10-HAYVAN_ISIRIKLARI.ppt

HAYVAN ISIRIKLARI Ve SOKMALARINA YAKLAŞIM Sunum Planı Kedi köpek ısırmaları Arı sokması Akrep sokmaları Yılan ısırmaları Deniz canlıları ısırmaları KEDİ-KÖPEK ISIRMALARI Kedi-köpek ısırmalarında ne yapalım?? Hafif yaralanmalarda; Yara 5 dakika. süreyle sabun ve bol soğuk suyla yıkanması enfeksiyon r...

HAYVAN ISIRIKLARI Ve SOKMALARINA YAKLAŞIM Sunum Planı Kedi köpek ısırmaları Arı sokması Akrep sokmaları Yılan ısırmaları Deniz canlıları ısırmaları KEDİ-KÖPEK ISIRMALARI Kedi-köpek ısırmalarında ne yapalım?? Hafif yaralanmalarda; Yara 5 dakika. süreyle sabun ve bol soğuk suyla yıkanması enfeksiyon riskini azaltması açısından önemlidir. Mümkünse viral etkili bir dezenfektan ile (iyot, povidon iyot çözeltisi gibi) yara yıkanabilir. Sonra yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır. Ciddi yaralanma ve kanama varsa; yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır. Yara çevresine ve içine IG uygulanmasından en az 1 saat sonra ve mümkün olan en az sayıda sütürle yara dikilebilir. Ig kime, nasıl yapalım?? Ig yara içerisine, artanı kas içine uygulanır. Ig sadece kategori III maruziyetlere uygulanır. Kategori I ve kategori II maruziyete yani cilt bütünlüğünün olduğu, kanamayan, minimal yüzeyel abrazyon ve sıyrık varlığında Ig uygulanması gereksizdir. Ig ilk aşıdan sonraki ilk 7 gün içerisinde etkilidir. İlk aşıdan itibaren 7 günden fazla geçmişse Ig uygulanması gereksizdir. Maruziyet öncesi aşılanmış olanlarda ısırık sonrasında sadece 2 doz aşı öneriliyor, Ig önerilmiyor. Kuduz aşısını kime, nasıl yapalım?? Aşı, deltoide, çocuklarda uyluk anterolaterale IM olarak uygulanmalıdır. Gluteal bölgeden uygulama antikor titrelerinin azalmasına sebep olduğu için önerilmez. Son 6 ay içerisinde tam doz aşılanma yapılmışsa tekrar profilaksi gerekmez (immün süprese kişilere önerilir). Son 6 ay içerisinde tam doz aşılanma yapılmamışsa gerek vardır,aşı takvimi daha farklıdır. Sadece 2 doz aşı önerilmektedir. 0 ve 3. günlerde aşı öneriliyor. Bu hastalara Ig önerilmemektedir. Arı Sokmaları Bal arıları soktuktan sonra iğnesi deride kalır ve ölür. Enfeksiyon gelişme riski düşüktür, alerjiktir. Yaban arıları soktuktan sonra İğneleri deride kalmaz, defalarca sokabilirler. Alerjiktir ve selülit benzeri enfeksiyonlar görülebilir. Klinik özellikleri 1. 2. 3. 4. Lokal reaksiyon Toksik reaksiyon Anaflaktik reaksiyon Geç reaksiyon Arı Sokmasının Lokal Belirtileri İğne yerinde ağrı, hafif kızarıklık, ödem ve kaşıntıdır. Ağızda oluşan lokal reaksiyon hava yolu tıkanıklığı oluşturabilir. Göz çevresinde sokmalarda; Ön kapsülde katarakt, Lens apsesi, Glokom, Göz küresi perforasyonu, Görme problemleri. Arı Sokmasının Toksik Belirtileri Afrika arıları gibi toplu arı saldırıları varsa Toksik reaksiyon gelişmesi muhtemeldir. Toksik reaksiyon belirtileri anafilaksiye benzeyebilir ama bu reaksiyonda bulantı, kusma ve ishal daha ön plandadır. Hafif sersemlik ve bayılma sık görülür. Anaflaktik Belirtileri Bu tür reaksiyonların çoğunluğu ilk 15 dakika ile 6 saat içinde ortaya çıkar. Belirtiler: Nefes darlığı, siyanoz, karın krampları, ishal, bulantı, kusma, baş dönmesi, titreme, ateş, stridor, istemsiz barsak ve mesane hareketleri, kanlı ve köpüklü balgam, senkop, hava yolu tıkanıklığı, şok… Geç Belirtiler Sokma sonrası 5-14 gün içinde Serum hastalığı benzeri ateş, kırıklık, baş ağrısı, ürtiker, lenfadenopati ve poliartrit gibi belirtiler oluşur. Nadiren Ensefalopati, Nevrit, Vaskülit. Arı Sokmalarında İlk Yardımda Yapılması Gerekenler Yaralı bölge yıkanır Kalan iğneyi çıkar ve yarayı temizle Soğuk uygulama yapılır Lezyon yerine buz paketleri konularak ödem ve zehir emilimi azaltılır. Ağız bölgesinden sokmuşsa solunumu güçleşiyorsa buz emmesi sağlanır Arı Sokmalarında Tedavi Analjezik ve antihistaminikler Ekstremitede ödem varsa istirahate alınır ve elevasyon yapılır. Bazı vakalara antibiyotik gerekebilir. Metilprednizolon IV yetişkinde 1-2mg/kg 6-8 saatte bir, çocukta 1-2mg/kg (max 125 mg) 6 saatte bir verilir. Anaflakside kullanılan en önemli ajan Epinefrin; Erişkinlerde 0.3- 0.5 mg IM (0.30.5 mL 1:1000) ve çocuklarda 0.01mg/ kg IM kullanılır. Yanıt alınamıyorsa 10-15 dk sonra tekrarlanır. Ciddi anaflakside; Adrenalin yetişkinde 510dk bir 0,05-0,1mg IV, çocukta 0,01 mg/kg,en çok 0,1 mg IV verilir. IV verilemiyorsa endotrakeal tüp içine 0,5 mg verilebilir. Akrep Sokmaları Akreplerin zehirleri telson adı verilen kuyruğun son boğumunda yer alır. Soktuktan sonra toksin çok hızlı şekilde genel dolaşıma geçer ve klinik toksisite oluşturur. Akrep toksinleri hem sempatik hem de parasempatik sistemleri etkiler. Akrebin türü ne olursa olsun 65 yaşın olgularda toksisite gelişme riski yüksektir. BELİRTİLERİ Lokal olarak: Sokulan bölgede; Ağrı Şişlik, Kızarıklık, Parestezi, Nekroz görülebilir. Sistemik olarak: Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, hipotansiyon veya hipertansiyon, baygınlık, çarpıntı, sersemlik hissi, nöbetler, solunum ve kalp yetmezliği, kanama bozuklukları ve ölüm görülebilmektedir Akreplerin venomları kardiyotoksiktir. Periferik vasküler kollaps Hipotansiyon Taşikardi/Bradikardi Kalp yetmezliği Akciğer ödemi Ekg’ de - Taşikardi - Bradikardi - ST yükselmesi veya çökmesi - QT intervalinde uzama Ciddi olgularda kranial ve somatik sinir tutulumuna bağlı Göz hareketlerinde azalma Bulanık görme Yutkunma güçlüğü Ataksi Aşırı yorgunluk hissi Solunum sıkıntısı oluşabilir Aşırı motor aktivite sonucu kaslarda; Fasikülasyonlar Jerk tarzı kasılmalar (bu durum konvülziyonla karışabilir) Semptomlar akrep sokmasından hemen sonra başlar genelde 2448 içinde sonlanır. AKREP SOKMASINDA ZEHİRLENME EVRELERİ EVRE SEMPTOM VE BULGULAR 1 Isırma yerinde ağrı,karıncalanma 2 Ağrı ve karıncalanma yayılmış, aynı ekstremitede 3 a- İstemsiz kas hareketleri, kas yorgunluğu b- Bulanık görme, konuşma bozukluğu, dilde seğirme, üst solunum yolu işlev bozukluğu 4 Evre 3a ve 3b’nin birlikte olması Destek Tedavisi Hipertermi sık rastlanılan bir bulgu olduğu için; PARASETAMOL ve soğuk uygulama tedavide etkilidir Ağrı lokal olarak çok şiddetli ise %1’lik ksilokain sokulan bölgeye uygulanabilir Tetanoz profilaksisi ve yara yeri temizliği yapılmalıdır Tedavi Evre 1: Antivenom uygulanmaz. Evre 2: 1 vial uygulanabilir. Evre 3-4: 1-2 vial uygulanabilir. Her hastaya antivenom uygulanması morbiditeyi ve hastanede yatış süresinin artmasına neden olmaktadır. Nörolojik, solunum ve kardiovasküler bulgular varlığında Antivenom uygulanması gerekmektedir. Ölümlerin çoğu 6 yaş altında görüldüğü için tüm 6 yaş altında akrep sokmalarına antivenom uygulaması önerilmektedir. Hipertansiyon, taşikardi, titreme, yoğun terleme gibi sempatomimetik bulguları ön planda olan hastalara Prazosin (Minipress®1,2,5 mg tb) önerilir. Çocuklara 250 mikrogram, yetişkinlere 500 mikrogram önerilmekte klinik bulgulara göre tekrarına karar verilmelidir. Pulmoner ödemi olan hastalarda dobutamin önerilmektedir. İleti bozukluğu gelişen hastalarda; Antiaritmik tedavi seçilmeli, Beta Blokerlerden kaçınılmalıdır otonom fırtınayı ağırlaştırır… Konvülziyonlar; Benzodiazepinler önerilir. Yılan Isırıkları Yılan Zehiri Vücuda İki Farklı Yol İle Yayılır Lenf Dolaşımı Daha çok bu yolla yayılır Yavaş yayılım Kan Dolaşımı Hızlı yayılım Kuvvetli etki Hızlı progresyon ve mortalite YILAN ZEHİRİNİN ETKİLERİ Nörotoksin: Nekroz yapıcı: Lokal şişme Lenfadenopati Kompartman Sendromu Rabdomyoliz Kardiyotoksin: Hipotansiyon, renal yetmezlik ve kardiyak arrest Presinaptik motor sinir uçlarından nörotransmitter salımını önler. Postsinaptik asetilkolin reseptörlerini bloke eder. Solunum yetmezliği Hemotoksin: Pıhtılaşmayı önler, kanama ve DIC KLİNİK BULGULAR Santral :Baş dönmesi, başağrısı , konfuzyon , bilinç kaybı Solunum: Bronkospazm Yara yeri: Kanama, ekimoz, diş izi, yanma hissi, ödem Göz : Bulanık görme KVS: Taşikardi, hipotansiyon Sistemik: Ateş ,ağrı Kas: Kuvvet kaybı , konvulziyon, fasikülasyon Mide: Bulantı, kusma Bağırsak: İshal Cilt bulguları: Peteşi, purpura, uyuşma, karıncalanma, terleme Yılan SokmalarıYapılması Gerekenler Yaralı sakinleştirilir ve dinlenmesi sağlanır. Yara suile yıkanır. Yaraya soğukuygulamayapılır. Yaraya yakın bölgedeki baskı yapacakeşyalar çıkarılır (yüzük, bilezik, saat vs.) Yaralananbölgeye dolaşımı engellemeyecekşekilde bandaj uygulanır. Turnike uygulanmaz. Yaralı hareket ettirilmemelidir. Yara üzerine girişimyapılmaz(emilmez, kesilmez,sıkılmaz) Yaşambulguları izlenir. Tıbbi yardımistenir. yara yerinin enfekte olmasını arttırarak daha fazla zarar vereceği unutulmamalıdır. Lenfatik olarak yayıldığı için ısırıla bölgenin proksimaline çok sıkı olmayacak şekilde bağlanan bir bandaj lenfatik dolaşımı engelleyecek ve zehrin kana geçmesine engel olacaktır. Antivenom ; Endikasyonu olan hastalara verilmeli Zehirlenme bulgusu olmayan hastalara verilmemelidir. SF içinde i.v kullanılmalı, alerji gelişebileceği unutulmamalıdır. Antivenoma yanıt yoksa ve klinik bulgular antivenoma rağmen kötüleşiyorsa taze donmuş plazma (TDP) verilmelidir. Hastanın gelişinde koagülopatisi varsa mutlaka antivenom verilmesi önerilmektedir. Çocuklarda ve gebelerde yetişkinlerle aynı dozda verilmeli Koagülopati devam ediyor, Ek Ekstremite ödem artıyor, Antivenom Renal fonksiyonlar bozuluyorsa + TDP Cerrahi Tedavi Eğer kompartman basıncı yükselmiş (30 mmHg üzeri) ise: İlk olarak ekstremite yükseltilmeli takip eden 1 saat içinde ek doz antivenom uygulanmalıdır. Kompartman basıcını düşüremiyor ve dolaşım yetersizliği belirtileri devam ediyor ise fasiyotomi düşünülebilir. Deniz Canlıların Sokması Deniz Canlıların Sokmasının Belirtileri Minör travmalar mercan balığına bağlı sıyrıklar, kesiler, lokal ağrı, kızarıklık, kaşıntıya neden olabilir. Major travmalar köpek balığı ısırmalarına bağlı doku kaybıyla beraber hemorajik şok, gecikmiş enfeksiyonlara neden olabilir. Deniz Canlıları Sokması Tedavi Isırık yaralarını bol su ile yıkamalıyız. Ölü dokuyu debride etmeli ve yabancı cisim varmı iyi kontrol etmeli. Laserasyonları primer kapanma için açık bırak. Tetanoz proflaksisi yapmalı. Minör travmada antibiyotik tedavisine ihtiyaç olmazken infekte yaralarda kullanılması gerekmektedir. Deniz canlıları sokmalarında dikkat!!! Yaralı hareket ettirilmez. Temas eden ya da etkilenen vücut bölgesi ovulmaz. Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkarılır. Deniz hayvanlarının enzimleri sıcağa karşı dayanıksız olduğu için, temas eden ya da etkilenen bölgeye sıcak uygulama yapılır. Sonuç!!! Kedi ve köpek ısırmasına bağlı yaralanmalarda öncelik enfeksiyon, laserasyon, ezilme ve kopma, şekil bozuklukları ve kuduz gibi zoonotik hastalıklardır. Akrep ve yılan sokmalarına bağlı yaralanmalarda öncelik zehirlenmedir Isırıklar ciddi enfeksiyon ve komplikasyonlara neden olabilir. Yaralıları ayrıntılı bir şekilde değerlendirmeli, yara zamanında temizlenmeli, riskli hastalar uygulanacak proflaktik yaklaşımlarla komplikasyonlar önlenebilir.