Yangın İş Sağlığı ve Güvenliği (PDF)

Yangın da İş sağlığı ve Güvenliği Prof.Dr.İrfan Ay 2018 Yangın Yangın, yanma sonucu ortaya çıkar Yanmanın tanımı Yanma genellikle kimyasal bir olaydır. Esası; yanıcı madde nin ısı yardımı ile oksijenle birleşmesi sonucu ortaya çıkan kimyasal olaydır. Yan...

Yangın da İş sağlığı ve Güvenliği Prof.Dr.İrfan Ay 2018 Yangın Yangın, yanma sonucu ortaya çıkar Yanmanın tanımı Yanma genellikle kimyasal bir olaydır. Esası; yanıcı madde nin ısı yardımı ile oksijenle birleşmesi sonucu ortaya çıkan kimyasal olaydır. Yanma olma şartı nedir? Yanma = yanıcı maddenin +belli bir ısı seviyesinde +oksijen ile birleşmesidir. Yanma kimyasal bir olaydır. Yanma üçgeni nedir? Yanma üçgeni Yanma üçgenin detayı nedir? Yanma üçgeni detayı  Yangın YANICI (yakıt) MADDELER Yanıcı maddeler nelerdir? Yanıcı maddeler ; Katı Sıvı Gaz Metal Olur. Katı yanıcı maddeler nelerdir? odun , kömür, kağıt , ot , dokumalar ve tüm katı maddeler * Tutuşma ve yanmaları sıvı ve gaz maddelere göre daha zordur. Sıvı yanıcı maddeler nelerdir? Benzin, benzol , makina yağları , laklar , yağlı boyalar , katran , asfalt vs. Tutuşmaları buharlarının tutuşması ile olmaktadır. Sıvı yanıcı maddeler nelerdir? yağlı boyalar , katran , asfalt vs. Tutuşmaları buharlarının tutuşması ile olmaktadır. Gaz yanıcı maddeler nelerdir? metan , propan , bütan , lpg , asetilen , havagazı , hidrojen , vs. Sıvı ve katı yanıcılara göre çok çabuk tutuşurlar. Gaz yanıcı maddeler nelerdir? metan , propan , bütan , lpg , asetilen , havagazı , hidrojen , vs. Sıvı ve katı yanıcılara göre çok çabuk tutuşurlar. Yangın YAKICI MADDE OKSİJEN Yakıcı madde-Oksijen Havada %21 oranında Oksijen bulunur.Miktarı azalırsa,yanıcılık azalır,miktarı artarsa,yanıcılık artar. Yangın ISI Isı nedir? Cisimlerin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir etkidir.Isı, Direkt temas Hava yolu ile Işıma yolu ile Yayılır. Yangın nasıl olmaz? Yanma üçgeninde Ayaklardan birisi Olmazsa YANGIN OLMAZ Yangın YANMA ÇEŞİTLERİ Yanma Çeşitleri nelerdir? 1. Yavaş yanma 2. Kendikendine yanma 3. Hızlı yanma 4. Parlama 5. Patlama Yanma YAVAŞ YANMA 1. Yavaş Yanma nedir? Yanıcı madde, çabucak buhar, gaz durumuna geçemezse,ortamda ısı yetersizse,ortamda oksijen yetersizse, YAVAŞ YANMA olur. Yavaş Yanmaya örnek Örnek, Demir,bakır ve aluminyum gibi metallerin havada oksitlenmesi YAVAŞ YANMA ya örnektir. Yavaş Yanmaya örnek Örnek, Canlıların hücre solunumu da,Na alkali metalin oksitlenmesi de yavaş yanmaya örnektir. Yanma KENDİKENDİNE YANMA 2. Kendi kendine Yanma nedir? Yavaş yanmanın zaman içinde hızlanma sına,yani oksitlenme ilerledikçe,ortam ısısı yükselir,alevalmaya yetecek hale gelince KENDİKENDİNE YANMA olur. Kendikendine yanma örneği Örnek Bezir yağına bulaşmış kumaşın yanması Bezir yağı keten tohumundan elde edilir. Yanma HIZLI YANMA 3. Hızlı Yanma nedir? Alev,ısı ve ışık ve korlaşmanın net bir şekilde görüldüğü yanma şeklidir. Hızlı yanmaya örnek Örnek 1- (Önce sıvı sonra gaz) Parafin ve mum yanması Prafin mum’un hammaddesidir. Hızlı yanmaya örnek Örnek 2- (doğrudan yanıp buhar çıkaranlar) Naftalin yanması Naftalin kokusu Naftalin Hızlı yanmaya örnek Örnek-3 (doğrudan yanıp gaz çıkaranlar) Odun, kömür yanması Yanma PARLAMA 4. Parlama nedir? Kolay alev alabilen yanıcı maddeler, belli oranda hava ile homojen karışırsa,çok kolay alev alır.Buna PARLAMA denir. Parlamaya örnek Örnek Benzinin yanması Yanma PATLAMA 5. Patlama nedir? Tamamen yanma olayıdır.Yani madde nin tamamının bir anda yanması anla şılmalıdır.Patlamada hacım genişlemesi olur.Şok dalgası yayılır. Ortaya ısı çıkar. YANGIN SINIFLARI YANGIN SINIFLARI Yangın nedir ? Kontrolü elden çıkmış yanma olayına yangın denir. Yangın sınıfları nelerdir? Yanıcı madde cinslerine göre ; A - Sınıfı Yangınlar B - Sınıfı Yangınlar C - Sınıfı Yangınlar D - Sınıfı Yangınlar E - Sınıfı Yangınlar A - SINSIFI YANGINLAR Katı yanıcı maddelerden çıkmış yangın lardır.Örnek;Odun,kereste,textil, kağıt vs. A Sınıfı Yangınlar Bu maddeler yanınca kül bırakırlar, Odun,kömürden çıkan yangınlardır. B - Sınıfı Yangınlar Sıvı yanıcılar olan, gazyağı, benzin, mazot fueloil, alkol, tiner, vernik boya’dan çıkan yangınlar B Sınıfı Yangınlar Benzin yangını Gazyağı yangını C - Sınıfı Yangınlar metan , propan , bütan , Lpg , aseti len , havagazı , hidrojen , vs.gibi gazlardan çıkan yangınlardır. Gaz yanıcı maddeler nelerdir? Gaz yanıcı maddeler, Sıvı ve katı yanıcıla ra göre çok çabuk tutuşurlar. D - Sınıfı Yangınlar Hafif Metal yanıcılar olan Magnezyum, aluminyum ,sodyum, Titanyum, fosfor, Potasyum gibi yanıcı metallerden çıkan yangınlardır. E - Sınıfı yangınlar Elektrik trafo, pano vb. gibi yerlerde çıkan yangınlardır. Yangın Söndürme Cihazları YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Yangın söndürme cihazları 4 tip yangın söndürme cihazı vardır. Sulu Kuru kimyevi Köpüklü Halojen Yangın Söndürme Cihazları 1)- SULU TİP YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Sulu Yangın Söndürme cihazları Bu söndürücüler, kağıt, saman, odun, kömür, tekstil ürünleri vs gibi genellikle organik kökenli katı maddelerin tutuş masından meydana gelen A sınıfı yangın riskleri taşıyan ortamlar için uygundur Sulu Yangın Söndürme cihazları Sulu söndürücülerin, süper sprey ve full-jet versiyonları ile olusturdukları su perdesi yangın söndürmede etkilidir. Sulu Yangın Söndürme cihazları Suyun soğutucu etkisi, boğma yöntemi etkin ve vazgeçilemez bir söndürme elemanı olmasını sağlamıştır. Suyun etkisi Suyun yangın söndürmede etkisi 1.Su perdesi 2.Soğutma etkisi 3.Boğma etkisi Sulu Yangın Söndürme cihazları Sürekli basınçlı olanlarında, söndürücü miktarı 6lt,9lt,50 lt dır.Söndürme maddesi su’dur. 17 BAR da 4-5 m uzağı söndürür. Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü 2)- KURU KİMYEVİ TOZLU Y.S.C Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü cihazlar KURU KİMYEVİ TOZLU Y.S.C İçlerinde kimyevi toz bulunur.ABC,BC ve D tozu olarak bilinir.Çalışma basınçları 17 BAR Püskürtme mesafeleri 4-5 m. Sürekli basınçlı çalışanlarda Söndürücü miktarları 1kg, 2kg, 4kg, 6kg, 12kg, 50kg lıktır. Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü Kuru kimyasal tozlu tüpün iç yapısı Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü Kuru kimyevi tozlu söndürücü(İçten itici tipli) Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü ABC TOZU (ÇOK MAKSATLI) Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü ABC TOZU (ÇOK MAKSATLI) ABC Tozu ABC tozunun yangın söndürmede etkisi 1.Eriyerek tabaka oluşturma 2.Kısmen boğma 3.Soğutma 4.Engelleme Kuru kimyevi tozlu yangın Söndürücü KURU TOZLARIN ETKİSİ Kuru kimyevi tozlu söndürücüler Kuru Tozların Avantajları Kuru kimyevi tozlu söndürücüler Kuru Tozların Dezavantajları Kuru kimyevi tozlu söndürücüler Korlu katı madde yangınlarında alevler söner,kor devam eder. Kuru kimyevi tozlu söndürücüler 1kg,2kg,4kg,6kg,12kg,50kg Yangın söndürücüler 3)- KÖPÜKLÜ YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER Köpük nedir? Yangın söndürme köpüğü; köpük konsantresi’ nin su ve hava ile basınç altında oluşturduğu kabarcıklar topluluğu’ dur. Köpük Köpük Köpüklü Yangın Söndürücüleri Sistemde kullanılan köpük, hava kabarcıkları ile genişletilmiş, sudan veya yanıcı sıvıdan daha hafif kimyasal bir maddedir. Köpüklü Yangın Söndürücüleri Tüp içindeki köpük, Yanan maddenin yüzeyini kaplar, Oksijeni keser, ve yanma ısısını düşürerek soğutucu etki yapar. Köpük Köpüğün yangın söndürmede etkisi 1.Yanan madde yüzeyini kaplar 2.Engelleme yapar 3.Yanma ısısını düşürür, 4.Soğutma etkisi yapar Köpüklü Yangın Söndürücüleri Ortama zarar vermez. Sürekli basınçlılarda 6lt,9lt,50lt likler vardır. Köpüklü yangın söndürücüleri 17 BAR Basınçta 4-5 m uzaktaki yangını söndürürler. Söndürme maddesi AFF Köpük’tür. Yangın CO2 GAZLI YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER CO2 Gazlı yangın Söndürücüler Karbondioksit gazlı yangın söndürücü ler, B C sınıfı, özellikle parlayabilir sıvılar ve elektrik tehlikelerini de kapsayan yangın riskleri için uygundur. CO2 Gazlı yangın Söndürücüler Karbondioksit gazı elektronik malzemelere zarar vermez, modern ofisler, elektrik riskleri, yağ ve solventler gibi sıvıların tutuşmasından meydana gelen yangınlara müdahalelerde etkilidir. CO2 Gazlı yangın Söndürücüler Söndürmeden sonra ortamda hiç bir kalıntı bırakmaz. CO2 Gazlı yangın Söndürücüler % 99,9 saflıkta karbondioksit,CO2 kendinden basınçlı bir gazdır, son derece yüksek soğutucu etkiye sahip olan karbondioksit, ortamdaki oksijen miktarını düşürerek kimyasal zincirleme yanma reaksiyonunu kırarak söndürme sağlar. CO2 Gazı CO2 Gazının yangın söndürmede etkisi 1.Çok yüksek soğutucu etkisi, 2.Oksijen miktarını düşürür, 3.Kimyasal reaksiyonu kırar. Yangın CO2 KÖPÜĞÜ CO2 Köpük CO2 Köpüklü söndürücüler CO2 Köpük CO2 Köpük Cihazı yapısı CO2 Köpük CO2 Gazının yangın sınıflarına etkisi CO2 Köpüğü CO2 Köpüğünün yangına etkisi 1.Havadan ağır boğma etkisi 2.Kısmen soğutma etkisi 3.Kısmen engelleme etkisi CO2 Köpük Yüksek CO2 Oranın insan sağlığına etkileri CO2 Köpük CO2 in Avantajları CO2 Köpük CO2 in dezavantajları CO2 Köpük CO2 Köpük cihazı CO2 Köpük CO2 Köpüklü söndürücüler Yangın söndürücüler 4)- HALOKARBON GAZLI YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Halo nedir? Halonlar, yüzyılın başlarında yangın söndürmek ve patlamaları önlemek için kullanılmış düşük toksikligi olan dayanıklı maddelerdir. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Halonlar, Çevre dostu HCFC gaz karisimlari ile üretilerek halokarbon yapılmışlardır. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları HALONLAR uzun süreden beri yüksek düzeyde kirliliğe neden olan söndürücü ürünler olarak bilinmektedirler. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Montreal protokolünde halo karbonların yangında kullanılması için ortak karar alınmıştır. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Günümüzde Halon 1211 (sıvı etken) temel olarak taşınabilir ve tekerlekli söndürücülerde, Halon 1301 (gaz etken) ise otomatik söndürme sistemlerinde kullanılır. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Halokarbonlarin ortak özellikleri, çok yüksek soğutucu etkiye sahip olmaları Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları ve bosaltildiklari ortamlarda kimyasal reaksiyon yanma zincirini kırarak yangını en etkili ve süratli sekilde söndürmeleridir Halokarbon gaz Halokarbonların yangın söndürmeye etkileri 1.Çok yüksek soğutucu etkisi 2.Kimyasal reaksiyonu kırma, Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları 10-14 BAR da çalışırlar, 4-5 m uzağa püskürtülürler.Sürekli basınçta 1 kg, 2kg,4kg,6kg lık tüpler mevcuttur. Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Kapali ortamlarda kullanimlari etkin olup, Halokarbon gazlı Yangın Söndürme Cihazları Bu söndürücüler, bilgisayarlı ortamlar, Yüksek gerilim pano’ları, trafo’lar, elektronik devrelerin olduğu yerler de kullanılırlar.Elektrik iletkenlikleri yoktur. Söndürme sonunda ortamda kir,tortu kalmaz. Genel kullanım Genel olarak ; 1. Kuru tozlu yangın söndürücü “her tür yangın için” 2. Köpüklü yangın söndürücü ”katı ve sıvı yangınlar için” Genel kullanım 3. Sulu yangın söndürücü”katı yangınlar için” 4. Halokarbon gazlı yangın söndürücü “Elektrik ve elektronik ortam yangınları için” Kullanılır. ÖZET TEKRAR ÖZETLİYECEK OLURSAK Yangın sınıfları nelerdir? Yanıcı madde cinslerine göre ; A - Sınıfı Yangınlar B - Sınıfı Yangınlar C - Sınıfı Yangınlar D - Sınıfı Yangınlar E - Sınıfı Yangınlar A - SINSIFI YANGINLAR Katı yanıcı maddelerden çıkmış yangınlardır.Örnek;Odun,kereste,text il, kağıt vs. A Sınıfı Yangınlar Bu maddeler yanınca kül bırakırlar, Odun,kömürden çıkan yangınlardır. Söndürme Yöntemi 1. Soğutma yolu(Su) ile 2. Yanmayı Engelleme yolu ile A Sınıfı yangın söndürücüleri 1. Sulu yangın söndürücüleri (Su) 2. ABC Tozlu yangın söndürücüleri 3. Köpüklü yangın söndürücüleri Sulu tozlu köpüklü B - Sınıfı Yangınlar Sıvı yanıcılar olan, gazyağı, benzin, mazot fueloil, alkol, tiner, vernik boya’dan çıkan yangınlar B Sınıfı Yangınlar Benzin yangını Gazyağı yangını Söndürme yöntemi 1. Engelleme 2. Boğma 3. Soğutma ABC tozlu B Sınıfı yangın söndürücüleri 1. ABC Tozlu yangın söndürücüleri 2. BC Tozlu yangın söndürücüleri 3. Halon gazlı yangın söndürücüleri 4. CO2 Gazlı- köpüklü söndürücüler C - Sınıfı Yangınlar metan , propan , bütan , Lpg , asetilen , havagazı , hidrojen , vs.gibi gazlardan çıkan yangınlardır. Gaz yanıcı maddeler nelerdir? Gaz yanıcı maddeler,Sıvı ve katı yanıcılara göre çok çabuk tutuşurlar. Söndürme yöntemi Gaz yanginlarinin söndürülmesinde uyulacak genel kural önce gaz akişini kesmektir, 1. Engelleme C Sınıfı yangın söndürücüleri 1. ABC Tozlu yangın söndürücüleri 2. BC Tozlu yangın söndürücüleri 3. Halon gazlı yangın söndürücüleri 4. CO2 Gazlı- söndürücüler kullanılır. D - Sınıfı Yangınlar Hafif Metal yanıcılar olan Magnezyum, aluminyum ,sodyum, Titanyum, fosfor, Potasyum gibi yanıcı metallerden çıkan yangınlardır. Söndürme yöntemi D tipi yangınlarda söndürme yöntemi 1. Soğutma 2. Boğma yapmaktır. D Sınıfı yangın söndürücüleri 1. Sadece D tipi kuru Tozlu yangın söndürücüleri Kullanmaktır. D sınıfı yangınlar, özel amaçla üretilmiş kuru tozlu yangın söndürücüleridir. dakikada 130 litre’lik E - Sınıfı yangınlar 1. Elektrik trafo, pano vb. gibi yerlerde çıkan yangınlardır. Söndürme yöntemi İlk iş , elektriğin kesilmesidir. E -Sınıfı yangın söndürücüleri 1. ABC Tozlu yangın söndürücüleri 2. BC Tozlu yangın söndürücüleri 3. Halon gazlı yangın söndürücüleri E -Sınıfı yangın söndürücüleri Elektrik kesilmeden ASLA Su sıkımayınız! Elektrik kesildikten sonra,su sıkılabilinir. Yangın söndürücülerin kullanımı Doğru ve yanlış kullanımlar Yangın söndürücülerin kullanımı Doğru ve Yanlış Kullanımlar Yangın söndürücülerin kullanımı Doğru ve Yanlış Kullanımlar Yangın YANGINLAR NEDEN ÇIKAR ? Yangın çıkış nedenleri Son 10 yıllık yangın çıkış neden İstatistik leri aşağıdaki şekildedir. Yangın dört ana gurupta toplamak mümkündür. 1. İhmal-dikkatsizlik Yangın 1 Yangının çıkmasına neden olan insa nın çeşitli faaliyetleri arasında, tarla ça lışmaları (anız yakma, bağ-bahçe temizliği) Yangın 2. Çöplerin ateşe verilmesi, Yangın 3. Enerji nakil hattı arızaları, piknik ve çoban ateşi v.s. sayılabilir. Yangın 4. Rastgele sigara atma Yangın 2. Nedeni bilinmeyen yangınlar : Çıkış nedeni hakkında hiçbir bilgi edinil memiş çeşitli yangınlar, Yangın Nedeni meçhul Yangın 3. Kasıt, İnsanların zarar verme istekleri, kötü niyetleri, isteyerek ve bilerek orman yakmaları sonucu ortaya çıkan yangın nedenleridir Yangın Kasıtlı yangınlar Terör, Kundaklama, Yer,tarla açma Yangın 4. Yıldırım : Doğal olarak meydana gelen yangın çıkış nedenidir. Yangın 3. Yangının çıkmasına neden olan ate şin, ana faktörlerden birisi de yıldırım olduğunu göstermektedir. Diğer yangın çıkış nedenleri 1. Yeterince korunma önlemi yoksa; yangın çıkar.Örnek elektrik kontağı yangını,aynı prize çok sayıda cihaz bağlanırsa, Yangınlar neden çıkar? 2. Fazla elektrik çeken buzdolabı,fırın,su ısıtıcıları aynı anda çoklu prize takılmış sa,önce ark atlar,sonra ısınır yangın çıkmasına sebep olur.Anahtarlı priz alın Yangınlar neden çıkar? 3.LPG Tüplerinin yanlış kullanımı, a)-Vanalardaki gaz kaçakları Yangınlar neden çıkar? 2.LPG Tüplerinin yanlış kullanımı, b)- Yıldırım düşmesi, paratoner takılacak Yangınlar neden çıkar? 2.LPG Tüplerinin yanlış kullanımı, c)- Araçlara kıvılcım önleyici takılacak Yangınlar neden çıkar? 2.LPG Tüplerinin yanlış kullanımı, d)- LPG dolum boşaltımda statik topraklama olmaması Yangınlar neden çıkar? 2.LPG Tüplerinin yanlış kullanımı, e)- LPG tanklarının korozyona karşı tedbir alınmaması (Katodik koruma) Yangın DİNLEME NEZAKETİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ