2 6 2 3 2 2 6 2 6 2 2 6 2 6 1s 2s 2p 3s 1s 2s 2p 1s 2s 2p 1s 2s 2p 3s 3p 1s 2s 2p 3s 3p 1s 2s 2p 3s 3p 1s 2s 2p 3s2 3p6 4s1 3d5 2 2 6 ETKİNLİK-4 Orbital n ¬ m¬ ms 3s2 3 0 0 Ï 1/2 2p6 2 1 –1, 0, +1 Ï 1/2 10 3d 3 2 –2, –1, 0, + 1, + 2 Ï 1/2 4s2 4 0 0 Ï 1/2 6 4p 4 1 –1, 0, +1 Ï 1/2 11. Sınıf Kimya 8  Test - 1 01 1. Aşağıda verilen çok elektronlu bir atomun or- 5. Nötr 12Mg elementinin temel hâl elektron dağılımı, bitallerinden hangisinin enerjisi en fazladır? 1s22s22p63s2 şeklindedir. A) 3p B) 3d C) 4f D) 5s E) 5d Buna göre, Mg elementinin değerlik elektron- ları ile ilgili, I. 2 tanedir. II. Manyetik kuantum sayıları 0’dır. III. Baş kuantum sayıları 2’dir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 2. Temel hâl elektron dizilimi 3p1 ile biten elemen- D) II ve III E) I, II ve III tin atom numarası kaçtır? A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14 6. 27 3+ iyonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han- 13 Al gisi yanlıştır? A) Nötron sayısı 14’tür. B) Elektron sayısı 10’dur. C) Küresel simetriktir. D) m¬ = 0 olan elektron sayısı 8’dir. E) Proton sayısı 13’tür. 3. Baş kuantum sayısı (n) 4, açısal momentum 7. Modern atom teorisine göre, çok elektronlu kuantum sayısı (¬) 3 olan orbital aşağıdakiler- atomlarda baş kuantum sayısı 4 olan orbitaller den hangisidir? ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) 3d B) 4s C) 4f D) 4d E) 3s A) En fazla 32 elektron alır. B) Toplam 16 tanedir. C) 3 çeşit orbital içerir. D) m¬ = 0 olan 4 orbital vardır. E) ¬ = 2 olan 5 orbital vardır. 4. Elektron sayıları ve dizilimleri aynı, proton sayıları 8. Nötr bir atomun temel hâl elektron dizilimi, farklı olan taneciklere izoelektronik tanecikler de- 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5 şeklindedir. nir. Buna göre, Buna göre, aşağıdaki iyonlardan hangisi diğer I. Değerlik elektron sayısı 7’dir. tanecikler ile izoelektronik değildir? II. En yüksek enerjili orbitalin ¬ değeri 1’dir. A) 20 Ca B) 24 Cr4+ C) V3+ 23 1 D) Ti2+ E) Mn5+ III. ¬ = 0, ms = + olan elektron sayısı 4’tür. 22 25 2 yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 9 11. Sınıf Kimya  01 Test - 1 9. 18Ar elementinin temel elektron dizilişi ile ilgili 13. Aşağıda elektron dağılımları verilen tanecikler- aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? den hangisi uyarılmış bir atoma aittir? A) ¬ = 0 olan elektron sayısı 6’dır. A) 29 Cu: 1s22s22p63s23p64s13d10 B) m¬ = 0 olan elektron sayısı 10’dur. B) 8O: 1s22s22p4 C) ms = + 1 olan elektron sayısı 9’dur. C) K: 1s22s22p63s23p65s1 19 2 D) 7N: 1s22s22p3 D) n = 3, m¬ = +1 olan elektron sayısı 4’tür. E) Cr: 1s22s22p63s23p64s13d5 E) n = 2 olan elektron sayısı 8’dir. 24 14. Elektron dizilimi 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6 şek- 10. Temel hâl elektron diziliminde elektron bulun- linde olan element ile ilgili aşağıdaki ifadeler- duran en yüksek enerjili orbitali 3p olan atom den hangisi yanlıştır? ile ilgili, A) Atom numarası 26’dır. I. Değerlik elektron sayısı en az 3’tür. B) Değerlik elektron sayısı 8’dir. II. ¬ = 0 olan elektron sayısı 6’dır. C) Değerlik elektronlarının bulunduğu orbitallerin III. ¬ = 1 olan elektron sayısı 6’dır. baş kuantum sayısı 3 ve 4’tür. D) Yarı dolu orbitali yoktur. yargılarından hangileri doğrudur? E) Temel hâl elektron dizilimine sahiptir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 15. Temel hâl elektron diziliminde baş kuantum sa- yısı 4, açısal momentum kuantum sayısı 0, spin kuantum sayısı +1/2 değerine sahip 1 elektronu 11. X3+ taneciği ile 18Ar izoelektroniktir. olan elementin atom numarası aşağıdakilerden Buna göre, X elementinin değerlik elektronları- hangisi olamaz? nın bulunduğu orbitaller aşağıdakilerden han- A) 18 B) 19 C) 20 D) 24 E) 29 gisidir? A) s B) s ve p C) s ve d D) d ve p E) s, p ve d 16. Temel hâl elektron diziliminde açısal momen- tum kuantum sayısı (¬) 1 olan 13 elektrona sa- hip elementin atom numarası aşağıdakilerden hangisidir? 12. 4d orbitali için baş kuantum sayısı (n), açısal A) 13 B) 15 C) 21 D) 31 E) 35 momentum kuantum sayısı (¬) ve manyetik kuantum sayısı (m¬) nin alabileceği değerler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril- miştir? n ¬ m¬ A) 3 3 –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3 B) 4 2 –2, –1, 0, +1, +2 C) 3 2 –2, –1, 0, +1, +2 D) 4 3 –2, –1, 0, +1, +2 E) 4 3 –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3 11. Sınıf Kimya 10  Test - 2 01 1. 5p orbitalinin açısal momentum kuantum sayı- 5. Temel hâl elektron diziliminde 7 tam dolu orbi- sı kaçtır? tali olan nötr bir atomun ¬ = 1 olan kaç elektronu A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 vardır? A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 14 6. Baş kuantum sayısı 3 olan tüm orbitallerin açı- sal momentum kuantum sayıları toplamı kaç- tır? 2. 16 S atomunda manyetik kuantum sayısı m¬ = 0 A) 3 B) 5 C) 8 D) 13 E) 15 olan en fazla kaç elektron vardır? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12 7. Aşağıdakilerin hangisinde bulunma olasılığı olan bir elektrona ait kuantum sayıları veril- miştir? n ¬ m¬ ms 1 A) 4 2 –3 + 2 1 B) 3 2 +1 – 2 3. 35 Br atomunun ¬ = 2 olan değerlik elektron sa- 1 yısı kaçtır? C) 3 1 +2 + 2 A) 0 B) 2 C) 3 D) 5 E) 7 1 D) 2 0 +1 + 2 1 E) 2 2 –1 – 2 8. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 elektron dizilişi, 1 4. 19 K elementinde spin kuantum sayısı (ms) = – I. Fe3+ 2 26 olan en fazla kaç elektron bulunabilir? II. V 23 A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11 III. Mn2+ 25 taneciklerinin hangilerine aittir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 11 11. Sınıf Kimya  01 Test - 2 9. Temel hâldeki 5M, 6R ve 7T taneciklerine ait 13. Baş kuantum sayısı 4, açısal momentum kuan- tum sayısı 2 olan orbital aşağıdakilerden han- 1s 2s 2p gisidir? M A) 2p B) 3s C) 4s D) 4p E) 4d R T elektron orbital gösterimlerinden hangileri doğ- rudur? A) Yalnız M B) Yalnız R C) M ve T 14. 3. temel enerji seviyesinde en fazla kaç tane D) R ve T E) M, R ve T orbital vardır? A) 1 B) 4 C) 6 D) 9 E) 16 10. Çok elektronlu bir atomda n = 3, ¬ = 1 olan elekt- ron sayısı en fazla kaç olabilir? 15. I. Baş kuantum sayısı A) 2 B) 6 C) 10 D) 12 E) 14 II. Manyetik spin kuantum sayısı III. Manyetik kuantum sayısı Yukarıda verilen kuantum sayılarından hangi- leri negatif değer alabilir? 11. Aşağıda verilen taneciklerden hangisinin elekt- ron dizilimi yanlış verilmiştir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III A) K: 1s22s22p63s23p64s1 D) II ve III E) I, II ve III 19 B) 9F–: 1s22s22p6 C) 20 Ca2+: 1s22s22p63s23p6 D) 21 Sc+: 1s22s22p63s23p64s2 E) 35 Br3+: 1s22s22p63s23p64s23d104p2 1 16. 29 Cu+ iyonunda m¬ = +1, ms = + olan elektron 2 sayısı kaçtır? A) 3 B) 5 C) 6 D) 10 E) 12 12. Ahmet 17 CI elementinin değerlik elektronu kadar elma, değerlik orbitallerinin her birinin açısal mo- mentum kuantum sayıları toplamı kadar armut al- mıştır. Buna göre, Ahmet kaç elma kaç armut almıştır? Elma Armut A) 5 3 B) 7 3 C) 5 2 D) 2 2 E) 7 2 11. Sınıf Kimya 12  Tarama Testi 01 1. 4p orbitalinin açısal momentum kuantum sayı- 6. Temel hâl elektron diziliminde 10 tane tam dolu sı kaçtır? orbitali bulunan X atomu ile ilgili, A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 I. Dizilimdeki en büyük baş kuantum sayısı 4’tür. II. Yarı dolu orbital sayısı 4'tür. III. Yarı dolu orbital sayısı 2'dir. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. 18Ar elementinin temel hâl elektron dizilişinde açısal momentum kuantum sayısı 0 olan elekt- ron sayısı kaçtır? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 7. Temel hâlde bulunan 22X atomu ile ilgili, I. ¬ = 0 olan elektron sayısı 8’dir. II. Elektron dizilimi küresel simetriktir. III. 10 tane tam dolu orbitali vardır. yargılarından hangileri doğrudur? 3. Kr elementinde açısal momentum kuantum A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III 36 sayısı 1, manyetik kuantum sayısı 0 olan elekt- D) II ve III E) I, II ve III ron sayısı kaçtır? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 8. Temel hâl elektron dağılımları verilen, X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p2 Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 elementleri ile ilgili, 4. Temel hâlde 6 tane tam dolu orbitali olan bir atomun en fazla kaç elektronu vardır? I. Z elementi küresel simetri özelliği gösterir. A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16 II. Tam dolu orbital sayıları eşittir. III. ¬ = 0 olan elektron sayıları eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 5. 26 Fe3+ taneciğinin elektron dağılımındaki son terim aşağıdakilerden hangisidir? 1 A) 4s1 B) 3d5 C) 3d6 9. Bir atomda n = 3, ¬ = 2 ve ms = + koşulunu 2 D) 3d3 E) 4s2 sağlayan en fazla kaç elektron bulunur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 13 11. Sınıf Kimya  01 Test - 3 10. Bir atomda aşağıdaki orbitallerden hangisinin 14. 15 P elementinin temel hâl elektron dizilişi ile il- bulunma olasılığı yoktur? gili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) 1p B) 2s C) 3d D) 4s E) 5p A) n = 2 olan elektron sayısı 8’dir. B) ¬ = 0 olan elektron sayısı 6’dır. C) ¬ = 2 olan elektron sayısı 3’tür. D) m¬ = 0 olan elektron sayısı 9’dur. E) m¬ = +1 olan elektron sayısı 3’tür. 11. X3– iyonunun elektron dizilişi 3p6 ile sonlanmak- tadır. Temel hâldeki X atomuna ait m¬ = 0 olan kaç tane elektron vardır? 15. Açısal momentum kuantum sayısı bilinen bir A) 2 B) 5 C) 6 D) 8 E) 9 elektron için I. orbital türü, II. enerji düzeyi, III. spin kuantum sayısı niceliklerinden hangileri kesinlikle bilinir? 12. Modern atom teorisine göre, aşağıdakilerden A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II hangisi yanlıştır? D) I ve III E) II ve III A) Elektronlar orbitallerde bulunur. B) Çekirdeğe en yakın orbital, en düşük enerjili or- bitaldir. C) Bir atomda dört kuantum sayısı aynı olan iki elektron yoktur. 16. 3p, 3s, 4s, 3d orbitallerinin küçükten büyüğe D) Herhangi bir enerji düzeyinde bir baş kuantum doğru enerji sıralanışı aşağıdakilerin hangisin- sayısı kadar orbital çeşidi vardır. de doğru olarak verilmiştir? E) d orbitali en fazla 6 elektron alır. A) 3s, 3p, 3d, 4s B) 3s, 4s, 3p, 3d C) 3s, 3p, 4s, 3d D) 4s, 3s, 3p, 3d E) 3s, 4p, 3s, 3d 13. Çok elektronlu sistemde baş kuantum sayısı- nın 4 olduğu orbitaller ve elektronlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Dört tür orbital vardır. B) En fazla 32 elektron alabilir. C) Enerjisi en yüksek olan orbital 4f’dir. D) ¬ = 2 olan orbital sayısı 3’tür. 1 E) ms = + olan elektron sayısı en fazla 16’dır. 2 11. Sınıf Kimya 14  Tarama Testi 01 1. Aşağıda verilen taneciklerden hangisi 10 Ne ile 5. 1X, 2Y, 3Z elementleri ile ilgili, izoelektronik değildir? I. Değerlik elektron sayıları eşittir. A) 8O2– B) 7N3– C) 11Na+ II. Küresel simetriktirler. D) 13 Al3+ E) 15 P3– 1 III. ms = + olan elektron sayıları eşittir. 2 yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. 18 Ar elementine ait 3s ve 3p orbitalleri için aşa- ğıdakilerden hangisi aynıdır? A) İçerdikleri elektron sayıları B) Baş kuantum sayıları C) Orbital şekilleri 6. Temel hâl elektron dizilişinde ¬ = 2 olan 6 elekt- D) Açısal momentum kuantum sayıları ron içeren atom ile ilgili, E) Enerjileri I. ¬ = 1 olan 12 elektron bulunur. II. n = 4 olan iki elektron içerir. III. +2 yüklü iyonu d4 orbitali ile sonlanır. yargılarından hangileri doğrudur? 3. Temel hâlde 31Ga elementinin değerlik orbital- leri ve değerlik elektron sayısı aşağıdakilerin A) Yalnız I B) Yanız II C) I ve II hangisinde doğru olarak verilmiştir? D) I ve III E) I, II ve III Değerlik Değerlik Orbitalleri Elektron Sayısı A) 4s4p 4 B) 4s3d 5 C) 4s3d 4 7. ­30Zn2+ iyonunda m¬ = 0, ms = + 1 olan elektron 2 D) 4s4p 8 sayısı kaçtır? E) 4s4p 3 A) 3 B) 5 C) 6 D) 10 E) 12 4. Xm+ iyonunun yükü ve elektron sayısı biliniyor- sa; 8. Aşağıda verilen elektron dizilimlerinden hangi- I. nötr atomun temel hâl elektron dizilişinde en si küresel simetriktir? yüksek enerjili tam dolu orbital sayısı, A) 5B: 1s2 2s2 2p1 II. değerlik elektron sayısı, B) 9F: 1s2 2s2 2p5 III. çekirdek yükü C) 13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 niceliklerinden hangileri belirlenebilir? D) Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2 12 A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III E) S: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 16 D) II ve III E) I, II ve III 15 11. Sınıf Kimya  01 Test - 4 9. 35Br7+ iyonunun elektron dizilişi aşağıdakilerin 13. Bir atomun değerlik elektronlarının bir tanesinin hangisinde doğru olarak verilmiştir? bulunduğu orbitalin baş kuantum sayısı 4, açısal 2 2 6 A) 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 2 6 2 10 2 momentum kuantum sayısı 0'dır. B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 Buna göre, bu atomun elektron sayısı aşağıda- kilerden hangisi olamaz? C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8 D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3 A) 18 B) 19 C) 24 D) 29 E) 30 E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5 14. Temel hâldeki 29Cu ve 30Zn elementleri ile ilgili, I. m¬ = 0 olan elektron sayıları eşittir. 10. 22Ti elementi ile ilgili, II. d orbitalindeki elektron sayıları eşittir. I. Temel hâl elektron dağılımı 4s23d2 ile sonlanır. III. Temel hâl elektron dizilişleri küresel simetriktir. II. Değerlik elektron sayısı 4'tür. yargılarından hangileri doğrudur? 1 III. ms = + olan elektron sayısı 11’dir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 2 yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 15. 19K atomu bir elektron vererek 19K+ iyonuna dönü- şüyor. Bu dönüşüm sırasında oluşan iyon ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? 11. Aşağıda verilen taneciklerin elektron dizilimle- A) Elektron dizilimi küresel simetriktir. rinden hangisi yanlıştır? B) ¬ = 1 olan elektron sayısı değişmez. A) 17 Cl: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 C) ¬ = 0 olan elektron sayısı azalır. B) 22 Ti2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 D) En yüksek enerjili orbitalin baş kuantum sayısı C) Br3+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p2 35 azalır. D) Fe2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 26 E) Çekirdek yükü artar. E) 11 Na+: 1s2 2s2 2p6 12. Aşağıda verilen orbitallerin enerji sıralamala- rından hangisi yanlıştır? A) 1s < 2s < 2p B) 4s < 3d < 4p C) 4d < 5s < 6p D) 3s < 3p < 4s E) 3d < 4p < 5s 11. Sınıf Kimya 16